Inleiding
Logius is als onderdeel van het directoraat-generaal Overheidsorganisatie (DGOO), de regieorganisatie die samen met klanten, partners en leveranciers de e-overheid groot maakt. Dit doet Logius door te zorgen voor overheidsbrede, samenhangende ICT-producten. Hierbij gaat het om digitale dienstverlening aan burgers, aan bedrijven en tussen overheden. Logius stimuleert organisaties met een publieke taak om onze producten breed toe te passen en is verantwoordelijk voor het beheer en de verbetering van onze producten en diensten. Zo is Logius de drijvende kracht achter de digitale overheid. De missie van Logius luidt: «Logius, de dienst digitale overheid van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, biedt publieke dienstverleners een samenhangende ICT-infrastructuur, zodat burgers en bedrijven betrouwbaar, snel, groen en gemakkelijk elektronisch zaken met hen kunnen doen».
Speerpunten en ontwikkelingen voorzieningen
Evenals voorgaande jaren is het gebruik van de GDI en de overige voorzieningen van Logius in 2016 weer toegenomen. Door dit succes neemt de omzet ook toe. In 2016 is de omzet van € 170 mln. met ruim 16% gegroeid ten opzichte van de omzet 2015 van € 146 mln. De voorzieningen die hieraan hebben bijgedragen zijn onder andere DigiD en DigiD Machtigen, Standard Business Reporting (SBR) en MijnOverheid met de Berichtenbox. Logius bevond zich in 2016 in de situatie dat het sterk groeiende gebruik van voorzieningen,niet altijd gepaard is gegaan met toereikende budgetten. Door het, in samenspraak met opdrachtgevers herprioriteren van activiteiten zoals doorontwikkeling, heeft dit in 2016 niet geleidt tot tekorten voor Logius.
In 2016 is een onderzoek uitgevoerd naar het uitbreiden van SBR in het publieke en private domein. Uit dit onderzoek zijn ruim 1.500 ketens naar voren gekomen die potentieel geschikt zijn om hun sturings- en verantwoordingsinformatie aan te gaan leveren middels SBR. Logius is eind 2016 gestart om ministeries actief te benaderen. In 2016 is er via SBR voor het eerst een digitale accountantsverklaring afgegeven bij een digitaal ingestuurde jaarrekening tijdens de pilot Woningcorporaties.
Het gebruik van DigiInkoop en het aansluiten van deelnemers blijft stijgen. Logius heeft in 2016 hard gewerkt om de verplichtstelling e-factureren die per 1 januari 2017 voor nieuwe leveranciers geldt te faciliteren door onder andere een nieuw e-factuurportaal te lanceren. Het gebruik van Digipoort blijft toenemen. In 2016 zijn via Digipoort in totaal 112,3 miljoen berichten verstuurd.
Het aantal geregistreerde gebruikers van MijnOverheid is in 2016 ruim verdubbeld van 2,8 mln. naar 6,0 mln. Daarbij zijn er circa 70 mln. berichten afgeleverd, zijnde een stijging van 58% ten opzichte van 2015. Op 8 juli 2016 heeft de Ministerraad ingestemd met het voorstel tot Vernieuwing Berichtenbox (GLOBE). In het regeerakkoord is afgesproken dat ondernemers in 2017 al hun zaken met de overheid elektronisch kunnen regelen. 0ok is in het regeerakkoord opgenomen dat bedrijven in staat gesteld worden om bedrijfsgegevens te hergebruiken bij het zaken doen met de overheid. In het jaar 2016 is Logius, in opdracht van EZ, gestart met een verkenning van de mogelijkheden van een MijnOverheid voor Ondernemers (MOvO).
Met hun persoonlijke DigiD kunnen burgers inloggen op websites van de overheid en van private organisaties met een publieke taak (pensioenfondsen, zorgverzekeraars). In 2016 zijn er bij DigiD 13,5 mln. gebruikers, 258 mln. authenticaties, 570 aangesloten dienstverleners en 771 actieve webdiensten geregistreerd. In het kader van eID, vinden pilots plaats: DigiD Hoog, Idensys en iDIN. Daarnaast is een tijdelijk beheerteam voor het BSNkoppelregister, een belangrijk onderdeel binnen de Impuls eID, ingericht bij Logius. Het BSNkoppelregister maakt het mogelijk om private middelen in het BSN-domein toe te laten waarbij de privacy maximaal is gewaarborgd.
De producten en diensten van Logius leveren een door de klant meetbare bijdrage aan hun positieve businesscase; de bijdrage kan zowel kwantitatief als kwalitatief zijn. In 2016 heeft het steeds meer gebruik maken van voorzieningen (bijv. meer aansluitingen en meer authenticaties) van Logius geleid tot verdere verlaging van de kosten per eenheid van de voorzieningen.
Bedrijfsvoering en efficiëntie
De groei van de omzet gaat tegelijkertijd gepaard met een groei van de werkzaamheden. In 2016 heeft een formatie-uitbreiding plaatsgevonden naar 293,1 fte. Deze uitbreiding van formatie wordt met ambtelijk personeel ingevuld. Logius streeft hiermee naar het terugbrengen van het aantal externen. Dit zorgt voor meer continuïteit in de bedrijfsvoering en doelmatiger werken.
Het beleid van Logius in 2016 was erop gericht om op efficiënte en effectieve wijze haar taken uit te voeren, waarbij producten en diensten tegen de zo laag mogelijke kosten worden geleverd. Daarbij is het streven om kostenbesparingen zo door te voeren zonder verlies van kwaliteit of zelfs met meer kwaliteit. In 2016 heeft Logius de verschillende instrumenten en methodieken die daarbij behulpzaam zijn zoals Standaardisatie, uitbesteding, verambtelijking, benchmarking, Lean Six Sigma en het INK-managementmodel verbeterd en verder verankerd in de planning en control processen van Logius.
Staat van baten en lasten van het baten-lastenagentschap Logius
| (1) | (2) | (3)=(2)-(1) | (4) | |
|---|---|---|---|---|
| Omschrijving | Vastgestelde begroting | Realisatie | Verschil realisatie en vastgestelde begroting | Realisatie 2015 |
| Baten | ||||
| Omzet moederdepartement | 75.924 | 87.275 | 11.351 | 88.599 |
| Omzet overige departementen | 76.934 | 78.099 | 1.165 | 51.249 |
| Omzet derden | 4.308 | 4.114 | – 194 | 5.778 |
| Rentebaten | 1 | 1 | 43 | |
| Vrijval voorzieningen | 0 | |||
| Bijzondere baten | 273 | 273 | 294 | |
| Totaal baten | 157.166 | 169.762 | 12.596 | 145.963 |
| Lasten | ||||
| Apparaatskosten | 154.512 | 169.242 | 14.730 | 143.099 |
| – Personele kosten | 54.079 | 57.475 | 3.396 | 50.870 |
| Waarvan eigen personeel | 19.771 | 20.033 | 262 | 17.380 |
| Waarvan externe inhuur | 33.441 | 35.761 | 2.320 | 31.778 |
| Waarvan overige personele kosten | 867 | 1.681 | 814 | 1.712 |
| – Materiële kosten | 100.433 | 111.767 | 11.334 | 92.229 |
| Waarvan apparaat ICT | 200 | 4.132 | 3.932 | 3.152 |
| Waarvan bijdrage aan SSO's | 3.000 | 129 | – 2.871 | 559 |
| Waarvan overige materiele kosten | 97.233 | 107.506 | 10.273 | 89.077 |
| Rentelasten | 100 | – | – 100 | 2 |
| Afschrijvingskosten | 2.554 | 1.225 | – 1.329 | 1.229 |
| – Immaterieel | – | |||
| – Materieel | 2.554 | 1.225 | – 1.329 | 1.229 |
| Overige lasten | – | – | – | |
| – Dotaties voorzieningen | – | |||
| – Bijzondere lasten | – | |||
| Totaal lasten | 157.166 | 170.467 | 13.301 | 144.330 |
| Saldo van baten en lasten | – | – 705 | – 705 | 1.633 |
Toelichting
Omzet moederdepartement, overige departementen en derden
In 2016 heeft de wet EBV geleid tot intensiever gebruik en meer klanten voor de voorzieningen DigiD en MijnOverheid. Hierdoor zijn de bijdragen van het moederdepartement voor deze voorzieningen ten opzichte van de begroting circa € 7 mln. hoger. Daarnaast zijn er bij SBR meer berichtenstromen bijgekomen ter waarde van € 3,9 mln. en zijn er meer opdrachten binnengekomen dan begroot.
Een nadere specificering van de omzet laat het volgende zien: DigiD en DigiD machtigen € 39,5 mln., MijnOverheid inclusief de berichtenbox € 23,5 mln., Standard Business Reporting € 23 mln., Digipoort OTP € 6,9 mln., Digipoort € 15,8 mln., Stelselvoorzieningen € 13,4 mln., Maritiem Single Window € 8,7 mln., DigiInkoop € 4,8 mln., Haagsche Ring € 5,3 mln., EBF-BVV € 4,3 mln., e-Herkenning € 3,2 mln., Rijksdiensten € 2,2 mln. en Bureau Forum Standaardisatie (BFS) € 2,1 mln.
Bijzondere baten
De bijzondere baten betreffen 22 posten waarvan afrekenverschillen € 35.000, afboeking onjuiste facturen € 125.000, correcties op voorafgaande journaalposten € 75.000 en resultaat voorgaande jaren € 13.000.
Personele kosten
Tot de personele kosten zijn gerekend de lonen en salarissen van eigen personeel en de kosten van inhuur voor de capaciteit die vereist is voor het kunnen uitvoeren van alle geplande activiteiten. De stijging van de omzet die voortkomt uit meer gebruik van de voorzieningen, leidt tot een stijging van de personele kosten, met name de externe inhuur. Ten opzichte van de ontwerpbegroting zijn de totale personeelskosten met € 3,4 mln. hoger. In 2016 waren er gemiddeld 231 fte’s eigen personeel en 191 fte’s externe inhuur. Daarmee zijn de gemiddelde salariskosten per fte eigen personeel € 86.000 en externe inhuur € 175.000.
Materiële kosten
De materiële kosten zijn ten opzichte van de begroting toegenomen met € 11,3 mln. Ook dit wordt veroorzaakt door de toename van de werkzaamheden door het succes van het gebruik van de voorzieningen van Logius. De materiële kosten zijn kosten voor het beheer en exploitatie, doorontwikkeling en overige kosten voor de voorzieningen ad € 103,3. Dit zijn voornamelijk ICT-kosten die aan private bedrijven worden betaald voor infrastructuur, applicatiebeheer, licenties, berichtenbox, migraties, ontwikkelfees, SMS-dienstverlening, servicedesks, veiligheidsmaatregelen, testen, audits en benchmarks. Daarnaast zijn er kosten voor de bedrijfsvoering van Logius ad € 8,5 mln. De kosten voor bedrijfsvoering betreffen onder andere kosten voor huisvesting, ICT, werkplekkosten en overige bedrijfsvoeringsaspecten. Dit zijn voor een deel kosten die worden betaald t.b.v. diensten van SSO’s.
Afschrijvingen en rentelasten
Logius als beheerorganisatie besteed investeringen uit in de markt. Hierdoor is er geen gebruik gemaakt van de leenfaciliteit. Uiteindelijk leidt dit tot lagere afschrijvings- en rentelasten dan begroot.
Resultaat
Het incidentele resultaat is ontstaan door een negatief resultaat als gevolg van de kosten generieke dienstverlening die sneller zijn gestegen dan verwacht. Daarnaast is een positief resultaat ontstaan door de niet voorziene omzetstijging als gevolg van de toename van werkzaamheden. Hierdoor neemt de dekking voor overhead toe terwijl de overheadkosten niet evenredig toenemen met de uitbreiding van de werkzaamheden. Aangezien het hier incidentele baten en lasten betreffen, heeft het geen effect op het toekomstig resultaat van Logius. Het saldo van beide resultaten ad € – 0,7 mln. wordt ten laste van het eigen vermogen gebracht.
