De veiligheid van personen op de weg en op het spoor, alsmede de sociale veiligheid in het openbaar vervoer (OV), permanent verbeteren.

Samenhang in het beleid

Het beleid is gericht op vermindering van risico’s voor verkeersdeelnemers, op de weg, het spoor en in het lokaal en regionaal OV. Dit heeft betrekking op verkeersongevallen en op geweld en agressie in het verkeer.

Verantwoordelijkheid

• – Het voertuigpark van personen-, bestel- en vrachtauto’s wordt van jaar op jaar veiliger doordat in nieuwe voertuigen meer en effectievere veiligheidsvoorzieningen worden ingebouwd.

• – Het toenemende en steeds gevarieerder gebruik van mobiele communicatie- en informatieverwerkingsapparaten levert een toenemend risico op dat verkeersdeelnemers worden afgeleid van hun aandacht op het verkeer. Dit geldt in het bijzonder voor jongeren.

• – Informatiecampagnes in de media op het gebied van verkeersveiligheid concurreren met de aandacht die andere informatiecampagnes van de overheid en reclame in het algemeen vragen.

• – De decentrale overheden, de transportsector en de spoorsector leveren hun bijdrage aan het bereiken van de afgesproken doelstellingen op het gebied verkeersveiligheid, spoorveiligheid en sociale veiligheid in het OV. Enkele voorbeelden uit de spoorsector:

• – ProRail20 voert maatregelen uit om het aantal zelfmoordpogingen te verminderen.

• – Het aantal Stoptonend Sein passages op het spoor lijkt structureel verder te dalen en er zijn tal van verbetermaatregelen doorgevoerd om deze daling te continueren.

32.01 Aantal verkeersslachtoffers op de weg verminderen

De belangrijkste prestaties in 2011 zijn geweest:

Algemene strategie- en beleidsontwikkeling

• – Een jaarlijks onderzoeksprogramma voor RWS/DVS en SWOV is opgesteld en uitgevoerd.

• – Het KpVV22 heeft uitvoering gegeven aan kennisdeling met decentrale overheden.

• – De regiefunctie verkeersveiligheid is ingevuld middels reguliere overleggen met de decentrale overheden.

• – IenM houdt toezicht op RDW23, CBR24, Innovam25. Het CBR heeft in 2011 onder verscherpt toezicht van IenM gestaan. Het CBR heeft het IenM iedere maand geïnformeerd over de voortgang ten aanzien van een vijftal toetsingscriteria (prestaties, financiële continuïteit, geen nieuwe misstanden, aanpassing medezeggenschapstructuur en statutenwijziging). Aangezien het CBR aan alle voorwaarden heeft voldaan, is de Tweede Kamer geïnformeerd over het besluit om het CBR voort te laten bestaan (TK 2011–2012, XII, 29 398, nr. 299, dd. 14 oktober 201126). Tevens is aangegeven dat er op zal worden toegezien dat de directie en raad van toezicht het tempo van de veranderingen en verbeteringen onverminderd zullen voortzetten.

• – De acties voor 2011 in het actieprogramma Verkeersveiligheid 2011–201227 zijn uitgevoerd.

• – De SWOV heeft een monitor en toetsing van het strategisch plan uitgevoerd. Acties teneinde het strategisch plan te actualiseren zijn van start gegaan.

Vereisten aan voertuig en technologie

• – Door deelname aan EuroNCap28 is de ontwikkeling en verkoop van veiligere voertuigen gestimuleerd.

• – Actieve participatie in het EU-wetgevingsproces inzake voertuigen is door de RDW uitgevoerd.

• – Deelname in (Europese) overleggen over de ontwikkelingen in de voertuigindustrie ERTRAC29 en eSafety is in het kader van de taakstelling achterwege gebleven.

