1 Uitgaven en niet-belastingontvangsten

Uitvoering

Voorjaarsnota
1e suppletoire
September suppletoire

Nota, d16e214, 2015

Ministerie van Financiën

Tabel 1.1 laat zien hoe op basis van de totale netto uitgaven op de Rijksbegroting gekomen wordt tot de netto uitgaven van de centrale overheid op EMU-basis (conform tabel 3.1.1 in hoofdstuk 3). De uitgaven op de Rijksbegroting zijn gebaseerd op de totale uitgaven per departement zoals weergegeven in tabel 1.2. Daarop worden de niet-belastingontvangsten in mindering gebracht zoals die zijn opgenomen in tabel 1.3. Het resultaat zijn de netto Rijksuitgaven op kasbasis. Naast begrotingsgefinancierde uitgaven zijn er premiegefinancierde uitgaven. Deze uitgaven van de sociale fondsen worden toegevoegd om tot de netto uitgaven van de Rijksoverheid te komen, terwijl de rijksbijdragen en rentebaten van de sociale fondsen in mindering worden gebracht, aangezien dit onderlinge betalingen tussen Rijk en sociale fondsen zijn. De laatste stap is om van uitgaven op kasbasis te komen tot uitgaven op EMU-basis door te corrigeren voor kas-transverschillen en financiële transacties. De Rijksbegroting wordt namelijk op kasbasis opgesteld, terwijl het EMU-saldo – volgens Europese methodiek – wordt berekend op transactiebasis. Daarnaast tellen financiële transacties, zoals leningen en aan- en verkoop van staatsbezit, niet mee in het EMU-saldo.

Tabel 1.1 Van netto uitgaven Rijksbegroting (kas) naar netto uitgaven centrale overheid (EMU-basis) (in miljoenen euro)
	2013	2014	2015	2016	2017	bron
Totale uitgaven Rijksbegroting	182.087	185.208	183.381	188.401	192.524	zie tabel 1.2
Niet-belastingontvangsten Rijksbegroting	40.341	33.845	26.417	25.876	25.233	zie tabel 1.3
Netto Rijksuitgaven op kasbasis	141.747	151.363	156.964	162.525	167.291
Bij: Uitgaven sociale fondsen	118.555	120.111	115.713	119.641	121.834	zie tabel 3.4
Af: Rijksbijdragen en rentebaten sociale fondsen	14.303	18.002	21.523	21.923	22.591	zie tabel 3.4
Af: Ktv's en financiële transacties netto uitgaven	6.290	2.006	620	1.227	2.820	zie tabel 1.4
Netto uitgaven centrale overheid EMU-basis	239.709	251.466	250.534	259.016	263.713	zie H3 tabel 3.1

Tabel 1.2 Uitgaven begrotingen (in miljoenen euro)
		2013	2014	2015	2016	2017
1	De Koning	41	40	40	40	40
2A	Staten-Generaal	139	144	137	136	139
2B	Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten	116	120	114	110	108
3	Algemene Zaken	59	61	63	63	62
4	Koninkrijksrelaties	311	426	259	242	276
5	Buitenlandse Zaken	8.598	9.401	7.875	9.015	8.996
6	Veiligheid en Justitie	12.383	12.634	11.437	11.319	10.954
7	Binnenlandse Zaken	806	789	634	604	569
8	Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	35.161	35.999	36.042	36.210	36.306
9A	Nationale Schuld (Transactiebasis)	12.325	16.766	13.070	15.160	17.329
9B	Financiën	17.540	10.560	6.923	6.900	6.665
10	Defensie	7.702	7.887	8.000	7.997	7.961
12	Infrastructuur & Milieu	9.857	9.949	9.236	9.394	9.723
13	Economische Zaken	5.015	5.166	4.871	4.779	4.770
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	29.290	32.914	32.422	32.876	33.672
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	16.376	15.057	14.586	14.798	14.960
17	Buitenlandse Handel & Ontwikkelingssamenwerking	3.018	3.252	2.475	2.493	2.504
18	Wonen en Rijksdienst	3.146	3.502	3.603	3.705	3.873
50	Gemeentefonds	17.989	18.742	27.273	27.036	26.508
51	Provinciefonds	1.553	1.277	952	1.123	1.127
55	Infrastructuurfonds	6.249	6.149	6.163	5.911	6.350
58	Diergezondheidsfonds	11	20	22	22	22
64	BES-fonds	36	32	32	32	32
65	Deltafonds	1.064	1.213	1.375	1.276	1.161
AP	Aanvullende posten	0	25	2.232	3.833	5.428
90	Consolidatie1	– 6.697	– 6.917	– 6.454	– 6.671	– 7.012
HGIS	Internationale Samenwerking2	(4.898)	(5.218)	(4.647)	(4.636)	(4.549)
Totaal		182.087	185.208	183.381	188.401	192.524

Dit betreft een correctie voor dubbeltellingen die ontstaan door het «bruto-boeken» van bijdragen. Het bruto-boeken houdt in dat zowel het departement dat bijdraagt, als het departement dat ontvangt de uitgaven op zijn begroting opneemt. Het gaat voornamelijk om bijdragen via de begroting van Infrastructuur & Milieu aan het Infrastructuurfonds en het Deltafonds.