Balans per 31 december 2016
| Balans 2016 | Balans 2015 | |
|---|---|---|
| Activa | ||
| Immateriële vaste activa | – | – |
| Materiële vaste activa | 2.369 | 3.594 |
| – Grond en gebouwen | – | 7 |
| – Installaties en inventarissen | 6 | 11 |
| – Overige materiële vaste activa | 2.363 | 3.576 |
| Vlottende activa | 78.379 | 65.471 |
| – Voorraden en onderhanden projecten | – | – |
| – Debiteuren | 4.756 | 4.462 |
| – Overige vorderingen en overlopende activa | 7.452 | 4.469 |
| – Liquide middelen | 66.171 | 56.540 |
| Totaal activa | 80.748 | 69.065 |
| Passiva | ||
| Eigen Vermogen | 4.069 | 4.774 |
| – Exploitatiereserve | 4.774 | 3.141 |
| – Onverdeeld resultaat | – 705 | 1.633 |
| Voorzieningen | – | – |
| Langlopende schulden | 1.090 | 2.714 |
| – Leningen bij het MvF | 1.090 | 2.714 |
| Kortlopende schulden | 75.589 | 61.577 |
| – Crediteuren | 13.384 | 9.682 |
| – Overige verplichtingen en overlopende passiva | 62.205 | 51.895 |
| Totaal passiva | 80.748 | 69.065 |
Toelichting
Materiële activa
De materiële vaste activa heeft betrekking op specifieke hard- en software ten behoeve van MijnOverheid Berichtenbox, Opschaling MijnOverheid en Migratie Digipoort OTP.
Debiteuren
De debiteuren betreffen alle openstaande verkoopfacturen per 31 december 2016 die betrekking hebben op geleverde prestaties in 2016. Het gaat grotendeels om facturen aan opdrachtgevers over het laatste kwartaal 2016, te weten het moederdepartement € 2,2 mln., overige departementen € 2,4 mln. en derden € 0,1 mln.
Overige vorderingen en overlopende activa
De nog te ontvangen bedragen bestaan uit nog te ontvangen gelden voor projecten € 2,4 mln., waaronder de vordering voor werkzaamheden in 2014 van MijnOverheid ad € 1,9 mln. In 2014 was er sprake van een consortium waarbij BZK en de Belastingdienst de grootste betalers waren. In 2015 is, onder regie van de Digicommissaris, het Ministerie van BZK aangewezen als beleidsverantwoordelijke. Tussen de belastingdienst en het Ministerie van BZK is nog geen overeenstemming wie deze vordering moet betalen. De nog te factureren omzet voor projecten € 5,0 mln., betreft werkzaamheden die zijn uitgevoerd in 2016 maar nog moeten worden afgerekend met opdrachtgevers.
Liquide middelen
De stijging van de liquide middelen ten opzichte van de beginbalans wordt veroorzaakt door de stijging van de nog te betalen bedragen. De voorschotten 2016 voor werkzaamheden die doorlopen in 2016, de voorschotten 2017 en de nog te verrekenen overschotten 2016 betreffen bijdragen van diverse departementen en derden. Deze dienen administratief zichtbaar te blijven en worden niet met elkaar worden gedurende het uitvoeringsjaar. Zie verder de toelichtingen bij de post nog te betalen en het kasstroomoverzicht.
Eigen vermogen
Het eigen vermogen blijft na het toevoegen van het resultaat 2016, onder de toegestane maximumomvang van 5% van de gemiddelde jaaromzet over drie jaar, zijnde € 7,2 mln.
Leningen bij het Ministerie van Financiën
In 2016 zijn er geen investeringen gepleegd en daarmee is geen gebruik gemaakt van de leenfaciliteit. Ook zijn er geen vervroegde aflossingen gedaan. De aflossingen op de leningen voor 2016 bedragen € 1,6 mln. De aflossingen voor 2017 zijn als kortlopende schuld opgenomen onder de post «overige verplichtingen en overlopende passiva».
Crediteuren
De crediteuren betreffen alle nog niet betaalde inkoopfacturen per 31 december 2016. Het merendeel betreft geleverde prestaties in het laatste kwartaal van 2016.
Overige verplichtingen en overlopende passiva
De post nog te betalen bestaat onder andere uit nog te ontvangen facturen van bedrijven ad € 16,9 mln. die betrekking hebben op werkzaamheden, die hoofdzakelijk in het laatste kwartaal van 2016 zijn uitgevoerd. Daarnaast is er sprake van vooruit gefactureerde bedragen ad € 12,8 mln. aan beleidsopdrachtgevers, voor werkzaamheden die in het eerste kwartaal 2017 worden uitgevoerd. Verder is er sprake van vooruit gefactureerde voorschotten projecten ad € 29,5 mln. die enerzijds voorschotten betreffen van werkzaamheden die doorlopen in het eerste kwartaal 2017 en anderzijds teveel ontvangen voorschotten die nog moeten worden afgerekend met de opdrachtgevers. Het kortlopende deel van de leningen Ministerie van Financiën ad € 1,6 mln., zijnde de aflossingen 2017, is onder deze post opgenomen. De overige posten ad € 1,5 mln. bestaan onder andere uit de reservering voor eindejaarsuitkering, vakantiedagen en vakantietoeslag.
