A: Algemene doelstelling

Het bevorderen van de Nederlandse en internationale veiligheid en stabiliteit door doelgerichte bilaterale en multilaterale samenwerking en het bevorderen van democratische transitie in prioritaire gebieden, vooral in de ring rond Europa.

Veiligheid is geen vanzelfsprekendheid. De internationale omgeving verandert snel en ingrijpend. Wat er in de wereld om ons heen gebeurt, heeft direct gevolgen voor onze eigen veiligheid en voor onze welvaart. Veel van de grensoverschrijdende dreigingen waaraan Nederland bloot staat, zijn van een dusdanige omvang en complexiteit dat een geïntegreerde aanpak en samenwerking in internationaal verband geboden is. Voorbeelden zijn de proliferatie van massavernietigingswapens, terrorisme en gewelddadig extremisme, vluchtelingenstromen, piraterij, grensoverschrijdende criminaliteit en cyberdreigingen.

B: Rol en verantwoordelijkheid

De basis voor de inzet van het kabinet op internationaal veiligheidsbeleid ligt besloten in de Internationale Veiligheidsstrategie en de Beleidsbrief Internationale Veiligheid. Het bevorderen van de internationale rechtsorde, de bescherming van onze economische veiligheid en de verdediging van onze grenzen en die van bondgenoten staan daarin centraal. Daartoe is de samenhangende inzet nodig van defensie, diplomatie, economie en ontwikkelingssamenwerking. Dit onderwerp strekt zich dus uit naar andere begrotingen, zoals Defensie, Buitenlandse Handel & Ontwikkelingssamenwerking, Veiligheid en Justitie, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Economische Zaken. Uitgangspunt is onze veiligheidsbelangen te behartigen door gezamenlijke inzet en samenwerking met andere landen, internationale en maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven.

De Minister van Buitenlandse Zaken is verantwoordelijk voor:

Stimuleren

• • Bevorderen en bewaken van de coherentie en consistentie van de Nederlandse inzet in bilateraal en multilateraal verband gericht op grotere veiligheid en duurzame stabiliteit, onder andere door:

  • – Nederlandse bijdragen in het kader van de EU, de VN, de NAVO en de OVSE;

  • – Deelname aan ad hoc coalities zoals het Non-Proliferation and Disarmament Initiative (NPDI);

  • – Een katalyserende en initiërende rol te spelen op het gebied van internationaal cyberbeleid als follow up van de Global Conference on Cyber Space 2015;

  • – Het Nederlandse co-voorzitterschap van het Global Counter Terrorist Forum;

  • – Grote inzet op fysieke veiligheid van burgers via het Nederlandse humanitair ontmijnen en cluster munitie programma;

  • – De veiligheidsbehoeftes van de bevolking centraal te stellen en het benadrukken van accountability en good governance via Security Sector Reform (SSR) programma’s; en

  • – Deelname aan crisisbeheersingsoperaties in multilateraal verband.

Regisseren

• • Artikel 100-procedures ter voorbereiding van besluitvorming betreffende wereldwijde inzet van de krijgsmacht in crisisbeheersingsoperaties conform het Toetsingskader 2014, in nauwe afstemming met de Minister van Defensie, de Minister voor Buitenlandse Handel & Ontwikkelingssamenwerking en de Minister van Veiligheid & Justitie.

• • De toepassing van terrorismesancties/Sanctieregeling 2007 als onderdeel van het sanctiebeleid, uitgevoerd in overeenstemming met de Ministers van Financiën en Veiligheid & Justitie.

• • In het kader van een restrictief en transparant internationaal en Nederlands wapenexportbeleid draagt de Minister van Buitenlandse Zaken verantwoordelijkheid voor de buitenlandpolitieke toetsing van wapenexportaanvragen. De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking is eindverantwoordelijk voor het wapenexportbeleid.

