Ombuigingslijst 2023

De ombuigingslijst is een document waarvoor ambtelijk Financiën de verantwoordelijkheid draagt. De maatregelen zijn technisch vorm gegeven. Dit wil zeggen dat bekeken is of de maatregelen technisch mogelijk zijn, zonder daarbij een inhoudelijk of politiek oordeel te geven over de maatregelen.

De ombuigingslijst 2023 bevat een overzicht van mogelijkheden om uitgaven te verlagen om daarmee de overheidsfinanciën te verbeteren. Startpunt van deze visualisatie is het basispad. Daaronder vindt u vervolgens de maatregelen per beleidsterrein, met uitleg en reeks. Zo kunt u eenvoudig door de thema's en maatregelen bladeren.  

• De cijfermatige onderbouwing van de maatregelen is op basis van de voorlopige begrotingsstand van de ontwerpbegroting 2024. Deze standen zijn ook gehanteerd als beleidsuitgangspunten voor de concept Macro Economische Verkenning (cMEV) van het Centraal Plan Bureau (CPB). De begrotingsstanden kunnen nog wijzigen naar aanleiding van de augustusbesluitvorming en de MEV. Deze wijzigingen worden verwerkt in de ontwerpbegrotingen 2024 die op Prinsjesdag worden gepresenteerd.
• Alle reeksen geven een indicatie van potentiële ombuigingen. In alle tabellen zijn de bedragen weergegeven in miljoenen euro's, waarbij een min-teken saldoverbeterend is. De bedragen zijn uitgedrukt in prijzen 2023.
• Bedragen boven de 25 miljoen euro zijn naar beneden afgerond op vijf- en tientallen. Een bedrag van 39 miljoen euro wordt bijvoorbeeld afgerond naar 35 miljoen euro.
• De individuele maatregelen in deze lijst kunnen niet zonder meer bij elkaar worden opgeteld. Er is namelijk mogelijk overlap tussen bepaalde maatregelen en sommige maatregelen sluiten elkaar uit.
• Bij de maatregelen is uitgegaan van een besluit op 1 januari 2024 gevolgd door een implementatieproces (bijvoorbeeld een wetgevingsproces).
• Bij de maatregelen zijn wel uitvoeringskosten, maar geen apparaatskosten betrokken. Het uitgangspunt is dat beleidswijzigingen binnen de bestaande apparaatskosten van departementen en andere organisaties worden opgevangen.

• Bij afzonderlijke maatregelen is geen rekening gehouden met de macro-economische effecten van de maatregel op het EMU-saldo (de zogenoemde in- en uitverdieneffecten). Noodzakelijke kosten voor het doorvoeren van een ombuiging zijn verwerkt in de reeksen, tweede- en derde-orde effecten zijn niet gekwantificeerd.
• De maatregelen hebben nog geen (gedetailleerde) uitvoeringstoets doorlopen, zoals dat gebruikelijk is wanneer een beleidsmaatregel wordt geïmplementeerd. Het is uiteraard van belang dat maatregelen die implicaties hebben voor de uitvoering deze toets nog doorlopen voordat deze worden geïmplementeerd.
• Voor het Herstel- en Veerkrachtplan (HVP) ontvangt Nederland ca. 4,7 miljard euro van de Europese Commissie wanneer juridisch bindende mijlpalen en doelstellingen worden bereikt. Een aantal maatregelen in de ombuigingslijst zijn (deels) onderdeel van het HVP. Wanneer niet meer kan worden voldaan aan de Europese vereisten van het HVP dan leidt dit tot een (forse) korting op de te ontvangen middelen, mogelijk zelfs oplopend tot het volledige bedrag. De omvang van de korting is afhankelijk van de aard van de maatregel en het effect op de vereisten van het HVP.
• Voorafgaand aan de (in)formatie wordt de voorliggende ombuigingslijst opnieuw geactualiseerd.

De huidige ombuigingslijst bevat, naast de sleuteltabel voor de fiscaliteit, uitsluitend beleidsopties aan de uitgavenkant van de begroting. Op uiterlijk 15 augustus wordt een fiscale maatregelenlijst gepubliceerd. De afgelopen jaren zijn verschillende rapporten verschenen, waarvan een aantal ook fiscale beleidsopties bevat zoals het interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO) Vermogensverdeling, het IBO klimaat, het rapport ‘Bouwstenen voor een beter belastingstelsel’, en het rapport ‘Aanpak fiscale regelingen’. Deze rapporten zijn samen met de voorliggende ombuigingslijst terug te vinden op: