De overheid bevordert gezonde en veilige arbeidsomstandigheden en draagt bij aan evenwichtige arbeidsverhoudingen en -voorwaarden.

De overheid bevordert het functioneren van de arbeidsmarkt door bescherming te bieden en de belangen van werknemers te waarborgen in evenwicht met de belangen van de onderneming. De overheid voorziet hierbij in een minimumniveau van arbeidsrechtelijke bescherming, onder andere ten aanzien van de arbeidsomstandigheden, arbeidsverhoudingen en arbeidsvoorwaarden, met inachtneming van de eigen verantwoordelijkheid van werkgevers en werknemers. Daarnaast draagt zij zorg voor een op de arbeidsmarkt toegesneden arbeidsmigratiebeleid.

De overheid vindt het belangrijk dat werknemers en zelfstandigen hun werk onder goede condities kunnen verrichten. Dit is ook van belang voor het vergroten van de arbeidsparticipatie en de arbeidsproductiviteit, het beperken van uitval door ziekte en arbeidsongeschiktheid, en het bevorderen van de duurzame inzetbaarheid van werknemers.

De overheid geeft invulling aan bovenstaand beleid door de vormgeving van een stelsel van wet- en regelgeving. Ook ziet de overheid toe op de naleving daarvan. Concreet gaat het daarbij om:

• • Gezond en veilig werken, waaronder de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) en de Arbeidstijdenwet (ATW);

• • Arbeidsverhoudingen, waaronder de Wet op de collectieve arbeidsovereenkomst (cao), de Wet op het algemeen verbindend en het onverbindend verklaren van bepalingen van collectieve arbeidsovereenkomsten (avv) en de Wet op de ondernemingsraden (WOR);

• • Arbeidsrechtelijke bescherming, waaronder de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag (WML), wet- en regelgeving met betrekking tot gelijke behandeling en de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs (Waadi);

• • Toelating van arbeidsmigranten, waaronder de Wet arbeid vreemdelingen (Wav).

Bij het realiseren van deze doelstelling is een belangrijke taak weggelegd voor sociale partners. Zij zijn verantwoordelijk voor het maken van onderlinge afspraken over arbeidsvoorwaarden en arbeidsverhoudingen en het bieden van veilige en gezonde werkomstandigheden. De overheid bevordert dat sociale partners hier vorm en uitvoering aan geven en voert hiertoe overleg met hen.

De Minister stimuleert met financiële instrumenten initiatieven die bijdragen aan gezonde en veilige arbeidsomstandigheden en aan goede arbeidsverhoudingen en arbeidsvoorwaarden. De Minister regisseert met wet- en regelgeving het stelsel van minimumeisen. Hij is in deze rollen verantwoordelijk voor:

• • De vormgeving, het onderhoud en de werking van dit stelsel;

• • De vaststelling van de hoogte van het wettelijk minimumloon (WML) en het maximumdagloon;

• • Het bevorderen van goede arbeidsverhoudingen, onder andere door het recht op onderhandeling door sociale partners te waarborgen en het in stand houden van een adequate overlegstructuur met de sociale partners;

• • Het bevorderen dat werkgevers en werknemers gezonde en veilige arbeidsomstandigheden en een goed werktijden- en verzuimbeleid realiseren;

• • Het bevorderen dat werkenden gezond en vitaal kunnen doorwerken tot de pensioengerechtigde leeftijd;

• • Zorgdragen voor gelijke kansen voor en tijdens arbeidsdeelname;

• • Het stimuleren en faciliteren van postinitiële scholing ten behoeve van het optimaal functioneren van de arbeidsmarkt;

• • De handhaving van de wet- en regelgeving door de Inspectie SZW.

De Minister van Financiën is primair verantwoordelijk voor de fiscale wet- en regelgeving. Wanneer fiscale instrumenten worden ingezet om doelstellingen in het kader van het arbeidsmarktbeleid te realiseren, is de Minister van SZW hiervoor medeverantwoordelijk.

Het in de begroting 2015 voorgenomen beleid voor 2015 op het gebied van arbeidsomstandigheden en arbeidsverhoudingen is gerealiseerd. Specifiek voor de in de begroting aangekondigde beleidswijzigingen geldt het volgende:

• • Wet Werk en Zekerheid (Wwz)

  Op 1 januari 2015 en 1 juli 2015 zijn verschillende maatregelen op het terrein van flexibele arbeidsrelaties en het ontslagrecht uit de Wwz in werking getreden. Het is nu nog te vroeg om definitieve conclusies te trekken over de resultaten hiervan. Voor een eerste indruk van de invoering van de wet en de opzet van de evaluatie hiervan wordt verwezen naar de hierop betrekking hebbende brief van de Minister van SZW van 27 november 201522.

• • Toekomst van de arbeidsgerelateerde zorg en aanpak beroepsziekten

  Het wetsvoorstel arbeidsgerelateerde zorg23 is in 2015 aan de Tweede Kamer aangeboden. Het voorstel versterkt de toegankelijkheid en professionaliteit van de arbodienstverlening en geeft invulling aan het SER-advies24 en het kabinetsstandpunt daarover25. Voorlichting over de werking van het stelsel van de arbeidsgerelateerde zorg is gestart. De Tweede Kamer is geïnformeerd over een aantal toegezegde onderzoeksresultaten26. Deze betreffen de bevordering van de instroom in de bedrijfsartsenopleiding, de kennisinfrastructuur arbeid en zorg, en de positie van de klinisch arbeidsgeneeskundige. Met sociale partners zijn eerste gesprekken gevoerd over initiatieven en mogelijkheden van sectorale en regionale arrangementen.

