Vrede, veiligheid en duurzame ontwikkeling door het voorkomen en terugdringen van gewelddadig conflict en het bevorderen van rechtstaatontwikkeling, vredesopbouw en legitieme staatsstructuren. Tevens het bevorderen van migratiesamenwerking, het verbeteren van de perspectieven van vluchtelingen en gastgemeenschappen (met focus op onderwijs en werk) en het verlenen van noodhulp ter leniging van humanitaire nood wereldwijd.

De minister is verantwoordelijk voor:

Financieren

• – Programma’s en partners op het terrein van veiligheid & rechtsorde, gericht op het aanpakken van de grondoorzaken van conflict, waaronder early warning, early action en conflictpreventie, veiligheid van mensen, rechtsstaatontwikkeling, vredesprocessen, politieke staatsopbouw en sociaal- economische wederopbouw met nadruk op de focus regio’s (Sahel, MENA en Hoorn van Afrika). Voor een deel worden deze gefinan cierd uit het geïntegreerde Budget Internationale Veiligheid (Defensiebegroting) en het Stabiliteitsfonds (BZ-begroting), waarmee het geïntegreerde karakter van de inzet van diplomatieke, civiele en/of militaire activiteiten wordt geborgd.

• – Humanitaire hulpverlening door gespecialiseerde VN-organisaties, het Internationale en Nederlandse Rode Kruis, en Nederlandse NGO’s (Dutch Relief Alliance).

• – Programma’s gericht op innovatie van de humanitaire hulpverlening.

• – Programma’s gericht op duurzame opvang en bescherming van vluchtelingen in de regio.

• – Het ondersteunen van brede partnerschappen op migratieterrein met prioritaire herkomst-, transit- en opvanglanden, door financiering van activiteiten die belangrijk zijn voor betrokken ontwikkelingslanden en die bijdragen aan beter migratiesamenwerking, betere bescherming en perspectieven voor vluchtelingen en gastgemeenschappen, tegengaan van uitbuiting en mishandeling van migranten en bestrijding mensensmokkel/handel, en het bevorderen van vrijwillige terugkeer en herintegratie.

Stimuleren

• – Programma’s gericht op veiligheid & rechtsorde en ‘legitieme stabiliteit’ in partnerlanden in landen waarin zich actuele crises voordoen, met name in landen in de Sahel, MENA en Hoorn van Afrika regio’s en Grote Meren van Afrika. Onder deze programma’s valt ook grote inzet op fysieke veiligheid van burgers via humanitair ontmijnen en cluster munitie programma’s.

• – De nadruk ligt daarbij steeds meer op het bereiken van resultaten onder Sustainable Develoment Goal 16, wat zich specifiek richt op vrede, justitie en sterke (inclusieve) instellingen, als leidraad voor de Nederlandse inzet.

• – Innovatie ligt vooral op een nog grotere synergie bereiken tussen de verschillende thema’s en programma’s binnen deze landen op het terrein van veiligheid en rechtsorde. Bijvoorbeeld door een samenwerking te stimuleren tussen verschillende Nederlandse partners die actief zijn op lokaal bestuur en politieke partijen versterking, waarbij ook speciale aandacht wordt gegeven aan jongeren.

• – Innovatie en hervorming bij noodhulporganisaties om efficiënter en effectiever te werken en om de onderlinge coördinatie te versterken.

• – Vergroten van paraatheid voor tijdige en effectieve rampenrespons.

• – Betrekken van kwetsbare groepen in humanitaire situaties bij beleid en uitvoering en het tegengaan van seksueel geweld.

• – De positieve bijdrage van migratie aan ontwikkeling bevorderen en de negatieve effecten tegengaan.

• – Realisatie van brede partnerschappen op migratieterrein met prioritaire herkomst-, transit- en opvanglanden, waar zowel betrokken landen, NL/ EU als vluchtelingen/migranten baat bij hebben.

• – Versterking opvang en bescherming van vluchtelingen in de regio, door inzet op betere bescherming en een sterkere rechtspositie voor vluchtelingen (inclusief toegang tot werk), meer en betere voorzieningen (onderwijs, gezondheidszorg, water etc.) en het stimuleren van economische ontwikkeling en banengroei, zodat vluchtelingen en gastgemeenschappen betere perspectieven en dienstverlening krijgen. Toegang tot werk en onderwijs vormen hierbij speerpunten. Speciale aandacht gaat uit naar vrouwen en jongeren.