In deze tabel zijn de uitgaven voor Internationale Samenwerking toegerekend aan de begrotingen waarop deze worden verantwoord. De totale uitgaven voor Internationale Samenwerking zijn tussen haken vermeld en lopen niet mee in de totaaltelling.

Tabel 1.3 Niet-Belastingontvangsten (in miljoenen euro)
		2013	2014	2015	2016	2017
1	De Koning	0	0	0	0	0
2A	Staten-Generaal	5	5	5	5	5
2B	Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten	8	6	6	6	6
3	Algemene Zaken	9	7	7	7	7
4	Koninkrijksrelaties	40	39	37	37	37
5	Buitenlandse Zaken	759	695	477	614	625
6	Veiligheid en Justitie	1.465	1.382	1.424	1.477	1.508
7	Binnenlandse Zaken	162	405	757	93	42
8	Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	1.256	1.236	1.257	1.321	1.382
9A	Nationale Schuld (Transactiebasis)	3.310	4.746	4.009	5.557	5.300
9B	Financiën	10.827	9.658	4.125	2.909	2.841
10	Defensie	309	322	323	323	334
12	Infrastructuur & Milieu	221	242	241	210	238
13	Economische Zaken	17.975	11.797	10.169	10.118	9.899
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	2.051	1.978	1.685	1.702	1.678
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	810	126	83	151	73
17	Buitenlandse Handel & Ontwikkelingssamenwerking	81	116	87	178	82
18	Wonen en Rijksdienst	580	620	621	627	648
50	Gemeentefonds	0	0	0	0	0
55	Infrastructuurfonds	6.089	6.161	6.163	5.911	6.350
58	Diergezondheidsfonds	16	11	22	22	22
65	Deltafonds	1.067	1.211	1.375	1.276	1.161
AP	Aanvullende posten	0	0	0	5	10
90	Consolidatie1	– 6.697	– 6.917	– 6.454	– 6.671	– 7.012
HGIS	Internationale Samenwerking2	(224)	(159)	(130)	(251)	(153)
	Totaal	40.341	33.845	26.417	25.876	25.233

In deze tabel zijn de niet-belastingontvangsten voor Internationale Samenwerking toegerekend aan de begrotingen waarop deze worden verantwoord. De totale niet-belastingontvangsten voor Internationale Samenwerking zijn tussen haken vermeld en lopen niet mee in de totaaltelling.

Tabel 1.4 Kas-transverschillen en financiële transacties (in miljoenen euro; plus is EMU-saldoverbeterend)
	2013	2014	2015	2016	2017
Ktv belastingen	741	157	921	204	426

Ktv aardgas	97	– 1.550	250	– 250	0
Kasbeheer	– 2.717	– 2.821	– 1.249	– 1.923	– 1.369
Verkoop staatsbezit	– 1.094	– 2.600	– 1.025	0	0
Studieleningen	– 418	– 453	– 480	– 507	– 536
Ktv's en financiële transacties niet-belastingontvangsten	– 4.133	– 7.425	– 2.503	– 2.680	– 1.905

Overige ktv's	– 255	474	– 416	159	0
Kasbeheer	8.329	7.847	4.305	4.610	5.573
Schatkistbankieren decentrale overheden	– 5.635	– 1.100	– 1.100	– 1.100	– 1.100
Aankoop staatsbezit	3.748	0	0	0	0
Europees Stabilisatie Mechanisme (ESM)	1.829	915	0	0	0
Lening VUT-fonds	140	– 250	– 700	– 50	0
Studieleningen	1.941	2.291	2.243	2.119	2.139
Renteswaps	404	– 307	– 1.169	– 1.879	– 2.021
Begrotingsreserve	258	0	0	0	0
Overig	– 337	– 440	– 40	47	134
Ktv's en financiële transacties uitgaven	10.423	9.432	3.123	3.907	4.725

Ktv's en financiële transacties netto uitgaven	6.290	2.006	620	1.227	2.820

Totaal ktv's en financiële transacties	7.031	2.163	1.541	1.431	3.246

Tabel 1.5 geeft een overzicht van de netto uitgaven van het Rijk (conform de budgettaire kerngegevens in hoofdstuk 3). Per deelkader wordt vervolgens in de tabellen 1.6 tot en met 1.8 een overzicht gegeven van de betreffende uitgaven onder het kader, opgebouwd op basis van de departementale begrotingen. De overige netto uitgaven worden toegelicht in tabel 1.9.

