Een doeltreffend en doelmatig rechtsbestel.

Verbetering van de toegang tot het recht

Toegang tot het recht houdt in dat mensen toegang hebben tot informatie, advies, ondersteuning bij het oplossen van een geschil, rechtsbijstand en de mogelijkheid van een beslissing van een neutrale instantie. Toegang tot het recht is een voorwaarde voor een goed functionerende rechtsstaat.

Het is van belang dat onze juridische infrastructuur in staat is om, ook in het digitale tijdperk, burgers en bedrijven zo goed mogelijk toegang tot het recht te bieden. Daarom is in 2023 de aanpak «Versterking toegang tot het recht» gepresenteerd. In deze aanpak wordt de toegang tot het recht versterkt langs drie pijlers: 1. informatie, 2. advies en ondersteuning en 3. uitspraak van een neutrale instantie. De ambitie is om de toegang tot het recht integraal vorm te geven. In 2024 wordt verder gegaan met het uitvoeren en/of in gang zetten van maatregelen om de toegang tot het recht te versterken, worden stappen gezet om de genomen maatregelen te monitoren en wordt de integrale aanpak verder vormgegeven. Gelet op de voornoemde pijlers - die ook terugkomen bij de stelselvernieuwing rechtsbijstand – wordt daarbij ook de wisselwerking met deze stelselvernieuwing betrokken.

Wet kwaliteit incassodienstverlening

Op 10 mei jl. is door de Eerste Kamer het wetsvoorstel kwaliteit incasso­ dienstverlening aangenomen. Deze wet is een uitwerking van een opdracht uit het regeerakkoord Rutte III 2017-2021. De wet heeft als doel het innen en incasseren van private vorderingen in de buitengerechtelijke fase op een maatschappelijk verantwoord niveau te laten plaatsvinden en de kwaliteit van de incassodienstverlening te verbeteren. Om dit te bereiken zijn bij wet kwaliteitseisen aan de incassodienstverleners gesteld. Deze zijn in hoofdlijnen opgenomen maar zijn nader uitgewerkt in een Algemene Maatregel van Bestuur. Het besluit kwaliteit incassodienstverlening is op 2 mei jl. aanhangig gemaakt bij de Raad van State.

Stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand

Het jaar 2024 staat in het teken van de voortzetting van de gefaseerde aanpak voor de vernieuwing van het stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand, conform de in 2022 en begin 2023 gewijzigde koers van het programma. Belangrijke mijlpaal in 2023 was de uitvoering door het WODC van een metastudie van de pilots die onder de paraplu van het programma hebben plaatsgevonden. Op basis van deze studie worden de werkzame elementen uit de pilots in 2024 geborgd en geïmplementeerd in het stelsel, voor zover deze geen wetswijziging nodig hebben. In 2024 wordt tevens verder gewerkt aan de uitwerking van de pijlers van de stelselvernieuwing ten behoeve van de vormgeving van het wetsvoorstel in 2025. Deze inspanningen zijn erop gericht om een vernieuwd stelsel op te leveren dat laagdrempelig is en vroegtijdig de juiste oplossingen voor problemen biedt, (onnodige) procedures tussen burgers en overheid voorkomt, en daarmee het vertrouwen van burgers in de overheid versterkt, en de kwaliteit van rechtsbijstand met adequate vergoedingen daarvoor bevordert.

Budgetflexibiliteit

Juridisch verplicht zijn de bijdragen aan ZBO’s en RWT’s. Dat geldt ook voor de bijdrage voor de kosten voor de rechtsbijstand in de vorm van toevoegingen en piketten (opdrachten) en de bijdrage aan de Raad voor de rechtspraak. Ook de opdrachten in het kader van de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP) zijn volledig juridisch verplicht.

De subsidies die op dit artikel worden verantwoord zijn geheel juridisch verplicht. Dit heeft in hoofdzaak betrekking op de subsidierelaties met de Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC), het Juridisch Loket (hJL), de Nederlandse Vereniging voor de rechtspraak (NVvR), de Academie voor Overheidsjuristen en de Academie voor Wetgeving.

32.1 Apparaatsuitgaven Hoge Raad

Hoge Raad (HR)

De Hoge Raad der Nederlanden is het hoogste rechtscollege in het Koninkrijk op het gebied van het civiele-, straf- en fiscale recht. De Hoge Raad bevordert de rechtseenheid en de rechtsontwikkeling. Ook kan hij rechtsbescherming bieden in de individuele zaken die aan hem worden voorgelegd. Hij doet dit door te beslissen op cassatieberoepen, die worden ingesteld om de raad te laten beoordelen of het gerechtshof — en in voorkomende gevallen de rechtbank — in zijn uitspraak het recht juist heeft toegepast en of de gegeven motivering deugdelijk is. Aan deze taken wordt tevens invulling gegeven door te beslissen op prejudiciële vragen in het civiele en fiscale recht en op vorderingen van de procureur-generaal bij de Hoge Raad tot cassatie in het belang der wet. De Hoge Raad en de procureur- generaal hebben daarnaast nog enkele bij wet opgedragen bijzondere taken.

