Alle drie de hoofdtaken vergen meer inzet vanwege de toegenomen instabiliteit in de wereld. Om deze taken te kunnen uitvoeren stelt Defensie militaire eenheden gereed die daarvoor kunnen worden ingezet.

De Minister is verantwoordelijk voor het beschikbaar stellen en daadwerkelijk inzetten van eenheden om de veiligheid van het eigen en bondgenoot-schappelijk grondgebied te handhaven. Verder is de Minister in samenwerking met bondgenoten verantwoordelijk voor de uitvoering van bijdragen aan missies voor conflictpreventie, crisisbeheersing en vredesopbouw, zowel in Europa als daarbuiten. Het Koninkrijk der Nederlanden draagt daarmee bij aan de handhaving en bevordering van de internationale rechtsorde. De eenheden kunnen ook worden ingezet ten behoeve van nationale taken en het verlenen van (internationale) noodhulp.

Beleidsartikel 1 Inzet biedt een overzicht van de gehele inzet van de krijgsmacht. Dit betreft de bijdragen van Defensie aan onder andere crisisbeheersingsoperaties, contributies aan gezamenlijk gefinancierde NAVO- en EU-operaties, inzet voor nationale en koninkrijkstaken en overige inzet. In Beleidsartikel 1 is de verantwoording opgenomen van de additionele uitgaven voor inzet onder verantwoordelijkheid van de CDS. In de beleidsartikelen 2 tot en met 5 wordt de taakuitvoering verantwoord van de marine, landmacht, luchtmacht, marechaussee en de aan hen gemandateerde inzet, voor zover deze niet valt onder artikel 1.

Internationale inzet

Nederlandse militairen zijn in 2022 wederom breed ingezet voor vrede en veiligheid.

Eind februari 2022 is Rusland met een grote strijdmacht Oekraïne binnen gevallen waardoor de veiligheidsomgeving van de NAVO-partners drastisch is veranderd. Nederland steunt de Oekraïnse strijdkrachten volop. Daarnaast heeft de oorlog in Oekraine er ook voor gezorgd dat de verdediging van het bondgenootschappelijk gebied meer aandacht heeft gekregen. Dit komt onder andere tot uiting in de volgende missies en operaties.

De permanente bijdragen in NAVO-verband zijn geïntensiveerd, waaronder de bijdrage aan de enhanced Forward Presence (eFP) inzet in Litouwen. Hier heeft een uitbreiding van het aantal militairen plaatsgevonden. In het kader van extra eFP activiteiten is in Roemenië een compagnie infanterie geïntegreerd in een Franse eenheid. Tevens heeft Nederland vanaf medio april tot medio oktober in Slowakije met een Patriot Fire Unit binnen de door Duitsland geleide Multinational Air and Missile Defence Task Force een bijdrage geleverd.

Eveneens zijn gedurende periodes van vijf weken Oekraïense militairen door Nederlandse militaire trainers getraind in het Verenigd Koninkrijk als voorbereiding om aan het front te worden ingezet en is Oekraïne ondersteund met verwerven en het leveren van militaire middelen. Daarnaast heeft Defensie tweemaal een geïntegreerd team naar Oekraïne gezonden om forensische opsporingscapaciteit te leveren ter ondersteuning van het International Criminal Court.

De Standing NATO Maritime Groups (SNMG en SNMCMG) zijn in verhoogde staat van paraatheid gebracht en zijn omgedoopt naar Task Group 441.01 t/m TG-441.04. De groepen zijn meer dan anders actief geweest bij het oostfront. Zo voerde Nederland het commando over de SNMG-1 dat door de inval in Oekraïne direct onder bevel is gesteld van Supreme Allied Commander Europ (SACEUR) van de NAVO. Tevens heeft Nederland een additionele bijdrage geleverd met een mijnenjager aan SNMCMG-2 in de Middellandse Zee.

Ook stonden er F-16’s klaar voor de Quick Reaction Alert om het luchtruim van Nederland, België en Luxemburg te beschermen.

