Realisatie begrotingsuitgaven Veiligheid en Justitie € 11 438,5 miljoenart. 12 Rechtspleging en rechtsbijstand 13,4%
Algemene doelstelling
Een doeltreffend en doelmatig rechtsbestel.
Doelbereiking en maatschappelijke effecten
De activiteiten in 2011 zijn er op gericht geweest om de afspraken uit het Regeerakkoord uit te voeren. In het Regeerakkoord is opgenomen dat de rechtspraak op civiel en bestuursrechtelijk terrein vanaf 2013 zo veel mogelijk wordt bekostigd door degenen die daar gebruik van maken. De ingangsdatum van deze maatregel is met een half jaar vervroegd, zodat de besparingen zich eerder voordoen.
Voorts is het de inzet van het kabinet te komen tot een beter functionerend rechtsbestel. De versterking van het toezicht op de juridische beroepen is een van de maatregelen die daar aan bijdraagt.
Externe factoren
Het goed functioneren en de inrichting van de (stelsels van) rechtspraak en rechtsbijstand wordt mede beïnvloed door een aantal externe factoren. Dit betreft met name Europese wetgeving en jurisprudentie. Daarnaast wordt het beroep op het rechtsbestel mede beïnvloed door economische, demografische en sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen.
Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling
De bevoegdheid van de Minister van Veiligheid en Justitie ten aanzien van het rechtsbestel is beperkt, slechts voorwaardenscheppend. Toch is de Minster van Veiligheid en Justitie verantwoordelijk voor de doeltreffendheid en doelmatigheid van het rechtsbestel als zodanig.
Deze «normen» voor een adequaat rechtsbestel laten zich niet in indicatoren vatten, die in één oogopslag de beleidseffectiviteit in beeld brengen. Met behulp van monitoren, trendrapportages, beleidsdoorlichtingen en beleidsevaluaties wordt op kwantitatieve, maar ook op kwalitatieve wijze inzicht verkregen in de effecten van het beleid om de toegang tot de rechtspleging te bevorderen (12.2). Voor de rechtspraak (12.3) kan dit slechts met kwalitatieve indicaties.
Daarnaast zijn bij de operationele doelstellingen een aantal input, throughput en outputindicatoren opgenomen die samen inzicht bieden in de effectiviteit van beleidsinstrumenten op de geformuleerde doelstellingen.
Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid
Omschrijving | Doelstelling | Start | Afgerond | Vindplaats |
---|---|---|---|---|
Overig evaluatieonderzoek | ||||
Monitor rechtsbijstand en geschiloplossing | 12.2 | 2011 | 2012 | |
Raadslieden bij politieverhoor | 12.3 | 2010 | 2012 |
Monitor rechtsbijstand en geschiloplossing
De uitgaven aan gesubsidieerde rechtsbijstand zijn de afgelopen jaren sterk toegenomen. Deze monitor behoort bij het Programma Rechtsbijstand en Geschiloplossing, een programma van het Ministerie van Veiligheid en Justitie dat gericht is op het realiseren van zowel verbeteringen in de kwaliteit van de dienstverlening door de overheid binnen het justitiedomein als structurele besparingen op de gesubsidieerde rechtsbijstand en de rechtspraak. Naast de maatregelen zelf bespreekt deze nulmeting ook de terreinen waarop deze maatregelen betrekking hebben. Zoals de aantallen toevoegingen die zijn vastgesteld, de aantallen rechtszaken die zijn gestart of gevoerd en de uitgaven die aan deze toevoegingen en rechtszaken zijn gedaan over de periode 2000–2009.
Raadslieden bij politieverhoor
Naar aanleiding van Europese rechtspraak (onder andere Salduz) is er een nieuwe regeling ontworpen om tegemoet te komen aan het recht van de verdachte op rechtsbijstand voorafgaand aan en – in sommige gevallen ook – tijdens het politieverhoor. De betreffende regeling, de Aanwijzing rechtsbijstand politieverhoor (2010A007), is per 1 april 2010 in werking getreden en blijft in beginsel in de huidige vorm van kracht tot uiterlijk 1 april 2014.