32.2 Adequate toegang tot het rechtsbestel

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Raad voor Rechtsbijstand (RvR)

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven van de Raad voor Rechtsbijstand. De RvR is belast met de uitvoering van de Wet op de rechtsbijstand, die ervoor zorgt dat on- en mindervermogenden verzekerd zijn van toegang tot het rechtsbestel.

Bureau Financieel Toezicht (BFT)

Het Bureau Financieel Toezicht houdt financieel toezicht op notarissen en gerechtsdeurwaarders. Ook is het belast met het toezicht op de naleving van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (WWFT).

Subsidies

Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC)

De SGC behandelt klachten van consumenten tegen ondernemers door middel van bindende adviezen. De SGC heeft op dit moment 64 geschillen­ commissies die klachten in een groot aantal sectoren behandelen. De SGC ontvangt voor een deel van de kosten van de koepelorganisatie een subsidie van JenV. De geschillencommissies leveren met hun laagdrempelige werkwijze een belangrijke bijdrage aan duurzame geschil oplossing en vormen een alternatief voor de gang naar de rechter

Stichting het Juridisch Loket (hJL)

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven van het Juridisch loket. Het Juridisch Loket is een advies- en doorverwijsinstelling voor eerstelijns rechtshulp, die ervoor zorgt dat on- en mindervermogenden verzekerd zijn van toegang tot het rechtsbestel.

Overige subsidies

Dit betreft de subsidie die de SGC ontvangt voor de instandhouding van de commissie Algemeen (vangnetcommissie) ter uitvoering van de Imple­ mentatiewet buitengerechtelijke geschillenbeslechting consumenten.

Opdrachten

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP)

Het bureau WSNP coördineert de uitvoering van de Wet schuldsanering en reguleert de kwaliteit van de bewindvoering, onder andere door het register WSNP en een helpdesk. Via het bureau WSNP wordt een bijdrage verstrekt aan de Wspn-bewindvoerder die een schuldsanering naar behoren afwikkelt. De wetswijziging Wsnp is 7 februari 2023 door de Eerste Kamer als hamerstuk aangenomen en op 1 juli jl. in werking getreden. Bij de behandeling is de duur van het traject in beginsel gehalveerd. Er is besloten ook te kijken naar het Besluit vergoedingen bewindvoerder schuldsanering waarvan de beoogde inwerkingtredingsdatum 1 januari 2024 is.

Toevoegingen Rechtsbijstand

De Raad voor Rechtsbijstand verstrekt toevoegingen aan een advocaat of mediator voor de verlening van rechtsbijstand aan rechtzoekenden met een laag inkomen en vermogen. In onderstaande tabel is een uitsplitsing in uitgaven en in aantallen weergegeven van de productiegegevens van de Raad over de verschillende onderdelen binnen de rechtsbijstand.

32.3 Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Autoriteit Persoonsgegevens (AP)

In de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) staat dat elke lidstaat van de Europese Unie een gegevensbeschermingsautoriteit heeft die onafhankelijk toezicht houdt op het gebruik van persoonsgegevens. In Nederland is dat de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). De taken en bevoegdheden van de AP staan in de AVG en zijn verder uitgewerkt in de Uitvoeringswet AVG (UAVG). De AP houdt toezicht, doet onderzoek, geeft adviezen (bijvoorbeeld over nieuwe wet- en regelgeving die gaat over de verwerking van persoons­ gegevens), geeft voorlichting over privacywet­geving, verstrekt informatie en verschaft helderheid over de uitleg van wettelijke normen. De AP is bij de uitvoering van haar taken gehouden aan de bepalingen van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). In het Coalitieakkoord 2021-2025 is opgenomen dat wettelijk wordt geregeld dat algoritmes worden gecontroleerd op transpa­rantie, discriminatie en willekeur en dat een algoritmetoezichthouder dit bewaakt. Deze algoritmetoezichthouder is ondergebracht bij de directie Coördinatie Algoritmes van de AP. De Staatssecretaris Koninkrijksrelaties en Digitalisering is beleidsmatig verantwoordelijk voor deze directie. Het budget stijgt van € 36,8 mln. in 2023 naar € 40,1 mln. in 2024. Gedeeltelijk komt dit voort uit de toekenning van loon- en prijsbijstelling van € 2.3 mln. en voor het overige deel is het de resultante van de toevoeging van oplopende gelden uit het Coalitieakkoord. De budgetreeks stabiliseert in het jaar 2026.

