De klimaatverandering is een grote uitdaging en het aanpakken hiervan is een van de prioriteiten van dit demissionaire kabinet. Het demissionaire kabinet neemt daarom op diverse terreinen maatregelen die bijdragen aan het behalen van de klimaatdoelen.
In de bijlage worden deze maatregelen integraal gepresenteerd. In de Miljoenennota staat de begroting centraal. Deze bijlage licht daarom de klimaatmaatregelen toe die via de begroting plaatsvinden. Achtereenvolgens geeft de bijlage een weergave van uitgaven gerelateerd aan klimaat en fiscale maatregelen. De klimaatuitgaven zijn in tabel 19.1 tot en met 2028 weergegeven, omdat dit een combinatie is van reguliere middelen voor klimaatbeleid, maatregelenpakketten voor Urgenda, maatregelen uit het klimaatakkoord, en maatregelen gefinancierd uit het Klimaatfonds. De verschillende uitgaven worden op de betreffende departementale begrotingen toegelicht. Een deel van de middelen staat nog gereserveerd op de Aanvullende Post. Tabel 19.2 bevat een overzicht van lasten verhogende maatregelen die raken aan klimaat en saldo verbeterend zijn. Tabel 19.3 bevat een overzicht van fiscale stimulerende regelingen die grotendeels saldo verslechterend zijn.
De geraamde opbrengsten en lasten van de verschillende regelingen in tabel 19.2 en 19.3 hebben in sommige gevallen een bredere reikwijdte dan alleen broeikasgasreductie of verduurzaming van de energievoorziening.
2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
RESTEREND OP DE AANVULLENDE POST: KLIMAATFONDS | 0 | 100.000 | 336.530 | 2.395.637 | 3.583.491 | 3.605.333 | 3.707.258 |
RESTEREND OP DE AANVULLENDE POST: UITVOERINGSKOSTEN KLIMAAT EN PLANBUREAU'S | 0 | 2.059 | 3.497 | 6.250 | 32.283 | 26.699 | 26.699 |
TOTALE UITGAVEN IN HET KADER VAN KLIMAATBELEID | 5.087.842 | 5.586.904 | 6.184.632 | 5.999.090 | 7.910.422 | 7.518.922 | 7.323.863 |
ELEKTRICITEIT | 3.922.290 | 2.400.751 | 1.861.113 | 1.758.233 | 4.475.995 | 4.489.158 | 4.519.243 |
[EZK, art 4, subsidie] SDE | 474.419 | 0 | 200.000 | 0 | 530.000 | 506.000 | 473.000 |
[EZK, art 4, subsidie] SDE+ (incl. flankerend beleid en Net op Zee) | 398.502 | 485.275 | 307.428 | 591.688 | 2.825.146 | 2.748.955 | 2.631.795 |
[EZK, art 4, subsidie] SDE++ (incl. kolenmaatregelen en statistische overdracht) | 0 | 832.375 | 280.367 | 91.875 | 658.286 | 967.592 | 1.115.512 |
[EZK, art 4, subsidie] Subsidieregeling Coöperatieve Energieopwekking (SCE) | 496 | 0 | 0 | 6.000 | 7.691 | 14.839 | 19.372 |
[EZK, art.4 ,storting] Storting in begrotingsreserve duurzame energie | 2.626.555 | 226.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, subsidie] ISDE-regeling | 249.518 | 591.320 | 686.290 | 806.950 | 272.900 | 97.700 | 97.700 |
[EZK, art 4, subsidie] Missiegedreven Onderzoek Ontwikkeling en Innovatie (MOOI) | 59.862 | 63.602 | 55.465 | 56.635 | 49.303 | 46.855 | 43.200 |
[EZK, art 4, subsidie] Demonstratieregeling Klimaat en Energie-innovatie (DEI+) | 71.256 | 77.226 | 90.251 | 126.609 | 87.770 | 66.937 | 99.761 |