De regeling wordt op dit moment onderzocht door de Erasmus Universiteit. Dit onderzoek betreft een procesevaluatie, een planevaluatie, rechtsvergelijking met de regeling en de praktijkervaringen in Engeland en Wales en een outputevaluatie naar de implicaties bij de politieorganisatie, de piketcentrale en de Raad voor Rechtsbijstand van de invoering van de regeling. Aandachtspunten zijn de samenwerking tussen de genoemde organisaties, de omvang van de verleende rechtsbijstand, de vraag hoe jongeren deze rechtsbescherming ervaren en hoe zij ermee omgaan. Een andere vraag is of de waarde van het verhoor als opsporingsmethode is gedaald, met als mogelijk gevolg een grotere inzet van andere opsporingsmethoden zoals observatie en tappen. Het onderzoek wordt medio 2012 afgerond.
Realisatie | Begroting | Verschil | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2011 | |||
Verplichtingen | 1 359 205 | 1 314 339 | 1 490 881 | 983 503 | 1 534 994 | 1 466 004 | 68 990 | |
waarvan garanties | ||||||||
Programma-uitgaven | 1 314 684 | 1 346 680 | 1 435 514 | 1 436 132 | 1 536 183 | 1 466 004 | 70 179 | |
12.2 | Adequate toegang tot het rechtsbestel | 447 536 | 444 942 | 482 093 | 483 277 | 524 239 | 513 200 | 11 039 |
12.2.1 | Raden voor rechtsbijstand | 419 619 | 420 012 | 455 200 | 458 368 | 495 618 | 481 901 | 13 717 |
12.2.2 | Overig | 27 917 | 24 930 | 26 893 | 24 909 | 28 621 | 31 299 | – 2 678 |
12.31 | Slagvaardige en kwalitatief goede rechtspleging | 867 148 | 901 738 | 953 421 | 952 855 | 1 011 944 | 952 804 | 59 140 |
12.3.1 | Raad voor de rechtspraak – gerechten | 825 370 | 857 353 | 907 413 | 904 692 | 962 718 | 913 197 | 49 521 |
12.3.2 | Hoge Raad | 28 057 | 28 671 | 30 546 | 32 949 | 33 227 | 24 168 | 9 059 |
12.3.3 | Overige diensten | 13 721 | 15 714 | 15 462 | 15 214 | 15 999 | 15 439 | 560 |
Ontvangsten | 176 444 | 182 519 | 194 389 | 199 380 | 249 019 | 218 882 | 30 137 | |
Waarvan griffieontvangsten | 156 305 | 162 850 | 185 140 | 190 743 | 241 433 | 211 026 | 30 407 |
Verplichtingen
Financiële toelichting
De verschillen tussen vastgestelde begroting 2011 en realisatie 2011 zijn in overeenstemming met hetgeen onder uitgaven wordt toegelicht.
Uitgaven
Op operationele doelstelling 12.2 «adequate toegang tot het rechtsbestel» is € 11,1 miljoen aan het budgettaire kader toegevoegd. In de uitvoering van het optimaliseringsprogramma verkeershandhaving zijn door sterke afhankelijkheid van andere partijen onvoorziene vertragingen ontstaan. Zo moeten gemeenten bij de vervanging van flitspalen in veel gevallen nieuwe bouwvergunningen afgeven en heeft Rijkswaterstaat als wegbeheerder veel invloed bij de plaatsing van trajectcontrolesystemen langs rijkswegen.
Een deel van de subsidie voor de Raad voor Rechtsbijstand bestemd voor het jaar 2010 is pas in 2011 tot uitbetaling gekomen. Daarvoor is het budget in 2011 opgehoogd.
Op operationele doelstelling 12.3 «slagvaardige en kwalitatief goede rechtspleging» is een toename geweest van het aantal zaken voor de rechtspraak. Ook de bestuursrechtspraak heeft te maken gehad met een stijgende capaciteitsbehoefte, onder andere door een toename van bijstandszaken en sociale verzekeringszaken. Het ministerie heeft € 25 miljoen bijgedragen ter dekking van de toename van het aantal zaken.
Daarnaast is een vordering van de Raad voor de rechtspraak op het ministerie inzake de egalisatierekening van bijna € 17 miljoen afgelost. Deze vordering is ontstaan bij het inwerkingtreden van het baten-lastenstelsel per 2005. Daarnaast heeft de Raad voor de rechtspraak een bijdrage ontvangen van € 1,5 miljoen om de implementatiekosten samenhangende met het wetsvoorstel verhoging griffierechten te kunnen financieren.