Qua overige missies leverde defensie in 2022 een bijdrage aan de anti-ISIS coalitie en bredere veiligheidsinzet in Irak.

Voorts heeft Nederland de eerste vijf maanden van 2022 bijgedragen met een C-130 vliegtuig inclusief bemanning en ondersteunend personeel aan de VN-missie MINUSMA te Mali. Gedurende het gehele jaar 2022 heeft Nederland de Force Commander (FC) MINUSMA geleverd met een kleine staf.

Daarnaast continueerde Defensie de bijdragen aan verschillende missies in het Midden-Oosten zoals UNDOF, UNTSO, UNIFIL en USSC. Ook leverde Defensie onder andere een kleinschalige bijdrage aan de EU maritieme missies Atalanta en Irini. Hierbij is de bijdrage aan Irini in het derde kwartaal van 2022 beëindigd. Eveneens leverde Nederland stafcapaciteit aan twee missies in Mali (EUTM en MINUSMA). Daarnaast heeft Nederland stafcapaciteit geleverd aan de EU Liaison and Planning Cell (EULPC) in Tunis.

Defensie heeft ondersteuning geleverd aan het door de Verenigde Staten geleide Global Peace Operations Initiative (GPOI) programma in Togo gedurende de maanden juli tot oktober. Tijdens deze training zijn Togolese militairen voorbereid op hun inzet in MINUSMA.

Figuur 5

Nationale inzet

Evenals voorgaande jaren waren in 2022 militairen dagelijks actief voor de derde hoofdtaak. Voorbeelden van deze inzet zijn de verleende bijstand voor de handhaving van de openbare orde en veiligheid, inzet van zoek- en observatieteams en de inzet van de Explosieven Opruimingsdienst Defensie.

In 2022 heeft Defensie samen met de ministeries van Justitie en Veiligheid en Financiën verdere stappen gezet in het Brede Offensief Tegen de Ondermijnende Criminaliteit op het gebied van bewaken en beveiligen vanuit de Koninklijke Marechaussee, als partner in de Nationale Samenwerking tegen Ondermijnende Criminaliteit (NSOC). Tevens onderschepte de Kustwacht Carib en Defensie ruim 35.000 kilo aan verdovende middelen in het Caribisch deel van het Koninkrijk.

Daarnaast heeft Defensie gedurende een lange periode in 2022 ondersteuning geleverd aan de Politie Amsterdam bij het bewaken en beveiligen van de extra beveiligde rechtbank in Amsterdam-West.

In 2022, en nu nog steeds, heeft Defensie een belangrijke bijdrage geleverd aan het opvangen van ontheemden en asielzoekers. Defensie stelde onder andere militaire locaties ter beschikking in Amsterdam, Ede, Huis ter Heide en Zoutkamp. Op de piek van de ondersteuning maakten ruim 2.000 personen gebruik van deze opvanglocaties. Tevens leverde de KMar bijstand aan de politie om bij te dragen aan de openbare orde gerelateerd aan de opvang.

Zoals ieder jaar heeft Defensie bluscapaciteit met een helikopter standby gehad in Nederland tijdens de risicoperiode voor natuurbranden. Deze helikopter is tweemaal daadwerkelijk ingezet in Midden-Nederland om een natuurbrand te bestrijden.

Overige inzet

In 2022 is, door de wijziging in de Wet ter bescherming koopvaardij, de dynamiek rondom de inzet van Vessel Protection Detachments (VPD) veranderd. Sinds 1 februari 2022 is het voor rederijen mogelijk om onder voorwaarden gebruik te maken van maritieme beveiligingsbedrijven.

Dit jaar is gebleken dat de wetswijziging nog nauwelijks impact heeft gehad op het aantal VPD-inzetten. In 2022 zijn in totaal 24 afgeronde VPD-inzetten uitgevoerd. De verwachting voor de komende jaren is dat door de wetswijziging het aantal VPD-inzetten dat Defensie uitvoert zal afnemen.