Tabel 1.5 Netto uitgaven centrale overheid (in miljoenen euro)
	2013	2014	2015	2016	2017	bron
Rijksbegroting in enge zin	103.238	106.370	106.325	108.879	109.756	zie tabel 1.6
Sociale Zekerheid en Arbeidsmarktbeleid	73.207	75.271	76.993	77.839	78.555	zie tabel 1.7
Budgettair Kader Zorg	64.633	66.372	66.392	68.511	69.930	zie tabel 1.8
Netto uitgaven onder het uitgavenkader	241.078	248.013	249.709	255.229	258.242
Overige netto uitgaven	– 1.369	3.453	825	3.788	5.471	zie tabel 1.9
Totale netto uitgaven centrale overheid	239.709	251.466	250.534	259.016	263.713	zie tabel 1.1

Tabel 1.6: Netto uitgaven Rijksbegroting in enge zin (in miljoenen euro)
		2013	2014	2015	2016	2017
1	De Koning	40	40	40	40	40
2A	Staten-Generaal	134	139	132	131	134
2B	Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten	108	114	108	104	102
3	Algemene Zaken	50	54	56	56	56
4	Koninkrijksrelaties	91	83	81	79	72
5	Buitenlandse Zaken	7.839	8.706	7.398	8.401	8.371
6	Veiligheid en Justitie	10.918	11.252	10.013	9.842	9.446
7	Binnenlandse Zaken	530	634	577	561	528
8	Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	32.382	32.925	33.022	33.278	33.321
9A	Nationale Schuld (Transactiebasis)	16	23	19	19	19
9B	Financien	1.584	1.671	4.748	4.820	4.556
10	Defensie	7.310	7.462	7.577	7.574	7.528
12	Infrastructuur & Milieu	9.806	9.898	9.188	9.372	9.709
13	Economische Zaken	4.679	4.710	4.503	4.437	4.473
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	341	505	657	578	441
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	3.700	3.822	2.503	2.322	2.330
17	Wonen & Rijksdienst	2.970	3.163	2.409	2.331	2.441
18	Buitenlandse Handel & Ontwikkelingssamenwerking	2.566	2.883	2.982	3.079	3.224
50	Gemeentefonds	16.428	16.962	17.370	17.369	17.239
51	Provinciefonds	1.553	1.277	952	1.123	1.127
55	Infrastructuurfonds	160	– 12	0	0	0
58	Diergezondheidsfonds	0	0	0	0	0
60	Accres Gemeentefonds	0	0	223	563	743
61	Accres Provinciefonds	0	0	22	45	59
64	BES-fonds	36	32	32	32	32
65	Deltafonds	– 2	2	0	0	0
80	Prijsbijstelling	0	0	467	969	1.345
81	Arbeidsvoorwaarden	0	0	562	1.080	1.643
86	Algemeen	0	25	684	677	778
	HGIS¹	(4.675)	(5.060)	(4.517)	(4.385)	(4.395)
Totaal Netto Rijksbegroting in enge zin		103.238	106.370	106.325	108.879	109.756

Tabel 1.7 Netto uitgaven sociale zekerheid (in miljoenen euro)
		2013	2014	2015	2016	2017
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	19.929	20.166	17.219	17.347	17.539
50	Gemeentefonds	0	66	2.894	2.721	2.556
AP	Aanvullende posten	0	0	144	362	595
	Netto begrotingsgefinancierde uitgaven	19.929	20.232	20.257	20.429	20.690

40	Sociale Verzekeringen	53.279	55.039	56.735	57.410	57.865
	Netto premiegefinancierde uitgaven	53.279	55.039	56.735	57.410	57.865

	Netto uitgaven kader SZA	73.207	75.271	76.993	77.839	78.555

Tabel 1.8 Netto uitgaven zorg (in miljoenen euro)
		2013	2014	2015	2016	2017
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	594	609	432	294	301
50	Gemeentefonds	1.561	1.714	7.009	6.946	6.713
AP	Aanvullende posten	0	0	84	43	110
	Netto begrotingsgefinancierde uitgaven	2.155	2.323	7.525	7.283	7.123

