Realisatie begrotingsuitgaven Justitie € 6 098,9 miljoen art. 12 Rechtspleging en rechtsbijstand 23,5%

Een doeltreffend en doelmatig rechtsbestel.

De economische crisis heeft ook in 2010 doorgewerkt in het rechtsbestel. De instroom en de druk op de gefinancierde rechtsbijstand zijn wederom toegenomen.

Toelichting

Planevaluatie Deskundigenregister in strafzaken

Experiment met advocaat bij eerste politieverhoor

In dit experiment is onderzoek gedaan naar het verloop van de eerste politieverhoren waarbij gebruik wordt gemaakt van consultatie vooraf en aanwezigheid tijdens van de advocaat. Daarnaast is onderzocht wat de feitelijke waarneembare gevolgen zijn van de consultatie en de aanwezigheid op het verloop van het verhoor. De deelvragen waren gericht op de drie deelnemers aan de verhoren binnen het experiment: de advocaat, de verhoorders en de verdachte. Belangrijkste conclusie is dat de toetreding van de raadsman tot het verhoor relatief geruisloos (tijdelijk) geïmplementeerd is. De consultatie voorafgaand aan het verhoor blijkt de kans te vergroten dat verdachten gebruik maken van het zwijgrecht. Daarbij is de politie meer geneigd ten aanzien van de verdachte een intimiderende ondervragingsmethode in te zetten wanneer hij gebruik maakt van het zwijgrecht. De aanwezigheid van de advocaat lijkt er juist weer voor te zorgen dat de politie minder intimiderend optreedt naar de verdachte toe. Deze optelsom maakt duidelijk dat voorafgaande consultatie en toelating van de raadsman tot het verhoor niet los van elkaar gezien kunnen worden. Wanneer voorafgaande consultatie ingevoerd wordt, ligt het dientengevolge in de rede ten aanzien van het tegengaan van ongeoorloofde druk en eventueel het voorkomen van valse bekentenissen eveneens de raadsman toe te laten tot het verhoor.

Periodieke informatievoorziening rechtspraak en buitengerechtelijke geschilbeslechting 2007

Het (periodieke) onderzoek heeft tot doel een overzicht te geven van ontwikkelingen in het (maatschappelijk) functioneren van het stelsel van geschilbeslechting. Met behulp van deze informatie is meer inzicht verworven in de trends en ontwikkelingen in het stelsel van geschilbeslechting. Daarnaast heeft het onderzoek geleid tot een structurele versterking van de beleidsmatige informatievoorziening over het stelsel van geschilbeslechting.

Meta-analyse pro-actieve aanpak conflicten door de overheid

De uitgaven aan gesubsidieerde rechtsbijstand zijn de afgelopen jaren sterk toegenomen. Deze monitor behoort bij het Programma Rechtsbijstand en Geschiloplossing, dat gericht is op het realiseren van zowel verbeteringen in de kwaliteit van de dienstverlening door de overheid binnen het justitiedomein als structurele besparingen op de gesubsidieerde rechtsbijstand en de rechtspraak. Naast de maatregelen zelf bestrijkt deze nulmeting ook de terreinen waarop deze maatregelen betrekking hebben. Deze analyse geeft inzicht in met name de aantallen toevoegingen die zijn vastgesteld, de aantallen rechtszaken die zijn gestart of gevoerd en de uitgaven die aan deze toevoegingen en rechtszaken zijn gedaan over de periode 2000–2009.

Verplichtingen

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2010 en de realisatie over 2010 wordt verklaard doordat in vorige jaren de verplichting voor de rechtsbijstand in het voorgaande jaar van uitvoering werd vastgelegd. In 2010 is de verplichting voor het jaar 2011 niet in 2010 vastgelegd maar in 2011. Hierdoor is er in 2010 minder verplicht dan aan ruimte beschikbaar was.

Uitgaven

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2010 en de realisatie over 2010 wordt voornamelijk verklaard door:

Operationele Doelstelling 12.2

• • Meevallers op Juridische beroepen en mediation en, omdat een deel eigen vermogen is ingezet, een lagere subsidiebijdrage aan de Schuldsanering (WSNP), in totaal € – 9,6 miljoen.

Operationele Doelstelling 12.3

• • Bijdrage van € 8,5 miljoen van de Raad voor de rechtspraak aan met name facilitaire Justitiebrede zaken;

• • De tijdelijke capaciteitsuitbreiding om achterstanden weg te kunnen werken bij de Hoge Raad en door kosten in verband met de nieuwbouw Hoge Raad van in totaal ongeveer € 6 miljoen;

Ontvangsten

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2010 en de realisatie over 2010 wordt voornamelijk verklaard door de lagere ontvangsten op de griffierechten, als gevolg van een latere invoering van het nieuwe griffierechtenstelsel (€ 3,7 miljoen lager dan geraamd).

Burgers en bedrijven hebben toegang tot een passende en effectieve vorm van geschillenbeslechting en/of rechtspleging.