Financieren

• • Bijdragen aan goede internationale samenwerking ter bevordering van de eigen en bondgenootschappelijke veiligheid, waaronder aan de NAVO.

• • Bijdragen ter bestrijding en terugdringing van internationaal terrorisme en andere vormen van internationale criminaliteit, waaronder aan het International Centre for Counter-Terrorism en het Global Counter Terrorism Forum.

• • Bijdragen ter bevordering van ontwapening en wapenbeheersing en bestrijding van proliferatie van massavernietigingswapens, waaronder aan het IAEA en de OPCW.

• • Bijdragen ter bevordering van veiligheid, stabiliteit en rechtsorde in internationaal verband vanuit het Budget Internationale Veiligheid, in samenspraak met de Minister van Defensie en de Minister voor BHOS, waaronder bijdragen aan crisisbeheersingsoperaties van de VN, de EU, de NAVO en de OVSE en flankerende activiteiten gefinancierd uit het Stabiliteitsfonds.

• • Bijdragen ter bevordering van transitie in prioritaire gebieden, met name in de ring rond Europa via het in 2016 ingestelde Nederlands Fonds voor Regionale Partnerschappen (NFRP). Het NFRP bestaat uit het Matra programma gericht op (Zuid)Oost-Europa en het Shiraka-programma, gericht op de Arabische regio. Ook vanuit het Stabiliteitsfonds worden programma’s in een aantal landen in deze regio’s gefinancierd.

• • Bijdragen aan normstelling en internationaal recht, bevordering van mensenrechten en capaciteitsopbouw in cyber space.

• • Bijdrage aan de fysieke veiligheid van mensen via meerjarig humanitair ontmijnen en cluster munitie programma.

• • Bijdragen aan Security Sector Reform (SSR) programma’s ter bevordering van effectiviteit, legitimiteit, «oversight» en «accountability» van veiligheidsactoren.

C: Beleidsconclusies

In 2017 is het EU Gemeenschappelijke Veiligheids- en Defensiebeleid conform het SDIP (Security and Defence Implementation Plan) verder versterkt. Voor de NAVO waren de belangrijkste ontwikkelingen de afspraken over: burden-sharing, de NAVO rol inzake terrorismebestrijding en toetreding van de NAVO tot de anti-IS coalitie. In Litouwen is nu de Nederlandse bijdrage aan de vooruitgeschoven militaire aanwezigheid van de NAVO ontplooid. Voorts heeft Nederland wederom impulsen gegeven aan EU-NAVO samenwerking, waarbij het door Nederland geinitieerde Cross Border Military Mobility project op breed draagvlak kan rekenen. In de OVSE speelde Nederland een actieve rol ten aanzien van de Structured Dialogue over conventionele wapenbeheersing waartoe de Ministeriële Raad van Hamburg had besloten. De Nederlandse personele bijdrage aan de Special Monitoring Mission in Oost-Oekraïne was in 2017 iets bescheidener, wat zowel te maken had met het vinden van geschikte kandidaten, als met trage selectieprocessen bij OVSE. De financiële bijdrage bleef op hetzelfde niveau.

Vooruitgang op het gebied van nucleaire ontwapening en non-proliferatie werd sterk beïnvloed door de internationale ontwikkelingen. De toenemende polarisatie over ontwapening, de afhoudende opstelling van de nieuwe VS regering, de crisis in Noord-Korea, de inzet van chemische wapens in Syrië, maar anderzijds ook de succesvolle NPV PrepCom, kunnen daarbij niet ongenoemd worden gelaten.