[EZK, art 4, subsidie] Hernieuwbare Energietransitie (HER+) | 29.610 | 45.319 | 42.000 | 25.540 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, subsidie] NGF-project Circulaire zonnepanelen | 0 | 0 | 135.000 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, opdracht] Programma Opwerk Energie op Rijksvastgoed (OER) | 0 | 14.391 | 16.805 | 16.805 | 16.805 | 16.805 | 16.805 |
[EZK, art 4, opdracht] Onderzoek en opdrachten | 12.072 | 65.243 | 47.507 | 36.131 | 28.094 | 23.475 | 22.098 |
INDUSTRIE | 83.958 | 910.004 | 1.203.764 | 1.115.699 | 973.966 | 913.398 | 873.202 |
[EZK, art 2, subsidie] Verduurzaming industrie | 45.380 | 61.810 | 79.322 | 92.025 | 94.732 | 76.925 | 88.700 |
[EZK, art 2, subsidie] Urgendamaatregelen Industrie | 90 | 5.200 | 11.940 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 2, subsidie] Infrastructuur duurzame industrie (PIDI) | 285 | 1.200 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 2, subsidie] NGF - project Groenvermogen van de Nederlandse economie | 10.706 | 314.876 | 84.879 | 13.917 | 13.703 | 0 | 0 |
[EZK, art 2, subsidie] NGF - project Circulaire Plastics | 0 | 77.540 | 23.040 | 21.170 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 2, subsidie] Investeringen Verduurzaming Industrie - Klimaatfonds | 0 | 25.971 | 134.210 | 227.933 | 197.529 | 154.714 | 118.909 |
[EZK, art 2, opdracht] Verduurzaming industrie | 0 | 0 | 1.120 | 920 | 920 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, subsidie] Carbon Capture Storage CCS | 2.677 | 3.170 | 4.664 | 3.780 | 5.113 | 5.380 | 5.380 |
[EZK, art 4, subsidie] MIEK | 1.039 | 5.908 | 14.450 | 13.040 | 1.500 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, subsidie] Subsideregeling Duurzame Scheepsbouw (SDS) | 3.307 | 3.424 | 1.696 | 1.696 | 1.696 | 1.696 | 0 |
[EZK, art 4, subsidie] Opschalingsinstrument waterstof | 0 | 1.000 | 389.000 | 318.000 | 268.000 | 275.000 | 202.000 |
[EZK, art 4, subsidie] Investeringen waterstofbackbone | 0 | 36.700 | 34.500 | 53.300 | 118.300 | 155.800 | 277.200 |
[EZK, art 4, subsidie] IPCEI Waterstof | 45 | 175.724 | 396.815 | 354.716 | 259.271 | 241.515 | 178.645 |
[EZK, art 4, subsidie] Subsidieondersteuning verduurzaming MKB | 8.424 | 5.489 | 9.000 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, subsidie] Energie-efficiency | 1.273 | 2.624 | 2.368 | 2.368 | 2.368 | 2.368 | 2.368 |
[EZK, art 4, garantie] Garantie CCS/Porthos | 0 | 175.600 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, bijdrage mede-overheden] Regeling toezicht energiebesparingsplicht | 10.732 | 13.768 | 16.760 | 12.834 | 10.834 | 0 | 0 |
GEBOUWDE OMGEVING | 608.686 | 1.240.294 | 1.696.424 | 1.510.759 | 982.929 | 729.419 | 598.533 |
[BZK, art 4, subsidie] Subsidie verduurzaming en onderhoud huurwoningen | 109 | 10.716 | 26.770 | 37.500 | 38.600 | 24.200 | 20.500 |
[BZK, art 4, subsidie] Nationaal isolatie Programma | 0 | 0 | 25.980 | 25.980 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, subsidie] Energiebeparing Koopsector | 6.951 | 15.618 | 47.270 | 30.700 | 14.500 | 10.500 | 5.000 |
[BZK, art 4, subsidie] Energiebesparing Huursector | 10.636 | 369 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, subsidie] Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed | 37.167 | 126.830 | 384.800 | 356.600 | 361.800 | 293.800 | 275.100 |