Toelichting algemeen

Om het geïntegreerde karakter te borgen wordt besluitvorming over het Budget Internationale Veiligheid (BIV) interdepartementaal voorbereid en uitgevoerd.

In onderstaande tabel wordt voor 2022 weergegeven hoeveel budget per missie begroot was en is gerealiseerd. De posten met een verschil groter dan €5 miljoen worden nader toegelicht. Een uitzondering hierop zijn de missies die in 2022 zijn ontstaan en in de ontwerpbegroting 2022 dus geen budget hadden. Dit betreft de missies Air Policing in Bulgarije, enhanced Forward Presence (eFP) in Roemenië, Multinational Air Missile Defence Task Force (MN AMDTF) in Slowakije en de commerciële verwervingen ten behoeve van Oekraïne (MAT SUPP OEK) met een totale realisatie van € 188,1 miljoen.

Verplichtingen

De realisatie van de verplichtingen is € 241,1 miljoen hoger ten opzichte van de vastgestelde begroting. Dit heeft grotendeels te maken met de aangegane verplichten voor de commerciële verwervingen ten behoeve van Oekraïne.

Uitgaven

Capacity Building Mission Iraq (CBMI)

De belangrijkse reden voor de onderrealisatie van de missie CBMI, komt doordat Duitsland een flinke facturatie achterstand heeft. Vanaf januari 2019 zijn er geen facturen voor Real Life Support meer ontvangen. Daarnaast zijn er ook met de Verenigde Staten nog geen duidelijke afspraken gemaakt over het gebruik van Camp Bulldog. Hierdoor is van de Amerikanen nog geen factuur ontvangen. De financiële omvang van de facturatie achterstand en wanneer we de facturen gaan ontvangen is onbekend. Verder is door het onterecht opnemen van pensioentoelagen en het uitblijven of lager uitvallen van verrekeningen met de verschillende defensieonderdelen de realisatie lager dan begroot.

United Nations Multidimensional Integrated Stabilization Mission (MINUSMA)

De onderrealisatie op MINUSMA is vooral ontstaan door het niet aanbieden van onderhoud door defensieonderdelen, ten laste van de missie na de redeployment. Hierdoor is de €8 miljoen die hiervoor begroot was niet tot realisatie gekomen. Het overige deel van de onderrealisatie heeft te maken met het onterecht opnemen van pensioentoeslagen in de begroting.

Missies Algemeen

In 2022 is door de COVID-19 pandemie wederom financieel rekening gehouden met huisvesting in verband met quarantaine voor uitzendingen en/of werkbezoeken, maar in 2022 was dit niet meer benodigd. Daarnaast is er op het gebied van informatievoorziening minder tot realisatie gekomen, omdat de Next Generation Jammers zijn doorgeschoven naar 2023 en de verrekening van satellietcapaciteit heeft plaatsgevonden op het budget van de desbetreffende missies.

Contributies

De post contributies omvat diverse Nederlandse contributiebijdragen aan Internationale Organisaties en samenwerkingsverbanden. Voorbeelden hiervan zijn de NAVO, de Alliance Operations & Missions (AOM), de EU, de European Peace Facilty (EPF) en de Strategic Airlift Capability (SAC) C-17.

De contributiebijdrage aan SAC C-17 is €7,4 miljoen lager dan in de MOU-afspraken is vastgelegd. In 2022 is minder contributie bij de landen afgeroepen dan de plafondwaarde van de MOU. De contributiebijdrage aan AOM is €7,5 miljoen lager dan de meerjarige raming. De beëindiging van de Resolute Support Mission (RSM) in Afghanistan draagt hier mede aan bij. De contributiebijdrage aan EPF is €1,4 miljoen hoger dan geraamd. Dit komt door een storting in het deposito voor vroegtijdige financiering van snelle reactieoperaties.

Reservering Srebrenica arrest

In 2022 was er voor de civielrechterlijke regeling Srebrenica een bedrag van €30,7 miljoen beschikbaar. Eind 2022 is er een bedrag van €23,3 miljoen teruggekomen in de voorziening BIV.