Regisseren

• – Handhaving en bevordering van internationaal humanitair recht en humanitaire principes en vergroten van effectiviteit van humanitaire hulpverlening door onder andere innovatie. Nederland blijft tevens aandringen op het nakomen en stimuleren van afspraken gemaakt in de Grand Bargain en tijdens de World Humanitarian Summit in 2016.

• – Samenwerking met actoren zoals de VN, het Rode Kruis en NGO’s voor een effectievere noodhulpverlening, en met de Europese Commissie Office for Humanitarian Aid Department (ECHO) en EU-lidstaten.

• – Betere samenwerking op veiligheid & rechtsorde tussen UNDP (team rechtsstaatsontwikkeling) en VN-DPKO via multi-donor dialoog over het Global Focal Point for Justice, Police and Corrections.

• – Meer interne cohesie tussen EU-lidstaten en -instellingen, met name de Europese Commissie en EDEO, op crisisbeheersing en conflictpreventie, onder meer via het ‘Comprehensie Approach Action Plan’, het ‘EU wide Security Sector Reform framework’ en de ‘Joint Communication on Capacity Building in support of security and development’ waarbij Nederland eigen ‘best practices’ inbrengt.

• – Bevordering van herstel na crises en stimulering van een belangrijke rol voor het maatschappelijk middenveld bij lokale conflictpreventie, het bevorderen van participatie van burgers en sociaaleconomische wederopbouw.

• – Nederland leidt en coördineert namens de EU en de EU-lidstaten de uitrol van het EU-programma om vluchtelingenopvang in de Hoorn van Afrika te versterken. Dit heeft als doel een betere bescherming van vluchtelingen (speciale aandacht voor vrouwen en meisjes), betere perspectieven voor gastgemeenschappen en vluchtelingen inclusief meer mogelijkheden om buiten de vluchtelingenkampen te wonen, werken en onderwijs te volgen.

Humanitaire hulp, Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

De Covid-19 crisis en de groeiende polarisatie en onderdrukking in veel samenlevingen onderstreepte ook in 2021 het belang om naast de inzet op humanitaire hulp en sociaaleconomische steun in de langere termijn respons ook in te zetten op legitieme stabiliteit en duurzame vrede, door steun aan inspanningen op het gebied van menselijke veiligheid, toegang tot recht, vredesopbouw en inclusief bestuur.  Het belang van een mensgerichte benadering, gebruik van data om inzicht te krijgen in wat noden zijn, en innovatieve benaderingen werd extra in acht genomen vanwege Covid-19 consequenties.

Door de machtsovername van de Taliban in Afghanistan zijn de Veiligheid & Rechtsorde programma’s, net als de gehele OS inzet in Afghanistan, in de tweede helft van 2021 gepauzeerd. Eind 2021 is besloten dat een deel van de projecten op onder andere het gebied van stabiliteit en Veiligheid & Rechtsorde weer doorgang kunnen vinden. EUR 23 miljoen van het Veiligheid & Rechtsorde budget dat oorspronkelijk voor OS programma’s in Afghanistan was bestemd, is in 2021 incidenteel ingezet voor het lenigen van acute humanitaire noden in Afghanistan.

In 2021 bleef Nederland bij het vredesproces in Libië aandacht vragen voor het belang van verzoening, rechten van slachtoffers en mensenrechten in het algemeen, als onderdeel van SDG16 (Vrede veiligheid en sterke publieke diensten). Zo biedt Nederland, met de VN en andere landen, een actief platform voor nationale actoren en het maatschappelijk middenveld om over mensenrechten uitdagingen in gesprek te gaan.

Opvang en bescherming in de regio en migratiesamenwerking

In 2021 is een consortium ingehuurd om een tussentijdse onafhankelijke evaluatie van het Prospects Partnerschap (2019-2023) uit te voeren. Door reisbeperkingen i.v.m. Covid-19 heeft het proces vertraging opgelopen. Voorjaar 2022 presenteert het consortium haar bevindingen die zullen dienen voor zowel aanpassingen en bijstellingen in het lopende Partnerschap als ook voor de ontwikkeling van (mogelijk) nieuw uitvoeringsinstrumentarium na de afloop hiervan.

Met betrekking tot migratiesamenwerking was het beleid ongewijzigd.

