De inwoners van Groningen hebben dagelijks te maken met de gevolgen van de gaswinning. Dit brengt gevoelens van angst, frustratie en onzekerheid met zich mee. Voor het kabinet staan de veiligheid, de veiligheidsbeleving, het goed afhandelen van schade en het creëren van perspectief voor de inwoners voorop.
In de begroting 2021 heeft het kabinet aangegeven hier langs drie sporen aan te werken:
– Op 29 maart 2018 heeft het kabinet besloten de gaswinning uit het Groningenveld op zo kort mogelijke termijn volledig te beëindigen (Kamerstuk 33 529, nr. 457). Op 17 juni 2019 heeft de Minister van Economische Zaken en Klimaat aangegeven dat hij maatregelen verkent om vanaf gasjaar 2019/20 het niveau van 12 mld Nm3 te bereiken. In het afbouwplan wordt de routekaart naar nul geschetst. Door de bouw van de stikstofinstallatie Zuidbroek wordt de afbouw van de gaswinning naar nul bespoedigd.
– Het snel, goed uitlegbaar en ruimhartig afhandelen van de negatieve gevolgen van aardbevingen als gevolg van gaswinning.
– Het bieden van een toekomstperspectief aan de regio, onder andere met het Nationaal Programma Groningen.
De Staatssecretaris van EZK heeft de volgende rollen en verantwoordelijkheden:
Uitvoeren
– Het Rijk werkt samen met provincie en gemeenten voor een veilig Groningen met perspectief. De Staatssecretaris van EZK coördineert de mijnbouwactiviteiten in Nederland en is daarmee ook verantwoordelijk voor het toestaan van de gaswinning in Nederland en het vaststellen van de hiermee samenhangende veiligheidskaders;
– In lijn met de aanpassing van de Mijnbouwwet (artikel 52g, derde lid, in werking getreden op 1 januari 2019) heeft de Staatssecretaris van EZK de verantwoordelijkheid om alle maatregelen te nemen die redelijkerwijs van hem gevergd kunnen worden om te voorkomen dat als gevolg van de gaswinning uit het Groningenveld en Norg de veiligheid wordt geschaad;
– Sinds 1 januari 2020 wordt de versterkingsopgave uitgevoerd door de Nationaal Coördinator Groningen (NCG). De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de versterking is op 16 oktober 2019 overgedragen aan de Minister van BZK (Kamerstuk 33 529, nr. 695). Sinds 1 januari 2022 is deze verantwoordelijkheid terug overgedragen naar de Staatssecretaris van EZK;
Financieren
– In het Regeerakkoord van kabinet Rutte III is vastgelegd dat NAM op afstand komt te staan van de afhandeling van de bovengrondse gevolgen van de gaswinning. In 2021 is NAM op de laatste onderdelen van de versterking op afstand gezet. De rol van NAM is hiermee beperkt tot enkel het betalen van de kosten;
– De kosten voor de schade-afhandeling en versterkingsoperatie worden verhaald op de NAM.
Regisseren
– De Staatssecretaris van EZK regisseert als systeemverantwoordelijke de afhandeling van schade door het Instituut voor de Mijnbouwschade Groningen (IMG), een zelfstandig bestuursorgaan;
Stimuleren
– Het stimuleren van een rechtvaardige, ruimhartige en doelmatige afhandeling van alle vormen van schade als gevolg van de gaswinning in Groningen en de gasopslag in Norg.
Daling gaswinning
De gaswinning in Groningen leidt tot schade aan woningen en gebouwen en heeft daarbij een grote maatschappelijke impact. Het doel is om zo snel mogelijk met de gaswinning te stoppen. Bij ingebruikname van de stikstofinstallatie in Zuidbroek wordt een kantelpunt bereikt, het Groningenveld is dan alleen nodig als reservemiddel. De oplevering van de stikstofinstallatie is vier maanden vertraagd en staat nu gepland voor het najaar van 2022. Ook de volledige en definitieve sluiting van het Groningenveld komt in zicht. Het kabinet wil de gasopslag Grijpskerk in gaan zetten om het Groningenveld nog eerder te kunnen sluiten. De belangrijkste stappen voor deze twee mijlpalen zijn dit jaar gezet bij het nemen van een vaststellingsbesluit voor het gasjaar 2021-2022 en het concept instemmingsbesluit Grijpskerk.
In 2021 is er langs verschillende beleidslijnen gewerkt om de vraag naar laagcalorisch gas verder terug te dringen. Allereerst is er in 2020 een wet in werking getreden die de grootste negen eindafnemers van laagcalorisch gas in Nederland verbiedt om na 1 oktober 2022 gas aan het laagcalorisch net te onttrekken. Zij worden door netbeheerder GTS omgeschakeld naar gebruik van hoogcalorisch gas. De eerste grootverbruiker is in 2021 omgeschakeld. Bij een deel van de grootverbruikers is er vertraging in het omschakelingsproces opgelopen. Daarnaast is er doorgegaan met de afbouw van de export naar buurlanden: de levering van laagcalorisch gas aan de buurlanden Duitsland, België en Frankrijk wordt afgebouwd tot nul in 2030. België besluit eind 2021 of zij al tot nul kunnen afbouwen in 2024. Duitsland heeft laten weten meer laagcalorisch gas nodig te hebben voor het gasjaar 2021-2022. In de overige landen verloopt de voortgang volgens de planning. Een internationale taskforce monitort de voortgang.
Schadevergoeding Groningen
Het IMG handelt alle vormen van mijnbouwschade af. Bij de start in juli 2020 had het IMG al een werkwijze voor de afhandeling voor fysieke schade aan gebouwen. Sindsdien is aan vergoedingen van fysieke schade in totaal € 775 mln uitgekeerd. In september 2020 kwam daar de werkwijze voor waardedaling bij, waarvoor het IMG in totaal € 456 mln heeft uitgekeerd. Op 15 november 2021 startte het IMG met de werkwijze voor immateriële schade. De totaal uitgekeerde vergoeding voor immateriële schade bedroeg aan het einde van 2021 € 506.000. Deze bedragen duiden de totaal uitgekeerde bedragen sinds de start van de werkwijze van de regelingen tot 4 januari 2022.
Typologieaanpak
In november 2020 hebben Rijk en regio afgesproken om de typologieaanpak zo snel mogelijk in te voeren. Op 1 juli 2021 is het typologisch beoordelen van een grote hoeveelheid adressen van start gegaan. Met de typologieaanpak wordt op basis van gemeenschappelijke kenmerken van gebouwen bepaald of ze aan de veiligheidsnorm voldoen. Door deze aanpak kan sneller duidelijkheid worden geboden aan bewoners over de noodzaak van het versterken van hun gebouw. Momenteel werken ACVG, NCG, TNO, en EZK om ook de overige typologieën op te leveren.
Realisatie | Vastgestelde begroting1 | Verschil | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2021 | 2021 | |
Verplichtingen | 58.215 | 93.427 | 834.537 | 726.384 | 1.056.576 | 722.013 | 334.563 |
Uitgaven | 47.098 | 80.908 | 825.004 | 717.746 | 1.036.547 | 722.013 | 314.534 |
Subsidies | 33.918 | 5.536 | 121.826 | 33.597 | 138.100 | 21.756 | 116.344 |
Verduurzamingsopgave uit aardgasbaten | 33.916 | 150 | 314 | 33.517 | 138.020 | 21.653 | 116.367 |
Geestelijke bijstand/overige | 4.036 | 111 | 80 | 80 | 103 | ‒ 23 | |
Bijdrage aan Nationaal Programma Groningen | 108.385 | 0 | |||||
Instrumentarium Woningmarkt2 | 2 | 1.350 | 13.016 | 0 | |||
Inkomensoverdrachten | 0 | 7.710 | 136.572 | 497.231 | 606.189 | 545.000 | 61.189 |
Schadevergoedingen | 7.710 | 136.572 | 317.544 | 309.843 | 200.000 | 109.843 | |
