Om te voldoen aan de wettelijke normen van de primaire waterkeringen in beheer bij de waterschappen en het Rijk en een bijdrage te leveren aan het beheer van de Rijkswateren. Het artikel waterveiligheid is gerelateerd aan beleidsartikel 11 (Waterkwantiteit) in het jaarverslag Hoofdstuk XII.

• Ad 1) De verplichtingen van diverse projecten zijn bijgesteld om aan te sluiten bij de actuele projectplanningen en dit komt met name door de volgende projecten:

  HWBP2:

  • • Markermeerdijken (€ – 460 miljoen). De voorbereiding van het project heeft meer tijd gekost onder andere omdat er een onderzoek naar de peilverlaging middels pompen is gedaan. De Alliantie is in december 2015, na afronden van het pompenonderzoek, van start gegaan. Het besluit over het projectplan zal naar verwachting begin 2017 worden genomen, waarna de beschikking zal worden verleend. De verplichting is daarom niet in 2015 aangegaan maar deze zal waarschijnlijk in 2017 worden aangegaan.

  • • Houtribdijk (€ – 151 miljoen). Tijdens de besluitvorming over het Voorkeursalternatief is gekozen voor de oplossing met versterking op basis van breuksteen en zand. Eerdere oplossingen waren veel duurder en financieel niet haalbaar. Hierdoor is meer tijd genomen om te komen tot een financieel haalbare oplossing die past binnen het beschikbare budget. Gevolg is dat de verplichting niet in 2015 is aangegaan.

  • • Dijkversterking Hoeksche Waard Zuid (€ – 71 miljoen). In eerste instantie is er vanuit gegaan de beschikking in 2015 af te geven. Het project heeft kunnen versnellen waardoor de beschikking al in juli 2014 kon worden afgegeven en de verplichting is aangegaan.

  • • ZSK West Zeeuws Vlaanderen(€ – 50 miljoen). Verschillende aanbestedingsresultaten bij deelprojecten hebben geleid tot een neerwaartse aanpassing van de verplichting.

  Ruimte voor de Rivier:

  • • De lagere verplichtingen (€ – 48 miljoen) worden veroorzaakt door enerzijds gunstige ontwikkelingen bij Volkerak-Zoommeer (bijdrage aan versterken regionale keringen is vervallen), alsmede vertraging bij het project Millingerwaard (verplaatsing van steenfabriek De Beijer is vertraagd) en de vertraging bij de projecten Scheller en Oldeneler Buitenwaarden en Westenholte.

• Ad 2) De lagere realisatie is voornamelijk het gevolg van: vertraging bij de projecten Markermeerdijken (€ – 60 miljoen), Waddenzeedijk Texel (€ – 39 miljoen) en Hoogwaterkering Den Oever (€– 16 miljoen), en een gewijzigde uitvoeringsplanning van de aannemer bij Versterking Eemdijk en Zuidelijke Randmeren (€ – 21 miljoen) en Dijkversterking Hoeksche Waard Noord (€ – 10 miljoen). Verder waren er aanbestedingsmeevallers bij Dijkversterking Hoeksche Waard Zuid (€ – 13 miljoen) en ZSK West Zeeuws Vlaanderen (€ – 10 miljoen) en kon er een versnelling worden gerealiseerd bij Ameland Betonblokken (€– 10 miljoen).

• Ad 3) De lagere realisatie werd veroorzaakt doordat het project Marken vanuit het HWBP-2 inclusief budget is overgeheveld naar het HWBP.

• Ad 4) Het verschil wordt verklaard doordat het voor 2015 beschikbare begrotingsbedrag hoger was dan benodigd voor de programmering (Zie voor extra toelichting Deltafonds begroting 2015 p.17).

• Ad 5) Bij de Maaswerken zijn er in 2015 minder projectbesluiten in het kader van de bestuursovereenkomsten Sluitstukkaden genomen dan was voorzien. Verwachting is dat deze in 2016 worden genomen. Deze verschuiving heeft geen invloed op de te behalen mijlpalen.

• Ad 6) De realisatie is hoger uitgevallen doordat enerzijds diverse projecten, zoals Legger Vlieland en Terschelling, zijn vertraagd en anderzijds het project Afsluitdijk naar het realisatieprogramma (01.02.02) is overgeheveld. Verder zijn voor de ambities Afsluitdijk minder aanvragen door de regio in 2015 gedaan dan was begroot. Daar tegenover staat dat de vooraf ingeschatte autonome meevaller zich heeft voorgedaan, waardoor de realisatie in lijn met het projectbudget is uitgekomen.

