1 Uitgaven en niet-belastingontvangsten

Uitvoering

Voorjaarsnota
1e suppletoire
September suppletoire

Nota, d16e214, 2016

Ministerie van Financiën

Tabel 1.1 laat zien hoe op basis van de totale netto uitgaven op de rijksbegroting gekomen wordt tot de netto uitgaven van de centrale overheid op EMU-basis (conform tabel 3.1.1 in hoofdstuk 3). De uitgaven op de rijksbegroting zijn gebaseerd op de totale uitgaven per departement zoals weergegeven in tabel 1.2. Daarop worden de niet-belastingontvangsten in mindering gebracht zoals die zijn opgenomen in tabel 1.3. Het resultaat zijn de netto-rijksuitgaven op kasbasis. Naast begrotingsgefinancierde uitgaven zijn er premiegefinancierde uitgaven. Deze uitgaven van de sociale fondsen worden toegevoegd om tot de netto-uitgaven van de centrale overheid te komen, terwijl de rijksbijdragen en rentebaten van de sociale fondsen in mindering worden gebracht, aangezien dit onderlinge betalingen tussen Rijk en sociale fondsen zijn. De laatste stap is om van uitgaven op kasbasis te komen tot uitgaven op EMU-basis door te corrigeren voor kas-transactieverschillen en financiële transacties. De rijksbegroting wordt namelijk op kasbasis opgesteld, terwijl het EMU-saldo – volgens Europese methodiek – wordt berekend op transactiebasis. Daarnaast tellen financiële transacties, zoals leningen en aan- en verkoop van staatsbezit, niet mee in het EMU-saldo.

Tabel 1.1 Van netto-uitgaven rijksbegroting (kas) naar netto-uitgaven centrale overheid (EMU-basis) (in miljoenen euro)
	2014	2015	2016	2017	bron
Totale uitgaven rijksbegroting	184.920	185.662	181.913	183.365	zie tabel 1.2
Niet-belastingontvangsten rijksbegroting	34.745	30.068	26.223	24.369	zie tabel 1.3
Netto rijksuitgaven op kasbasis	150.176	155.594	155.689	158.997
Bij: Uitgaven sociale fondsen	120.467	114.754	116.982	120.314	zie tabel 3.4
Af: Rijksbijdragen en rentebaten sociale fondsen	18.006	20.730	20.405	20.610	zie tabel 3.4
Af: Ktv's en financiële transacties netto-uitgaven	3.632	– 3.356	– 4.168	– 5.412	zie tabel 1.4
Netto-uitgaven centrale overheid EMU-basis	249.004	252.975	256.434	264.113	zie H2 tabel 2.1

Tabel 1.2 Uitgaven begrotingen (in miljoenen euro)
		2014	2015	2016	2017
1	De Koning	40	41	41	41
2A	Staten-Generaal	132	144	140	140
2B	Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten van de Gouverneurs	116	114	109	106
3	Algemene Zaken	60	65	63	63
4	Koninkrijksrelaties	435	393	258	293
5	Buitenlandse Zaken	10.513	9.466	9.045	8.949
6	Veiligheid en Justitie	12.625	12.345	11.457	11.145
7	Binnenlandse Zaken	981	803	683	592
8	Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	35.995	36.148	36.853	35.956
9A	Nationale Schuld (Transactiebasis)	15.088	15.122	9.150	10.793
9B	Financiën	10.566	7.016	6.831	6.504
10	Defensie	7.788	7.968	8.234	8.416
12	Infrastructuur en Milieu	9.900	8.755	8.176	8.338
13	Economische Zaken	4.936	5.071	4.905	4.843
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	32.626	31.446	31.767	32.180
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	16.066	14.705	14.557	14.944
17	Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking	2.813	2.794	2.687	2.631
18	Wonen en Rijksdienst	3.687	3.888	3.760	3.630
50	Gemeentefonds	18.741	27.247	27.339	26.924
51	Provinciefonds	1.296	1.077	2.160	2.150
55	Infrastructuurfonds	6.108	5.947	5.784	6.066
58	Diergezondheidsfonds	14	43	31	31
64	BES-fonds	39	34	33	33
65	Deltafonds	1.267	1.220	1.212	1.089
AP	Aanvullende posten	0	– 311	3.014	4.116
90	Consolidatie1	– 6.910	– 5.879	– 6.375	– 6.605
HGIS	Internationale Samenwerking2	(4.635)	(5.064)	(4.926)	(4.714)
	Totaal	184.920	185.662	181.913	183.365