Ontvangsten
Het verschil tussen de vastgestelde begroting en de gerealiseerde ontvangsten wordt met name verklaard door inwerkingtreding van de nieuwe Wet griffierechten burgerlijke zaken (WGBZ). Hierdoor zijn de griffieontvangsten met 5% stegen. De ontvangstenraming is bij Voorjaarsnota reeds aangepast.
Operationele doelstelling 12.2
Burgers en bedrijven hebben toegang tot een passende en effectieve vorm van geschillenbeslechting en/of rechtspleging.
Doelbereiking
In 2011 heeft de toegang tot het rechtsbestel in relatie met de financiële taakstellingen op de gefinancierde rechtsbijstand en de verhoging van de griffierechten in de politieke en publieke belangstelling gestaan. Bij de uitvoering van de financiële taakstellingen is veel aandacht besteed aan het toegankelijk houden van het rechtsbestel. Daarbij is in het bijzonder gelet op een evenredige verdeling van lasten en bijzondere aandacht gegeven aan de gevolgen van de taakstellingen voor de personen met een gering inkomen.
De verschillende instrumenten die bijdragen aan de toegankelijkheid van het rechtsbestel hangen met elkaar samen en beïnvloeden elkaar in meer of mindere mate. Wijzigingen in de gefinancierde rechtsbijstand beïnvloeden zowel de rechtshulpverlening door advocaten als het aanbod en de kwaliteit van zaken die aan de rechterlijke macht worden voorgelegd. Dat betekent dat steeds een balans moet worden gevonden tussen enerzijds de doelmatigheid van de rechtspleging en geschillenoplossing en de daarmee gemoeide uitgaven en anderzijds de kwaliteit en rechtstatelijkheid van het stelsel. Vanuit dit beleidsperspectief zijn de onderstaande instrumenten in 2011 ingezet.
Rechtsbijstand en alternatieve geschillenbeslechting
Programma rechtsbijstand en geschiloplossing
Op 1 juli 2011 is de AMvB diagnose en triage (Stb. 2011, 322) van kracht geworden. Deze maatregel heeft tot doel de zelfredzaamheid van de burger te versterken en door financiële prikkels te stimuleren dat het juridische probleem aan het Juridisch Loket voorgelegd wordt op een moment dat de kwestie nog niet is geëscaleerd en oplossingen buiten rechte nog mogelijk zijn.
Juridische beroepsgroepen
Raadsman en politieverhoor
Het wetvoorstel Raadsman en politieverhoor is in de maanden april tot en met juni 2011 aan een openbare consultatieprocedure onderworpen. De resultaten van de consultatie zijn geanalyseerd en besproken met de meest betrokken partijen, wat heeft geleid tot een aangepast wetsvoorstel dat – na verkregen advies van de Raad van State – naar verwachting medio 2012 aan de Tweede Kamer wordt voorgelegd.
Op 15 november 2011 is de AMvB Salduz van kracht geworden (Stb. 2011, 526). Deze AMvB voorziet in een vergoedingsregeling voor de advocaat die een verdachte voorafgaande aan het politieverhoor bijstaat (het zogenoemde Salduz consult). De AMvB bevat tevens een vergoedingsregeling voor de bijstand van een advocaat aan minderjarige verdachten tijden het politieverhoor.
Verbeteren van maatschappelijk vertrouwen in notariaat en het professioneel handelen van advocatuur
In 2011 is de wijziging van de Wet op het notarisambt door het parlement aanvaard (Besluit van 13 december 2011) in verband met de invoering van een informatieplicht ten aanzien van gegevens betreffende de bijzondere rekening, bedoeld in artikel 25 van die wet (informatieplicht derdengeldenrekening notariaat) (Stb. 2011, 557) ). Deze wet treedt in de loop van 2012 inwerking. De wijziging van de Advocatenwet (TK 32382) is in 2011 in de Tweede Kamer in behandeling genomen. De voorbereidingen voor een wijziging van de Gerechtsdeurwaarderswet zijn in 2011 aangevangen.
Het WODC heeft in 2011 een rapport uitgebracht inzake de kwaliteit van de notariële dienstverlening (Bijlage bij TK 23 706 nr. 71).
