Via het BES-fonds wordt bewerkstelligd dat de openbare lichamen middelen krijgen toebedeeld om hun taken uit te voeren.
Met Bonaire, Sint Eustatius en Saba zijn bestuurlijke afspraken gemaakt over de taakverdeling tussen de eilandelijke overheid en de Rijksoverheid. Op basis van het vastgestelde eilandelijke takenpakket is een bedrag aan vrije uitkering overeengekomen dat de eilanden jaarlijks ontvangen. In het bestuurlijk overleg financiële verhoudingen BES vindt besluitvorming plaats over de hoogte van de vrije uitkering voor het jaar daaropvolgend.
Verantwoordelijkheid minister
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor het BES-fonds. Als fondsbeheerder draagt zij zorg voor een adequate omvang van het fonds in relatie tot de overeengekomen taakverdeling tussen Nederland en de openbare lichamen. De fondsbeheerder is echter niet verantwoordelijk voor de resultaten die openbare lichamen met hun bijdrage uit dit fonds realiseren: openbare lichamen zijn, met inachtneming van de wet- en regelgeving, autonoom in het voeren van hun beleid bekostigd uit het BES-fonds. Niet alleen bestedingsrichting, ook de effectiviteit van de inzet van de middelen is een eilandelijke verantwoordelijkheid, waarin het bestuurscollege wordt gecontroleerd door de eilandsraad.
Succesfactoren van beleid
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is systeemverantwoordelijk voor de openbare lichamen. De openbare lichamen mogen zelf bepalen welke taken en activiteiten zij bekostigen uit de algemene middelen van de vrije uitkering. Dit uitgangspunt laat onverlet dat de openbare lichamen bepaalde wettelijke taken en activiteiten dienen uit te voeren door de bekostiging waarvan zij op de algemene middelen zijn aangewezen.
De Wet Financiën BES biedt – indien nodig – instrumenten voor de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het College financieel toezicht (Cft) om in te grijpen. Het openbaar lichaam kan in principe alleen uitgaven doen die zijn opgenomen in een door de Minister van BZK goedgekeurde begroting.
In december 2011 heeft de Minister van BZK op advies van het Cft het openbaar lichaam Sint Eustatius onder voorafgaand toezicht gesteld voor de begrotingen 2011 en 2012. De overwegingen hierbij hadden betrekking op dreigende overschrijding van de begroting 2011, de stand van zaken rond het financieel beheer en de onrechtmatigheid van uitgaven die plaatsgevonden hebben.
Artikel 1. BES-fonds
Budgettaire gevolgen van beleid (x € 1000)
| Budgettaire gevolgen van beleid (in € 1 000) | Realisatie | Vastgestelde begroting | Verschil | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2011 | 2011 | |
| Verplichtingen | 28 154 | 21 300 | 6 854 | ||||
| Uitgaven | 25 128 | 21 300 | 3 828 | ||||
| 1. BES-fonds | 25 128 | 21 300 | 3 828 | ||||
| Ontvangsten |
|
|
|
| 25 128 | 21 300 | 3 828 |
Financiële toelichting
Op het artikel BES-fonds is meer uitgegeven dan geraamd. Er zijn meer ontvangsten gerealiseerd dan begroot. Onderstaand volgt een toelichting op artikelonderdeel om dit inzichtelijk te maken.
Uitgaven/ontvangsten
De hogere uitgaven aan het BES-fonds ten opzichte van de begroting 2011 is onder andere te verklaren door een structurele toevoeging van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) aan het BES-fonds. Bij de eerdere verdeling van taken en bijbehorende budgetten tussen de BES-eilanden en de Rijksoverheid waren de zorgpremies die de eilanden in hun hoedanigheid als werkgever dienen af te dragen niet meegenomen. Middels deze overheveling van de begroting van VWS is dit gecorrigeerd en is een totaalbedrag van € 2,9 mln. alsnog aan de vrije uitkering die de eilanden ontvangen toegevoegd.
Hiernaast ontvangen de openbare lichamen de vrije uitkering vanuit het BES-fonds in dollars, waarbij het valutarisico bij Nederland ligt. Door het wisselkoersverlies vallen de uitgaven aan het BES-fonds ook hoger uit dan begroot.