Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Den Haag, 26 november 2007
De Najaarsnota presenteert de uitvoeringsmutaties in het lopende begrotingsjaar, en is de laatste uitvoeringsnota van het jaar. Gelijktijdig met de Najaarsnota worden de hiermee samenhangende suppletoire begrotingswetten aan de Staten-Generaal aangeboden.
Het EMU-saldo 2007 komt naar huidige inzichten uit op een tekort van 0,2% BBP. Dat is 0,2%-punt beter dan ten tijde van Prinsjesdag werd verwacht. De verbetering wordt veroorzaakt door een meevaller bij de gasbaten en bij de belasting- en premieontvangsten. Tevens verbetert het saldo door onderuitputting op diverse begrotingen, vooral bij het Infrastructuurfonds en het Fonds Economische Structuurversterking (FES).
In deze nota wordt achtereenvolgens ingegaan op de ontwikkeling van de uitgaven (paragraaf 2), de ontwikkeling van de inkomsten (paragraaf 3) en de gevolgen voor het EMU-saldo en de EMU-schuld (paragraaf 4).
De uitgaven vertonen een onderschrijding van 0,4 miljard euro ten opzichte van het kader. Ten opzichte van de Miljoenennota 2008 blijven de zorguitgaven vrijwel ongewijzigd (geen nieuwe uitvoeringsinformatie beschikbaar), terwijl de uitgaven onder het kader RBG-eng een onderschrijding van 0,6 miljard euro en de SZA-uitgaven een overschrijding van 0,2 miljard euro laten zien.
Tabel 2.1 Uitgaventoetsing totale kader in miljarden euro (min is onderschrijding)
| 2007 | |
|---|---|
| Totale uitgavenkader | 197,7 |
| Miljoenennota 2008 | 0,0 |
| Rijksbegroting in enge zin | – 0,6 |
| Sociale Zekerheid | 0,2 |
| Zorg | 0,0 |
| Najaarsnota 2007 | – 0,4 |
Onderstaande tabellen geven – per budgetdisciplinesector – een overzicht van de mutaties sinds de Miljoenennota 2008.
Tabel 2.2 Uitgaventoetsing RBG-eng in miljarden euro (min is onderschrijding)
| 2007 | |
|---|---|
| Uitgavenkader RBG-eng in lopende prijzen | 93,1 |
| Miljoenennota 2008 | 0,0 |
| EU-afdrachten | – 0,3 |
| Huurtoeslag | 0,2 |
| Winst DNB | – 0,1 |
| In=uittaakstelling | 0,5 |
| Onderuitputting Infrastructuurfonds | – 0,7 |
| Onderuitputting diverse begrotingen | – 0,2 |
| Najaarsnota 2007 | – 0,6 |
Bij het kader RBG-eng doen zich verschillende mee- en tegenvallers voor. Zo vallen de afdrachten aan de Europese Unie (EU) lager uit. De lagere afdrachten worden enerzijds veroorzaakt doordat de Europese Commissie de cijfers van het Europese Bruto Nationaal Inkomen (BNI) en de BTW heeft aangepast op basis van realisaties. Anderzijds is op de EU-begroting onderuitputting opgetreden bij de landbouwuitgaven, bij de structuurfondsen en bij onderzoeksprogramma’s. Ook de winstraming DNB vertoont een meevaller. Verder is er sprake van onderuitputting bij het Infrastructuurfonds, vooral door vertragingen bij enkele grote infrastructuurprojecten. Zo is bijvoorbeeld de aanleg van wegen (A4, A12 en A2) vertraagd als gevolg van uitspraken van de Raad van State. Daarnaast leidt de vertraging in de oplevering van de HSL er toe dat de betalingen doorschuiven naar 2008. De middelen blijven beschikbaar voor het Infrastructuurfonds en kunnen in de komende jaren worden uitgegeven. Daarentegen doet zich een tegenvaller voor bij de huurtoeslag. De oorzaak hiervan wordt nog onderzocht. Vóór het kerstreces ontvangt u een brief met nadere informatie. De in=uittaakstelling1 voor het kader RBG-eng bedraagt dit jaar 469 miljoen euro. De taakstelling voor dit kader wordt volledig ingevuld door de onderuitputting die op diverse begrotingen is opgetreden.