• Ad 7) De vooraf ingeschatte autonome ontwikkeling heeft zich voorgedaan (€ 48 miljoen). De realisatie is daardoor hoger dan het projectbudget uitgekomen. Deze hogere realisatie (9 miljoen) is voornamelijk het gevolg van een hogere realisatie op HWBP Waterschapsprojecten. De hogere realisatie is het gevolg van extra benodigd onderzoek, duurdere verkenningen en betalingen van beschikte voorfinancieringen.

• Ad 8) Dit betreft een saldo van hogere ontvangsten met betrekking tot HWBP-2.

• Ad 9) De lagere ontvangstenrealisatie wordt met name verklaard doordat de voor 2015 geraamde ontvangsten al in 2014 zijn gerealiseerd.

1.01 Grote projecten waterveiligheid

Deze projecten, waaraan de Tweede Kamer de status van Groot Project heeft toegekend, dragen bij aan de waterveiligheid in Nederland.

Tweede Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP-2)

Met het afsluiten van het Bestuursakkoord Water (in 2011) dragen de waterschappen bij aan de financiering van het HWBP-2. De procedureregeling Grote Projecten is op 22 maart 2011 op het HWBP-2 van toepassing verklaard. Op basis van de uitgangspuntennotitie van de Tweede Kamer is een basisrapportage opgesteld (Kamerstukken II, 2011/12, 27 625, nr. 237).

Toelichting:

• Ad 1) De lagere realisatie (€ – 7 miljoen) is voornamelijk veroorzaakt door project HWBP 2e Toetsing <25 mln. In de begroting was nog rekening gehouden met een bijdrage aan het project Keersluis Meppelerdiep, welke in 2011 is doorgevoerd (€ 2,5 miljoen) en de realisatiekosten voor het project Markermeerdijken Marken (€ 7,3 miljoen). Dit laatste project is overgegaan naar het HWBP programma inclusief het bijbehorend budget.

  Een hogere realisatie heeft plaatsgevonden bij het project Houtribdijk (€ 3 miljoen). De planstudiefase is verder uitgewerkt en de daarbij gemaakte kosten zijn t.l.v. het HWBP-2 gekomen. Hier was in de eerdere opgave geen rekening mee gehouden.

• Ad 2) De lagere realisatie heeft met name plaatsgevonden op de volgende projecten:

  • • Markermeerdijken (€ – 60 miljoen). Doordat er een onderzoek naar de peilverlaging middels pompen is gedaan heeft de planstudiefase meer tijd gekost, waardoor de beschikking nu begin 2017 wordt genomen. De voorbereidingskosten konden hierdoor niet in 2015 worden vergoed.

  • • Waddenzeedijk Texel (€ – 39 miljoen). Het nemen van de beschikking is vertraagd en zal in 2016 plaatsvinden i.p.v. in 2015. Deze vertraging wordt mede veroorzaakt door het verzoek van de gemeente voor uitwerking van verdere optimalisatie van de dijkvaksectie bij Oudeschild, waardoor de voorbereidingskosten niet in 2015 vergoed kunnen worden.

  • • Versterking Eemdijk en Zuidelijke Randmeren (€ – 21 miljoen). De beheerder had vanuit zijn voorschot 2013/2014 nog budget over, waardoor hij voor het jaar 2015 minder heeft aangevraagd dan bij beschikking was verwacht. Dit heeft o.a. te maken met de uitvoeringsplanning van de aannemer. Daarnaast is vastgoed later aangekocht waardoor er een schuif van 2015 naar 2016 heeft plaatsgevonden

  • • Hoogwaterkering Den Oever (€ – 16 miljoen). Uit extra onderzoek bleek dat de ondergrond grilliger en zandiger is dan verwacht. Het gevolg is dat de planstudiefase uitloopt wat resulteert in een latere beschikking, waardoor er geen kasrealisatie in 2015 kon plaatsvinden.

  • • Dijkversterking Hoeksche Waard Zuid (€ – 13 miljoen). Het grootste deel van de aanbestedingsmeevaller heeft effect op de uitgaven in 2015 die zodoende lager uitvallen.

  • • Ameland Betonblokken (€ – 10 miljoen). Door een versnelling van het project in 2014 zijn in 2015 minder kosten gemaakt

  • • ZSK West Zeeuws Vlaanderen (€ – 10 miljoen). Dit project bestaat uit 5 deelprojecten, welke afzonderlijk zijn aanbesteed en uitgevoerd. De aanbestedingen hebben geleid tot positieve resultaten, waardoor de totale beschikking van het project lager uitviel. Het niet-bestede deel van het voorschot schuift door naar volgend jaar doordat de bevoorschottingsgrens, die gemaximaliseerd is op 80%, ervoor zorgt dat niet alle bevoorschotting dit jaar kan plaatsvinden.