Gedragsbeïnvloeding

• – In 2011 genomen maatregelen van het actieplan «Verbetering verkeersveiligheid motorrijders». Dit plan bestaat uit 7 maatregelen, met deadlines voor 2011, 2012 en 2013. Voor 2011 stonden 2 onderzoeken gepland, die beide zijn afgerond. Momenteel worden de aanbevelingen bestudeerd.

• – In 2011 is Koers op Veilig gelanceerd. Dit is een website waar ondernemers gestimuleerd en gefaciliteerd worden om verkeersveiligheidsmaatregelen te nemen. Daarnaast is er een netwerk opgericht waar ondernemers zich bij kunnen aanmelden waarmee zij een inspanningsverplichting aan om continu te werken aan verkeersveiligheid. In 2011 is een vermoeidheidsscan ontwikkeld voor het vracht- en bestelverkeer.

• – EU-wetgeving rond rijbewijzen. Het wetsvoorstel voor de implementatie van de 3^e rijbewijsrichtlijn is in 2011 door de Tweede Kamer geaccordeerd.

• – Meerjarenprogramma (MJP) Campagnes verkeersveiligheid. Er zijn o.m. campagnes uitgevoerd over snelheid binnen de bebouwde kom en over vermoeidheid. Campagnemateriaal rond dode hoek is aan decentrale overheden beschikbaar gesteld.

• – Positie kwetsbare verkeersdeelnemers. Er loopt een project rond de fietserairbag. Rond Blijf Veilig Mobiel is er een eindsymposium georganiseerd; het project wordt gecontinueerd.

• – Voorlichting over medicijnen. Het voorlichtingsmateriaal is in 2011 beschikbaar gebleven, evenals de site www.rijveiligmetmedicijnen.nl.

• – Het alcoholslot is in 2011 ingevoerd.

• – Het wetsvoorstel voor de invoering van een drugstester is gereed. Het ministerie van Veiligheid en Justitie is voortrekker, vanwege de verkeersveiligheid is ook IenM betrokken.

• – Evaluatie bromfietspraktijkexamen. De procesevaluatie is uitgevoerd.

• – Instellingswet CBR. In verband met het besluit over de toekomst van het CBR, kan het wetsvoorstel waarin de instellingswetgeving van het CBR is opgenomen, begin 2012 bij de Tweede Kamer worden ingediend (TK 2011–2012, XII 29 398, nr. 299, 14-10-2011).

• – Internationale gegevensuitwisseling ten behoeve van beboeten buitenlandse verkeersovertreders: de richtlijn cross border is in 2011 aangenomen. Het ministerie van Veiligheid en Justitie implementeert deze richtlijn.

• – Verbetering nationale databank ongevalgegevens: RWS/DVS werkt in de periode tot 2015 samen met o.m. ambulancediensten en brandweer aan kwaliteitsverbetering van de registratie van verkeersongevallen in Nederland.

Aanpassing aan weginfrastructuur

• – Afronding programma kleine kosten effectieve infrastructurele maatregelen op knelpunten (Meer Veilig-1). Er zijn verschillende maatregelen in uitvoering gebracht (o.a. op de N15, N48, N57).

• – Belijning N-wegen. Op de N48 zijn Essentiële Herkenbaarheids Kenmerken aangebracht.

• – Implementatie EU richtlijn verkeersveiligheid. De voorgeschreven veiligheidsmanagement instrumenten zijn toegepast conform de voorschriften uit de richtlijn.

Inspectie Leefomgeving en Transport

Bus

Naast de noodzakelijke objectinspecties heeft de Inspectie in 2011 een begin gemaakt met het sluiten van handhavingsconvenanten. Om voor een dergelijk convenant in aanmerking te komen, wordt eerst een audittraject gevolgd. Zo is in 2011 gestart met de voorbereidingen om een convenant af te sluiten met het keurmerk SKTB34, een voor de sector belangrijk keurmerk.