Hierin wordt geconcludeerd dat het notariaat te lijden heeft van de economisch moeilijke vastgoedmarkt. Het WODC signaleert daarbij dat vaste notaristarieven geen oplossing bieden voor het geringere aanbod van werk. Het WODC stelt dat notarissen hun kantoororganisatie moeten aanpassen aan de gewijzigde omstandigheden, meer moeten innoveren en zich meer moeten profileren op andere aspecten van de notariële dienstverlening dan de vastgoedpraktijk.
Kwaliteit juridische beroepen
In de hiervoor genoemde wetsvoorstellen wordt door het versterken van het wettelijk toezicht en de wettelijke tuchtrechtspraak de basis gelegd voor het vergroten en bestendigen van het maatschappelijk vertrouwen in het functioneren van de juridische beroepen. Voorts wordt in de wetsvoorstellen de taakopdracht en de daarbij behorende bevoegdheden inzake het bewaken en bevorderen van de kwaliteit van de beroepsuitoefening expliciet neergelegd bij de onderscheiden beroepsorganisaties. De kwaliteit van de beroepsuitoefening kan door de beroepsorganisaties worden bevorderd door het stellen van verplichte kwaliteitsnormen in verordeningen en het monitoren daarvan door middel van peerreviews.
Schuldsanering
Als gevolg van de economische recessie heeft de groei van de schuldenproblematiek natuurlijke personen zich ook in het jaar 2011 doorgezet. Het beroep op de Wet schuldsanering nam zowel bij particulieren als bij ondernemers toe. In samenwerking met de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is verder vorm gegeven aan een samenhangend stelsel van eerstelijns schuldhulp waarna schuldsanering via de rechter mogelijk is. De Raad voor rechtsbijstand heeft met het oog daarop in het voorjaar 2011 een advies uitgebracht omtrent de verbindingen tussen het buitengerechtelijke en het gerechtelijke traject en de toegang tot de rechter in schuldsaneringszaken. De Raad voor rechtsbijstand blijft zich inzetten voor een kwalitatief goede beroepsgroep van bewindvoerders, bijvoorbeeld door een nieuwe auditronde op te starten. Centraal staat dat de insolventierechter die de benoemingen verricht kan vertrouwen op de afwikkeling door de bewindvoerder.
Kengetallen
Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling
Mediation | Aantal | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Realisatie | Begroting | Verschil | ||||||
2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2011 | |||
Slagingspercentage mediations binnen het justitiële domein (%) | 57 | 59 | 58 | 60 | 56 | 60 | – 4 | |
Verwijzing door de rechter | 3 355 | 3 708 | 4 183 | 4 500 | 3 067 | 4 500 | – 1433 | |
Verwijzing door het Juridisch Loket | 2 137 | 2 419 | 2 198 | 2 500 | 4 274 | 2 500 | 1 774 | |
Afgegeven mediation toevoegingen | 4 570 | 5 524 | 6 798 | 6 500 | 7 341 | 6 500 | 841 |
Bron: Raad voor de Rechtsbijstand en Raad voor de rechtspraak
Er is sprake van een toename van het aantal toevoegingen mediation van 13% ten opzichte van zowel de begroting 2011 als de realisatie 2010. Met name de verhoogde inzet vanuit het Juridisch Loket verklaart deze toename.