  • • Dijkversterking Hoeksche Waard Noord (€ – 10 miljoen). Door de fasering en de lengte van de opstarttijd die de aannemer voor dit project hanteert, is er in 2015 minder gerealiseerd dan geprognosticeerd. De middelen schuiven door naar 2016.

In 2015 was een hogere realisatie op de projecten:

• • HWBP projecten kleiner dan 25 miljoen (€ 5 miljoen). De hogere uitputting wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door het project Vlissingen, omdat de afrekening van fase 1in 2015 plaats vond i.p.v. 2014. Daarnaast is in 2015 een voorschot verstrekt voor fase 2, zijnde aanleg van een compensatiebos conform de vergunningverlening.

• • Scheveningen ZSK (€ 5 miljoen). Dit project zou in 2014 afgerekend worden, maar doordat er nog overeenstemming was over toerekening van kosten heeft deze afrekening pas in 2015 plaatsgevonden.

Ruimte voor de Rivier

In 2006 hebben de Tweede en Eerste Kamer de Planologische Kernbeslissing (PKB) Ruimte voor de Rivier unaniem aanvaard. Met de PKB wil het kabinet twee doelstellingen bereiken:

• • Het op het vereiste niveau brengen van de bescherming van het rivierengebied tegen overstromingen. Dit houdt in dat de veiligheid langs de Rijntakken en het benedenstroomse deel van de bedijkte Maas (vanaf Hedikhuizen) in 2015 in overeenstemming wordt gebracht met de wettelijke vereiste norm.

• • Een bijdrage leveren aan het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit van het rivierengebied, waardoor het rivierengebied economisch, ecologisch en landschappelijk wordt versterkt.

Het programma Ruimte voor de Rivier is op 15 mei 2001 door de Tweede Kamer aangewezen als «Groot Project». De PKB bevat een besluit over het uiterlijk eind 2015 uit te voeren basispakket van 39 maatregelen en de plaats waar deze getroffen worden. De PKB geeft bovendien een doorkijk naar de lange termijnopgave voor waterveiligheid. Om flexibiliteit in te bouwen is gekozen voor een programmatische aanpak. Conform de Regeling Grote Projecten heeft de Tweede Kamer in 2015 twee voortgangsrapportages ontvangen: Voortgangsrapportage 25 (Kamerstukken 30 080, nr. 75) en Voortgangsrapportage 26 (Kamerstukken 30 080, nr. 77). Deze hadden betrekking op de periode juli 2014 t/m juni 2015.

In 2015 zijn de volgende projecten gestart / opgeleverd (conform mijlpaal start realisatie):

Volgens de Begroting 2015 zouden in 2015 de volgende projecten «Opgeleverd» moeten worden, maar door onderstaande redenen heeft dit niet in 2015 plaatsgevonden:

• • Dijkverbetering Amer/Donge: realisatie van de maatregel ging voorspoediger dan gepland, en vond plaats in 2014 (zie VGR25).

• • Uiterwaardvergraving Keizers- en Stobbenwaarden en Olsterwaarden: de werkzaamheden zijn eerder afgerond dan gepland, al in 2014 (zie VGR25).

• • Extra uiterwaardvergraving Millingerwaard: als gevolg van de niet tijdige verplaatsing van een overslagbedrijf, kan een deel van de maatregel niet tijdig gerealiseerd worden. Realisatie van de maatregel is voorzien in 2016 (zie VGR25).

• • Uiterwaardvergraving Scheller en Oldeneler Buitenwaarden: als gevolg van een discussie over het contract, mede in relatie tot de verleende vergunningen, is de uitvoering opgeschoven. Realisatie is voorzien in 2016 (zie VGR24).

• • Dijkverlegging Westenholte: als gevolg van een discussie over het contract, mede in relatie tot de verleende vergunningen, is de uitvoering opgeschoven. Realisatie is voorzien in 2016 (zie VGR24).

• • Uiterwaardvergraving Huissensche Waarden: de private initiatiefnemer van de maatregel kon bij nader inzien zijn businesscase voor realisatie niet rond krijgen en heeft zich derhalve teruggetrokken. Het alternatief voor de maatregel voert Rijkswaterstaat uit. Hiertoe is in 2015 de planfase gestart. Realisatie van de maatregel is voorzien in 2017 (zie VGR26).