[BZK, art 4, subsidie] Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie | 0 | 0 | 6.000 | 6.000 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, subsidie] Energietransitie en duurzaamheid | 24.801 | 29.227 | 12.732 | 3.577 | 4.502 | 4.552 | 4.552 |
[BZK, art 4, subsidie] Renovatieversneller | 1.000 | 7.739 | 24.198 | 34.290 | 28.773 | 11.250 | 10.000 |
[BZK, art 4, subsidie] SAH | 3.773 | 11.700 | 20.500 | 30.000 | 17.000 | 39.500 | 29.500 |
[BZK, art 4, subsidie] Warmtefonds | 85.600 | 155.390 | 93.000 | 77.000 | 77.000 | 103.000 | 77.000 |
[BZK, art 4, subsidie] Nationaal Groeifonds | 0 | 11.925 | 24.022 | 31.758 | 11.989 | 6.460 | 0 |
[BZK, art 4, subsidie] Biobased Bouwen | 0 | 2.000 | 10.450 | 6.850 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, opdracht] Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie | 0 | 1.500 | 750 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, opdracht] Energietransitie en duurzaamheid | 5.681 | 3.250 | 3.800 | 2.600 | 3.100 | 3.200 | 3.200 |
[BZK, art 4, bijdrage aan medeoverheden] Nationaal Isolatie Programma (Lokale aanpak woningisolatie) | 0 | 376.579 | 632.893 | 469.180 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, bijdrage aan medeoverheden] Ondersteuning aanpak energiearmoede | 358.689 | 186.173 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, bijdrage aan medeoverheden] Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed | 16.488 | 0 | 65.000 | 500 | 15.000 | 500 | 10.500 |
[BZK, art 4, bijdrage aan medeoverheden] Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie | 0 | 16.500 | 9.000 | 9.000 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, bijdrage aan medeoverheden] Nationaal Isolatie Programma (Soortenmanagement) | 0 | 44.000 | 3.940 | 4.430 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, bijdrage aan medeoverheden] Verduurzaming Groningen en Noord-Drenthe | 0 | 0 | 50.000 | 50.000 | 50.000 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, bijdrage aan agentschappen] RVO (Uitvoering Energieakkoord) | 0 | 1.789 | 12.294 | 9.476 | 9.584 | 8.015 | 8.425 |
[BZK, art 4, bijdrage aan agentschappen] Dienst Publiek en Communicatie | 1.052 | 113 | 1.000 | 960 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, bijdrage aan agentschappen] RVO (Energiestransitie en Duurzaamheid) | 33.664 | 24.478 | 11.565 | 7.964 | 7.012 | 6.913 | 6.823 |
[BZK, art 4, bijdrage aan agentschappen] RVB | 970 | 3.540 | 22.240 | 7.850 | 5.050 | 2.850 | 6.250 |
[BZK, art 4, bijdrage aan agentschappen] Verduurzaming Maatschppelijk Vastgoed | 4.605 | 1.775 | 16.625 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken] Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed | 0 | 0 | 0 | 152.700 | 103.500 | 52.200 | 28.600 |
[BZK, art 4, bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken] EGO (innovatie) | 0 | 4.287 | 5.475 | 12.844 | 21.819 | 25.139 | 22.399 |
[BZK, art 4, bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken] Handhaving Energielabel C | 0 | 425 | 0 | 0 | 1.600 | 1.600 | 1.600 |
[EZK, art 4, subsidie] Warmtenetten investeringssubsidie (WIS) | 0 | 130.000 | 110.000 | 60.000 | 80.000 | 80.000 | 40.000 |