Niet uit de balans blijkende activa en verplichtingen
Voor diverse programma’s lopen meerjarige ICT-onderhoudscontracten. De contracten betreffen de periode 2017 tot en met 2021. De totale restverplichting bedraagt € 77,3 mln. Om redenen van doelmatigheid is gekozen geen voorziening op te nemen van jubileumuitkeringen.
Kasstroomoverzicht over 2016
| Vastgestelde begroting (1) | Realisatie (2) | Verschil realisatie en vastgestelde begroting (3)=(2)-(1) | |
|---|---|---|---|
| Rekening-courant RHB 1 januari 2016 + stand depositorekeningen | 50.000 | 56.540 | 6.540 |
| Totaal ontvangsten operationele kasstroom (+) | 1.354 | 15.237 | 13.883 |
| Totaal uitgaven operationele kasstroom (–/–) | – 3.982 | – 3.982 | |
| Totaal operationele kasstroom | 1.354 | 11.255 | 9.901 |
| Totaal investeringen (–/–) | – 8.000 | – | 8.000 |
| Totaal boekwaarde desinvesteringen (+) | – | – | – |
| Totaal investeringskasstroom | – 8.000 | – | 8.000 |
| Eenmalige uitkering aan moederdepartement (–/–) | – | – | – |
| Eenmalige storting door het moederdepartement (+) | – | – | – |
| Aflossingen op leningen (–/–) | – 2.554 | – 1.624 | 930 |
| Beroep op leenfaciliteit (+) | 8.000 | – | – 8.000 |
| Totaal financieringskasstroom | 5.446 | – 1.624 | – 7.070 |
| Rekening-courant RHB 31 december 2016 + stand depositorekeningen (1+2+3+4), de maximale roodstand 0,5 miljoen €. | 48.800 | 66.171 | 17.371 |
Toelichting
De kasstroom uit operationele activiteiten heeft betrekking op de dagelijkse bedrijfsvoering en is hoger dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door een hogere beginstand dan begroot € 6,5 mln., het resultaat € 0,7 mln., de afschrijvingen € 1,2 mln., een toename van de kortlopende vorderingen € 3,3 mln. en een toename van de kortlopende schulden € 14,0 mln. De investeringskasstroom is lager dan verwacht, omdat er geen investeringen zijn gepleegd. De kasstroom uit financieringsactiviteiten betreft een aflossing op de langlopende lening bij het Ministerie van Financiën € 1,6 mln. Omdat er in voorgaande jaren lagere investeringen zijn gepleegd dan verwacht en er ook een kleiner beroep is gedaan op de leenfaciliteit zijn de aflossingen op de leningen ook lager dan verwacht.