Toelichting:

• Ad 1) Conform de verantwoordingen in de afgelopen Voortgangsrapportages geldt dat de mijlpaal Waterveiligheid per 31 december 2015 in totaal bij 25 maatregelen behaald is, waarvan 15 in de verslagperiode (één meer dan in VGR26). Voor negen maatregelen wordt de mijlpaal Waterveiligheid na 2015 gerealiseerd. Het betreft per riviertak de volgende maatregelen:

  • – Waal: Extra Uiterwaardvergraving Millingerwaard

  • – Pannerdensch Kanaal: Huissensche Waarden

  • – Nederrijn / Lek: Dijkverbetering Nederrijn / Betuwe / Tieler- en Culemborger-waarden;

  • – IJssel: Dijkverlegging Cortenoever; Hoogwatergeul Veessen-Wapenveld; Ruimte voor de Rivier IJsseldelta; Uiterwaardvergraving Scheller- en Oldeneler Buitenwaarden; Dijkverlegging Westenholte

De oplevering van het volledige programma is vooralsnog afhankelijk van de realisatie van de laatste mijlpaal. Op dit moment is dat IJsseldelta fase 2, die medio 2019 zijn mijlpaal waterveiligheid realiseert. Bovengenoemde projecten vallen binnen of samen met die mijlpaal. Omdat het gaat om een PKB met een totaal pakket aan samenhangende opgaven, verschuift dus automatisch ook de oplevering van het programma.

Maaswerken

Op dit onderdeel worden de uitgaven van de deelprogramma’s Zandmaas en Grensmaas van het programma Maaswerken verantwoord. Maaswerken is voortgekomen uit het Deltaplan Grote Rivieren dat na de twee hoogwaters in de Rijn en de Maas in december 1993 en januari 1995 tot stand kwam. Belangrijkste doelstelling van de deelprogramma’s Zandmaas en Grensmaas is het verbeteren van de bescherming van inwoners van Limburg en Noord-Brabant tegen hoog water van de Maas.

Toelichting:

• Ad 1) Omdat er door het Consortium Grensmaas geen beroep is gedaan – en vooralsnog niet is voorzien- op de leenfaciliteit worden de budgetten naar latere jaren doorgeschoven. De meerjarige reservering voor de leenfaciliteit is in het jaar 2020 gezet.

• Ad 2) Bij de Maaswerken/Zandmaas zijn er in 2015 minder projectbesluiten in het kader van de bestuursovereenkomsten Sluitstukkaden genomen dan was voorzien. Verwachting is dat deze in 2016 worden genomen. Deze verschuiving heeft geen invloed op de te behalen mijlpalen.

Maatregelen ter verbetering van de waterveiligheid

De kengetallen hieronder geven informatie over de stand van zaken van maatregelen ter verbetering van de waterveiligheid onder het Tweede Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP-2), en de programma’s Ruimte voor de Rivier (RvdR) en Maaswerken. Het geeft een meerjarig inzicht in de voortgang van de maatregelen van de betreffende programma’s. De beleidsinspanningen van de Minister van IenM die onder Hoofdstuk XII (artikel 11) vallen richten zich op de regie op deze programma’s. In de begroting van het Deltafonds wordt nader ingegaan op de uitvoering van deze projecten.

1.02 Overige aanlegprojecten

Naast de Grote Projecten op het gebied van waterveiligheid zijn hieronder de overige aanlegprojecten beschreven.

Verkenningen- en planuitwerkingsprogramma

Het verkenningen- en planuitwerkingsprogramma dient om een probleem of een initiatief met een maatschappelijke meerwaarde op het gebied van Waterbeheer te verkennen en om daarna, indien nodig, uit alternatieven de beste oplossing voor het probleem te zoeken en voor te bereiden voor de uitvoering. Op dit artikelonderdeel worden diverse projecten en programma’s verantwoord die zich in de MIRT-verkenningen en planuitwerkingsfase bevinden.

Afsluitdijk (versterking en inbouw van pompen)

In 2015 is verder gewerkt aan de planuitwerking en voorbereiding realisatie van het project Afsluitdijk. De afspraken die eind 2014 gemaakt zijn met de regio over het meenemen van regionale ambities rondom natuur (vismigratierivier), duurzame energie en recreatie & toerisme in het DBFM-contract van RWS zijn verder uitgewerkt. Het ontwerp Rijksinpassingsplan en bijbehorend MER zijn gepubliceerd. Hierin wordt toegelicht op welke wijze de benodigde dijkversterking en uitbreiding van waterafvoercapaciteit tezamen met de regionale ambities worden opgepakt. De start van de realisatie van het project is gepland in 2018.

Ambities Afsluitdijk

Integrale verkenning Legger Vlieland en Terschelling

In 2015 is gewerkt aan de planuitwerking van de verlegging van de primaire waterkeringen op Vlieland en Terschelling. De start van de uitvoering is vertraagd en staat nu gepland voor begin 2016.

Ooijen-Wanssum

De planuitwerking is in november 2012 gestart, onder verantwoordelijkheid van de provincie Limburg. In 2015 is de Gate Review Marktbenadering door RWS uitgevoerd in verband met de start van de aanbesteding. Er is een bedrag van € 2,7 miljoen aan de provincie overgemaakt voor de kosten van de planuitwerking. Het budget is conform bestuurlijke afspraken verhoogd ten behoeve van de prijsindexatie tranche 2015.