Vergoeding waardedaling Groningen | 179.687 | 295.460 | 245.000 | 50.460 | |||
Vergoeding immateriële schade Groningen | 506 | 100.000 | ‒ 99.494 | ||||
Bijdrage Commissie Bijzondere Situaties | 380 | 0 | 380 | ||||
Opdrachten | 13.132 | 18.540 | 468.679 | 2.418 | 1.805 | 2.380 | ‒ 575 |
Onderzoek en compensatie gemeenten en provincie2 | 5.450 | 4.002 | 2.841 | 0 | 0 | ||
Werkbudget | 7.682 | 14.538 | 18.783 | 2.418 | 1.805 | 2.380 | ‒ 575 |
Versterken2 | 84.055 | 0 | 0 | ||||
Interim Akkoord met Shell en Exxon | 363.000 | 0 | 0 | ||||
Bijdrage aan agentschappen | 48 | 49.122 | 97.927 | 180.968 | 283.206 | 152.877 | 130.329 |
Bijdrage aan RVO.nl | 48 | 47.493 | 96.400 | 179.148 | 281.256 | 152.877 | 128.379 |
Bijdrage aan Instituut Mijnbouwschade Groningen | 1.629 | 1.527 | 1.820 | 1.950 | 0 | 1.950 | |
Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s | 0 | 0 | 0 | 0 | 977 | 0 | 977 |
TNO publieke SDRA | 977 | 0 | 977 | ||||
Bijdrage aan medeoverheden | 0 | 0 | 0 | 0 | 2.200 | 0 | 2.200 |
Versterken | 2.200 | 0 | 2.200 | ||||
Bijdrage aan (internationale) organisaties | 0 | 0 | 0 | 3.532 | 4.070 | 0 | 4.070 |
Organisatie- en programmabudget ACVG | 3.532 | 2.485 | 0 | 2.485 | |||
Bijdrage Commissie Bijzondere Situaties | 1.585 | 0 | 1.585 | ||||
Ontvangsten | 0 | 34.185 | 862.756 | 336.578 | 191.193 | 774.000 | ‒ 582.807 |
Schadevergoedingen | 2.397 | 55.527 | 168.647 | 110.034 | 200.000 | ‒ 89.966 | |
Uitvoeringskosten Schade | 21.568 | 79.360 | 93.450 | 46.333 | 150.000 | ‒ 103.667 | |
Aardgasbaten | 577.867 | 0 | 0 | ||||
Dividenduitkering EBN | 35.910 | 2.789 | 0 | 2.789 | |||
Dividenduitkering GasTerra | 3.600 | 3.600 | 4.000 | ‒ 400 | |||
Mijnbouwwet | 34.812 | 25.816 | 75.000 | ‒ 49.184 | |||
Vergoeding waardedaling Groningen | 159 | 948 | 245.000 | ‒ 244.052 | |||
Vergoeding immateriële schade Groningen | 100.000 | ‒ 100.000 | |||||
Ontvangsten NCG | 10.220 | 2 | 0 | 0 | |||
Bijdrage aan Nationaal Programma Groningen | 150.000 | 0 | 0 | ||||
Ontvangsten publieke SDRA | 618 | 0 | 618 | ||||
Versterken | 440 | 0 | 440 | ||||
Diverse ontvangsten | 615 | 0 | 615 |
Realisatie | Vastgestelde begroting1 | Verschil | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2021 | 2021 | |
Verplichtingen | 58.215 | 93.427 | 834.537 | 726.384 | 1.056.576 | 722.013 | 334.563 |
waarvan garantieverplichtingen | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
waarvan overige verplichtingen | 58.215 | 93.427 | 834.537 | 726.384 | 1.056.576 | 722.013 | 334.563 |
Algemeen
Verplichting en uitgaven
Subsidies
Verduurzamingsopgave uit aardgasbaten
De verduurzamingsopgave uit aardgasbaten financiert de waardevermeerderingsregeling waarbij bij een schade van € 1.000 of meer een subsidie beschikbaar is tot maximaal € 4.000 voor het verduurzamen van de woning. Het Samenwerkingsverband Noord Nederland (SNN) voert deze regeling uit. Deze regeling is gekoppeld aan de schadeafhandelingen door het IMG. Gedupeerden kunnen één keer een subsidie ontvangen uit de waardevermeerderingsregeling, ook al hebben zij meerdere toegekende schadevergoedingen.