Tabel 2.3 Uitgaventoetsing SZA-kader in miljarden euro (plus is overschrijding)
| 2007 | |
|---|---|
| SZA-kader in lopende prijzen | 56,7 |
| Miljoenennota 2008 | 0,0 |
| Uitvoering Sociale Zekerheid | 0,2 |
| In=uittaakstelling | 0,1 |
| Onderuitputting begroting | – 0,1 |
| Najaarsnota 2007 | 0,2 |
Het SZA-kader wordt per saldo (premie en begroting) overschreden met 0,2 miljard euro. Op basis van uitvoeringsinformatie van het Uitvoeringsorgaan Werknemers Verzekeringen (UWV) laat de premiegefinancierde sociale zekerheid een tegenvaller zien. De tegenvaller is ontstaan bij de Ziekte- en Werkloosheidswet (beide zowel door volume- als prijseffecten), evenals bij de Arbeidsongeschiktheidsregelingen (bijna volledig verklaarbaar door een volume-effect).
Bij de begrotingsgefinancierde sociale zekerheid is sprake van onderuitputting (0,1 miljard euro). Deze onderuitputting is ingezet voor invulling van een groot deel van de in=uittaakstelling, die voor het SZA-kader 154 miljoen euro bedraagt. Het restant moet nog gerealiseerd worden in de laatste maanden van dit jaar.
Tabel 2.4 Uitgaventoetsing Budgettair Kader Zorg in miljarden euro
| 2007 | |
|---|---|
| BKZ in lopende prijzen | 47,9 |
| Miljoenennota 2008 | 0,0 |
| Uitvoering Zorg | 0,0 |
| Najaarsnota 2007 | 0,0 |
Ten opzichte van de Miljoenennota 2008 is geen nieuwe uitvoeringsinformatie beschikbaar voor de Zorg. Wel hebben zich enkele kleinere mutaties voorgedaan. Bij de vergoeding van de arbeidskostenontwikkeling (incidentele loonontwikkeling bij de OVA) is sprake van een tegenvaller van 27 miljoen euro.
Uitgaven niet relevant voor enig kader en overig
Er zijn tevens mutaties die niet tot enig kader behoren. Zo is sprake van onderuitputting bij het Fonds Economische Structuurversterking (326 miljoen euro) en laat de aardgasbatenraming een meevaller zien (450 mln euro)1. Deze meevaller wordt verklaard door de definitieve afrekening over 2006 en door een opwaartse bijstelling van het geraamde productievolume in 2007. Verder heeft de Staat recentelijk de staatsdeelneming Connexxion verkocht (219 miljoen euro). De ontvangsten als gevolg van deze verkoop tellen niet mee bij de berekening van het EMU-saldo.2
De werkgeversbijdrage kinderopvang is verschoven van de premies werknemersverzekeringen naar de niet-belastingontvangsten, en blijft relevant voor het inkomstenkader (0,5 miljard euro, zie ook de inkomstenparagraaf). Deze technische verschuiving heeft per saldo geen gevolgen voor het EMU-saldo.
Tabel 2.5 Mutaties niet relevant voor enig uitgavenkader, wel EMU-relevant (in miljarden euro)
| 2007 | |
|---|---|
| Onderuitputting FES | – 0,3 |
| Aardgasbaten | – 0,5 |
| Werkgeversbijdrage kinderopvang (technische verschuiving, blijft lastenkader) | – 0,5 |
| Overig, o.a. kas-transverschillen (KTV’s) | – 0,1 |
| Mutaties Najaarsnota 2007* | – 1,3 |
* Door afrondingsverschillen wijkt de som van de delen af van het totaal.
Ten opzichte van de Miljoenennota 2008 is de inkomstenraming met 0,4 miljard opwaarts bijgesteld. De hierboven genoemde technische verschuiving bij de werkgeversbijdrage kinderopvang zorgt voor een neerwaartse aanpassing van de premies werknemersverzekeringen met 0,5 miljard euro. Per saldo komen de inkomsten in 2007 0,1 miljard euro lager uit dan de stand Miljoenennota 2008.
Tabel 3.1 Ontwikkeling van de overheidsinkomsten 2007 (in miljarden euro) cf. EMU-definitie
| Stand MN 2008 | Stand NJN 2007 | Mutatie | |
|---|---|---|---|
| Totaal belastingen en premies op EMU-basis | 207,4 | 207,3 | – 0,1 |
| w.v. belastingen en premies volksverzekeringen | 166,6 | 166,8 | 0,2 |
| w.v. premies werknemersverzekeringen * | 40,9 | 40,6 | – 0,3 |
* Waarvan – 0,5 miljard euro als gevolg van technische aanpassing en + 0,2 miljard euro als gevolg van meevallende inkomsten.