Ontvangsten

In 2022 is voor Crisisbeheersingsoperaties €6,4 miljoen ontvangen, waarvan €5 miljoen meer is ontvangen dan meerjarig geraamd. De ontvangsten zijn voor het grootste gedeelte afkomstig van de terugontvangen contributiebijdragen uit voorgaande jaren van €2,4 miljoen en de missie MINUSMA (C-130) €3,6 miljoen (VN ontvangsten).

Structurele Nationale Inzet

Defensie voert structurele taken uit ten behoeve van civiele overheden. De financiële middelen van deze taken zijn opgenomen in de verschillende begrotingsartikelen van Defensie. Deze taken zijn vastgelegd in wet- of regelgeving, inclusief ministeriële besluiten, convenanten of arrangementen. Onder deze taken vallen de taken van de KMar, de Kustwacht in Nederland en het Caribisch gebied, luchtruimbewaking, de Bijzondere Bijstandseenheden en de Explosieven Opruimingsdienst Defensie.

Militaire bijstand en steunverlening (Financiering Nationale Inzet Krijgsmacht)

Defensie verleent militaire bijstand (MB) voor de handhaving van de openbare orde en veiligheid (OOV) en voor de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde (SHRO). Deze bijstand wordt zowel door de KMar geleverd als door andere eenheden van Defensie. Daarnaast wordt bijstand verleend in geval van een ramp of crisis, of de vrees voor het ontstaan daarvan (Wet Veiligheidsregio). Verder kan een civiele autoriteit/ Minister een beroep doen op militaire steunverlening in het openbaar belang (MSOB). Ook in het Caribische deel van het Koninkrijk worden door Defensie soortgelijke vormen van militaire bijstand en steunverlening verleend.

Toelichting Nationale Inzet

Defensie continueerde diverse (nood)opvanglocaties voor evacuees uit Afghanistan, ontheemden uit Oekraïne en reguliere asielzoekers. Daarnaast is ondersteuning geleverd in onder andere de vorm van luchtobservatiecapaciteit (UAS), searchcapaciteit, duikcapaciteit, Fire Bucket Operations (FBO) en CBRN-capaciteit. Verder leverde Defensie wederom capaciteit voor het opruimen van explosieven door de Explosieven Opruimingsdienst. Defensie leverde bijstand tijdens hoog risico zittingsdagen in Amsterdam tijden het Marengo proces en militaire bijstand bij de diverse sitkstofprotesten. Tot slot waren ongeveer 200 defensiemedewerkers dagelijks gecommiteerd aan de aansturing van en advies over nationale inzet.

COVID-19

Op verzoek van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft Defensie van medio december 2021 tot medio februari 2022 militaire ondersteuning geleverd bij het bemensen van de niet-medische functies binnen spoor 1 t/m 4 vaccineren en de functie van bemonsteraars en administratieve functies binnen testen op diverse locaties binnen Nederland. De additionele uitgaven hiervoor bedroegen € 1,9 miljoen.

Host Nation Support (HNS)

HNS (gastlandsteun) is de militaire ondersteuning die door Nederland wordt geleverd aan bondgenootschappelijke eenheden en NAVO-organisaties die verblijven op of zich verplaatsen over Nederlands grondgebied. Dit is een verplichting die ten grondslag ligt aan de NAVO en in verschillende MOU’s is vastgelegd.

In het afgelopen voorjaar heeft er een grote doorvoeroperatie plaatsgevonden i.h.k.v. DEFENDER 22, waarbij ondersteuning werd geleverd door de Nederlandse Krijgsmacht. Ongeveer 2.400 (rups)voertuigen en goederen van een Armoured Brigade Combat Team van de eerste Amerikaanse Cavalarie Divisie werden gelost in de haven van Vlissingen. Deze (rups)voertuigen en goederen zijn vervolgens deels over het spoor en deels over de weg verplaatst richting Polen en Litouwen.