Het demissionaire kabinet heeft besloten om het budget voor de waardevermeerderingsregeling met € 100 mln te verhogen en de regeling te financieren tot 1 april 2022. Het volledige bedrag werd in 2021 bevoorschot aan de uitvoerder Samenwerkingsverband Noord Nederland (SNN). Conform de toezegging in het plenaire debat van 9 februari jl. wordt de regeling verlengd totdat 1 juli of totdat het beschikbare budget is uitgeput.
Daarnaast zijn de niet benutte middelen uit 2020 (€ 2,5 mln) toegevoegd aan het budget van 2021 en is vanwege het grotere verbruik van de waardevermeerderingsregeling € 14,2 mln van het budget uit 2022 naar 2021 geschoven. Uiteindelijk is er door SNN € 0,3 mln minder aan uitvoeringskosten gedeclareerd dan werd verwacht. In totaal is er in 2021 zo'n € 137 mln overgeheveld aan SNN.
Inkomensoverdrachten
Schadevergoedingen
De stijging van de uitgaven aan schadevergoedingen komt voornamelijk door de versnellingen van het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) waardoor uiteindelijk meer schades zijn afgehandeld dan oorspronkelijk gepland. Tussen 1 januari 2021 en 31 december 2021 zijn 45.733 schademeldingen afgehandeld, waarvan er 4.842 zijn afgewezen. De toegekende schademeldingen hebben een totale omvang van € 309,8 mln in 2021. De schadevergoedingen worden via een wettelijke heffing op de NAM verhaald.
Vergoeding waardedaling Groningen
Het IMG is per 1 september 2020 gestart met de uitvoering van de waardedalingsregeling. In 2021 is er in totaal € 295,5 mln uitgekeerd. Er zijn 51.664 aanvragen afgehandeld, waarvan er 11.140 zijn afgewezen.
Vergoeding immateriële Schade Groningen
Alleen de uitkeringen in het kader van de pilot voor de vergoeding van immateriële schade zijn dit jaar tot uitkering komen. Overige uitkeringen voor immateriële schadevergoedingen worden vanaf 2022 verwacht.
Opdrachten
Werkbudget
Het werkbudget voor de directies Gastransitie Groningen en Groningen Bovengronds is bij Voorjaarsnota 2020 meerjarig overgeheveld naar de departementale begrotingen. In 2021 is dit besteed aan verschillende onderzoeken voor onder andere de typologieaanpak en voorbereiding van de nadeelcompensatie van grootverbruikers laagcalorisch gas.
Bijdrage aan agentschappen
Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
Door toename van schadeafhandelingen en afhandelingen van de vergoedingen voor waardedaling zijn de uitvoeringskosten voor deze werkzaamheden gestegen.
De hogere bijdrage aan RVO.nl is veroorzaakt door hogere uitvoeringskosten van de schadeafhandeling, vanwege het grote aantal schadeafhandelingen in 2021. In deze post is ook circa respectievelijk € 6 mln en € 1,5 mln aan uitvoeringskosten voor de waardedalingsregeling en regeling voor immateriële schade in begrepen. Deze uitvoeringskosten worden gedeclareerd bij de NAM. Daarnaast is het te weinig betaalde voorschot voor de uitvoeringkosten aan de opdracht voor 2020 toegevoegd.
Instituut Mijnbouwschade Groningen
De middelen voor het bestuur van het IMG zijn bij Voorjaarsnota 2021 overgeheveld van de Aanvullende Post en zijn aan RVO.nl bijgedragen. RVO.nl regelt de ondersteuning en bezoldiging van het bestuur van het IMG.
Bijdrage aan ZBO's/RWT's
TNO- publieke Seismische Dreigings- en Risicoanalyse
In 2021 heeft TNO ca. € 1 mln gedeclareerd voor de ontwikkeling van de publieke SDRA.
Bijdrage aan medeoverheden
Versterken
In het bestuurlijk akkoord Groningen van 6 november 2020 is meerjarig € 11 mln vrijgemaakt voor het ondersteunen van MKB-ers in het aardbevingsgebied. In 2021 is de eerste tranche van € 2,2 mln overgemaakt.
Bijdrage aan (inter)nationale organisaties
Organisatie- en programmabudget ACVG
De middelen voor het Adviescollege Veiligheid Groningen (ACVG) zijn bij Voorjaarsnota 2021 overgeheveld van de Aanvullende Post en zijn aan RVO.nl bijgedragen. RVO.nl regelt de ondersteuning en bezoldiging van het ACVG.