Onderliggend is er sprake van verschillende mee- en tegenvallers. Deze laten zich geheel verklaren door de tot nog toe gerealiseerde ontvangsten over 2007. Meevallers zijn er met name bij de BTW (0,3 miljard euro), de dividendbelasting (0,5 miljard euro) en de premies werknemersverzekeringen (0,2 miljard euro). Daarnaast zijn er bescheiden meevallers bij de accijnzen, de Vennootschapsbelasting (Vpb) en de overdrachtsbelasting. Bij Miljoenennota 2008 kon hiervoor ook al een meevaller worden genoteerd. De ontwikkeling van de overdrachtsbelasting verloopt in 2007 gunstiger dan wat op basis van de ontwikkeling op de huizenmarkt zou worden verwacht. De raming van de belastingen op milieugrondslag is met – 0,6 miljard bijgesteld en betreft met name de energiebelasting op gas. De oorzaak hiervan zijn waarschijnlijk de meevallende jaarafrekeningen van energiebedrijven voor bedrijven en huishoudens als gevolg van het relatief warme winterseizoen 2006/2007. Ten slotte is er neerwaartse bijstelling bij de inkomensheffing (– 0,3 miljard euro). Dit wordt veroorzaakt door hogere teruggaven van inkomensheffing over eerdere jaren.
Omdat er geen nieuw economisch beeld van het CPB beschikbaar is, kan op dit moment nog niet worden bepaald in hoeverre de economische ontwikkeling verantwoordelijk is voor deze bijstellingen. Ook de doorwerking van de ramingsbijstelling naar latere jaren is daarom nog niet vast te stellen. Bij de Voorjaarsnota 2008 wordt de Tweede Kamer hierover nader geïnformeerd.
Tabel 3.2 Ontwikkeling belasting en premieontvangsten 2007 (conform EMU-definitie) ten opzichte van de Miljoenennota 2008 (+/- is meer/minder ontvangsten)
| Mutatie | |
|---|---|
| Kostprijsverhogende belastingen | 0,0 |
| Omzetbelasting | 0,3 |
| Accijnzen | 0,1 |
| Belastingen van rechtsverkeer | 0,1 |
| Belastingen op milieugrondslag | – 0,6 |
| BPM/MRB | 0,0 |
| Overige kostprijsverhogende belastingen | 0,1 |
| Belastingen en premies volksverzekeringen op inkomen, winst en vermogen | 0,2 |
| Inkomstenheffing | – 0,3 |
| Loonheffing | 0,0 |
| Dividendbelasting | 0,5 |
| Vennootschapsbelasting | 0,1 |
| Successierechten | – 0,1 |
| Overige belastingen op inkomen, winst, vermogen en niet nader toe te rekenen belastingontvangsten | 0,0 |
| Aansluiting op EMU-basis | 0,0 |
| Totaal belastingen en premies volkverzekeringen | 0,2 |
| Premies werknemersverzekeringen | – 0,3 |
| Totaal belastingen en premies | – 0,1 |
4. EMU-saldo en EMU-schuld \ {tab1}Tabel 4.1 EMU-saldo ten opzichte van MN 2008 (% BBP)}
| 2007 | |
|---|---|
| EMU-saldo Miljoenennota 2008 | – 0,4% |
| Inkomsten* | 0,1% |
| Uitgaven onder de kaders | 0,1% |
| Overig, o.a. gasbaten (transactiebasis) en FES* | 0,1% |
| EMU-saldo Najaarsnota 2007** | – 0,2% |
* Exclusief technische verschuiving werkgeversbijdrage kinderopvang
** Door afrondingsverschillen wijkt de som van de delen af van het totaal
Het EMU-saldo verbetert van – 0,4% BBP in de Miljoenennota 2008 tot – 0,2% BBP in de Najaarsnota. De verbetering wordt veroorzaakt doordat de kaderrelevante uitgaven een meevaller laten zien (0,4 miljard euro), door een meevaller bij de belasting- en premieontvangsten (0,4 miljard euro) en de gasbaten (0,35 miljard euro, transactiebasis), en door onderuitputting bij het FES (0,3 miljard euro).
De raming van de EMU-schuld verbetert met 0,3%-punt, en wel van 46,8% BBP in de Miljoenennota tot 46,5% BBP in de Najaarsnota. Naast bovengenoemde oorzaken heeft o.a. de verkoop van Connexxion (0,2 miljard euro) invloed gehad op deze verbetering.
Onderstaande grafiek geeft het EMU-saldo en de EMU-schuld 2007 weer voor de landen van de eurozone.
Figuur I: EMU-schuld en tekort in 2007 (eurozone, % BBP) Bron: Europese Commissie, Economic Forecast Autumn 2007 (november 2007)