Zandhonger Oosterschelde

Voor de aanpak van de zandhonger is in 2007 een MIRT-verkenning gestart, inclusief praktijkproeven. Hieruit komt naar voren dat het suppleren van zand op intergetijdengebieden (platen, slikken, schorren) de meest effectieve maatregel is. Conform de MIRT-verkenning is de aanpak van de Roggenplaat het meest urgent. Het Rijk (EZ en IenM) heeft samen met Provincie Zeeland, Natuurmonumenten en Nationaal Park Oosterschelde een financieringsvoorstel uitgewerkt voor de aanpak van de Roggenplaat, bestaande uit een bijdrage van € 5 miljoen door regio en Natuurmonumenten, € 1 miljoen door EZ en € 6,3 miljoen door IenM. In de bijdrage van de regio is een nog te verkrijgen Europese subsidie van € 3,5 miljoen meegeteld. Het risico hiervan komt voor rekening van de regio. In het Bestuurlijk Overleg MIRT Zeeland van 13 november 2014 is ingestemd met het financieringsvoorstel. Medio 2015 is voor de start van de planfase een samenwerkingsovereenkomst ondertekend door Provincie Zeeland, Natuurmonumenten en RWS.

De uitvoering van de zandsuppleties op de Roggenplaat zijn voorzien in 2017–2018. De aanpak van andere intergetijdengebieden is minder urgent (vanaf 2025). Deze locaties worden ondergebracht in het bredere MIRT-onderzoek Integrale veiligheid Oosterschelde, dat op grond van het Deltaprogramma wordt uitgevoerd. RWS is in 2015, samen met Provincie Zeeland en Waterschap Scheldestromen, gestart met de voorbereiding van dat onderzoek. Dat resulteerde eind 2015 in een opdracht aan een extern bureau voor de feitelijke uitvoering ervan.

Rijksstructuurvisie Grevelingen-Volkerak-Zoommeer

Toelichting:

• Ad 1) Het project Afsluitdijk is in 2015 overgeheveld naar het realisatieprogramma.

• Ad 2) De start van de planuitwerking heeft meer tijd gevraagd dan voorzien, omdat er meer onderzoek nodig was. Het projectbesluit zal naar verwachting in 2016 worden genomen. Hierdoor vertraagt de oplevering van de Legger Vlieland en Terschelling met een jaar naar 2017.

• Ad 3) Zandhonger: in 2015 zijn de zandsuppleties op de Roggenplaat als meest urgente onderdeel van de aanpak van de zandhonger van de Oosterschelde als planuitwerking opgenomen. De zandsuppleties op de Roggenplaat zijn voorzien in 2017–2018. IenM heeft hiervoor totaal ca. € 6 miljoen gereserveerd.

Realisatieprogramma

Om een bijdrage te leveren aan het voldoen aan de wettelijke normen van de primaire waterkeringen in beheer bij het Rijk én een bijdrage te leveren aan het beheer van de Rijkswateren.

Hoogwaterbeschermingsprogramma

Uit de Derde Landelijke Rapportage Toetsing primaire waterkeringen (in 2011) bleek dat 1.302 kilometer aan dijken, dammen en duinen niet aan de normen voldoet. Circa 2.448 kilometer voldoet wel. Van de 1.777 getoetste kunstwerken voldoen 978 aan de gestelde eisen, 799 voldoen niet. Van de keringen die niet aan de norm voldoen is een groot deel opgenomen in lopende uitvoeringsprogramma’s, zoals het tweede Hoogwaterbeschermingsprogramma. Al bij eerdere toetsingen voldeden deze keringen niet aan de normen. Voor de nieuwe opgave (gerekend vanaf de derde toetsing) is een nieuw Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) gestart, waarin de waterschappen en IenM samenwerken. De opgave van het HWBP bedraagt 725 kilometer dijken, dammen en duinen en 232 kunstwerken.

In 2015 zijn de volgende projecten gestart (schop in de grond):

• • Diefdijk

• • Emanuelpolder

• • Capelle Moordrecht

• • Koppelstuk Eemdijk/Spakenburg

• • Zandasfalt Noorderhavendam Harlingen

• • Koppelstuk Lemsterhoek

In 2015 zijn de volgende projecten opgeleverd (dijk veilig):

• • Jannezand

• • Alexanderhaven Roermond (deel 1)

• • Dalfsen (deel 1)

• • Oevererosie Klaphek

• • Kunstwerk Vollehove

• • Gemaal de Schans

• • Koppelstuk Koegraszeedijk

Rivierverruiming, niet zijnde Ruimte voor de Rivier

Dijkversterking (vooroeververdedigingen) en Herstel steenbekledingen

Het herstel van de steenbekledingen in Zeeland is in 2015 afgerond. In totaal is langs de Wester- en Oosterschelde 321 kilometer aan steenbekledingen vervangen.