Taxi

In 2011 heeft de voorbereiding plaatsgevonden voor de in 2012 te houden thema-actie rolstoelvervoer. Het jaar 2011 stond verder in het teken van informeren en vergroten van de bewustwording van de latente veiligheidsrisico’s bij het rolstoelvervoer bij de taxichauffeurs. In 2011 zijn er meer signalen uit de branche en vanuit lagere overheden ontvangen over illegaal betaald taxivervoer («snorders»). Deze ontwikkeling wordt in 2012 nauwgezet gevolgd.

In 2011 is gestart met het screenen van taxichauffeurs om er voor te zorgen dat chauffeurs die een ernstig delict hebben gepleegd, niet langer het beroep kunnen uitoefenen.

Goederenvervoer over de weg

Voor het bepalen van het aantal ziekenhuisgewonden is ten opzichte van het basisjaar een nieuwe berekeningsmethode ontwikkeld (zie Tweede Kamer, Vergaderjaar 2006–2007, 29 398, nr. 48 35). Dit levert andere waarden dan volgens de oude definitie.

• (1) De streefwaarden voor 2020 zijn onder de aanname van invoering van Anders Betalen voor Mobiliteit volgens het volledige scenario Nouwen.

• (2) In het NMB is besloten om voortaan niet meer te rekenen met de indicator «ziekenhuisgewonden» maar met «ernstig verkeersgewonden», als gevolg van verkeersongevallen. Dit is een meer zuivere indicator voor verkeersveiligheid omdat voorheen ook mensen werden meegerekend die bijvoorbeeld alleen ter observatie opgenomen werden (zie Tweede Kamer, vergaderjaar 2009–2010, 29 398, nr. 224 36).

• (3) Nog niet bekend bij het ter perse gaan van dit jaarverslag.

De streefwaarde voor 2011 is berekend door lineaire interpolatie tussen de streefwaarde voor 2010 (750) en de doelstelling voor 2020.

De daling van het aantal verkeersdoden heeft zich in 2011 niet doorgezet. Het aantal is toegenomen van 640 in 2010 tot 661 in 2011 (+3,3%). Hoewel het aantal in 2011 hoger ligt dan in 2010, dat een relatief grote daling te zien gaf (–11%), blijft de ambitie staan om het aantal verkeersdoden in 2020 te reduceren tot een maximum van 500. De stijging past binnen de trendmatige daling van het aantal verkeersdoden.

Het valt op dat in 2011 een groot aantal oudere fietsers is omgekomen. In 2011 lag het aantal verkeersdoden onder 65-plussers op 269. Dit zijn er 60 meer dan in 2010. Onder fietsers nam het aantal dodelijke verkeersslachtoffers het sterkst toe (van 162 naar 200). Bij de 65-plussers was dit +38%. Verder is er een afname in het aantal verkeersdoden op rijkswegen ten opzichte van het vorige jaar. In 2011 viel 12% van het aantal verkeersdoden op een rijksweg. Dit in vergelijking met de gemeenten (63%), de provincies (22%) en de waterschappen (3%). Positieve ontwikkelingen zijn de verdere afname van het aantal verkeersdoden onder het aantal jonge bestuurders (18–24 jaar) van 57 naar 52 en een daling van het aantal verkeersdoden in een personenauto van 246 naar 231 en op de motor (van 63 naar 52).

Taxi

Het aantal weginspecties is bij nader inzien voor 2011 iets te ruim geraamd ten opzichte van de beschikbare capaciteit.

Bus

Door de verhoogde aandacht voor de problematiek rond de manipulatie van de digitale tachograaf (in vooral het goederenvervoer) in de tweede helft van 2011 is de voor bus beschikbare toezichtcapaciteit deels verschoven naar dat onderwerp. Inspecteurs werden ingezet voor en bijgeschoold in de aanpak daarvan. Resultaat is wel dat het inspectieprogramma bus daardoor niet is behaald.

Goederenvervoer over de weg

Over de volle breedte van het inspectieprogramma is de realisatie minder geweest door een iets beperktere capaciteit. Dit is veroorzaakt door de benodigde aandacht voor de handhaving van de digitale tachograaf en het feit dat de verschuiving naar het instrument «convenant» extra capaciteit vergt.