Ook in 2010 heeft de toegang tot het rechtsbestel breed in de politieke en publieke belangstelling gestaan. Beleidsaandachtspunten waren integriteit, kwaliteit en toegankelijkheid van het rechtsbestel. Voorts zijn de financiële taakstellingen van (grote) invloed geweest op het uitgevoerde- en nieuw ontwikkelde beleid. Wijzigingen in de gefinancierde rechtsbijstand beïnvloeden zowel de rechtshulpverlening door advocaten als het aanbod en de kwaliteit van zaken die aan de rechterlijke macht worden voorgelegd. Dat betekent dat steeds een balans moet worden gevonden tussen enerzijds de doelmatigheid van de rechtspleging en geschillenoplossing met de daarmee gemoeide uitgaven en anderzijds de kwaliteit en rechtsstatelijkheid van het stelsel. Vanuit dit beleidsperspectief zijn de onderstaande instrumenten in 2010 ingezet.

Buitengerechtelijke geschilbeslechting

De verwijzingsvoorzieningen voor mediation bij het Juridisch Loket en bij de rechtspraak zijn structureel vastgelegd, nadat de eindevaluatie Mediation aan de Tweede Kamer is voorgelegd (TK 29 528, nr. 6). Deze verwijzingsvoorzieningen zijn effectief en dienen ervoor te zorgen dat partijen hun verantwoordelijkheid voor het oplossen van hun conflict nemen, al dan niet met behulp van een mediator.

Rechtsbijstand

De bestuurlijke centralisatie van de raden voor rechtsbijstand is in 2010 afgerond. Tevens is op 1 juli 2010 een nieuwe asielprocedure in werking getreden (zie ook artikel 15«Vreemdelingen», pagina 71). Als uitgangspunt geldt dat de asielzoeker tijdens de gehele aanvraagfase rechtsbijstand krijgt van dezelfde advocaat. Deze toevoeging is algemeen van aard. Achteraf, bij vaststelling van de vergoeding, geldt er een modulair systeem van vergoedingen. De fase waarin de asielaanvraagprocedure is beëindigd is bepalend voor de hoogte van de vergoeding.

Rechtsbijstand en geschiloplossing

Juridische beroepsgroepen

Evaluatie van het Bureau Financieel Toezicht

Ten aanzien van het toezicht op de juridische beroepen is in maart 2010 een brief met een toezichtvisie aan de Tweede Kamer gezonden (TK 2009/10, 29 911, nr. 33 ). De evaluatie van het Bureau Financieel Toezicht (BFT) is in 2010 onderwerp van gesprek geweest met onder andere de Nederlandse Orde van Advocaten. Kern van de besprekingen was daarbij op welke wijze een toezichtmodel voor de advocatuur vorm zou moeten krijgen. De NOvA heeft het voorstel tot afbouw van de subsidie inzake tuchtrechtspraak advocatuur geaccepteerd. De subsidie wordt tot en met 2013 afgebouwd en stopt per 2014.

Schuldsanering

In 2010 is de Monitor Wsnp 6e meting (TK 32 123 VI, nr. 125) aan de Tweede Kamer aangeboden, dit in het kader het schuldsaneringbeleid in 2010. Voor nadere analyses wordt verwezen naar deze monitor. In 2010 is het aantal uitgesproken schuldsaneringen gestegen naar 11 360, dit is een stijging van 25% ten opzichte van 2009. Het is aannemelijk dat als gevolg van de economische recessie er meer mensen een beroep deden op de schuldhulp- en schuldsaneringsregelingen. Dat het effect van de recessie zich pas in 2010 laat zien in meer schuldhulp- en schuldsaneringszaken komt doordat er sprake is van een vertragend effect voordat men in werkelijke schuldenproblematiek belandt. De doelstelling van de wetgever dat een natuurlijk persoon niet tot in lengte der dagen door zijn schulden wordt achtervolgd, wordt wederom behaald: uit de Monitor Wsnp, (TK 2010, D 32 123) blijkt dat het percentage van het aantal personen dat een beroep doet op de schuldsanering en niet terugvalt stabiel rond de 70% ligt.

Toelichting

Geschillencommissies

Het jaarverslag van de stichting geschillencommissies consumentenzaken kan worden gedownload via: www.degeschillencommissie.nl

Toelichting

Het aantal ingestroomde asielzoekers in 2010 is 15 150, 10% minder dan begroot voor 2010 en 6% minder t.o.v. de realisatie 2009. Door de invoering van de nieuwe duurdere asielprocedure per 1 juli 2010 is een aanzienlijke kostenstijging voor de rechtsbijstand inclusief tolkkosten gerealiseerd.

Verdeling realisatie rechtsbijstand 2010

Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel.

Burgers en bedrijven hebben baat bij een sterke juridische infrastructuur. Deze draagt bij aan een snellere oplossing van conflicten, beperking van financiële en emotionele schade, vermindering van administratieve lasten en aan het voor overeenkomsten en transacties noodzakelijke onderlinge vertrouwen.

