De rijksoverheid kent een hybride verslaggevingsstelsel. Voor departementen bestaat het uit een verplichtingen-kasstelsel in combinatie met aanvullende informatie, en bij uitvoeringsorganisaties, zoals agentschappen, rechtspersonen met een wettelijke taak (rwt’s) en zelfstandige bestuursorganen (zbo’s) uit een baten-lastenstelsel. Ook decentrale overheden voeren een baten-lastenstelsel.
Wat is een verplichtingen-kasstelsel?
Het kas-verplichtingenstelsel is een boekhoudkundig stelsel dat primair uitgaven en ontvangsten registreert en verantwoordt. Het feitelijk uitgeven of ontvangen van geld is maatgevend voor het moment van opname in de begroting en de verantwoording.
Wat is een baten-lastenstelsel?
Een baten-lastenstelsel is een boekhoudkundig stelsel dat primair kosten en opbrengsten registreert en verantwoordt. Deze worden toegerekend aan de periode waarin de prestaties en/of producten worden geleverd. Het stelsel brengt de omvang en de samenstelling van het vermogen en het resultaat schematisch in beeld. Kenmerkende overzichten zijn de staat van baten en lasten, de balans en het kasstroomoverzicht.
De discussie over de toekomst van het verslaggevingsstelsel kent een rijke geschiedenis. Onderstaand volgen in een notendop de ontwikkelingen in de laatste jaren; de conclusies van de Adviescommissie Verslaggevingsstelsel rijksoverheid42 (AVRo) en hoe het kabinet43 daarmee aan de slag is gegaan.
Voorgeschiedenis
In 2017 heeft de Adviescommissie Verslaggevingsstelsel rijksoverheid een advies aan het kabinet uitgebracht over de voor- en nadelen van het toevoegen van baten-lasteninformatie aan de huidige manier van begroten en verantwoorden. Op 23 februari 2018 heeft de minister van Financiën in zijn brief aangegeven hoe het kabinet met het advies van de adviescommissie aan de slag gaat. Het kabinet onderschrijft de conclusie van de adviescommissie om de komende jaren het verslaggevingsstelsel verder te verbeteren en harmoniseren. Hiermee maakt het kabinet een start met de verdere verbetering en harmonisatie van het verslaggevingsstelsel en voegt het geleidelijk meer baten-lasteninformatie toe waar dit bijdraagt aan de kwaliteit van besluitvorming, begrotingsbeheersing en de publieke verantwoording.
Naar aanleiding van het rapport van de Adviescommissie en de kabinetsreactie hierop heeft de vaste commissie voor Financiën de Tweede Kamer-leden Sneller en Snels gevraagd om verslag uit te brengen over de wenselijkheid van de invoering van een baten-lastenstelsel voor de rijksbegroting. Op 20 december 2018 is het verslag44 aangeboden aan de vaste commissie voor Financiën.
In lijn met het rapport van de Adviescommissie hebben de rapporteurs Sneller en Snels geconstateerd dat het verslaggevingsstelsel geen doel op zich is maar een hulpmiddel bij de sturing op overheidsdoelstellingen zoals de beheersing van de rijksbegroting en de doelmatige besteding van middelen. De rapporteurs constateerden daarnaast dat de keuze voor een verslaggevingsstelsel geen keuze is tussen zwart of wit en dat het aandacht verdient om op een pragmatische wijze te kijken naar de meerwaarde van een baten-lastenstelsel en de kosten om dit in te voeren.
Het kabinet kan zich vinden in de aanbevelingen van de rapporteurs, zoals ook in de kabinetsreactie45 op het rapport is aangegeven. Bij de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat en Defensie stelt het kabinet een pilot in. De pilot bestaat uit twee investeringsprojecten bij elk departementen waarover nog geen besluitvorming heeft plaatsgevonden in de Kamer. Concreet houdt dit in dat, voor deze pilot investeringsprojecten, extracomptabel een staat van baten en lasten, balans en kasstroomoverzicht worden aangeboden op basis waarvan de besluitvorming kan plaatsvinden. De aanbeveling van de rapporteurs om een advies van de Studiegroep Begrotingsruimte te vragen over het verslaggevingsstelsel aan de begrotings- en verantwoordingskant neemt het kabinet ook over. Eventuele nadere stappen zullen worden overwogen nadat de resultaten van de eerder stappen bekend zijn.