Toelichting:

• Ad 1) De uitgaven voor Projectoverstijgende Verkenning (POV) Centraal Holland zijn lager uitgevallen dan voorzien omdat er een herbeschikking voor fase II was voorzien in 2015, maar deze schuift door naar 2016.

• Ad 2) De kosten van de verkenningen (€ 19 miljoen) van diverse projecten vallen hoger uit. Dit is voornamelijk het gevolg van de ramingssystematiek, waarbij in een vroeg stadium de totale projectkosten worden geraamd. Deze raming kent dan nog een forse onzekerheidsmarge, wat logisch is in die fase. De verwachting is dat, naarmate de looptijd van het Hoogwaterbeschermingsprogramma vordert, de ramingen en daarmee ook de prognoses in de begroting stabieler worden. Vooralsnog leiden deze overschrijdingen niet tot aanpassing van de raming van het totale programma.

  Verder is de hogere realisatie voornamelijk het gevolg van:

  • – Een gewijzigd kasritme vanwege en extra benodigd onderzoek bij de innovatieve projecten POV Macrostabiliteit (€ 17 miljoen) en POV Piping (€ 3 miljoen).

  • – Eerdere betaling van de beschikte voorfinancieringsprojecten binnen het HWBP aan de waterschappen (€ 12 miljoen) dan was voorzien, omdat het kasbeeld in het Deltafonds hier ruimte voor bood.

  • – In 2014 is de bouw van het bedieningsgebouw en de hal/meetkamer voor de Deltagoot vertraagd. Hierdoor is het project in 2015 afgerond. Najaar 2014 zijn de benodigde middelen (€ 2,5 miljoen) voor de financiële afwikkeling doorgeschoven naar 2015.

• Ad 3) Conform het vastgestelde projectplan is er een ophoging van de kosten van de programmadirectie. Dit budget komt rechtstreeks ten goede aan de waterschappen, bijvoorbeeld door middel van opleidingen, projectspiegels, advisering en ten aanzien van risicomanagement.

• Ad 4) De lagere realisatie is (€ – 14 miljoen) het gevolg van:

  • – Het project Heesseltsche Uiterwaarden, dat een vertraging tijdens de voorbereidingsperiode kende door additionele onderzoeken voor versoberingsmaatregelen en ontwerpoptimalisaties voor ongewenste morfologische effecten. Tevens is er sprake van vertraging in de bestemmingsplanprocedure en de daaraan gekoppelde grondverwerving. Deze zijn inmiddels opgelost en onlangs is de aanbestedingsprocedure voor de realisatie gestart. Het project wordt in 2020 opgeleverd. Als gevolg van de vertraging zijn de uitgaven in 2015 lager dan het begrote budget.

  • – Het project Afferdensche en Deestsche Waarden is vertraagd als gevolg van de uitvoering van een haalbaarheidsstudie naar de verplaatsing van kleidepots. Deze studie is inmiddels afgerond. Het behalen van de NURG-taakstellingen verschuift net over de jaargrens van 2019.

• Ad 5) Steenbekledingen Wester- en Oosterschelde. Een lagere realisatie is het gevolg van vertraging van de werkzaamheden. Naar aanleiding van de uitspraak van de Raad van State in de zomer 2015 dient het ontwerp van de vooroeververdedigingen in de Oosterschelde aangepast te worden. Hierdoor is de uitvoering van de werkzaamheden vertraagd. Het project steenbekledingen is in 2015 afgerond en kende een positief resultaat.

• Ad 6) Het project Afsluitdijk is in 2015 overgeheveld van het planuitwerkingsprogramma naar het realisatieprogramma.

1.1.03 Studiekosten

Dit betreft enerzijds studie- en onderzoekskosten voor het Deltaprogramma (MIRT Onderzoeken) en anderzijds de overige studiekosten op het gebied van waterveiligheid.

Studie- en onderzoekskosten Deltaprogramma

Hieronder vallen studie- en onderzoekskosten ten behoeve van het Deltaprogramma (MIRT Onderzoeken). Het Deltaprogramma is een programma van maatregelen, voorzieningen, onderzoeken en ambities gericht op de lange termijn veiligheid en zoetwatervoorziening van Nederland. De onderstaande onderdelen hebben vooral betrekking op waterveiligheid.

