2.1      Beleidsprioriteiten

Inleiding

Nederland is een van de dichtst bevolkte landen in Europa met een fors toegenomen en aanhoudend stijgende (asiel-, arbeids-, kennis- en studie en gezins-) migratie, die hard drukt op wonen, zorg, onderwijs en financiële middelen, en op de sociale samenhang en veiligheid in ons land. Beperking van de omvang van en grip op alle soorten migratie naar Nederland zoals ook verwoord in het rapport van de Staatscommissie Demografie is noodzakelijk, zo snel als mogelijk, voor nu en voor de langere termijn. De omvang van migratie naar Nederland moet zo snel mogelijk drastisch beperkt worden met het omvangrijkste pakket voor grip op migratie ooit. De meerjarenproductieprognose (MPP) is het kader voor de werkzaamheden en financiering van de migratieketen. Voor asielmigratie zet het kabinet als eerste concrete stappen naar het strengste asielregime ooit. Nederland moet behoren tot de categorie lidstaten met de strengste toelatingsregels van de EU.

Grip op migratie

De druk van de fors toegenomen migratie op huisvesting, zorg en onderwijs en specifiek op de asielopvang versterkt de noodzaak tot meer grip op migratie. Dit gebeurt enerzijds door in te zetten op een breed pakket aan maatregelen om het asielstelsel ingrijpend te hervormen, de instroom te beperken en de asielketen per direct te ontlasten. Anderzijds door meer sturing en keuzes in de gewenste vormen van migratie zoals kennis- en arbeidsmigratie en verblijfskaders voor het aantrekken van internationaal talent.

Onderdeel van dat pakket is ook de aanpak van mensensmokkel en het versterken van de Europese buitengrenzen, tot doeltreffende regulering van asielmigratie in EU-verband en het bevorderen van brede migratiepartnerschappen met herkomst- en transitlanden. Daarbij is 2025 een belangrijk jaar voor de nationale implementatie van het EU Asiel- en migratiepact en voor het verder ontwikkelen van doorstroomlocaties voor statushouders - daar waar mogelijk gekoppeld aan werkgelegenheid in de regio.

Instroom, doorstroom, opvang, uitstroom en vertrek asiel

We werken aan grip op asielmigratie. Nederland kan de grote instroom van asielzoekers niet aan. Het Nederlandse asielsysteem is in de huidige vorm onhoudbaar. Daarom zet dit kabinet in op een breed pakket aan maatregelen om het asielstelsel ingrijpend te hervormen, de instroom te beperken en de asielketen per direct te ontlasten. Op basis van artikel 110 van de Vreemdelingenwet 2000 (Vw) wordt op voordracht van de minister president een koninklijk besluit vastgesteld, waarmee artikel 111 Vw in werking wordt gesteld. Dit biedt de regering de mogelijkheid voor het geval van buitengewone omstandigheden regels te stellen die afwijken van bepalingen uit de hoofdstukken 1 tot en met 7 Vw. Om geen tijd te verliezen start het kabinet tevens (1) een traject voor een tijdelijke asielcrisiswet om de acute asielinstroom en opvangcrisis te bestrijden, waarbij het kabinet eveneens maatregelen treft die buiten de bepalingen van de Vreemdelingenwet 2000 vallen, (2) maakt het kabinet zo snel mogelijk in Brussel kenbaar dat Nederland een opt-out van Europese asiel- en migratieregelgeving wil, en (3) start het kabinet een asielhervormingspakket van wets- en beleidswijzigingen om tot een structurele hervorming van het asielstelsel te komen. Het kabinet zet in op een tweestatusstelsel met forse beperkingen op het terrein van nareis, opvang van kansarme asielzoekers op aparte locaties met een apart en zo veel mogelijk versoberd regime, kortere procedures en de afschaffing van de asielvergunning voor onbepaalde tijd.