[EZK, art 4, subsidie] Uitbreiding ontwikkelfonds energiecoöperaties warmteprojecten | 0 | 26.551 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, subsidie] NGF-project NieuweWarmteNu! | 0,00 | 17.820 | 37.620 | 49.500 | 39.600 | 25.740 | 29.084 |
[EZK, art 4, subsidie] Aardwarmte | 17.500 | 30.000 | 37.500 | 12.500 | 12.500 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, subsidie] Geothermie (Klimaatfonds) | 0 | 0 | 1.000 | 21.000 | 80.000 | 30.000 | 20.000 |
MOBILITEIT | 145.419 | 222.946 | 438.741 | 393.452 | 247.849 | 164.915 | 133.875 |
[IenW, art 14, subsidie] Elektrisch vervoer | 79.464 | 127.686 | 113.124 | 44.420 | 28.400 | 13.100 | 6.000 |
[IenW, art 14, subsidie] Duurzame mobiliteit | 22.555 | 14.790 | 7.123 | 1.450 | 0 | 0 | 0 |
[IenW, art 14, opdracht] KF: (Slimme) Laadinfrastructuur | 0 | 4.376 | 31.660 | 77.680 | 89.180 | 88.680 | 82.680 |
[IenW, art 14, opdracht] Reservering Klimaatakkoord | 0 | 1.672 | 64.294 | 77.344 | 42.329 | 40.221 | 29.341 |
[IenW, art 14, opdracht] Programma Vergroening Reisgedrag | 1.371 | 5.736 | 42.532 | 37.106 | 29.875 | 12.208 | 12.294 |
[IenW, art 14, opdracht] Duurzame energiedragers in mobiliteit | 818 | 1.238 | 1.323 | 1.333 | 1.334 | 1.175 | 579 |
[IenW, art 14, opdracht] Duurzame logistiek | 7.719 | 3.604 | 15.197 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[IenW, art 14, bijdrage aan medeoverheden] Duurzame mobiliteit | 5.547 | 13.500 | 7.300 | 6.600 | 6.600 | 4.800 | 800 |
[IenW, art 14, bijdrage aan medeoverheden] KF: Slimme Laadinfra | 0 | 8.624 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[IenW, art 14, bijdrage aan agentschappen] Overige bijdragen aan agentschappen | 12.945 | 14.835 | 382 | 382 | 381 | 381 | 381 |
[IenW, art 18, subsidie] NGF: Maritiem Masterplan | 0 | 0 | 29.011 | 59.254 | 8.700 | 0 | 0 |
[IenW, art 18, subsidie] NGF: Zero-emissie binnenvaart batterij-elektrisch | 9.500 | 15.600 | 25.100 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[IenW, art 18, subsidie] Walstroom (deels KF) | 5.500 | 11.285 | 100.415 | 86.437 | 38.550 | 2.850 | 300 |
[IenW, art 18, opdracht] NGF: Maritiem Masterplan | 0 | 0 | 142 | 146 | 1.000 | 0 | 0 |
[IenW, art 18, opdracht] KF: Verplicht Emissielabel Binnenvaart | 0 | 0 | 700 | 1.000 | 1.500 | 1.500 | 1.500 |
[IenW, art 18, bijdrage aan agentschappen] NGF: Maritiem Masterplan | 0 | 0 | 438 | 300 | 0 | 0 | 0 |
LANDBOUW EN LANDGEBRUIK | 80.148 | 146.880 | 192.645 | 189.990 | 195.714 | 200.377 | 194.024 |
[LNV, art 21, subsidie] Glastuinbouw en weerbare planten en teeltsystemen | 68.437 | 87.836 | 111.751 | 120.451 | 124.791 | 130.594 | 124.394 |
[LNV, art 21, opdracht] Glastuinbouw en weerbare planten en teeltsystemen | 18 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[LNV, art 22, subsidie] Natuur en Biodiversiteit Grote Wateren | 0 | 3.900 | 3.900 | 2.100 | 0 | 0 | 0 |
[LNV, art 22, opdracht] Natuur en Biodiversiteit Grote Wateren | 6.585 | 19.934 | 34.056 | 34.215 | 36.964 | 35.511 | 35.559 |
[LNV, art 22, opdracht] Duurzame visserij | 570 | 29.217 | 36.940 | 29.918 | 30.653 | 30.966 | 30.765 |
[LNV, art 22, opdracht] Klimaatimpuls Natuur en Biodiversiteit | 4.538 | 5.993 | 5.998 | 3.306 | 3.306 | 3.306 | 3.306 |