Geschillencommissies
Het jaarverslag van de stichting geschillencommissies consumentenzaken kan worden gedownload via: www.degeschillencommissie.nl
Rechtsbijstand
Realisatie | Begroting | Verschil | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2011 | ||
Programmauitgaven Rechtsbijstand | |||||||
Strafzaken (ambtshalve) | |||||||
Aantal afgegeven toevoegingen | 102 617 | 105 534 | 101 467 | 99 927 | 99 451 | 99 804 | 353 |
Uitgaven (mln.) | € 110,7 | € 115,5 | € 114,4 | € 111,5 | € 120,5 | € 111,4 | – € 9,1 |
Strafzaken (regulier) | |||||||
Aantal afgegeven toevoegingen | 50 688 | 51 596 | 54 079 | 54 412 | 50 096 | 56 468 | – 6 372 |
Uitgaven (mln.) | € 34,9 | € 36,2 | € 39,7 | € 41,7 | € 37,2 | € 43,2 | – € 6,0 |
Civiele zaken | |||||||
Aantal afgegeven toevoegingen | 216 888 | 222 715 | 234 890 | 243 281 | 227 199 | 241 117 | – 13 918 |
Uitgaven (mln.) | € 153,6 | € 167,9 | € 185,9 | € 199,8 | € 195,0 | € 197,6 | – € 2,6 |
Inverzekeringstellingen | |||||||
Aantal toevoegingen | 82 465 | 82 368 | 85 579 | 90 678 | 125 916 | 93 647 | 32 269 |
Uitgaven (mln.) | € 20,8 | € 21,4 | € 23,2 | € 24,8 | € 30,5 | € 26,1 | € 4,4 |
Lichte adviestoevoeging | |||||||
Aantal afgegeven toevoegingen | 19 846 | 24 000 | 15 155 | 12 257 | 8 363 | 12 157 | – 3 794 |
Uitgaven (mln.) | € 4,8 | € 5,6 | € 3,8 | € 2,8 | € 2,0 | € 2,7 | – € 0,7 |
Asiel | |||||||
Instroom asielzoekers in AC | 8 384 | 14 173 | 16 163 | 15 150 | 14 630 | 17 000 | – 2 370 |
Aantal afgegeven toevoegingen | 16 038 | 19 230 | 23 267 | 27 000 | 28 728 | 25 500 | 3 228 |
Uitgaven (mln.) | € 21,7 | € 34,3 | € 33,2 | € 45,2 | € 46,3 | € 49,2 | – € 2,9 |
Het Juridisch Loket | |||||||
Aantal klantencontacten | 599 383 | 639 000 | 770 252 | 777 955 | 755 821 | 785 657 | – 29 836 |
Uitgaven (mln.) | € 20,7 | € 21,5 | € 21,8 | € 21,8 | € 24,0 | € 21,8 | € 2,2 |
Uitvoeringslasten Rechtsbijstand | |||||||
Raad voor Rechtsbijstand | € 22,2 | € 23,6 | € 30,5 | € 29,7 | € 29,2 | € 29,5 | – € 0,3 |
Totaal uitgaven (mln.) | € 389,2 | € 426,0 | € 452,4 | € 477,1 | € 484,8 | € 481,5 | € 3,3 |
Bron:Raad voor de Rechtsbijstand
De aantallen afgegeven toevoegingen wijken af van de aantallen die vermeld worden in het Jaarverslag van de Raad voor de rechtsbijstand. Dit heeft te maken met het feit dat voor de financiering de aantallen over de periode september t-1 tot en met augustus jaar t worden gehanteerd.
Toelichting kengetallen
In het «Overzicht budgettaire gevolgen van beleid» staat voor de Raad voor rechtsbijstand een bedrag van € 458,4 miljoen opgenomen voor het jaar 2010. Het verschil met de bovengenoemde € 477,1 miljoen is te verklaren door een kasschuif van € 7,8 miljoen naar 2011 en een eenmalige afboeking van € 10 miljoen in het kader van de afbouw van de voorschotregeling aan advocaten. Daarnaast worden via de rechtspraak kosten rechtsbijstand betaald die te maken hebben met de inzet van deurwaarders en deskundigen.
Voor 2011 staat in het overzicht budgettaire gevolgen van beleid een uitgave van € 495,4 miljoen. Het verschil met de bovenstaande uitgave van € 484,8 miljoen heeft te maken met de kasschuif van € 7,8 miljoen toegepast in 2010 en de kosten die via de rechtspraak worden betaald voor rechtsbijstand op het gebied van deurwaarders en deskundigen van in totaal € 2,8 miljoen.
In ambtshalve strafzaken zijn de gemiddelde kosten per toevoeging toegenomen ten opzichte van de begroting. Dit is een gevolg van een toename van de bewerkelijke strafzaken waarvoor meer uren worden toegekend.
Reguliere straftoevoegingen zijn met 11% ten opzichte van de begroting afgenomen. Vanaf 2009 zien we een afname van het aantal toevoegingen in reguliere strafzaken. Dit beeld komt ook naar voren uit de PMJ-cijfers voor strafzaken.