Overzicht doelmatigheidsindicatoren per 31 december 2016
| Omschrijving generiek deel | Realisatie | Vastgestelde begroting | |||
|---|---|---|---|---|---|
| 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2016 | |
| Verloop kostprijs (2011=100) | 65 | 64 | 63 | 126 | 116 |
| Tarieven/uur (2011=100) | 96 | 95 | 94 | 94 | 95 |
| % fte primair proces | 78 | 70 | – | 76 | 78 |
| % fte overhead | 22 | 30 | – | 24 | 22 |
| fte-totaal (excl. externe inhuur) | 166 | 194 | 224 | 238 | 209 |
| Saldo van baten en lasten (%) | 2% | – 1% | 4% | – 0,4% | 0,0% |
| Klanttevredenheid (KTO) | 7 | 7 | – | – | 7 |
| Medewerkerstevredenheidsonderzoek | 7 | 7,3 | 7,1 | 7 | |
| Betrouwbaarheid/TPM | Ja | Ja | Ja | Ja | Ja |
| Periodieke Benchmark producten Logius | n.v.t. | uitgevoerd | n.v.t. | uitgevoerd | uitgevoerd |
| Specifiek deel ICT diensten | |||||
| Omzet per productgroep (in %) | |||||
| *Beheer & exploitatie | 53% | 76% | 85% | 85% | 85% |
| *In beheername trajecten | 3% | 3% | 1% | 4% | 0% |
| *Doorontwikkeling | 5% | 18% | 10% | 10% | 15% |
| *Stimulering gebruik | 0% | 0% | 0% | 0% | 0% |
| *Projecten | 39% | 3% | 4% | 2% | 0% |
| DidiD | |||||
| *Aantal nieuw aangesloten organisaties | 27 | 8 | 25 | 19 | 22 |
| *Aantal burgers met DigiD | 11,0 mln. | 11,8 mln. | 12,7 mln. | 13,5 mln. | 12,6 mln. |
| *Aantal DigiD authenticaties | 117 mln. | 158 mln. | 206 mln. | 258 mln. | 360 mln. |
| PKI-Overheid | |||||
| *Aantal nieuwe certificaatverstrekkers | – | – | – | – | – |
| Digipoort (OTP) | |||||
| *Aantal aangesloten bedrijven | 1.246 | 1.343 | 1.425 | 777 | 1.480 |
| *Aantal berichten via Digipoort | 74 mln. | 81,1 mln. | 72,1 mln. | 75,3 mln. | 70 mln. |
| Overige indicatoren** | |||||
| Vragen/klachten | |||||
| Doorlooptijd | |||||
| *Aantal vragen/klachten | 2 | 2 | 2 | 0 | 2 |
| *Snelheid van afhandeling | 15 dagen | 14 dagen | 15 dagen | nvt | 15 dagen |
| *Contract- en leveranciersmanagement | |||||
| *Prijsbenchmark | n.v.t. | uitgevoerd | n.v.t. | uitgevoerd | uitgevoerd |
Toelichting
-
• Indexcijfer verloop kostprijs is gebaseerd op het gemiddelde verloop van de volwassen producten DigiD en de Digipoort. De gemiddelde kostprijs is enigszins hoger dan begroot. Oorzaak hiervan is dat er minder Digid authenticaties zijn gerealiseerd dan begroot.
-
• De tarieven per uur zijn de tarieven eigen personeel en gebaseerd op de handleiding overheidstarieven. Het streven is om voor structureel werk zoveel mogelijk ambtelijk personeel in te zetten.
-
• Klanttevredenheid: Logius organiseert onderzoeken naar klanttevredenheid met betrekking tot de prestaties betreffende de dienstverlening. De doelstelling is een score van minimaal een 7 te behalen. In 2016 heeft geen KTO plaatsgevonden. Naar verwachting wordt in de 1e helft van 2017 het KTO uitgevoerd.
-
• Digid: Het begrote aantal authenticaties was gebaseerd op de trend van voorgaande jaren waarbij de verwachting was dat de groei in 2016 fors zou toenemen mede als gevolg van het meer gebruik als gevolg van de wet EBV. In werkelijkheid is gebleken dat deze groei enigszins is afgevlakt.
-
• PKI Overheid: dit programma zorgt voor een betrouwbare elektronische communicatie binnen en met de Nederlandse overheid. Met behulp van PKI Overheid-certificaten wordt de informatie beveiligd. Verstrekkers van certificaten moeten voldoen aan wettelijke eisen.
-
• Digipoort: Bij de migratie naar de nieuwe Digipoort KIS hebben verschillende partijen besloten niet hierop over te stappen. Hier liggen verschillende oorzaken aan ten grondslag. Een aantal partijen maakt gebruik van financiële stromen en is overgestapt op Digipoort KIS. Andere partijen maakten geen gebruik meer van Digipoort en zijn niet overgestapt op de nieuwe poort. Een laatste groep is overgestapt op een poort die zij zelf ontwikkeld hebben.
-
• Benchmark: In 2016 is een prijsbenchmark uitgevoerd op het contract voor de Logius ICT-infrastructuur waar alle voorzieningen gebruik van maken. Uit deze benchmark is gebleken dat het contract 17% onder marktconform is.
-
• Betrouwbaarheid/TPM: In plaats van TPM verklaringen werkt Logius tegenwoordig met ISO certificering en ICV verklaringen. In 2016 zijn alle Logius voorzieningen ISO gecertificeerd en zijn ICV verklaringen afgegeven voor de kritieke voorzieningen.