Ambities voor zoetwater

Nederland heeft een unieke ligging in een delta. Water speelt niet alleen een cruciale rol in de leefbaarheid van onze omgeving, het is ook een verbindend element in onze economische positie. Zelfs in droge tijden komen via de Rijn en de Maas nog honderdduizenden liters zoetwater ons land binnen. Een belangrijk concurrentievoordeel ten opzichte van landen die deze rivieren niet hebben. Acht procent van de Nederlanders werkt in een sector met afhankelijkheid van water en verdient daar 17,5 procent van ons NBP mee. Nederland heeft unieke kennis en kunde op het gebied van waterbeheer en waterkwaliteit en verdient daar veel geld mee.

Van ambities naar uitvoering

Met de strategie wordt beoogd een duurzaam en economisch doelmatige zoetwatervoorziening te realiseren. Eventuele maatregelen worden naar verwachting in de loop van 2013, begin 2014 bepaald en in het Deltaprogramma 2015 opgenomen, evenals de daarvoor benodigde budgetten. Ook andere overheden en sectoren werken aan maatregelen en investeringsprogramma's.

Het Deltaprogramma Zoetwater kent onderscheid in aanpak voor de korte en lange termijn. Voor de korte termijn (tot 2028) levert het Deltaprogramma een Uitvoeringsprogramma met daarin de operationalisering van het wettelijk kader en (nieuw) beleid en een Investeringsprogramma waarin maatregelen zijn opgenomen voor flexibiliseren en toekomstgerichte inrichting van het watersysteem (nationaal en regionaal). Voor de lange termijn (na 2028) is de zoetwater strategie gericht op opties openhouden en meekoppel kansen benutten.

Met uitzondering van de nog niet in uitvoering genomen aanlegprojecten worden de budgetten in 2014 als juridisch verplicht beschouwd op de peildatum 1 januari 2014. Voor de mate van verplichting van het verkenningen en planuitwerkingsprogramma tot en met 2028 wordt verwezen naar het betreffende projectoverzicht.

Onderstaand zijn de beschikbare budgetten tot en met 2028 per jaar gepresenteerd op artikelonderdeelniveau. De mutaties zijn in de verdiepingsbijlage bij de begroting op hetzelfde detailniveau tot en met 2028 toegelicht.

2.01 Aanleg waterkwantiteit

Dit zijn maatregelen en voorzieningen van nationaal belang ter voorkoming en waar nodig beperking van wateroverlast en waterschaarste. Ook ter bescherming of verbetering van de chemische of ecologische kwaliteit van watersystemen, alleen voor zover deze onderdeel uitmaken van opgaven op het gebied van waterveiligheid, waterkwantiteit en zoetwatervoorziening.

Er zijn in 2014 geen aanlegprojecten voor waterkwantiteit. In de loop van de begrotingsvoorbereiding 2015 wordt nadere invulling gegeven aan projecten met opgaven op het gebied van zoetwatervoorziening. Daarbij wordt gedacht aan maatregelen en voorzieningen van nationaal belang ter voorkoming of beperking van waterschaarste. Kansrijke maatregelen zullen geformuleerd worden om de huidige knelpunten aan te pakken via kosteneffectieve maatregelen die het systeem flexibiliseren en minder kwetsbaar maken voor extremen, zonder daarmee lange termijn ambities te blokkeren (no regret). Daarmee verlengen we de houdbaarheid van het systeem. Maatregelen die op korte termijn in het hoofdwatersysteem genomen kunnen worden zijn vooral gericht op het optimaliseren van het beheer.

2.02 Overige waterinvesteringen Zoetwatervoorziening

Het betreft projecten die de zoetwatervoorziening bevorderen en de kwaliteit waarborgen.

Verkenningen en Planuitwerkingsprogramma

Het verkenningen- en planuitwerkingsprogramma dient om een probleem of een initiatief met een maatschappelijke meerwaarde op het gebied van Waterbeheer te verkennen en om daarna, indien nodig, uit alternatieven de beste oplossing voor het probleem te zoeken en voor te bereiden voor de uitvoering. Op dit artikelonderdeel worden diverse projecten en programma’s verantwoord die zich in de MIRT-verkenningen en planuitwerkingsfase bevinden.

De belangrijkste mutaties zijn:

• • TBES Markermeer: Verkenning Hoornse Hop: Eén van de kernwerkzaamheden is het komen tot een pakket met maatregelen in het Markermeer-IJmeer om een ToekomstBestendig Ecologisch Systeem (TBES) te realiseren, zoals vastgelegd in de RRAAM-brief. Eén van deze projecten onder dit pakket is een verkenning aanleg van luwtemaatregelen in het Hoornse Hop. Daartoe is een MIRT-verkenning gestart onder leiding van IenM. In de ontwerp-Rijksstructuurvisie RRAAM (25 april 2013) wordt de langetermijnstrategie voor de realisatie van het TBES neergelegd. De definitieve Rijksstructuurvisie is voorzien voor eind 2013.

• • Marker Wadden: Dit is een initiatief van Natuurmonumenten (NM) en het Rijk om in het Markermeer, langs de Houtribdijk nabij Lelystad een moeraseiland aan te leggen. Marker Wadden is een manier om te kunnen voldoen aan de Natura 2000 eisen en om samen met de luwtemaatregelen Hoornse Hop een kosteneffectief begin te maken met het Toekomstbestendig Ecologisch Systeem (TBES) in het Markermeer-IJmeer. De kosten van de eerste fase Marker Wadden zijn geraamd op € 75 mln IenM en EZ dragen beiden € 15 mln bij (totaal € 30 mln) bij aan de eerste fase van de Marker Wadden. Daarnaast wordt € 15 mln gefinancierd vanuit de Postcodeloterij. De overige benodigde € 30 mln wordt door NM gezocht in regionale en private financiering en in Europese subsidies.