Verplichtingen

De verplichtingenrealisatie op artikel 4 (Vrede, veiligheid en duurzame ontwikkeling) valt ten opzichte van de Ontwerpbegroting 2021 EUR 17,9 miljoen hoger uit. In de Eerste suppletoire begroting is een stijging van EUR 123 miljoen toegelicht, voornamelijk doordat verplichtingen gepland voor 2022 voor programma's in Afghanistan, Mali, Tunesie en Jemen naar voren zijn gehaald. In de Tweede suppletoire begroting is een daling van EUR 159 miljoen toegelicht. Belangrijkste redenen hiervoor waren het verschuiven van het aangaan van nieuwe meerjarige verplichtingen voor humanitaire hulp van 2021 naar begin 2022 en het neerwaarts bijstellen van het verplichtingenbudget van de post Kaboel vanwege de crisis in Afghanistan. Een resterende opwaartse mutatie van EUR 25 miljoen in verband met hoger dan verwachte verplichtingen voor humanitaire hulp en opvang in de regio is toegelicht in de decemberbrief.

Uitgaven

Artikelonderdeel 4.1

De uitgavenrealisatie op artikelonderdeel 4.1 (Humanitaire hulp) valt ten opzichte van de Ontwerpbegroting 2021 EUR 56,3 miljoen hoger uit. De belangrijkste mutaties zijn al in de Tweede suppletoire begroting (stijging met EUR 46 miljoen) benoemd. Dit betrof enerzijds een miljoenennotamutatie in verband met hogere bijdragen aan het Centraal VN-fonds voor humanitaire hulp (CERF) en de Dutch Relief Allience (DRA) en anderzijds een verhoging van het budget in verband met niet meer inzetbare gedelegeerde middelen van post Kaboel. Ook werd het budget voor humanitaire hulp non-ODA verhoogd voor de bestrijding van bosbranden in Albanië. In de decemberbrief is vervolgens een hogere realisatie aangekondigd (per saldo een stijging met EUR 11 miljoen) voornamelijk vanwege extra bijdragen aan CERF en UNRWA, tegenover een lagere dan eerder verwachte realisatie op humanitaire hulp non-ODA vanwege de bosbranden in Albanië.

Artikelonderdeel 4.2

De uitgavenrealisatie op artikelonderdeel 4.2 (Opvang en bescherming in de regio en migratiesamenwerking) valt ten opzichten van de Ontwerpbegroting 2021 EUR 7,1 miljoen hoger uit. Dit is toegelicht in de Tweede suppletoire begroting en is het saldo van een verhoging vanwege cash assistance via de VN-vluchtelingen organisatie UNHCR voor vluchtelingen en gastgemeenschappen in Libanon en een verlaging vanwege een overheveling naar artikel 4.3 voor een bijdrage aan een multithematisch programma van VNG-international.

Artikelonderdeel 4.3

De uitgavenrealisatie op artikelonderdeel 4.3 (Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling) valt ten opzichten van de Ontwerpbegroting 2021 EUR 27,5 miljoen lager uit. Bij Eerste suppletoire begroting is een daling van het budget met ruim EUR 4 miljoen toegelicht. De per saldo daling betrof een bijdrage aan de dekking van nog openstaande verdragsverplichtingen Suriname. Bij tweede suppletoire begroting is een verdere daling van het budget met EUR 21 miljoen toegelicht, voornamelijk toe te schrijven aan de overheveling van niet meer inzetbare gedelegeerde middelen van post Kaboel naar artikel 4.1 humanitaire hulp. Ten opzichte van de stand van de tweede suppletoire begroting blijkt de realisatie uiteindelijk EUR 3 miljoen lager, voornamelijk door een per saldo iets lagere uitputting van de centrale middelen (EUR 1 miljoen) en landenprogramma's (EUR 2 miljoen, zie ook hieronder).

Landenprogramma's

Zoals aangegeven in de leeswijzer vindt een toelichting op de landenprogramma's plaats onder de desbetreffende beleidsartikelen.

Per saldo waren de uitgaven voor landenprogramma's op artikelonderdeel 4.3 (Veiligheid en rechtstaatontwikkeling) EUR 34 miljoen lager dan het oorspronkelijk gebudgetteerde bedrag van EUR 125 miljoen.

Het land met de grootste onderuitputting van EUR 27 miljoen was Afghanistan. De gedelegeerde middelen van post Kaboel konden vanwege de crisis in Afghanistan niet meer worden ingezet en zijn grotendeels overgeheveld naar humanitaire hulp. Ook bleven de realisaties in Oeganda (EUR 4 miljoen), Ethiopie (EUR 2 miljoen) en Somalie (EUR 1 miljoen) achter bij de eerdere verwachtingen vanwege politieke ontwikkelingen en/of geweld.