41	Premiegefinancierde uitgaven Zorg	62.478	64.049	58.866	61.228	62.807
	Netto premiegefinancierde uitgaven	62.478	64.049	58.866	61.228	62.807

	Netto uitgaven kader Zorg	64.633	66.372	66.391	68.510	69.930

Tabel 1.9 Overige netto uitgaven (in miljoenen euro)
	2013	2014	2015	2016	2017
Gasbaten	– 13.343	– 10.750	– 9.100	– 8.900	– 8.550
Rente	8.670	8.440	8.314	10.069	11.278
Zorgtoeslag	5.011	3.809	3.990	4.499	4.879
BTW-compensatiefonds	2.716	2.901	0	0	0
Landbouw- en overige bestemmingsheffingen	– 409	– 408	– 389	– 363	– 364
Klimaatverandering en luchtkwaliteit (ETS)	– 135	– 147	– 168	– 189	– 224
SDE+	– 97	– 200	– 320	– 494	– 678
Werkgeversbijdrage kinderopvang	– 1.071	– 1.088	– 1.092	– 1.092	– 1.092
Bemiddelingskosten zorgverzekeraars	2.847	1.390	458	1.191	1.220
Netto opbrengsten interventies financiële sector	– 154	– 518	– 365	– 372	– 411
Ktv's rijk	158	1.076	166	91	0
Winstafdracht DNB (crisisgerelateerd)	– 806	– 672	– 337	– 285	– 200
Frequentieveiling	– 3.804	0	0	0	0
Eigen risicodragers WGA/ZW	– 323	– 385	– 364	– 395	– 423
Overige posten	– 629	6	31	29	37
Totaal overige netto uitgaven	– 1.369	3.453	825	3.788	5.471

In de tabellen 1.10 tot en met 1.13 worden de uitgaven onder de kaders getoetst aan de hoogte van de uitgavenkaders, zoals vastgesteld bij Startnota. De tabellen tonen per uitgavenkader eerst de bepaling van de reële uitgavenkaders. De reële uitgavenkaders worden bepaald door de ramingen ten tijde van het Regeerakkoord te defleren met de raming voor de prijsontwikkeling van de Nationale Bestedingen (NB-deflator).

Het uitgavenkader in lopende prijzen is te bepalen door het reële uitgavenkader te corrigeren voor de actuele raming van de deflator. Daarnaast wordt gecorrigeerd voor de overboekingen tussen de Rijksbegroting in enge zin enerzijds, en de sector Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt en het Budgettair Kader Zorg anderzijds. Ook worden de kaders aangepast voor statistische correcties. De actuele ramingen van de uitgaven zijn afkomstig uit de tabellen 1.6 tot en met 1.8. Vervolgens wordt weergegeven hoe de actuele raming van de uitgaven zich verhoudt tot het uitgavenkader in lopende prijzen. Indien de actuele uitgaven hoger zijn dan het uitgavenkader, wordt gesproken van een overschrijding; vice versa van een onderschrijding van het uitgavenkader. Compensatie tussen de afzonderlijke budgetdisciplinesectoren kan alleen in uitzonderlijke omstandigheden indien de ministerraad daartoe besluit.

Tabel 1.10 Uitgaventoetsing Rijksbegroting in enge zin in miljoenen euro (min betekent onderschrijding)
	2013	2014	2015	2016	2017
1. Raming uitgaven bij regeerakkoord 2012/Begrotingsafspraken 2014	104.227	105.013	107.304	108.554	109.610
2. pNB ten tijde van MLT 2013–2017/Begrotingsafspraken 2014	1,0243	1,0350	1,0533	1,0680	1,0811
3. Reëel kader	101.754	101.465	101.877	101.642	101.385
4. NB-deflator	1,0186	1,0297	1,0412	1,0557	1,0687
5. Overboekingen	45	68	288	231	243
6. Statistisch	– 75	1.760	643	481	390
7. Uitgavenkader RBG-eng in lopende prijzen	103.617	106.307	107.002	108.018	108.982
8. Actuele raming uitgaven	103.238	106.370	106.325	108.879	109.756
9. Over/onderschrijding kader RBG-eng (9=8–7)	– 379	63	– 677	861	774

