Het is gebruikelijk dat het Rijk verantwoording aflegt op papier danwel in een pdf-versie van de papieren stukken. Via de website www.rijksbegroting.nl zijn de officiële begrotings- en verantwoordingsstukken in te zien voor iedere burger, zoals ook dit jaarverslag. Bij het Ministerie van Financiën is in 2015 een programma gestart met de naam«Naar een digitale begroting». Dit programma bestaat uit projecten die de begroting en het jaarverslag beogen te moderniseren en die de gegevens voor iedereen (her)bruikbaar willen maken. Hieronder worden enkele grote stappen beschreven die in 2018 zijn gezet.
Open Data
Omdat het gaat om publiek geld zijn (financiële) gegevens van het Rijk in principe openbaar beschikbaar voor zover dat niet in strijd is met de privacywetgeving. De financiële opendatasets zijn leesbaar op de computer, publiekelijk beschikbaar zonder verdere beperkingen en niet voorzien van copyright. De data voldoen ook steeds meer aan de open standaarden. De financiële datasets van het Rijk staan op https://rijksfinancien.nl/open-data en zijn beschikbaar voor download (al dan niet via API), zodat de gebruiker eigen analyses kan doen. In 2018 zijn de open datasets van Bekostiging en van Inkomensoverdrachten over het jaar 2017 voor het eerst toegevoegd. In het afgelopen jaar is er daarnaast aan gewerkt om de open data sneller, beter en makkelijker beschikbaar te stellen.
www.rijksfinancien.nl
De website www.rijksfinancien.nl is binnen het programma het boegbeeld waarop de huidige stand van de open data te zien is. Daarnaast toont de website de data ook in een aantal visuals, zodat de bezoeker diverse doorkijken krijgt. Zo staat op https://rijksfinancien.nl/visuele-begroting de financiële informatie uit de begrotingen en de jaarverslagen van de afgelopen jaren in één interactieve visual. Andere financieringsvormen (premies en fiscaal) staan naast de begrotingscijfers op https://rijksfinancien.nl/premies-en-fiscaal. In 2018 is de informatie over verzelfstandigingen (zoals UWV, Rijkswaterstaat en IND; zie ook paragraaf 3.6.2) verbeterd en te vinden op https://rijksfinancien.nl/verzelfstandigingen. Daarnaast kunnen bezoekers nu binnen 158 miljard euro aan uitgaven zoeken naar de ontvanger op https://www.rijksfinancien.nl/wieontvingen.
Uniformering IBOS
Het Interdepartmentaal Budgettair Overleg Systeem (IBOS) is het systeem waarin budgetmutaties door de ministeries worden ingebracht en door Financiën worden goedgekeurd. In 2018 is dit systeem gemoderniseerd en is een uniformeringsproject gestart om de begrotingsdata beter vergelijkbaar te maken: tussen de ministeries, door de tijd en op alle niveaus. Daarnaast hebben de ministeries hun eigen boekhouding, met een inrichting die goed bij het ministerie past, maar die vergelijking met andere ministeries moeilijk maakt. Door de gegevens die de financiële systemen aanmaken gelijk te trekken worden vergelijkingen mogelijk. Zo ondersteunt deze uniformering direct ook de open data.
Digitale Auteursomgeving
De Digitale Auteursomgeving digitaliseert het opstellen en publiceren van de officiële begrotingsstukken van alle departementen. Dit is een belangrijk project voor het Directoraat-generaal Rijksbegroting van Financiën en voor de directies FEZ bij alle departementen. Hiermee wordt namelijk één van de hoofdtaken van de financiële functie geautomatiseerd. De huidige manier van het maken van begrotingen en jaarverslagen vereist veel arbeidsintensief werk om fouten te voorkomen. Dat komt doordat de bestanden in tekstverwerkers worden gemaakt en cijfers gekopieerd worden uit databases naar de tekstverwerker. Dit geeft problemen rondom versiebeheer en fouten, waardoor cijfers handmatig meerdere keren gecontroleerd moeten worden. In de Digitale Auteursomgeving wordt bovendien ook het opmaakproces eenvoudiger, doordat automatisch volgens de juiste opmaak wordt gewerkt. Het Europese aanbestedingstraject voor het digitale project is in 2018 doorlopen. Met betrokkenheid van alle departementen is gekozen voor Sdu/Tangelo. Eind 2018 zijn de servers opgezet en is de software geïnstalleerd. Er is veel animo bij de departementen om mee te doen aan de uitrol die gefaseerd plaatsvindt vanwege het grote aantal gebruikers (meer dan 500). In 2019 gaan de departementen verder met de doorontwikkeling en implementatie van het systeem. De eerste uitrol (pilotfase) vindt plaats bij OCW, SZW en het directoraat-generaal Rijksbegroting van Financien. Onderhavig jaarverslag is met deze allereerste pilot tot stand gekomen.
Rijksbrede Financiële Data Cloud
Zoveel mogelijk financiële gegevens van het Rijk die samenkomen in één database: dat is het doel van het project Rijksbrede Financiële Data Cloud. Dit maakt rijksbrede data-analyse mogelijk binnen de taakgebieden van de financiële functie, zoals over de doeltreffendheid en doelmatigheid van beleid en bedrijfsvoering, en naar rechtmatigheid. Ook kan vanuit de data-analyse het vermoedelijk beloop van begrotingsrealisatie voorspeld worden. Het jaar 2018 stond in het teken van verkenning om in samenwerking met de verschillende onderdelen van het ministerie van Financiën tot een gedeelde data-analyse-omgeving te komen. Begin 2019 mondt deze samenwerking naar verwachting uit in een eerste oplevering. Op termijn kunnen andere departementen hierbij aanhaken zodat rijksbreed data-onderzoek mogelijk wordt.
Experimenteren met nieuwe technologieën
Binnen de financiële functie is het van belang bekend te zijn met de mogelijkheden die nieuwe technologie met zich meebrengt. In 2018 is onderzocht of het mogelijk is om de leningen van het Rijksvastgoedbedrijf in een blockchain te registreren.
De uitdaging voor het Ministerie van Financiën is om de bovengenoemde projecten in onderlinge samenhang (informatie, processen en applicaties) en samen met de betreffende ministeries tot een succes te maken. Mede daarom heeft het ministerie in 2018 gewerkt aan een conceptontwerp voor de toekomst waarin deze samenhang wordt beschreven, de zogenaamde «enterprise architectuurvisie».