Dit betreft een correctie voor dubbeltellingen die ontstaan door het «bruto-boeken» van bijdragen. Het bruto-boeken houdt in dat zowel het departement dat bijdraagt, als het departement dat ontvangt de uitgaven op zijn begroting opneemt. Het gaat voornamelijk om bijdragen via de begroting van Infrastructuur en Milieu aan het Infrastructuurfonds en het Deltafonds.

In deze tabel zijn de uitgaven voor Internationale Samenwerking toegerekend aan de begrotingen waarop deze worden verantwoord. De totale uitgaven voor Internationale Samenwerking zijn tussen haken vermeld en lopen niet mee in de totaaltellling.

Tabel 1.3 Niet-belastingontvangsten (in miljoenen euro)
		2014	2015	2016	2017
1	De Koning	0	0	0	0
2A	Staten-Generaal	5	5	5	5
2B	Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten van de Gouverneurs	7	6	6	6
3	Algemene Zaken	6	7	7	7
4	Koninkrijksrelaties	46	49	37	37
5	Buitenlandse Zaken	744	760	2.468	664
6	Veiligheid en Justitie	1.444	1.454	1.517	1.516
7	Binnenlandse Zaken	550	921	42	57
8	Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	1.255	1.275	1.337	1.382
9A	Nationale Schuld (Transactiebasis)	3.709	9.372	7.068	7.641
9B	Financiën	10.759	3.814	3.105	2.912
10	Defensie	291	360	269	321
12	Infrastructuur en Milieu	215	272	213	238
13	Economische Zaken	11.486	7.791	6.784	6.496
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	1.920	1.849	1.724	1.731
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	1.038	113	175	92
17	Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking	132	93	188	98
18	Wonen en Rijksdienst	654	603	629	584
50	Gemeentefonds	0	0	0	0
55	Infrastructuurfonds	6.145	5.923	5.784	6.066
58	Diergezondheidsfonds	24	24	31	31
65	Deltafonds	1.227	1.258	1.212	1.089
AP	Aanvullende posten	0	0	1	6
90	Consolidatie1	– 6.910	– 5.879	– 6.375	– 6.605
HGIS	Internationale Samenwerking2	(219)	(149)	(263)	(177)
	Totaal	34.745	30.068	26.223	24.369

In deze tabel zijn de niet-belastingontvangsten voor Internationale Samenwerking toegerekend aan de begrotingen waarop deze worden verantwoord. De totale niet-belastingontvangsten voor Internationale Samenwerking zijn tussen haken vermeld en lopen niet mee in de totaaltelling.

Tabel 1.4 Kas-transverschillen en financiële transacties (in miljoenen euro; plus is EMU-saldoverbeterend)
	2014	2015	2016	2017
Ktv belastingen	732	708	490	321

Ktv aardgas	– 1.494	– 550	– 400	100
Kasbeheer	– 2.912	– 5.856	– 4.133	– 4.135
Verkoop staatsbezit	– 2.160	0	0	0
Studieleningen	– 469	– 523	– 573	– 626
Ktv's en financiële transacties niet-belastingontvangsten	– 7.035	– 6.928	– 5.107	– 4.662

Overige ktv's	2.370	– 1.129	403	– 743
Kasbeheer	6.521	6.900	1.150	1.150
Schatkistbankieren decentrale overheden	– 333	– 1.100	– 1.100	– 1.100
Aankoop staatsbezit	– 1.430	0	0	0
Europees Stabilisatie Mechanisme (ESM)	915	0	0	0
Lening Griekenland	0	0	73	37
Lening VUT-fonds	– 225	– 779	0	0
Studieleningen	2.208	2.170	1.984	2.007
Rente swaps	– 294	– 2.078	– 1.622	– 2.201
Begrotingsreserve	718	– 241	0	0
Overig	217	– 172	51	100
Ktv's en financiële transacties uitgaven	10.667	3.572	938	– 751