• • Combineren van arbeid en zorg

  In 2015 is de Wet modernisering regelingen voor verlof en arbeidstijden in werking getreden27. De wet ziet op (gewijzigde) bepalingen over verlof rond de geboorte en adoptie van kinderen en het kortdurend en langdurend zorgverlof. Over het gebruik van deze verlofregelingen na modernisering van de wetgeving zijn nog geen jaargegevens bekend. Van de mogelijkheid om de laatste periode van het bevallingsverlof flexibel op te nemen zal de Minister binnen 3 jaar na inwerkingtreding van de wet aan de Tweede Kamer een verslag doen toekomen over de doeltreffendheid en werking hiervan in de praktijk.

A. Subsidies en opdrachten

Binnen het artikel heeft een budgettair neutrale herschikking plaatsgevonden van subsidies naar opdrachten. Hierdoor valt het subsidiebudget lager uit en het opdrachtenbudget hoger. Daarnaast is het opdrachtenbudget verhoogd vanwege kosten voor het EU-voorzitterschap en de communicatie rondom de invoering van de Wet Werk en Zekerheid. Dit is afgedekt door een budgettair neutrale herschikking binnen de SZW-begroting. De budgetten zijn volgens plan besteed.

B. Bekostiging

De gerealiseerde uitgaven voor de bekostiging van de Commissie Klachtenbehandeling Aanstellingskeuringen komen nagenoeg overeen met de begrote uitgaven.

C. Bijdrage aan andere begrotingen

De bijdragen aan andere begrotingen zijn gerealiseerd via budgetoverheveling naar het Ministerie van EZ (€ 0,2 miljoen) in verband met onder andere de bijdrage voor het college voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en naar het Ministerie van VWS (€ 0,9 miljoen) in verband met onder andere de jaarlijkse bijdrage aan de Gezondheidsraad. De uitgaven worden door de desbetreffende departementen in hun jaarverslag verantwoord.

D. Ontvangsten

Gezond en veilig werken

Arbeidsverhoudingen en voorwaarden

De ontwikkeling van het aantal werknemers dat onder een cao valt, kan deels worden toegeschreven aan cao’s die in het ene jaar wel, en het andere jaar geen actuele looptijd kennen, en deels aan cao’s waaronder het ene jaar meer dan wel minder werknemers vallen dan in het andere jaar.

Handhaving

Uitgebreide informatie over de Inspectie SZW treft u aan in haar Jaarverslag 2015 (www.inspectieszw.nl).

Mobiliteitsbonus arbeidsgehandicapten en oudere uitkeringsgerechtigden

Om duurzame inzetbaarheid te vergroten en te zorgen dat minder mensen langs de kant blijven staan zijn er mobiliteitsbonussen voor het in dienst houden en in dienst nemen van oudere uitkeringsgerechtigden en arbeidsgehandicapten. Het gebruik is in 2015 aanmerkelijk hoger dan in eerdere jaren. Wel blijft de realisatie nog achter bij de raming ten tijde van de begroting 2015.

Premiekorting jongeren

In 2014 is een tijdelijke premiekorting jongeren geïntroduceerd voor maximaal twee jaar. De instroom in de regeling is inmiddels beëindigd. Lopende gevallen lopen nog door tot uiterlijk 1 januari 2018. Met deze maatregel werd uitwerking gegeven aan de afspraak uit de begrotingsafspraken 2014 om de arbeidsmarkt voor jongeren te versterken met een premiekorting. De realisatie van de uitgaven aan premiekorting jongeren blijft achter bij de raming. Dit wordt grotendeels verklaard door de relatief strenge voorwaarden bijvoorbeeld ten aanzien van het contract dat jongeren krijgen, het aantal uren dat jongeren per week werken en het gegeven dat alleen uitkeringsgerechtigde jongeren gebruik mochten maken van deze regeling. Deze voorwaarden waren er op gericht dat de middelen zo efficiënt mogelijk besteed worden, ondersteuning komt dan namelijk terecht bij de groep die dit extra duwtje in de rug het hardst nodig heeft.

Werkbonus

In 2013 is de gewijzigde werkbonus ingevoerd. Deze is van toepassing voor werkenden die bij aanvang van het kalenderjaar een leeftijd hebben van minimaal 60 en maximaal 63 jaar. Per 1 januari 2015 is de werkbonus in lijn met de begrotingsafspraken 2014 voor nieuwe gevallen afgeschaft doordat de leeftijdgrens van 60 jaar vanaf 1 januari 2015 jaarlijks met 1 jaar wordt verhoogd. Hierdoor komen de uitgaven in 2015 € 80 miljoen lager uit dan in de begroting voorzien.

Laag BTW-tarief arbeidsintensieve diensten

Om de werkgelegenheid binnen sectoren met arbeidsintensieve diensten te ondersteunen geldt er binnen de omzetbelasting een verlaagd BTW-tarief van 6 procent voor arbeidsintensieve diensten (onder andere kappers en fietsenmakers). Door de herziening van de Nationale Rekeningen van het CBS komen de fiscale uitgaven hoger uit. De herziening heeft geleid tot een technische bijstelling van de meeste belastinguitgaven in de BTW. Door nieuwe en verbeterde bronnen en door nieuwe ramingen zijn de consumptieve bestedingen door het CBS opwaarts bijgesteld.