Het aantal toevoegingen in civiele zaken is afgenomen met 6% ten opzichte van de begroting 2011. Het ingezette beleid op het gebied van de proactieve overheid en de introductie van diagnose en triage bij het Juridisch Loket per 1 juli 2011 zouden bijgedragen kunnen hebben aan deze afname. Dit beleid vormt onderdeel van de taakstelling van € 50 miljoen uit het Programma «Rechtsbijstand en Geschiloplossing».
Door invoering van consultatie voorafgaand aan het politieverhoor is het aantal piketdiensten met 32 269 toegenomen ten opzichte van de begroting. Een stijging van 34%. Ten opzichte van 2010 is sprake van een toename van 25%. De uitgaven zijn met € 3,5 miljoen gestegen ten opzichte van voorgaand jaar.
De invoering van een hogere eigen bijdrage heeft geleid tot een geleidelijke afname van het aantal lichte adviestoevoegingen. Dit is een dalende trend vanaf 2008, die zich nu lijkt te stabiliseren.
De invoering van de nieuwe asielprocedure per 1 juli 2010 heeft geleid tot een toename van 12,6% ten opzichte van de begroting. Echter ten opzichte van 2010 is sprake van een lichte daling van 1,6%. Per ingestroomde asielzoeker worden gemiddeld bijna 2 toevoegingen voor een procedure afgegeven.
De invoering van diagnose en triage bij het Juridisch Loket betekent een toename van de inzet en dus de kosten, die er toe moeten leiden dat uiteindelijk minder toevoegingen hoeven te worden afgegeven. Doordat gemiddeld meer tijd wordt besteed per klant is het aantal contacten met 4% afgenomen ten opzichte van de begroting.
In totaal wijken de totale kosten voor rechtsbijstand niet veel af van het begrote bedrag van € 481,5 miljoen. De afname van de kosten voor regulier straf, civiele zaken en asielzaken van in totaal € 11,6 miljoen worden teniet gedaan door de toename van de kosten betreffende ambtshalve strafzaken, piketdiensten en het Juridisch Loket van in totaal € 15,7 miljoen.
Voor meer informatie over de rechtsbijstand wordt verwezen naar de jaarlijks uit te brengen Monitor Gesubsidieerde Rechtsbijstand.
Schuldsanering
Voor meetbare gegevens ten aanzien van schuldsanering wordt verwezen naar de Monitor Wet Schuldsanering natuurlijke personen, Zevende meting (TK 33 000 VI, nr. 10). De raad voor rechtsbijstand heeft in samenspraak met de faillissementsrechters, verenigd in Recofa, de modellen voor de Wsnp-rechtspraktijk in 2011 vernieuwd.
De monitor verschaft een trendmatig en cijfermatig beeld van de uitvoeringspraktijk van de Wsnp, zoals het aantal aanvragen, de instroom in de Wsnp, uitkomsten van Wsnp-trajecten, dwangakkoorden, doorlooptijden en proces en aanbod van bewindvoerders. Daarnaast beoogt de monitor antwoord te geven op de vraag naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van de Wsnp. Uit de monitor blijkt onder andere dat het percentage succesvol afgeronde schuldsaneringsprocedures stabiel rond de 70% blijft liggen. Naast voormelde reguliere onderwerpen is aandacht besteed aan een aantal beleidsontwikkelingen op het terrein van de Wsnp, zoals de pilot toevoegingen bewindvoerders, jurisprudentie ten aanzien van de 285-verklaring, het breed wettelijk moratorium incassostop en de vergoeding van bewindvoerders.
Operationele doelstelling 12.3
Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel.
Doelbereiking
Mede door de instelling van de Raad voor de rechtspraak en de invoering van het principe van integraal management bij het besturen van de gerechten is de rechtspraak zelf verantwoordelijk voor het eigen beheer. De Minister van Veiligheid en Justitie is niet verantwoordelijk voor de doelmatigheid van de rechterlijke organisatie, wel heeft de minister een toezichthoudende verantwoordelijkheid.
Dit betekent dat in dit beleidsartikel de beleidsdoelstelling van de Minister van Veiligheid en Justitie ten aanzien van de rechtspleging wordt toegelicht. Daarnaast is in dit jaarverslag een apart hoofdstuk (7) Raad voor de rechtspraak opgenomen, waarin de feitelijke vertaling van de aan de rechterlijke organisatie ter beschikking gestelde bijdrage in concrete beleidsdoelstellingen en prestaties van de Raad en de gerechten wordt gegeven.