Tabel 1.11 Uitgaventoetsing Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt in miljoenen euro (min betekent onderschrijding)
		2013	2014	2015	2016	2017
1. Raming uitgaven bij regeerakkoord 2012/Begrotingsafspraken 2014		73.306	77.880	83.152	84.251	84.737
2. pNB ten tijde van MLT 2013–2017/Begrotingsafspraken 2014		1,0243	1,0350	1,0533	1,0680	1,0811
3. Reëel kader		71.567	75.249	78.947	78.886	78.379
4. NB-deflator		1,0186	1,0297	1,0412	1,0557	1,0687
5. Overboekingen		– 4	– 15	– 13	– 34	– 54
6. Statistisch		146	– 1.681	– 5.044	– 4.650	– 4.734
7. Uitgavenkader SZA in lopende prijzen		73.041	75.787	77.138	78.598	78.974
8. Actuele raming uitgaven		73.207	75.271	76.993	77.839	78.555
	waarvan begrotingsgefinancierd	19.929	20.232	20.257	20.429	20.690
	waarvan premiegefinancierd	53.279	55.039	56.735	57.410	57.865
9. Over/onderschrijding kader SZA (9=8–7)		166	– 516	– 146	– 760	– 419

Tabel 1.12 Uitgaventoetsing Budgettair Kader Zorg in miljoenen euro (min betekent onderschrijding)
		2013	2014	2015	2016	2017
1. Raming uitgaven bij regeerakkoord 2012/Begrotingsafspraken 2014		66.181	67.826	68.194	70.105	72.029
2. pNB ten tijde van MLT 2013–2017/Begrotingsafspraken 2014		1,0243	1,0350	1,0533	1,0680	1,0811
3. Reëel kader		64.611	65.534	64.745	65.641	66.624
4. NB-deflator		1,0186	1,0297	1,0412	1,0557	1,0687
5. Overboekingen		– 40	– 53	– 275	– 197	– 189
6. Statistisch		0	– 346	– 685	0	0
7. BKZ in lopende prijzen		65.773	67.081	66.450	69.102	71.011
8. Actuele raming uitgaven		64.633	66.372	66.391	68.510	69.930
	waarvan begrotingsgefinancierd	2.155	2.323	7.525	7.283	7.123
	waarvan premiegefinancierd	62.478	64.049	58.866	61.228	62.807
9. Over/onderschrijding BKZ (9=8–7)		– 1.140	– 709	– 58	– 591	– 1.081

Tabel 1.13 Uitgaventoetsing totaal kader in miljoenen euro (min betekent onderschrijding)
	2013	2014	2015	2016	2017
1. Reëel kader	237.933	242.247	245.569	246.170	246.389
2. NB-deflator	1,0186	1,0297	1,0412	1,0557	1,0687
3. Overboekingen	0	0	0	0	0
4. Statistisch	71	– 266	– 5.086	– 4.169	– 4.344
5. Uitgavenkader in lopende prijzen	242.432	249.176	250.590	255.718	258.968
6. Actuele raming uitgaven	241.078	248.013	249.709	255.229	258.242
7. Over/onderschrijding totaal uitgavenkader	– 1.353	– 1.163	– 881	– 490	– 726

Tabel 1.14 geeft de aardgasbaten weer. De aardgasbaten worden met name beïnvloed door de productie van aardgas, de hoogte van de olieprijs, de prijs van gas die op de markt tot stand komt op onder andere gasbeurzen (beursprijs TTF-gas) en de euro/dollarkoers. De olieprijs is van belang, omdat de prijs van aardgas mede is gerelateerd aan de prijs van olie in dollars. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de aardgasbaten. De tabel laat zien dat de aardgasbaten niet alleen op kasbasis, maar ook op transactiebasis worden geregistreerd. Dit wordt gedaan omdat het EMU-saldo – volgens Europese methodiek – wordt berekend op transactiebasis, terwijl de rijksbegroting op kasbasis wordt opgesteld.

Tabel 1.14 Aardgasbaten (in miljoenen euro)
	2013	2014	2015	2016	2017
Olieprijs (in dollars)	109	110	112	101	103
Beursprijs TTF-gas (in eurocent per kubieke meter)	0	22	24	24	24
Euro/dollarkoers (in dollars)	1,33	1,36	1,35	1,25	1,25
Productie (x miljard kubieke meter)	80	68	65	62	60

Niet-belastingontvangsten	13.343	10.750	9.100	8.900	8.550
Vennootschapsbelasting	1.770	1.400	1.350	1.250	1.200
Totaal kas	15.113	12.150	10.450	10.150	9.750

Niet-belastingontvangsten	– 97	1.550	– 250	250	0
Vennootschapsbelasting	30	50	0	0	0
Totaal kas-transverschil (ktv)	– 67	1.600	– 250	250	0

Niet-belastingontvangsten	13.440	9.200	9.350	8.650	8.550
Vennootschapsbelasting	1.740	1.350	1.350	1.250	1.200
Totaal trans	15.180	10.550	10.700	9.900	9.750