Voor een totaalbeeld van de toestand van de overheidsfinanciën is ook informatie nodig over risico’s voor de overheidsfinanciën die niet direct uit de begrotingen en balans blijken. Het gaat daar met name om garanties. Een garantie is een voorwaardelijke financiële verplichting van het Rijk aan een derde, die pas tot uitbetaling komt als zich bij de wederpartij een bepaalde vooraf afgesproken gebeurtenis (realisatie van een risico) voordoet. Omdat er aan garanties risico’s verbonden zijn wordt meer en meer ingezet op beprijzing van garanties. Het gebruik van het garantie-instrument is de afgelopen paar jaren fors toegenomen uit hoofde van vooral de financiële crisis en de eurocrisis. Overzichten met garanties van het rijk worden al langere tijd gepubliceerd in de Miljoenennota. Tabel 2.5.5 laat zien dat de meeste garanties voorkomen op de begroting van het Ministerie van Financiën voor in totaal 228 miljard euro. De grootste posten zijn daarbij de garanties uit hoofde van de financiële en eurocrisis, de exportkredietverzekering, de deelneming in het IMF en de kernongevallengarantie. Garanties die zijn verstrekt als onderdeel van de crisismaatregelen zijn ook vermeld in de Monitor financiële interventies.
2008 | 2009 | 2010 | 2011 | |
---|---|---|---|---|
Garanties Ministerie van Financiën wv EFSF wv Interbancaire leningen wv DNB – deelneming in kapitaal IMF wv WAKO wv EKV | 56,0 – 2,7 9,9 14,0 17,6 | 145,4 – 47,1 23,4 14,0 12,3 | 142,4 25,9 39,0 28,8 14,0 13,4 | 227,9 97,8 33,2 47,3 14,0 14,5 |
Garanties Ministerie ELI | 4,8 | 4,3 | 5,5 | 5,8 |
Garanties andere ministeries | 14,6 | 14,6 | 15,8 | 16,3 |
Garanties – totaal geëffectueerd risico1 | 75,3 | 164,3 | 163,7 | 250,0 |
Geëffectueerd risico als percentage bbp | 12,7% | 28,8% | 27,8% | 41,4% |
Achterborgstellingen | 192,8 | 220,2 | 235,7 | |
wv NHG | 108,9 | 126,4 | 136,2 |
Vastgesteld kan worden dat de uitstaande garanties ruim 40 procent van het bbp bedragen. De schade-uitkeringen op garanties zijn van een heel andere orde. De jaarlijkse netto schade-uitkeringen zijn daarmee vergeleken beperkt. In 2011 was er zelfs een positief saldo van 300 miljoen euro. Vooral de terugontvangsten uit hoofde van de exportkredietverzekeringen waren hier debet aan.
Het Rijk loopt ook risico’s uit hoofde van achterborgstellingen. Het gaat hierbij om garantieregelingen niet afgegeven door het Rijk zelf, maar door een aangewezen tussenpersoon, bijvoorbeeld een stichting. Het Rijk wordt pas aangesproken als de tussenpersoon niet aan haar verplichtingen kan voldoen. Een voorbeeld van een achterborgstelling is de Nationale Hypotheek Garantie (NHG). Het totaal aan achterborgstellingen is ook opgenomen in tabel 2.5.5.