Dankzij Nederlandse inzet in de anti-IS coalitie wordt informatie beter gedeeld, met name via Interpol. Via het Global Counter Terrorism Formum (GCTF) zijn internationale, niet bindende, beleidsaanbevelingen opgesteld over de bescherming van soft targets (zoals restaurants en concertzalen) tegen aanslagen en het bestrijden van radicalisering online. Om te bepalen in hoeverre de subsidiedoelstelling van financiële verzelfstandiging van het International Center for Counter Terrorism (ICCT) was behaald is in 2017 een vervroegd interne tussentijdse evaluatie van de subsidierelatie 2015–2019 uitgevoerd. De conclusies daarvan worden omgezet in een herziene meerjarige financiële strategie, die ICCT medio-2018 oplevert. De terugkeer van uitreizigers vroeg om intensievere afstemming, mede in licht van nieuwe bestuurlijke bevoegdheden van het Ministerie van V&J waaronder het ontnemen van de Nederlandse nationaliteit voor terroristen met een dubbele nationaliteit.

Het NFRP-MATRA programma wordt nationaal en in de doellanden gewaardeerd door projectpartners vanwege de flexibiliteit, doelgerichtheid en inzet van Nederlandse expertise op het gebied van onder andere rechtsstaatsontwikkeling, goed bestuur en democratisering. In 2017 is een nieuw beleidskader gepubliceerd waarbinnen het volledige beschikbare bedrag van EUR 10 miljoen is gecommitteerd voor projecten met een looptijd tot maximaal 2021. De uitputting van het MATRA-budget van de Nederlandse ambassades (totaal EUR 6,5 miljoen) in de doellanden verliep volgens plan en was voornamelijk gericht op maatwerk in de ondersteuning van lokale NGO’s.

Het NFRP-Shiraka programma werd in 2017 comform de planning uitgevoerd. Het programma richtte zich daarbij op ondersteuning van overheden, maatschappelijke initiatieven en activiteiten ter bevordering van werkgelegenheid.

D: Budgettaire gevolgen van beleid

E: Toelichting op de financiële instrumenten

Verplichtingen

De verlaging van de verplichtingen is vooral veroorzaakt doordat, analoog aan de uitgaven, de uitgaven voor landenprogramma’s veiligheid voor mensen (Stabiliteitsfonds) zijn gedaald. Dit geldt ook voor de VN-crisisbeheersingsoperaties.

Uitgaven

Artikel 2.1

Zoals gemeld in de eerste suppletoire begroting en de decemberbrief is het budget voor de goede samenwerking ter bevordering van de eigen en bondgenootschappelijke veiligheid verhoogd ten behoeve van de uitgaven voor de NAVO-nieuwbouw. De jaarlijkse verplichte bijdrage aan de NAVO viel in 2017 daardoor hoger uit dan geraamd vanwege verplichte extra Nederlandse bijdrage aan de bouw-, verhuis- en aanlegkosten voor het nieuwe NAVO-hoofdkwartier.

Artikel 2.4

Het kabinet heeft bij eerste suppletoire begroting besloten om extra middelen in te zetten via het Stabiliteitsfonds voor de preventie van conflicten via de hervorming van de veiligheidssectoren in Noord-Afrika en Mali en via de toegang tot rechtsystemen in Tunesië. Ook is er geïnvesteerd in het tegengaan en voorkomen van radicalisering in Algerije, de Sahel en Jordanië, en het bevorderen van inclusieve conflictbeslechting in landen als Libië en Syrië. Tevens is de steun aan de Libanese grensbewakingsautoriteiten uitgebreid voor het bevorderen van stabiliteit. Hier staat tegenover dat de contributie aan de VN-crisisbeheersingsoperaties lager is uitgevallen dan eerder geraamd zoals gemeld in de tweede suppletoire begroting.

Artikel 2.5

Het budget voor Bevordering van transitie in prioritaire gebieden is bij eerste suppletoire begroting gestegen omdat extra middelen zijn opgenomen voor de budgetten voor het Nederlands Fonds voor Regionale Partnerschappen (Shiraka en MATRA). Dit is in lijn met de overwegingen zoals opgenomen in de Kamerbrief 34 550, nr. 43 naar aanleiding van de motie Servaes/Ten Broeke.