SECTOROVERSTIJGENDE EN OVERIGE MAATREGELEN | 247.341 | 666.029 | 791.945 | 1.030.957 | 1.033.969 | 1.021.655 | 1.004.986 |
[IenW, art 21, subsidie] Subsidies duurzame productieketens | 19.639 | 9.955 | 18.865 | 20.650 | 15.226 | 15.803 | 7.703 |
[IenW, art 21, subsidie] KF: Plastics norm | 0 | 0 | 11.900 | 23.800 | 16.650 | 6.250 | 3.000 |
[IenW, art 21, subsidie] KF: DEI+CE | 0 | 525 | 3.170 | 9.137 | 16.025 | 15.500 | 10.100 |
[IenW, art 21, opdracht] KF: Circulair doen en gedrag | 0 | 0 | 2.200 | 3.300 | 5.100 | 5.100 | 6.000 |
[IenW, art 21, opdracht] Uitvoering duurzame productieketens | 8.220 | 11.736 | 11.726 | 14.775 | 7.022 | 6.999 | 7.049 |
[IenW, art 21, opdracht] KF: Biobased bouwen | 0 | 0 | 1.600 | 1.400 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, subsidie] Projecten Klimaat en Energieakkoord | 2.227 | 5.802 | 13.452 | 8.490 | 2.847 | 4.447 | 4.447 |
[EZK, art 4, subsidie] Green Deals | 45 | 462 | 500 | 500 | 500 | 500 | 500 |
[EZK, art 4, subsidie] Overige subsidies | 57.565 | 92.897 | 62.391 | 57.391 | 77.393 | 75.058 | 50.133 |
[EZK, art 4, lening] Lening EBN | 61.400 | 19.000 | 24.000 | 17.000 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, bijdrage aan agentschappen] Bijdrage RVO | 90.998 | 121.214 | 96.476 | 93.367 | 91.255 | 91.149 | 91.149 |
[EZK, art 4, bijdrage aan agentschappen] Bijdrage Nea | 7.197 | 15.214 | 18.432 | 18.860 | 18.272 | 18.270 | 12.823 |
[EZK, art 4, bijdrage aan mede-overheden] Uitvoeringskosten klimaat medeoverheden | 50 | 389.224 | 527.233 | 762.287 | 783.679 | 782.579 | 812.082 |
Inkomsten klimaat
OPBRENGSTEN KLIMAATGERELATEERDE BELASTINGEN (in mln. euro, - = saldo verslechterend) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
BELASTINGEN OP EEN MILIEUGRONDSLAG | 4.387 | 4.515 | 1.237 | 7.048 | 8.182 | 8.690 | 8.665 | 8.736 | 8.894 |
w.v. CO2-heffing* | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
w.v. Afvalstoffenbelasting** | 221 | 249 | 240 | 250 | 273 | 277 | 282 | 285 | 289 |
w.v. Waterbelasting | 302 | 320 | 309 | 335 | 368 | 380 | 396 | 410 | 425 |
w.v. Vliegbelasting** | 0 | 69 | 164 | 615 | 710 | 768 | 812 | 856 | 899 |
w.v. Energiebelasting* | 3.863 | 3.876 | 525 | 5.849 | 6.831 | 7.266 | 7.176 | 7.185 | 7.281 |
OPSLAG DUURZAME ENERGIE EN KLIMAATRANSITIE (ODE)* | 2.542 | 3.078 | 2.826 | 225 | 5 | 0 | 0 | 0 | 0 |
EMISSIONS TRADING SYSTEM (ETS)* | 441 | 894 | 1.136 | 1.350 | 1.400 | 1.450 | 1.700 | 5.250 | 4.300 |
BELASTING OP PERSONENAUTO'S EN MOTORRIJWIELEN (BPM)** | 1.503 | 1.501 | 1.463 | 1.464 | 1.485 | 1.970 | 2.390 | 2.471 | 2.435 |
MOTORRIJTUIGENBELASTING (MRB)** | 4.227 | 4.323 | 4.362 | 4.599 | 4.946 | 5.038 | 5.691 | 5.872 | 6.047 |
BELASTING OP ZWARE MOTORRIJTUIGEN** | 187 | 199 | 198 | 213 | 213 | 215 | 218 | 220 | 222 |
BRANDSTOFACCIJNZEN** | 7.368 | 7.644 | 6.916 | 7.419 | 9.011 | 9.098 | 9.312 | 9.390 | 9.483 |
TOTAAL LASTEN | 20.656 | 22.153 | 18.138 | 22.317 | 25.241 | 26.461 | 27.976 | 31.939 | 31.383 |
Categorie 1 – Maatregelen die volledig toezien op de reductie van broeikasgassen en de verduurzaming van de energievoorziening (los van de inkomstdoelstellingen van milieugerelateerde belastingen) energievoorziening.