Over de volle breedte van het inspectieprogramma is de realisatie van het aantal inspecties minder door een beperktere capaciteit, de aandacht voor de fraude met de digitale tachograaf en de verschuiving naar het instrument convenant.

De nalevingpercentages bij busvervoer laten een lichte verbetering zien, bij goederenvervoer zijn de percentages nagenoeg gelijk.

32.02 Aantal verkeersslachtoffers op het spoor verminderen

De belangrijkste prestaties in 2011 zijn geweest:

Railveiligheid

In 2010 is, mede op basis van de Evaluatie van de Tweede Kadernota Railveiligheid uit 2010, de Derde Kadernota Railveiligheid opgesteld. Het doelbereik van de doelstellingen uit de Derde Kadernota Railveiligheid wordt gemonitord via de Trendanalyse railveiligheid. De Trendanalyse 2010 is op 30 juni 2011 aan de Tweede Kamer aangeboden (TK 2010-2011, 29 893, nr. 121 43). De Trendananalyse 2011 is eind juni 2012 beschikbaar.

In 2011 zijn de volgende zaken uitgevoerd ten behoeve van het railveiligheidsbeleid:

• – Ter implementatie van de vastgestelde EU-richtlijnen is de Spoorwegwet aangepast als gevolg van de omzetting in nationale wetgeving van de Machinistenrichtlijn (Stb. 2011, 218 van 13 mei 201144). Veel van de voorwaarden uit de Richtlijn zijn op nationaal niveau neergelegd in het Besluit spoorwegpersoneel 2011 (Stb. 2011, 240 van 24 mei 201145).

• – ProRail is in 2010 gestart met de uitvoering van het Programma Suïcide Preventie (2010–2015), welk programma als doel heeft het aantal suïcides op het spoor terug te brengen. In 2011 heeft dit onder meer geleid tot het treffen van fysieke maatregelen, zoals het plaatsen van hekken en schrikverlichting rond het spoor op risicolocaties in het land en het plaatsen van borden met verwijzing naar hulpverlening door de Stichting 113online (TK, vergaderjaar 2011-2012, 22 894, nr. 309 46).

• – De aanleg van ERTMS op de Hanzelijn is gedurende 2011 verder gevorderd. Bovendien heeft gedurende 2011 het overleg met de spoorsector over de ERTMS-pilot Amsterdam-Utrecht en goederenplanstudies Amsterdamse haven-Betuweroute en Rotterdam-Antwerpen plaatsgevonden.

• – De reactie van IenM aan de Onderzoeksraad voor de Veiligheid47 op het onderzoeksrapport «Treinbotsing Barendrecht 24 september 2009» is op 11 oktober 2011 ook aan de Tweede Kamer aangeboden (TK, 2011-2012, XII 29 893, nr. 124 48).

Het veiligheidsniveau van het Nederlandse spoorstelsel is ook in 2011 onverminderd hoog gebleken. Wat betreft de vier grootste risico's is in 2011 het volgende geconstateerd:

• – De brancheaanpak om het aantal stoptonendseinpassages (STS) terug te brengen, werpt vruchten af. De doelstelling voor 2010 (het aantal STS op jaarbasis te verlagen naar minder dan de helft van het aantal in 2003 en het risico op stoptonende seinpassages te verminderen tot 75% van het niveau in 2003) is in 2011 nog niet geheel gehaald. Wel is het aantal STS en het risico significant gedaald.

• – In 2011 heeft de Inspectie een aantal gevallen van spoorstaafbreuk geconstateerd, waartegen ook door middel van het toepassen van bestuursdwang is opgetreden.

• – De situatie rond wissels is vanaf 2009 verbeterd. Aandacht blijft geboden voor de administratieve vastlegging van Beheer en Onderhoud (B en O). Spoorspattingen hebben zich in 2011 nauwelijks voorgedaan, vermoedelijk door de relatief koele zomer.