Bijdrage Commissie Bijzondere Situaties
Betreft kosten voor de Commissie Bijzondere situaties, die sinds 1 januari 2021 niet meer door de NAM worden gefinancierd.
Ontvangsten
Ontvangsten samenhangend met schadevergoedingen, uitvoeringskosten en vergoedingen voor waardedaling bij het IMG
Sinds 1 juli 2020 worden de kosten van de schadeafhandeling in Groningen op basis van artikel 15 van de Tijdelijke wet Groningen aan NAM doorbelast. Zorgvuldige onderbouwing van heffingsbesluiten vergt meer tijd dan eerder verwacht, waardoor er in 2021 geen verrekening met NAM heeft plaatsgevonden. Hierdoor valt de realisatie van de ontvangsten lager uit dan geraamd. De geraamde ontvangsten worden dan ook verschoven naar 2022. Tot en met het derde kwartaal van 2020 zijn alle kosten van de schadevergoedingen bij NAM in rekening gebracht en betaald.
Ontvangsten immateriële schade Groningen
Omdat het IMG na uitvoering van de pilot voor immateriële schade in 2021 geen uitgaven meer zijn geweest, werden in 2021 ook geen kosten meer in rekening gebracht bij de NAM.
Dividenduitkering EBN
In 2020 heeft EZK een verzoek ingediend bij de Belastingdienst voor het (terug)ontvangen van ingehouden dividendbelasting. Dit heeft tot ontvangsten in 2021 geleid, ter hoogte van € 2,8 mln. EBN heeft in 2021 geen dividend aan EZK uitgekeerd.
Dividenduitkering Gasterra
EZK ontvangt van Gasterra een vaste dividenduitkering van € 3,6 mln per jaar. Dit dividend wordt afgerond op hele miljoenen begroot, vandaar dat de Slotwet een afwijking laat zien van € 0,4 mln.
Mijnbouwwet
Deze post bestaat uit winstaandelen van de vergunninghouders voor gaswinning, cijns (heffing van een percentage van de omzet) en oppervlakterecht. In 2021 heeft EZK € 25,8 mln ontvangsten op basis van de Mijnbouwwet gehad. Dit is € 49,2 mln minder dan verwacht. Dit verschil wordt veroorzaakt doordat bedrijven de winsten en verliezen uit verschillende jaren met elkaar mogen verrekenen. Mede hierdoor is de precieze omvang van de ontvangsten lastig te ramen bij een laag prijs- en winningsniveau.
Kengetallen | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1. Gewonnen volume aardgas kleine velden (in Nm3)1 | 26 mld Nm3 | 26 mld Nm3 | 24 mld Nm3 | 22 mld Nm3 | 20 mld Nm3 | 18 mld Nm3 | 16 mld Nm3 | 15 mld Nm3 | 13 mld Nm3 | 13 mld Nm3 |
2. Aantal boringen exploratie onshore en offshore1 | 16 | 9 | 21 | 16 | 4 | 6 | 5 | 4 | 3 | 2 |
3. Aantal boringen productie onshore en offshore1 | 19 | 18 | 32 | 17 | 16 | 8 | 7 | 7 | 9 | 7 |
4. Gewonnen volume aardgas Groningenveld (in Nm3)1 | 48 mld Nm3 | 54 mld Nm3 | 42 mld Nm3 | 28 mld Nm3 | 28 mld Nm3 | 24 mld Nm3 | 19 mld Nm3 | 15 mld Nm3 | 8 mld Nm3 | 6 mld Nm3 |
5. Gewonnen volume aardgas totaal (in Nm3)1 | 74 mld Nm3 | 80 mld Nm3 | 66 mld Nm3 | 50 mld Nm3 | 48 mld Nm3 | 42 mld Nm3 | 35 mld Nm3 | 30 mld Nm3 | 21 mld Nm3 | 19 mld Nm3 |
6. Beursprijs van TTF-gas (eurocent/ m3)2 | 24,0 | 26,0 | 21,3 | 19,8 | 13,6 | 16,6 | 21,5 | 14,9 | 9,1 | 37,8 |