• • Deltamodel: dit is een geïntegreerde set van modellen om het waterhuishoudkundig systeem van Nederland door te rekenen, deze is ontwikkeld voor het Deltaprogramma. Binnen het Deltaprogramma is het gebruikt om de effecten van maatregelen op het gebied van waterveiligheid en zoetwatervoorziening te berekenen. In 2015 is het Deltamodel gebruikt voor het beantwoorden van vragen die richting de uitvoering van het Deltaprogramma spelen. Daarnaast is het model gebruikt bij het toetsingsinstrumentarium voor waterveiligheid en heeft het model de waterhuishoudkundige basis voor waterkwaliteitsmodellen gegenereerd.

• • Veiligheid: In 2015 is gestart met de verkenningenfase van de pilot Meerlaagsveiligheid bij het project Marken. Uitgangspunt is dat met dijkversterking aan de normen voldaan moet worden. Medio 2016 wordt een voorkeursvariant vastgesteld. Maatregelen voor rampbestrijding (laag 3) worden aanvullend op korte termijn genomen. Voor laag 2 is een onderzoek uitgevoerd hoe de ruimtelijke inrichting op langere termijn waterrobuust gemaakt kan worden. Verder is gewerkt aan de implementatie van het nieuwe waterveiligheidsbeleid. Zo is in juli 2015 een nieuwe versie van het ontwerpinstrumentarium 2014 beschikbaar gesteld om de keringbeheerders bij het ontwerpen van versterkingsmaatregelen in de gelegenheid te stellen al zoveel mogelijk te anticiperen op de overgang naar de nieuwe normen. Ook is in 2015 het algemene en technische deel van het nieuwe wettelijk beoordelingsinstrumentarium (WBI) verder ontwikkeld zodat in 2016 een aangepaste versie van de Regeling veiligheid primaire waterkeringen met de bijbehorende bijlagen (hydraulische belastingen en technische voorschriften) in consultatie kan worden gebracht. Samen met de Unie van Waterschappen zijn zes regionale bijeenkomsten georganiseerd met vertegenwoordigers van provincies, waterschappen, Deltaprogramma, Hoogwaterbeschermingsprogramma en STOWA waarbij het nieuwe waterveiligheidsbeleid nader is toegelicht. Verder zijn communicatiemiddelen ontwikkeld waarmee de bestuurders zelf ook het verhaal in hun eigen regio kunnen gaan uitdragen. Tevens hebben STOWA en Rijkswaterstaat samen een opleidingsprogramma voor het werken met het nieuwe waterveiligheidsbeleid opgezet dat in 2015 van start is gegaan

• • Rivieren: de Minister heeft € 200 miljoen ter beschikking gesteld voor rivierverruimende maatregelen tot 2030 en de regio verzocht voorstellen hiervoor te doen in samenhang met dijkversterkingen. De regio Rijn heeft hiervoor twee voorstellen gedaan. Op basis daarvan is in het BO MIRT besloten tot het starten van verkenningen voor de hoogwatergeul Varik – Heesselt en het project Klimaatpark IJsselpoort. Voor de Maas is besloten tot de start van regionale MIRT onderzoeken voor een drietal zogenaamde koploperprojecten: Ravenstein-Lith, Venlo en Maastricht. Deze MIRT-onderzoeken brengen de waterveiligheids- en ruimtelijke opgaven in het gebied samenhangend in beeld. De regio zal in 2016 op basis hiervan ook voor de Maas voorstellen doen voor verkenningen voor rivierverruimende projecten tot 2030. Op basis van onderzoeken in 2014 en 2015 naar het effect van klimaat op de rivierafvoer zijn de

• • (voorlopige) randvoorwaarden voor dijkversterking en rivierverruiming vastgesteld. Met Duitsland is een akkoord bereikt over het te starten onderzoeksprogramma naar grensoverschrijdende overstromingsrisico's.

• • Kust: in 2015 is gewerkt aan de opzet van Kustgenese 2.0, een onderzoeks- en monitoringsprogramma, inclusief kleinschalige pilots. Het betreft de uitwerking van de Beslissing Zand uit het Deltaprogramma. Kustgenese 2.0 is gericht op het vergaren van inzichten in de ontwikkeling van het zandig systeem, met name in het kustfundament en de uitwisseling met de bekkens (Westerschelde en Waddenzee); en kennisontwikkeling met name gericht op de omvang van de toekomstige zandsuppleties. De genoemde activiteiten zijn nodig om rond 2020 tot besluitvorming ten behoeve van toekomstig beleid en beheer van de zandige kust te komen.

• • Systeemstudie IJsselmeergebied: de eerste fase van het project bestond uit een probleemanalyse waarin de relatie tussen de beschikbare afvoercapaciteit (inzet spuien en/of pompen) en het peilbeheer centraal stond. Vanuit deze studie kon in 2015 bovendien kennis geleverd worden ten behoeve van de discussie over het nut pompen op de Houtribdijk in relatie tot de versterkingsopgave van de Noord-Hollandse Markermeerdijken.