Daarnaast zet Nederland in 2025 in op doeltreffende implementatie op Europees en nationaal niveau van het eerdergenoemde Asiel- en Migratiepact. Dit pact moet bijdragen aan het doeltreffend reguleren van irreguliere migratie aan de EU-buitengrenzen en het tegengaan van irreguliere secundaire migratie tussen de lidstaten. Ook bij de implementatie van het pact is de inzet om Nederland te laten behoren tot de categorie lidstaten met de strengste toelatingsregels van Europa.

In aanvulling daarop zet Nederland in op het ontwikkelen van migratiepartnerschappen met relevante herkomst- en transitlanden. Daarbij liggen de Europese inzet en de bilaterale inzet in elkaars verlengde. Die partnerschappen hebben onder andere als doel om irreguliere migratie tegen te gaan, terugkeer te bevorderen van uitgeprocedeerde asielzoekers en bescherming van migranten te versterken.

Reguliere migratie, grenzen en nationaliteit

Aan de Nederlandse grenzen zal de controle geïntensiveerd worden binnen het kader van de Schengen-gedragscode. Met het implementeren van het Europese raamwerk versterken we het beheer van de buitengrenzen. Hieronder valt de screeningsrichtlijn, de Europese Grens- en Kustwachtverordening, de Schengenevaluatieverordening en de nieuwe of aangepaste Europese informatiesystemen, zoals het Entry-Exit Systeem en het European Travel Information and Authorisation System (ETIAS). Ook werken we de rol van publiek-private samenwerking verder uit om de grenspassage te stroomlijnen. En we blijven ons inzetten voor andere, innovatieve grenspassage-projecten, zoals de Digital Travel Credential om op deze manier onze grensbewaking te verbeteren.

Ook versterken we de aanpak van mensensmokkel. Dat doen we onder andere door het operationaliseren van het beleidskader mensensmokkel 2023. Prioriteit blijft het beschermen van de openbare orde en veiligheid in relatie tot vreemdelingen. Dat gebeurt door effectief vreemdelingentoezicht en de aanpak van overlastgevende, criminele en/of onrechtmatig verblijvende vreemdelingen.

Voor migranten die een bijdrage leveren aan de Nederlandse kenniseconomie, onze concurrentiekracht en ons innovatief vermogen gaan we verder met het stroomlijnen van het toelatingsbeleid. Zo gaan we aan de slag met het afronden en opvolgen van een diepte-evaluatie van de regeling zoekjaar hoogopgeleiden. Met het oog op het beschermen van kennis in Nederland en de nationale veiligheid, in het bijzonder economische veiligheid, wegen we fraudegevoeligheid en risico’s van misbruik van die regelingen hierin mee. Alle betrokken partijen, juist ook in de uitvoering, blijven samenwerken om de balans tussen handhaving en dienstverlening zorgvuldig te bewaken.

Om aan te sluiten op de in 2021 gewijzigde SZW-regelgeving voor inburgering van nieuwkomers in Nederland passen we de regelgeving inzake naturalisatie aan. Het kabinet scherpt de voorwaarden voor het verkrijgen van de Nederlandse nationaliteit aan door de taaleis voor naturalisatie in beginsel voor iedereen te verhogen naar niveau B1.

Opvang ontheemden uit Oekraïne

Als gevolg van de Russische invasie in Oekraïne op 24 februari 2022 vluchtten veel mensen naar de EU. Om dit in goede banen te leiden, activeerde de EU voor het eerst de Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB). Hiermee hebben ontheemden uit Oekraïne recht op bescherming en opvang. In juni 2024 is de Tijdelijke wet opvang ontheemden Oekraïne aangenomen. Helaas is het einde van het conflict nog niet in zicht. Nu het conflict in Oekraïne voortduurt neemt de noodzaak toe om het tijdelijke karakter van opvang en voorzieningen door te ontwikkelen voor ontheemden uit Oekraïne die op grond van de RTB in Nederland verblijven. Zo bevorderen we de zelfredzaamheid en participatie van ontheemden uit Oekraïne. Daarom vindt het kabinet het van belang dat sinds deze zomer het leefgeld moet worden stopgezet bij voldoende inkomsten uit werk en dat ontheemden een financiële bijdrage leveren aan de kosten van de opvang.