OVERZICHT FISCALE GROENE SUBSIDIES (in mln. euro, - = saldo verslechterend) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
EIA* | ‒ 146 | ‒ 186 | ‒ 297 | ‒ 249 | ‒ 259 | ‒ 441 | ‒ 470 | ‒ 464 | ‒ 490 |
MIA** | ‒ 75 | ‒ 101 | ‒ 206 | ‒ 192 | ‒ 192 | ‒ 194 | ‒ 194 | ‒ 219 | ‒ 219 |
VAMIL** | ‒ 15 | ‒ 18 | ‒ 23 | ‒ 25 | ‒ 25 | ‒ 25 | ‒ 25 | ‒ 25 | ‒ 25 |
FISCALE STIMULERING EV PERSONENAUTO'S (KA-pakket)* | 38 | ‒ 332 | ‒ 390 | ‒ 378 | ‒ 483 | ‒ 730 | 0 | 0 | 0 |
FISCALE STIMULERING EV (niet toepassen HADK, stimulering meer richten op particulieren i.p.v. zakelijk)* | ‒ 20 | ‒ 191 | ‒ 217 | ‒ 16 | 0 | 0 | 0 | ||
EB – salderingsregeling* | ‒ 454 | ‒ 502 | ‒ 335 | ‒ 607 | ‒ 564 | ‒ 376 | ‒ 355 | ‒ 304 | ‒ 258 |
EB – verlaagd tarief laadpalen EV* | ‒ 8 | ‒ 14 | ‒ 9 | ‒ 30 | ‒ 41 | 0 | 0 | 0 | 0 |
EB – verlaagd tarief lokaal opgewerkte duurzame energie* | ‒ 7 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
TOTAAL LASTEN | ‒ 667 | ‒ 1.153 | ‒ 1.280 | ‒ 1.672 | ‒ 1.781 | ‒ 1.782 | ‒ 1.044 | ‒ 1.012 | ‒ 992 |
Categorie 1 – Maatregelen die volledig toezien op de reductie van broeikasgassen en de verduurzaming van de energievoorziening (los van de inkomstdoelstellingen van milieugerelateerde belastingen) energievoorziening.
Categorie 2 – Maatregelen die deels toezien op de reductie van broeikasgassen en de verduurzaming van de energievoorziening.
Bredere investeringen in de energietransitie
De energietransitie gaat – net als elke andere transitie – gepaard met verschillende kosten en baten. Er zijn kosten verbonden aan het onderhouden van de onderdelen van het bestaande systeem die we willen behouden, en het opbouwen van een uitgebreid, nieuw systeem vraagt om grote investeringen. In de tabellen hierboven is het overzicht van de directe Rijksuitgaven en fiscale maatregelen voor de energietransitie weergegeven. Daarnaast worden publieke middelen ook indirect besteed aan de energietransitie. Zo verzorgen de landelijke en regionale netbeheerders essentiële onderdelen van de energie-infrastructuur en dus ook energietransitie. Om die reden is dan ook bij wet vastgelegd dat de aandelen van netbeheerders direct of indirect in publieke handen zijn. De netbeheerders zullen de komende jaren fors moeten investeren wil Nederland zijn klimaatdoelen kunnen halen en tegelijkertijd economische groei kunnen faciliteren.