• • Rijnmond-Drechtsteden: voor de verwachte stijging van de zeespiegel, toenemende extreme rivierafvoeren en sociaaleconomische veranderingen zijn langetermijnstrategieën ontwikkeld voor waterveiligheid en zoetwatervoorziening. Daarbij worden de strategieën en maatregelen voor waterveiligheid en sociaaleconomische ontwikkeling in synergie met elkaar en met oog voor ruimtelijke kwaliteit ontwikkeld. In 2015 is vervolg gegeven aan de gemaakte beleidskeuzes voor dit gebied met deb start van diverse (gebiedsgerichte) uitwerkingen, zoals Alblasserwaard-Vijfheerenlanden en de Botlek. Dit onderzoek wordt in 2016 voortgezet.

• • Onderzoek Integrale Veiligheid Oosterschelde (IVO): IVO is in 2015 gestart en kan naar verwachting eind 2016 worden afgerond. Het onderzoek richt zich op een toekomstbestendige aanpak van de waterveilgheidsopgave voor de Oosterschelde, vanuit een optimale combinatie van een aangepast beheer van de Oosterscheldekering, (innovatieve) dijkversterkingen en zandsuppleties op intergetijdengebieden.

• • Bij het stimuleringsprogramma Ruimtelijke Adaptatie lag in 2015 de focus op de implementatie en monitoring van (afspraken uit) de deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie. Daarnaast is uitvoering gegeven aan het stimuleringsprogramma Ruimtelijke Adaptatie (2015–2017) en zijn rijksbijdragen toegekend aan een aantal nadere gebiedsgerichte uitwerkingen van meerlaagse veiligheid zoals Krimpenerwaard, Westpoort en Buitendijks/Botlek.

• • Toetsing Regionale keringen in beheer van het Rijk: In 2015 is de wijziging van het Waterbesluit voorbereid waarin de veiligheidsnormen voor de regionale waterkeringen in beheer bij het Rijk worden vastgesteld. Tevens zijn de hydraulische randvoorwaarden voor deze waterkeringen ter consultatie aan de provincies voorgelegd. De toetsing van deze waterkeringen zal plaatsvinden in 2016 en 2017.

1.04 GIV/PPS

Bij infrastructuurprojecten waarbij sprake is van publiek-private samenwerking (PPS) bestaat de betaling uit een geïntegreerd bedrag voor aanleg, onderhoud én financiering gedurende een langdurige periode. De meest toegepaste vorm is DBFM (Design, Build, Finance, Maintain) waarbij de overheid pas na oplevering betaalt voor een dienst (beschikbaarheid) in plaats van mijlpalen voor een product tijdens de bouwfase.

In de brief van 14 juni 2011 (Kamerstukken II, 2010/11, 32 500 A, nr. 83; Prioritering Investeringen Mobiliteit en Water) is een lijst van in totaal 32 potentiële DBFM-projecten opgenomen. Op dit moment zijn nog geen geïntegreerde projecten bij de hoofdwatersystemen afgerond, zodat er op dit artikel (nog) geen uitgaven hoeven te worden verantwoord. RWS is de voorbereiding van het project Afsluitdijk gestart, gericht op een aanbesteding in 2016. Het onderzoek naar de PPS-kansen van twee andere projecten uit de lijst van 32, te weten Volkerak Zoommeer en Verkenning Grevelingen, is aangehouden tot na vaststelling van de voor dit gebied op te stellen Rijksstructuurvisie.

1.09 Ontvangsten

Ontvangsten waterschapsprojecten

IenM ontving in 2015 ruim € 181 miljoen van de waterschappen als bijdrage voor het Hoogwaterbeschermingsprogramma, conform het Regeerakkoord en het Bestuursakkoord Water. De bijdrage van de waterschappen komt totaal uit op € 181 miljoen in 2015. Het overgrote deel hiervan zal worden toegevoegd aan het budget van HWBP-2. Hiervan worden de 100% subsidies voor de projecten bekostigd. Een klein deel van de bijdrage komt ten goede aan het (nieuwe) HWBP. Hiervan worden de 90%-subsidie betaald. De resterende 10% wordt betaald per project door het uitvoerende waterschap.

De middelen van de waterschappen worden eerst ingezet voor de waterschapsprojecten van het HWBP-2 en vervolgens voor het HWBP. Het in 2013 door de Tweede en Eerste Kamer aangenomen wetsvoorstel Wijziging van de Waterwet (doelmatigheid en bekostiging hoogwaterbescherming) (Kamerstukken II, 2012/13, 33 465) is per 1 januari 2014 in werking getreden. De wet regelt dat het Rijk en de waterschappen elk de helft van de kosten van het Hoogwaterbeschermingsprogramma gaan betalen.