• • Roode Vaart: Dit project is opgenomen voor de uitvoering van de motie Holtackers/Jacobi, waarin de regering is verzocht om voor de Roode Vaart € 9,5 mln beschikbaar te stellen, in aanvulling op de € 20 mln van de regio. Dit project betreft de aanvoer van zoetwater vanuit het Hollandsch Diep via de Roode Vaart voor de reconstructie van het centrum van Zevenbergen (herstel oude loop) en de alternatieve zoetwatervoorziening van delen van West-Brabant en (op termijn) Tholen en St. Philipsland.

• • Besluit Beheer Haringvlietsluizen: Op 27 juni 2013 is de Tweede Kamer akkoord gegaan met de door de minister in de brief van 20 juni 2013 geschetste aanpak voor het effectueren van het Besluit Beheer Haringvlietsluizen. Waterschap Hollandse Delta, onder voorbehoud van instemming door de verenigde vergadering, en Evides Waterbedrijf zijn in beginsel bereid om respectievelijk € 2,78 mln en € 1,5 mln bij te dragen aan benodigde compenserende zoetwatermaatregelen. In het voorjaar van 2014 worden afspraken over realisatie van zoetwatermaatregelen door het waterschap en Evides vastgelegd in een uitvoeringsovereenkomst. De Rijksbijdrage (totaal € 71,2 mln) wordt deels gedekt uit hoofdstuk XII (waterkwaliteit, incl. KRW) en deels (resterende tekort van € 29,8 mln met betrekking tot zoetwater) uit het Deltafonds. De middelen uit hoofdstuk XII (waterkwaliteit, incl. KRW) worden overgeboekt naar het Deltafonds, zodat uitvoering van dit integrale project, waarvan het zwaartepunt bij zoetwater ligt, uit één bron kan plaatsvinden.

Om invulling te geven aan de toezegging (naar aanleiding van de Voorjaarsnota 2012 om meer inzicht in de opbouw van de MIRT-budgetten tot en met 2028 per modaliteit te verstrekken), is hieronder de budgetflexibiliteit voor de periode 2012–2028 weergegeven voor aanleg planuitwerkingen en verkenningen.

Realisatieprogramma Zoetwatervoorziening

Onderstaande projecten bevinden zich aan het eind van de realisatie. Gezien de fase waarin deze projecten zich bevinden, is ervoor gekozen om ook de afronding van de realisatie te verantwoorden binnen het Deltafonds. De andere waterkwaliteitsprojecten worden verantwoord op begroting van hoofdstuk XII (artikel 12 Waterkwaliteit).

Innovatieprogramma Kaderrichtlijn Water

Er is € 75 mln beschikbaar gesteld voor de bevordering van innovaties bij de uitvoering van de Kaderrichtlijn Water. Dit geld is verdeeld over twee tenderregelingen. Van de ruim 160 ingediende innovatievoorstellen krijgen 64 een financiële bijdrage. De resultaten worden in 2012 opgeleverd. In 2013 volgen nog enkele nabetalingen.

Integrale inrichting Veluwe Randmeren

Het Integraal Inrichtingsplan Veluwe Randmeren (IIVR) bevat een samenhangend pakket van 36 maatregelen met als doel een duurzame inrichting en een duurzaam gebruik van de Veluwe Randmeren en de directe omgeving. De realisatie van de maatregelen was ultimo 2011 voor driekwart gereed: de resterende inrichting is per 2012 overgedragen aan het Natuur- en Recreatieschap Veluwe Randmeren, waarmee de bemoeienis van het Rijk met dit project is beëindigd. In 2013 volgen nog enkele nabetalingen.

2.03 Studiekosten

Dit betreft enerzijds studie- en onderzoekskosten voor het Deltaprogramma (MIRT-onderzoeken) en daarnaast de overige studiekosten op het gebied van zoetwatervoorziening.

Studie- en onderzoekskosten Deltaprogramma

Hieronder vallen studie- en onderzoekskosten t.b.v. het Deltaprogramma (MIRT Onderzoeken). Het Deltaprogramma is een programma van maatregelen, voorzieningen, onderzoeken en ambities gericht op de lange termijn veiligheid en zoetwatervoorziening van Nederland. Binnen het Deltaprogramma wordt gewerkt met negen2 deelprogramma’s (drie generieke en zes gebiedsgerichte deelprogramma’s), waarvan de onderstaande vooral betrekking hebben zoetwatervoorziening.

• • Zoetwatervoorziening: Vanwege klimaatverandering en de ontwikkeling in de zoetwatervraag ontwikkelen van een lange termijn strategie voor de beschikbaarheid van zoetwater.

• • Rijnmond-Drechtsteden: Wegens de verwachting van een hogere zeespiegel en toenemende extreme rivierafvoeren worden strategieën voor waterveiligheid en zoetwatervoorziening op lange termijn ontwikkeld in synergie met een duurzame en vitale ruimtelijke ontwikkeling van het gebied, waarbij de verbinding wordt gelegd met de opgaven die op korte termijn spelen, zoals de derde toetsingsopgave.

• • IJsselmeergebied: Vanwege klimaatverandering, en daarmee samenhangend vraagstukken van waterveiligheid en veranderende zoetwatervraag, het ontwikkelen van een integrale lange termijn strategie voor het peilbeheer van het IJsselmeer en de overige meren (zoals Markermeer/IJmeer en Randmeren).