In 2010 is, in vervolg op de afgelopen jaren, ingezet op een doelmatig functionerend rechtsbestel. Gewerkt is aan samenwerking in de keten, dat wil zeggen aan het rechtsbestel als geheel. Met het wetsvoorstel Gerechtelijke kaart, dat in consultatie is gedaan, is een verbetering van de efficiency en doelmatigheid van het rechtsbestel beoogd. Verder is video-conferencing mogelijk gemaakt bij 13 rechtbanken en de burger kan nu digitaal beroep instellen tegen een bestuursorgaan.

Kwaliteitsindicatoren

In de prijsafspraken tussen de toenmalige Minister van Justitie en de Raad voor de rechtspraak is voor de periode van 2008–2010 vastgelegd om circa € 62 miljoen in te zetten voor een kwaliteitsimpuls binnen de rechtspraak. De rechtspraak heeft zes kwaliteitsindicatoren genormeerd, waarover de Raad voor de rechtspraak in het jaarverslag 2010 rapporteert. Dit jaarverslag wordt toegestuurd aan de Staten-Generaal.

Kwaliteit en professionaliteit van de vervolging

Het programma «Versterking Opsporing en Vervolging» is succesvol afgesloten. Het Openbaar Ministerie, de politie en het Nederlands Forensisch Instituut hebben maatregelen geformuleerd waarmee gerechtelijke dwalingen voorkomen worden. Deze maatregelen hebben onder meer betrekking op het organiseren van tegenspraak, auditieve en audiovisuele registratie van verhoren, de wijze van verhoren, het rapporteren over forensisch onderzoek en de inschakeling van deskundigen. Dit alles heeft geleid tot nieuwe werkwijzen en meer onderlinge samenwerking.

Modernisering rechterlijke organisatie en herziening gerechtelijke kaart

Op 16 december 2010 heeft de Minister van Veiligheid en Justitie het wetsvoorstel Herziening gerechtelijke kaart in formele consultatie gedaan. Door het wetsvoorstel wordt de gebiedsindeling van de rechtbanken (arrondissementen) en gerechtshoven (ressorten) gewijzigd. Doel van de wijziging is de behandeling van zaken binnen één rechtbank of gerechtshof beter te organiseren. De rechtspraak krijgt meer ruimte om deskundigheid op te bouwen op specialistische terreinen. Ook biedt de nieuwe indeling van de gerechtelijke kaart meer mogelijkheden om maatwerk te leveren en rechtspraak zichtbaarder te maken voor de burger.

Door het wetsvoorstel wordt het aantal arrondissementen teruggebracht van 19 naar 10 en het aantal ressorten van 5 naar 4. Diverse rechtbanken fuseren, zodat er 10 rechtbanken ontstaan. Elke rechtbank en elk gerechtshof krijgt verschillende zittingsplaatsen; in het hele land in totaal 32.

Het wetsvoorstel Deetman, waarbij de competentiegrens van de kantonrechter verhoogd wordt tot € 25 000 is in 2010 ingediend en wordt naar verwachting in de eerste helft van 2011 door de Eerste Kamer behandeld. Na inwerkingtreding van dit wetsvoorstel betalen gedaagden in zaken met een financieel belang tot € 25 000 geen griffierecht.

Betere digitale toegankelijkheid en bevorderen moderne technologie

Normstellende rol Hoge Raad

Overeenkomstig het rapport van de commissie Hammerstein wordt de normstellende rol van de Hoge Raad versterkt (TK 32 576, nr. 4). Het wetsvoorstel Versterking cassatierechtspraak is daartoe eind 2010 aan de Tweede Kamer aangeboden. De Hoge Raad heeft in 2010 de aanbevelingen van de Commissie die gericht waren op de Hoge Raad uitgewerkt, zoals meer cassatie in het belang der wet, stages van rechters en anticiperen op de selectiekamer. Het wetsvoorstel Prejudiciële vragen zal in 2011 worden aangeboden. Het doel van de wetsvoorstellen en organisatiewijzigingen is een zwaarder accent op de rechtseenheid en de rechtsvorming.

Belangrijke indicatoren voor het functioneren van de rechtspraak zijn de verwachte ontwikkelingen bij de instroom en afhandeling van zaken in relatie tot de financiering van de rechtspraak. Meer informatie daaromtrent is te vinden in het hoofdstuk 7 van de Raad voor de rechtspraak. In het jaarverslag van de Raad voor de rechtspraak wordt ingegaan op de volume- en prestatiegegevens, concrete ontwikkelingen en de gevolgen voor de doorlooptijden.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

Het aantal afgehandelde zaken nam evenals de instroom toe. In 2009 stroomden ruim 1,96 miljoen zaken in bij de gerechten. De groei is echter minder sterk dan voorgaande jaren. Het aantal afgehandelde zaken nam met ruim 1 procent toe.

Toelichting

De instroomcijfers zijn hoger uitgekomen dan verwacht. Voor zowel straf als civiel zijn de streefcijfers voor de uitstroom te ambitieus gebleken. Bij straf is dit een gevolg van een stijging van zaken met schrifturen, hetgeen de bewerkelijkheid heeft verhoogd. Over het geheel is de uitstroom licht toegenomen ten opzichte van de realisatie in 2009.