Ktv's en financiële transacties netto-uitgaven	3.632	– 3.356	– 4.168	– 5.412

Totaal ktv's en financiële transacties	4.365	– 2.649	– 3.679	– 5.091

Tabel 1.5 Netto-uitgaven centrale overheid (in miljoenen euro)
	2014	2015	2016	2017	bron
Rijksbegroting in enge zin	106.517	106.617	108.135	109.117	zie tabel 1.6
Sociale Zekerheid en Arbeidsmarktbeleid	74.965	75.906	77.478	78.168	zie tabel 1.7
Budgettair Kader Zorg	65.092	65.503	67.841	69.171	zie tabel 1.8
Netto-uitgaven onder het uitgavenkader	246.574	248.026	253.455	256.456
Overige netto-uitgaven	2.431	4.950	2.980	7.656	zie tabel 1.9
Netto-uitgaven centrale overheid	249.004	252.975	256.434	264.113	zie tabel 1.1

Tabel 1.6: Netto-uitgaven Rijksbegroting in enge zin (in miljoenen euro)
		2014	2015	2016	2017
1	De Koning	40	41	41	41
2A	Staten-Generaal	128	139	134	135
2B	Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten van de Gouverneurs	110	109	104	100
3	Algemene Zaken	53	58	56	56
4	Koninkrijksrelaties	72	73	94	88
5	Buitenlandse Zaken	9.769	8.706	6.577	8.286
6	Veiligheid en Justitie	11.181	10.891	9.940	9.630
7	Binnenlandse Zaken	656	661	641	535
8	Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	33.001	33.227	34.106	33.193
9A	Nationale Schuld (Transactiebasis)	17	15	19	19
9B	Financiën	1.591	4.649	4.577	4.269
10	Defensie	7.412	7.507	7.865	7.995
12	Infrastructuur en Milieu	9.856	8.677	8.154	8.324
13	Economische Zaken	4.480	4.561	4.448	4.448
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	412	547	587	576
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	3.700	2.533	2.326	2.366
17	Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking	2.709	2.722	2.515	2.552
18	Wonen en Rijksdienst	3.033	3.285	3.131	3.046
50	Gemeentefonds	16.961	17.382	17.908	17.781
51	Provinciefonds	1.296	1.077	2.160	2.150
55	Infrastructuurfonds	– 36	24	0	0
58	Diergezondheidsfonds	0	0	0	0
60	Accres Gemeentefonds	0	3	247	206
61	Accres Provinciefonds	0	– 3	26	20
64	BES-fonds	39	34	33	33
65	Deltafonds	40	– 38	0	0
80	Prijsbijstelling	0	0	402	798
81	Arbeidsvoorwaarden	0	0	1.032	1.637
86	Algemeen	0	– 262	1.011	833
	HGIS1	(4.417)	(4.915)	(4.663)	(4.537)
	Netto-uitgaven kader RBG-eng	106.517	106.617	108.135	109.117

In deze tabel zijn de netto uitgaven voor Internationale Samenwerking toegerekend aan de begrotingen waarop deze worden verantwoord. De totale netto uitgaven voor Internationale Samenwerking zijn tussen haken vermeld en lopen niet mee in de totaaltelling.

Tabel 1.7 Netto-uitgaven Sociale Zekerheid en Arbeidsmarktbeleid (in miljoenen euro)
		2014	2015	2016	2017
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	19.994	16.936	17.400	17.586
50	Gemeentefonds	66	2.900	2.715	2.530
AP	Aanvullende posten	0	– 49	260	492
	Netto begrotingsgefinancierde uitgaven	20.060	19.788	20.375	20.608

40	Sociale Verzekeringen	54.905	56.118	57.103	57.560
	Netto premiegefinancierde uitgaven	54.905	56.118	57.103	57.560

	Netto-uitgaven kader SZA	74.965	75.906	77.478	78.168

Tabel 1.8 Netto-uitgaven Budgettair Kader Zorg (in miljoenen euro)
		2014	2015	2016	2017
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	578	437	404	427
50	Gemeentefonds (WMO)	1.714	6.965	6.716	6.612
AP	Aanvullende posten	0	0	5	51
	Netto begrotingsgefinancierde uitgaven	2.291	7.402	7.125	7.090

41	Premiegefinancierde uitgaven Zorg	62.800	58.102	60.716	62.081
	Netto premiegefinancierde uitgaven	62.800	58.102	60.716	62.081

