Als open economie en handelsland profiteert Nederland van Europese en internationale economische samenwerkingen en handel. De Nederlandse economie is sterk verweven met de rest van de wereld, onder andere via handel en investeringsstromen. Door de EU zijn de handelskosten tussen lidstaten lager, waardoor meer handel ontstaat. De handelsvoordelen van de EU voor Nederland bedragen 3,1% van het bbp.40 Deze economische baten zijn voor Nederland relatief hoog vergeleken met andere landen, omdat Nederland een open economie is (zie figuur 15). De positieve impact van Europese economische integratie op de Nederlandse welvaart is toegenomen over tijd.41 Volgens cijfers van het CBS zijn de verdiensten aan de Nederlandse export naar andere Europese landen en de rest van de wereld goed voor ongeveer een derde van de economie en meer dan 30% van de werkgelegenheid.42 Nederland staat volgens gegevens van de Wereldbank op plaats 18 van alle landen als het gaat om het aandeel van handel ten opzichte van de hele economie, namelijk 177% van het bbp in 2022.43
Figuur 15 Handelsbaten van de EU (als % van het bbp)
Bron: CPB
De mondiale economie is weerbaar gebleken na een turbulente periode van verstoringen in handel, hoge inflatie en toenemende rentes. Na de economische schokken zoals de pandemie en de Russische agressieoorlog tegen Oekraïne en de daarop volgende mondiale verkrapping van het monetaire beleid, is de mondiale economie veerkrachtig gebleken. Zo is een mondiale recessie uitgebleven en voor de komende jaren verwacht het IMF dat de economie wereldwijd blijft groeien en dat de inflatie verder daalt, oftewel een ‘zachte landing’ voor de mondiale economie.44 Figuur 16 geeft aan hoe de gemiddelde inflatie voor de wereld, ontwikkelde economieën en ontwikkelingslanden gestaag verder daalt. De jaar-op-jaar inflatie in Nederland lag in juli 2024 nog wel boven het Europees gemiddelde. Het IMF noemt verschillende redenen voor relatief positieve verwachtingen. Huishoudens hebben opgebouwde buffers kunnen inzetten om de hogere inflatie op te vangen. Onder andere de huizenmarkt en financiële markten zijn stabiel gebleven. Tegelijkertijd blijven de groeivooruitzichten mondiaal achter bij de groeivoet van de afgelopen decennia , zwakt de productiviteitsgroei wereldwijd af en zijn er hoge staatsschulden.
Figuur 16 Mondiale inflatie (realisatie en raming)
Figuur 17 Mondiale ontwikkeling bbp-volume (realisatie en raming)
Bron: IMF
Internationale ontwikkelingen zorgen voor toenemende onzekerheid over inflatie en rente. Een scenario met oplopende geopolitieke conflicten en daaraan gerelateerde economische fragmentatie vormt een nadrukkelijk risico voor de mondiale groei en de inflatie. Daarnaast bevinden centrale banken zich in een delicate balans. Enerzijds willen ze niet te snel het monetaire beleid versoepelen en willen ze een hernieuwde prijsdruk voorkomen, omdat die een sterkere en meer ingrijpende beleidscorrectie nadien noodzaakt. Anderzijds is er de wens om niet te lang te verkrappen en zo de economische activiteit onnodig af te remmen. Daarbij bestaat het risico dat de inflatie in de eurozone hardnekkiger blijkt dan nu verwacht. Dit kan het geval zijn als de (inhaal)groei van de lonen sterker uitpakt en bedrijven hogere loonkosten op hun beurt doorberekenen in de prijzen, waardoor de inflatie van diensten langer hoog blijft. Ook vormen aan klimaatverandering gerelateerde risico’s, zoals droogte of regenval, een risico voor de (mondiale) voedselprijsontwikkeling door de invloed die ze kunnen hebben op de oogsten.
Het is cruciaal dat Oekraïne zich succesvol tegen de agressie van Rusland kan blijven verdedigen. Nederland speelt een actieve rol in het oplossen van internationale conflicten en spanningen. Voor internationale veiligheid staat politieke en militaire samenwerking met de NAVO voorop. Nederland blijft Oekraïne steunen tegen de Russische agressie op alle mogelijke vlakken. De Russische agressieoorlog heeft immers niet alleen voor Oekraïne desastreuze humanitaire en financieel-economische gevolgen, maar vormt ook een serieuze bedreiging voor de veiligheid en de macro-economische stabiliteit in Europa, en voor de ontwikkeling van mondiale energie- en voedselprijzen.