Ziek of gezond, iedereen heeft wel eens zorg of ondersteuning nodig. Of dat nu één keer per jaar bij de huisarts is, een ingrijpende operatie in het ziekenhuis, dagelijkse zorg thuis van de wijkverpleegkundige, hulp bij het huishouden, of opname in een verpleeghuis – iedereen moet goede zorg krijgen. Maar goede zorg is voor iedereen anders. Zeventien miljoen mensen hebben zeventien miljoen wensen.

Wat heeft u nodig? Daar draait het om. Daarom is de afgelopen jaren hard gewerkt om de zorg persoonlijker te maken en dichterbij huis of zelfs thuis te organiseren. Zodat mensen zo lang mogelijk zelf de regie over hun leven en gezondheid houden. Ook als ze een beperking hebben, oud zijn of ziek.

Dat betekent een verschuiving van taken in de zorg. Van ziekenhuizen naar zorg in de buurt. Van instelling naar thuis. Van de wachtkamer naar de huiskamer. Zo gaan we van systemen naar mensen, waarbij mensen worden ondersteund om zelf regie te kunnen voeren (cliëntondersteuning en persoonlijke gesprekken). Daarbij is het een voorwaarde dat we de zorg betaalbaar houden, ook voor toekomstige generaties.

Betere kwaliteit en duurzame betaalbaarheid. Dat was de ambitie voor de hoofdlijnenakkoorden die we aan het begin van deze kabinetsperiode sloten met ziekenhuizen, medisch specialisten, huisartsen, de geestelijke gezondheidszorg en de zorgverzekeraars. Dankzij de inspanningen van velen zijn we er in geslaagd de groei van de zorgkosten te remmen. Tegelijkertijd staat de kwaliteit van de Nederlandse zorg nog steeds hoog in internationale vergelijkingen.

Ook in de langdurige zorg en jeugdzorg hebben we de afgelopen jaren grote stappen gezet. Gemeenten hebben in 2015 taken van de rijksoverheid overgenomen door zorg en ondersteuning te regelen voor hun inwoners. Gemeenten werken nu hard aan lokaal maatwerk, zodat zorg en ondersteuning aansluiten bij wat mensen daadwerkelijk nodig hebben.

Daarbij is bijzondere aandacht voor kwetsbare mensen die niet altijd tijdig de juiste hulp krijgen, of tussen wal en schip dreigen te vallen. Kinderen of jongeren met problemen, mensen die eenzaam zijn of mensen die hulp mijden. Ook mantelzorgers hebben ondersteuning nodig om niet overbelast te raken.

We hebben de afgelopen jaren veel bereikt, samen met iedereen die in en voor de zorg werkt. Deze begroting en beleidsagenda vormen een fundament waarop een nieuw kabinet verder kan bouwen aan goede en betaalbare zorg, die voor iedereen beschikbaar is.

Het kabinet heeft in het voorjaar hoofdlijnenakkoorden gesloten met sectoren in de curatieve zorg, gericht op kwaliteitsverbetering en beheersing van de stijging van de zorguitgaven. Deze akkoorden lopen tot eind 2018 en leiden vanaf dat jaar tot een besparing van 280 miljoen euro ten opzichte van de ramingen. In deze akkoorden en afspraken gaan betaalbaarheid en kwaliteit van zorg hand in hand. Ook zijn er afspraken gemaakt met de geestelijke gezondheidszorg.

Onderwerpen die in de akkoorden en afspraken aan de orde komen zijn:

• – Meer samenwerking in de zorg en het aanpakken van wachtlijsten;

• – minder administratieve lasten en bureaucratie;

• – zorg op de juiste plek, dichter bij mensen thuis;

• – de te hoge prijzen voor geneesmiddelen;

• – meer en beter gebruik van moderne technologie.