In 2011 is, evenals in de afgelopen jaren, ingezet op een doelmatig functionerend rechtsbestel. Door samenwerking in de keten wordt bereikt dat het rechtsbestel doelmatig functioneert. Aan het efficiënt en doelmatig werken binnen het rechtsbestel is gewerkt door het uitvoeren van de herziening van de gerechtelijke kaart, de verbetering van de digitale toegankelijkheid en het bevorderen van het gebruik van moderne technologie. Wegens de stijgende instroom bij de rechtspraak zijn deze projecten ook noodzakelijk.
Herziening gerechtelijke kaart
Met het wetsvoorstel herziening gerechtelijke kaart (TK 32 891, nr. 1, 2, 3) wordt de gebiedsindeling van de rechtbanken (arrondissementen) en gerechtshoven (ressorten) gewijzigd. Het aantal arrondissementen wordt teruggebracht van negentien naar tien en het aantal ressorten van vijf naar vier. Zo ontstaan mogelijkheden om de behandeling van zaken beter te organiseren. De rechtspraak krijgt ook meer ruimte om zich te specialiseren. Verder biedt de nieuwe indeling meer mogelijkheden om maatwerk te leveren en de rechtspraak zichtbaarder te maken voor de burger.
Voor het Openbaar Ministerie betekent het wetsvoorstel een vermindering van het aantal arrondissementsparketten tot tien. De grenzen van de nieuwe gerechtelijke kaart zijn bovendien leidend voor de vorming van de nationale politie (wetsvoorstellen TK 30 880 en TK 32 822). Met een volledige geografische congruentie van de organisatie van eerstelijnsrechtspraak, Openbaar Ministerie en politie wordt de eenduidigheid bevorderd. De Tweede Kamer heeft op 6 december 2011 ingestemd met het wetsvoorstel. Het wetsvoorstel is thans in behandeling bij de Eerste Kamer.
Visie toekomst forensisch onderzoek
De evaluatie van het experiment met de inschakeling van particuliere forensische onderzoeksinstituten is begin 2012 gereed gekomen. Met gebruikmaking daarvan wordt in de eerste helft van dit jaar een standpunt bepaald over een mogelijke structurele rol van particuliere forensische onderzoeksinstituten.
Betere digitale toegankelijkheid en bevorderen gebruik moderne technologie
De digitale toegankelijkheid van de rechtspraak is op een aantal punten verbeterd, bijvoorbeeld doordat advocaten per 1 augustus de mogelijkheid hebben gekregen digitaal te procederen bij de bestuursrechter. Ook is het gezagsregister en het huwelijksgoederenregister beter digitaal ontsloten. Forse vooruitgang is geboekt op het terrein van videoconferentie (telehoren). Vijftien van de negentien rechtbanken hebben op dit moment zittingszalen met voorzieningen voor telehoren. De goede ervaringen van Nederland worden gedeeld met andere EU-landen, waardoor het grensoverschrijdend gebruik van videoconferentie wordt bevorderd.
Normstellende rol Hoge Raad
In 2011 is gewerkt aan de implementatie van de aanbevelingen van de Commissie normstellende rol Hoge Raad (Commissie Hammerstein). De aanbevelingen van deze commissie hebben geleid tot twee wetsvoorstellen; het wetsvoorstel prejudiciële vragen en het wetsvoorstel Versterking cassatierechtspraak (TK 32 576).
College voor Mensenrechten en Gelijke Behandeling
Op 22 november 2011 is het wetsvoorstel (TK 32 467, Handelingen 2011–2012, nr. 8, item 3) College voor de rechten van de mens (CRM) door de Eerste Kamer aanvaard.
Griffierechten
In het Regeerakkoord is de maatregel geformuleerd dat de rechtspraak meer dan tot nu toe wordt bekostigd door degenen die daar gebruik van maken. Slechts vijf procent van de geschillen komt voor de rechter. Het gebruik van de rechtspraak is niet gelijk verdeeld over alle Nederlanders. Het kabinet vindt het daarom gerechtvaardigd dat procederende partijen een hogere bijdrage leveren in de kosten van deze procedures. Personen met lage inkomens worden gecompenseerd.