• – Het in 2011 verschenen rapport over het ongeval Uithuizen (2010)49 heeft geleid tot een verhoogde aandacht van de inspectie voor de wijze van uitbesteding door ProRail van beheer en onderhoudswerkzaamheden aan contractaannemers, specifiek het implementeren van een deugdelijk normenkader voor het inspecteren en onderhouden van sporen in overwegen en het op orde brengen van het assetregister met beheer- en onderhoudsgegevens.

• – Aandachtspunt voor de Inspectie is het hebben van een calamiteitenplan wanneer een trein strandt. Verbeteringen zijn wel zichtbaar, maar dit onderwerp blijft de inspectie volgen.

• – In 2011 is een toename van het aantal ernstige overtredingen geconstateerd bij inspecties van baanwerken50. In ruim 30% van de gevallen zijn overtredingen geconstateerd, waarvoor een interventie is gepleegd. In 10% van de gevallen is sprake van ernstige overtredingen, die hebben geleid tot een zware interventie, zoals het opmaken van een boeterapport en het stilleggen van de werkzaamheden. De overtredingen en interventies zijn redelijk gelijk verdeeld over de ondertoezichtstaanden. Elf maal heeft de Inspectie werkzaamheden die onveilig werden uitgevoerd stilgelegd.

Inspectie Verkeer en Waterstaat

In deze tabel is een overzicht gegeven van de veiligheidsnormen inzake reizigers, personeel en overige personen. In de komende jaren worden de streefcijfers nader uitgewerkt.

De stand van de veiligheid op het spoor wordt gegeven in de Trendanalyse. De Trendanalyse 2011 geeft een beeld van de spoorveiligheid in 2011 en daarmee inzicht in de mate van doelbereik. Deze Trendanalyse wordt door ILT opgesteld en wordt voor de zomer aan de Tweede Kamer aangeboden.

De Inspectie heeft bij het ongevallenonderzoek een eerder opgelopen achterstand ingehaald.

32.03 Sociale veiligheid openbaar vervoer verbeteren

De belangrijkste prestaties in 2011 zijn geweest

Algemene strategie- en beleidsontwikkeling

Uitvoeren beleidskader Sociale Veiligheid

De Taskforce Veiliger OV52 is grotendeels afgerond. Er loopt nog overleg met decentrale concessieverleners over mogelijk «meer en hardere eisen» in de concessies voor de sociale veiligheid. Het ministerie van BZK speelt hierin een trekkende rol. In 2011 is gestart met de pilot rond menselijk toezicht door FMN (Federatie Mobiliteitsbedrijven Nederland)53. Deze pilot wordt geëvalueerd; de resultaten zijn in 2012 beschikbaar. Er is tussen stads- en streekvervoerders, OV-autoriteiten en vakbonden een convenant sociale veiligheid opgesteld. Discussies over het convenant lopen nog; het is nog niet ondertekend.

Monitoring is in 2011 opgeleverd voor reiziger, personeel en zwartrijden.

Trendanalyse 2010

De conclusie n.a.v. de Trendanalyse 2010 zijn verwoord in de Kamerbrief (2010–2011, 29 893, nr. 121)55.

Monitoring Meerjarencampagnes verkeersveiligheid

Nog niet verschenen.

Kentekening brom- en snorfietsen

De kentekening is niet uitgebreid geëvalueerd. De handhaving van de verkeersregels door de politie is door de kentekening vereenvoudigd. Het lijkt niet te hebben bijgedragen tot terugdringen van diefstal.

APK frequentie

Evaluatie uitvoering bromfietspraktijkexamen

Inhoudelijke aanpassingen van het bromfietspraktijkexamen zijn niet nodig. Met betrekking tot het praktijkexamen brommobiel zal in de effectevaluatie de vraag worden meegenomen of verkeersdeelname een onderdeel van het praktijkexamen zou moeten worden.