Met deze akkoorden wordt de stijging van de volumegroei in de zorg beperkt en daarmee ook de premiestijging en de stijging van het eigen risico. In de zomer is op basis van de ramingen van het Centraal Planbureau (CPB) gebleken dat Nederland het economisch beter doet dan in het voorjaar was voorzien. Dat is goed nieuws. Een gevolg daarvan is wel dat het CPB de verwachtingen voor de stijging van lonen en prijzen in de zorg naar boven heeft bijgesteld. Het effect hiervan is dat de zorguitgaven en daarmee de premies zullen stijgen en dat ook het eigen risico dat is gekoppeld aan de stijging van de zorguitgaven (inclusief lonen en prijzen) automatisch hoger uitkomt. De politieke weging van deze uitkomst van de gebruikelijke systematiek is niet aan dit demissionaire kabinet. De stijging van de zorgpremie en het gemiddeld eigen risico wordt overigens voor de laagste inkomens gecompenseerd via een stijging van de zorgtoeslag. Daarbovenop heeft het kabinet besloten de zorgtoeslag verder te verhogen.

De kwaliteit van de verpleeghuiszorg moet omhoog. Het kabinet maakt daarom geld vrij voor de implementatie van het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg. Het kabinet heeft in 2017 incidenteel 100 miljoen euro beschikbaar gesteld voor de verpleeghuizen waar de verbetering van kwaliteit het hardste nodig is. Daarnaast is bij Voorjaarsnota vanaf 2017 structureel 100 miljoen euro vrijgemaakt voor de verbetering van de kwaliteit op basis van het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg. In aanvulling hierop maakt het kabinet vanaf 2018 335 miljoen euro vrij zodat verpleeghuizen het kwaliteitskader verder kunnen implementeren en het aantal «handen aan het bed» op korte termijn al kan toenemen. De kosten van de implementatie van het kwaliteitskader lopen op tot structureel ruim 2 miljard euro.

Omdat verpleeghuizen tijd nodig hebben om goed personeel te werven op de krapper wordende arbeidsmarkt en personeel deels nog opgeleid moet worden, duurt het enkele jaren voordat de uitgaven op het structurele niveau liggen. Voor de scholing van dit personeel stelt het kabinet over de periode 2017–2021 in totaal 275 miljoen euro beschikbaar.

De kosten in 2018 worden gedekt binnen de VWS-begroting. Voor de jaren daarna kan het volgende kabinet besluiten hoe de kosten worden gefinancierd.

Het kabinet heeft verder opdracht gegeven om ambtelijk-technisch uit te werken hoe de regering de wettelijke bevoegdheid kan krijgen om te toetsen of de (uitzonderlijke) gevolgen van kwaliteitsstandaarden – zoals de uitvoerbaarheid en budgettaire impact – aanvaardbaar zijn. Op dit moment is deze bevoegdheid er niet. Op basis van deze voorstellen kan een volgend kabinet een besluit nemen.

Er komt een nieuwe bekostigingssystematiek die past bij de ontwikkelopgave voor de sector. Het nieuwe kwaliteitskader betekent een ontwikkelopgave voor de verpleeghuissector. Alle verpleeghuizen zullen zichzelf moeten ontwikkelen om meer van het beschikbare budget in te zetten voor zorg en voldoende extra personeel om zo aan de normen te voldoen. Om deze ontwikkeling te stimuleren en te kunnen realiseren zullen de bekostigingsmethodiek en de tarieven zo nodig worden aangepast. De komende jaren zal dit nieuwe model nader worden ontwikkeld, zodat Wlz-uitvoerders hun zorginkoop hierop kunnen gaan baseren.

Omdat alle veranderingen in de zorg veel van de professionals vragen, kunnen zij blijven rekenen op praktijkteams. Dat zijn teams met experts van VWS die helpen bij het oplossen van praktische problemen, bijvoorbeeld met vragen over financiering of regelgeving. Meestal kan er meer dan velen denken binnen de huidige wettelijke kaders. En soms kan ruimte worden geboden in regels en wetten om te kunnen experimenteren met vernieuwende werkwijzen.

Gezond, ziek of beperkt. Kind, volwassene of oudere. Iedereen heeft recht op goede zorg en ondersteuning. Deze begroting biedt een nieuw kabinet de mogelijkheid verder te werken aan de toekomst van de zorg voor zeventien miljoen verschillende mensen.