Landelijke netwerkbedrijven TenneT en Gasunie zijn 100% staatsdeelnemingen met een wettelijke taak om elektriciteits-of gasnetten aan te leggen. TenneT is de beheerder van het hoogspanningsnet in Nederland op land en het net op zee. Om de elektriciteitsvraag van de energietransitie te kunnen faciliteren, groeien de jaarlijkse investeringen van TenneT in het Nederlandse hoogspanningsnet ten opzichte van 2021 met circa 50% naar gemiddeld 2,4 miljard euro per jaar in de komende 10 jaar.81 Gasunie beheert het Nederlandse gasnetwerk. Sinds kort is Gasunie ook aangewezen als ontwikkelaar en toekomstig beheerder van het landelijke waterstofnetwerk. Gasunie verwacht tot 2050 ca. 2 miljard euro in het waterstofnetwerk te investeren. Afhankelijk van de ontwikkelingen op de waterstofmarkt kan dit nog toenemen. Dit soort investeringen worden in principe achteraf vergoed via de nettarieven, maar moeten wel door de netbeheerders voorgefinancierd worden. Over de precieze gevolgen hiervan wordt u later geïnformeerd. Naast de investeringen in het net maken de netbeheerders operationele kosten in het transport, beheer en onderhoud van het net. Met name door toegenomen prijzen voor energie maken netbeheerders in toenemende mate hoge kosten voor het compenseren van de netverliezen, het handhaven van de netbalans en het mitigeren van congestie op de netten. Bijvoorbeeld, de totale netkosten van TenneT in de eerste helft van 2022 bedroegen 900 miljoen euro. Dit is een verdriedubbeling ten opzichte van de eerste helft van 2021. Ook deze kosten worden bekostigd via de nettarieven. Het voornemen is om deze kosten in de volgende miljoenennota nog inzichtelijker te maken via een meerjarige tabel.
Naast de landelijke netbeheerders die 100% staatsdeelnemingen zijn, zijn ook de regionale netwerkbedrijven, die lokale netwerken beheren, een belangrijk onderdeel van de energietransitie. In totaal verwachten de drie grootste regionale netwerkbedrijven – Alliander, Enexis, Stedin - tot 2030 circa 30 miljard euro te moeten investeren in de uitbreiding en verzwaring van het net. Op de lange termijn verdienen de netwerkbedrijven de efficiënte investeringen plus een redelijk rendement terug via de nettarieven, maar op de korte termijn moeten zij de investeringen voorfinancieren. De investeringsopgave en dus de behoefte aan externe financiering voor regionale netwerkbedrijven is groot. In een recente Kamerbrief heeft de Nederlandse staat de strategische intentie uitgesproken om een deelneming in de regionale netwerkbedrijven verder te onderzoeken. Hierbij wordt ook onderzocht in hoeverre mitigerende maatregelen, waaronder een bijdrage van medeoverheden, de kapitaalbehoefte kunnen reduceren. Verdere analyses zijn nodig om de exacte financieringsbehoefte op lange termijn te kunnen inschatten. Wel is inmiddels duidelijk dat één van de netwerkbedrijven, Stedin, in 2023 al kapitaal nodig heeft om haar A minus rating te behouden. Om die reden reserveert het kabinet nu 500 miljoen Euro in 2023 voor de kapitaalsversterking van Stedin dat hiermee naar verwachting haar investeringen op peil kan houden. Het instrument dat ingezet zal worden, wordt later dit jaar uitgewerkt. In lijn met de kamerbrief is een aandelenparticipatie hierbij het uitgangspunt, maar ook andere opties worden overwogen als dit Stedin, en de Staat, voldoende financiële zekerheid biedt.