	Netto-uitgaven kader BKZ	65.092	65.503	67.841	69.171

Tabel 1.9 Overige netto-uitgaven (in miljoenen euro)
	2014	2015	2016	2017
Gasbaten	– 10.505	– 6.850	– 5.700	– 5.300
Rente	8.442	7.914	7.764	9.369
Zorgtoeslag	4.052	4.046	4.383	4.863
BTW-compensatiefonds	2.954	0	0	0
Landbouw- en overige bestemmingsheffingen	– 367	– 146	– 123	– 121
Klimaatverandering en luchtkwaliteit (ETS)	– 134	– 168	– 189	– 224
SDE+	– 174	– 320	– 494	– 678
Werkgeversbijdrage kinderopvang	– 1.053	– 1.092	– 1.092	– 1.092
Bemiddelingskosten zorgverzekeraars	1.682	183	– 481	1.053
Netto-opbrengsten interventies financiële sector	– 582	– 741	– 458	– 499
Ktv's rijk	– 876	1.679	– 3	643
Winstafdracht DNB (crisisgerelateerd)	– 658	– 501	– 277	– 10
Frequentieveiling	0	0	0	0
Eigenrisicodragers WGA/ZW	– 381	– 346	– 363	– 384
Overige posten	32	1.292	13	37
Overige netto-uitgaven	2.431	4.950	2.980	7.656

In de tabellen 1.10 tot en met 1.13 worden de uitgaven onder de kaders getoetst aan de hoogte van de uitgavenkaders, zoals vastgesteld bij Startnota. De tabellen tonen per uitgavenkader eerst de bepaling van de reële uitgavenkaders. De reële uitgavenkaders worden bepaald door de ramingen ten tijde van het Regeerakkoord te defleren met de raming voor de prijsontwikkeling van de nationale bestedingen (NB-deflator).Het uitgavenkader in lopende prijzen is te bepalen door het reële uitgavenkader te corrigeren voor de actuele raming van de deflator. Daarnaast wordt gecorrigeerd voor de overboekingen tussen de Rijksbegroting in enge zin enerzijds, en de sector Sociale Zekerheid en Arbeidsmarktbeleid en het Budgettair Kader Zorg anderzijds. Ook worden de kaders aangepast voor statistische correcties. De actuele ramingen van de uitgaven zijn afkomstig uit de tabellen 1.6 tot en met 1.8. Vervolgens wordt weergegeven hoe de actuele raming van de uitgaven zich verhoudt tot het uitgavenkader in lopende prijzen. Indien de actuele uitgaven hoger zijn dan het uitgavenkader, wordt gesproken van een overschrijding; vice versa van een onderschrijding van het uitgavenkader. Compensatie tussen de afzonderlijke budgetdisciplinesectoren kan alleen in uitzonderlijke omstandigheden indien de ministerraad daartoe besluit.

Tabel 1.10 Uitgaventoetsing Rijksbegroting in enge zin (in miljoenen euro; min is onderschrijding)
	2014	2015	2016	2017
1. Raming uitgaven bij Regeerakkoord 2012/Begrotingsafspraken 2014	105.013	107.304	108.554	109.610
2. pNB ten tijde van MLT 2013–2017/Begrotingsafspraken 2014	1,0350	1,0533	1,0680	1,0811
3. Reëel kader	101.465	101.877	101.642	101.385
4. NB-deflator	1,0297	1,0312	1,0461	1,0589
5. Overboekingen	53	360	117	88
6. Statistisch	1.760	512	350	108
7. Uitgavenkader RBG-eng in lopende prijzen	106.291	105.930	106.794	107.555
8. Actuele ramingen uitgaven	106.517	106.617	108.135	109.117
9. Over/onderschrijding kader RBG-eng (9=8–7)	226	686	1.341	1.562