Op 31 oktober 2011 is het wetsvoorstel verhoging griffierechten naar de Tweede Kamer verzonden (TK 33 108, nr. 1, 2, 3). In het nieuwe stelsel worden on- en minvermogenden en de middeninkomens – in totaal zestig procent van de bevolking – gecompenseerd, waardoor de toegang tot het recht gewaarborgd blijft. Het kabinet streeft naar inwerkingtreding van het wetsvoorstel op 1 juli 2012.
Gelijktijdig met het wetsvoorstel is een innovatieagenda rechtsbestel naar de Tweede Kamer verzonden (TK 33 071, nr. 5).
Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling
Belangrijke kengetallen voor het functioneren van de rechtspraak zijn de verwachte instroomontwikkelingen in relatie tot de financiering van de rechtspraak. Meer informatie daaromtrent is te vinden in hoofdstuk 7 «Raad voor de rechtspraak». In het jaarverslag van de Raad voor de rechtspraak wordt ingegaan op de volume- en prestatiegegevens, concrete ontwikkelingen en de gevolgen voor de doorlooptijden.
Kengetallen
Realisatie | Begroting1 | Verschil | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2011 | ||
Totaal instroom | 1 732 646 | 1 833 438 | 1 961 242 | 1 975 184 | 1 801 177 | 1 987 063 | – 185 886 |
Jaarlijkse mutatie | – 1% | 6% | 7% | 1% | -9% |
Bron: Raad voor de rechtspraak
Realisatie | Begroting1 | Verschil | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2011 | ||
Totaal productie | 1 725 301 | 1 827 279 | 1 934 225 | 1 959 617 | 1 806 870 | 1 880 382 | – 1 880 382 |
Jaarlijkse mutatie | – 1% | 6% | 6% | 1% | – 8% | – 2,4% |
Bron: Raad voor de rechtspraak
Toelichting kengetallen
Zowel de instroom als het aantal afgehandelde zaken is in 2011 afgenomen ten opzichte van 2010. In 2011 stroomde er ongeveer 1,8 miljoen zaken in bij de gerechten. Het aantal afgehandelde zaken bedroeg eveneens ongeveer 1,8 miljoen.
De daling ten opzichte van 2010 is ogenschijnlijk groter dan in de werkelijkheid het geval is: vanaf 2011 worden akten en verklaringen bij kanton niet meer meegeteld als product. Rekening houdend met deze technisch correctie is er nog steeds sprake een daling van het aantal zaken.
De daling zit met name bij het relatief goedkope product kanton en bij de vreemdelingenkamers. Bij de andere producten is er sprake van een stijging. Rekening houdend met de diverse zaakzwaarten, uitgedrukt in de diverse prijzen, is er in 2011 sprake van een stijging van werklast ten opzichte van 2010.
Gerealiseerde instroom Hoge Raad
Gerealiseerde uitstroom Hoge Raad
Realisatie | Begroting | Verschil | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2011 | ||
Straf | |||||||
Instroom | 3 943 | 3 685 | 3 554 | 3 685 | 3 919 | 3 450 | 469 |
Uitstroom | 3 419 | 3 375 | 3 695 | 3 681 | 4 070 | 3 700 | 370 |
Civiel | |||||||
Instroom | 582 | 585 | 569 | 653 | 557 | 620 | – 63 |
Uitstroom | 498 | 588 | 586 | 627 | 652 | 650 | 2 |
Belasting | |||||||
Instroom | 760 | 748 | 868 | 1 030 | 1 042 | 1 000 | 42 |
Uitstroom | 939 | 1 037 | 1 079 | 1 081 | 1 038 | 1 050 | – 12 |
Totaal | |||||||
Instroom | 5 285 | 5 018 | 4 991 | 5 368 | 5 518 | 5 070 | 448 |
Uitstroom | 4 856 | 5 000 | 5 360 | 5 389 | 5 760 | 5 400 | 360 |
Bron: Hoge Raad
Toelichting kengetallen
De instroom bij straf is aanmerkelijk hoger uitgekomen dan verwacht. Bij de sector civiel was voor het eerst in jaren de instroom substantieel lager dan het jaar ervoor. De totale uitstroom van zaken is bijna 7% hoger geweest dan opgenomen in de ontwerpbegroting. Deze stijging kwam bijna geheel voor rekening van de strafsector. Als gevolg van deze uitkomsten is de werkvoorraad ten opzichte van 2010 met circa 5% afgenomen.