College voor de Rechten van de Mens

Het College voor de Rechten van de Mens (hierna: het College) is het nationale mensenrechteninstituut van Nederland. Als onafhankelijke toezichthouder belicht, beschermt en bevordert het College de mensen rechten in zowel Europees als Caribisch Nederland. Daartoe voert het College de taken uit die bij de Wet College voor de rechten van de mens zijn opgedragen. Het College doet onderzoek, adviseert de regering en het parlement, rapporteert aan internationale comités, geeft voorlichting, bevordert mensenrechteneducatie en oordeelt in individuele gevallen over discriminatie. Het College is tevens toezichthouder voor het VN-verdrag handicap. Het rapporteert jaarlijks over de manier waarop dat verdrag in Nederland wordt uitgevoerd en nageleefd.

Nederlands Register Gerechtelijke Deskundigen (NRGD)

Het NRGD waarborgt en bevordert de kwaliteit van de inbreng van deskundigen in de rechtsgang. Indien een deskundige, zoals een psycholoog, toxicoloog of orthopedagoog, zich als gerechtelijk deskundige wil laten registreren, dient de aanmelding getoetst te worden door het NRGD. Het NRGD heeft een wettelijke basis (Wet deskundigen in strafzaken) en is onafhankelijk.

Stichting Advisering Bestuursrechtspraak (StAB)

De StAB adviseert, door middel van deskundigenberichten, op verzoek van de Raad van State en de rechtbanken over geschillen op het terrein van de fysieke leefomgeving zoals milieu, ruimtelijke ordening, water, bouw en schade.

Bijdrage medeoverheden

Bijdrage aan Raad voor de rechtspraak (Rvdr)

De Minister voor Rechtsbescherming bekostigt de rechtspraak via de Raad voor de rechtspraak. De Raad voor de rechtspraak (Rvdr) is het landelijk orgaan van de Rechtspraak, die verder bestaat uit de rechtbanken, de gerechtshoven, de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het Bedrijfsleven. De Raad bevordert de kwaliteit en eenheid van de rechtspraak, verzorgt de financiën, houdt toezicht en ondersteunt de bedrijfsvoering bij de gerechten. De Raad spreekt zelf geen recht. In dit artikelonderdeel wordt de totstandkoming van de bijdrage van de Minister voor Rechtsbe­scherming aan de Raad voor de rechtspraak toegelicht.

Prijsafspraken

In het besluit Financiering Rechtspraak 2005 is bepaald dat de prijzen voor de Rechtspraak voor een periode van drie jaar worden vastgesteld en opgenomen in de begroting van JenV. Er zijn met de Rvdr prijsafspraken gemaakt voor de periode 2023-2025.

Instroom, financiering en productie

Conform de Wet op de rechterlijke organisatie heeft de Rvdr zijn begro­tingsvoorstel ingediend bij de Minister voor Rechtsbescherming op basis van de in- en uitstroomramingen uit onder andere het Prognosemodel Justitiële ketens, op basis van de prijzen zoals zijn vastgelegd in het Prijsakkoord 2023-2025. Hieruit volgt dat de instroom neerwaarts is bijgesteld ten opzichte van de instroomprognose in de vorige begroting.

Met deze bijdrage is onderstaande productieafspraak met de Raad voor de rechtspraak gemaakt.

Toelichting

In de mutatie in de bijdrage aan de Rvdr is compensatie voor loon- en prijsontwikkeling (loon- en prijsbijstelling) verwerkt, een verlaging vanwege de geraamde daling van het aantal rechtszaken (Prognosemodel Justitiële Ketens) en aanvullingen in het kader van de aanpak van ondermijning. Tevens is de bijdrage verhoogd vanwege geraamde groei van het aantal vreemdelingenzaken (Meerjaren Productie Prognoses (MPP) Vreemdelingenketen).

Subsidies

Subsidie Rechtspleging

De subsidie Rechtspleging betreft met name een subsidie aan de Nederlandse Vereniging voor de Rechtspraak (NVvR).

Subsidie Wetgeving

De subsidie Wetgeving betreft een subsidie aan de Stichting Recht en Overheid (Academie voor Wetgeving en Academie voor Overheidsjuristen) en aan het Nederlandse Juristencomité voor de mensenrechten (NJCM).

Ontvangsten

Griffierechten

Het Ministerie van JenV ontvangt griffierechten van burgers, overheden, bedrijven en ander rechtspersonen die civiele of bestuursrechtelijke procedures starten. Deze ontvangsten dalen vanwege de verlaging van de griffierechten vanaf 2024.