Tabel 1.11 Uitgaventoetsing Sociale Zekerheid en Arbeidsmarktbeleid (in miljoenen euro; min is onderschrijding)
		2014	2015	2016	2017
1. Raming uitgaven bij Regeerakkoord 2012/Begrotingsafspraken 2014		77.880	83.152	84.251	84.737
2. pNB ten tijde van MLT 2013–2017/Begrotingsafspraken 2014		1,0350	1,0533	1,0680	1,0811
3. Reëel kader		75.249	78.947	78.886	78.379
4. NB-deflator		1,0297	1,0312	1,0461	1,0589
5. Overboekingen		0	– 12	– 15	13
6. Statistisch		– 1.681	– 5.072	– 4.456	– 4.520
7. Uitgavenkader SZA in lopende prijzen		75.803	76.328	78.050	78.491
8. Actuele ramingen uitgaven		74.965	75.906	77.478	78.168
	wv begrotingsgefinancierd	20.060	19.788	20.375	20.608
	wv premiegefinancierd	54.905	56.118	57.103	57.560
9. Over/onderschrijding kader SZA (9=8–7)		– 838	– 423	– 572	– 322

Tabel 1.12 Uitgaventoetsing Budgettair Kader Zorg (in miljoenen euro; min is onderschrijding)
		2014	2015	2016	2017
1. Raming uitgaven bij Regeerakkoord 2012/Begrotingsafspraken 2014		67.826	68.194	70.105	72.029
2. pNB ten tijde van MLT 2013–2017/Begrotingsafspraken 2014		1,0350	1,0533	1,0680	1,0811
3. Reëel kader		65.534	64.745	65.641	66.624
4. NB-deflator		1,0297	1,0312	1,0461	1,0589
5. Overboekingen		– 53	– 349	– 102	– 100
6. Statistisch		– 346	– 685	0	0
7. Uitgavenkader BKZ in lopende prijzen		67.081	65.733	68.564	70.449
8. Actuele ramingen uitgaven		65.092	65.503	67.841	69.171
	wv begrotingsgefinancierd	2.291	7.402	7.125	7.090
	wv premiegefinancierd	62.800	58.102	60.716	62.081
9. Over/onderschrijding BKZ (9=8–7)		– 1.990	– 230	– 722	– 1.278

Tabel 1.13 Uitgaventoetsing totaalkader (in miljoenen euro; min is onderschrijding)
	2014	2015	2016	2017
1. Reëel kader	242.247	245.569	246.170	246.389
2. NB-deflator	1,0297	1,0312	1,0461	1,0589
3. Overboekingen	0	0	0	0
4. Statistisch	– 266	– 5.245	– 4.106	– 4.412
5. Uitgavenkader in lopende prijzen	249.176	247.992	253.408	256.495
6. Actuele raming uitgaven	246.574	248.026	253.455	256.456
7 Over/onderschrijding totaal kader (7=6–5)	– 2.602	33	47	– 39

Tabel 1.14 geeft de aardgasbaten weer. De aardgasbaten worden met name beïnvloed door de productie van aardgas, de hoogte van de olieprijs, de prijs van gas die op de markt tot stand komt op onder andere gasbeurzen (beursprijs TTF-gas) en de euro/dollarkoers. De olieprijs is van belang, omdat de prijs van aardgas mede is gerelateerd aan de prijs van olie in dollars. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de aardgasbaten. De tabel laat zien dat de aardgasbaten niet alleen op kasbasis, maar ook op transactiebasis worden geregistreerd. Dit wordt gedaan omdat het EMU-saldo – volgens Europese methodiek – wordt berekend op transactiebasis, terwijl de rijksbegroting op kasbasis wordt opgesteld.

Tabel 1.14 Aardgasbaten (in miljoenen euro)
	2014	2015	2016	2017
Olieprijs (in dollars)	99	58	60	103
Beursprijs TTF-gas (in eurocent per kubieke meter)	21	21	20	20
Euro/dollarkoers (in dollars)	1,33	1,11	1,09	1,25
Productie (x miljard kubieke meter)	67	64	61	60

Niet-belastingontvangsten	10.505	6.850	5.700	5.300
Vennootschapsbelasting	1.400	1.050	750	800
Totaal kas	11.905	7.900	6.450	6.100

Niet-belastingontvangsten	1.494	550	400	– 100
Vennootschapsbelasting	150	50	0	0
Totaal kas-transverschil (ktv)	1.644	600	400	– 100

Niet-belastingontvangsten	9.011	6.300	5.300	5.400
Vennootschapsbelasting	1.250	1.000	750	800
Totaal trans	10.261	7.300	6.050	6.200