De uitgaven onder het deelplafond Rijksbegroting zijn hoger uitgekomen dan geraamd in de Miljoenennota 2023. Omdat het plafond Rijksbegroting sinds de Miljoenennota 2023 omhoog is bijgesteld, is er wel onderschrijding opgetreden van 1,4 miljard euro. Tabel 2.1.4 toont een uitsplitsing van de ontwikkelingen onder het deelplafond Rijksbegroting.

Uitgavenmutaties met aanpassing van het uitgavenplafond

2. Overboekingen met Sociale Zekerheid, Zorg en Investeringen

Het uitgavenplafond Rijksbegroting werd bij de Voorjaarsnota 2023 met 458 miljoen euro, bij de Miljoenennota 2023 met 265 miljoen euro en in dit FJR met 30 miljoen euro opwaarts bijgesteld voor overboekingen met de deelplafonds Sociale Zekerheid, Zorg en Investeringen.

3. Loon- en prijsontwikkeling

De budgetten onder het deelplafond Rijksbegroting worden ieder jaar bijgesteld op basis van de loon- en prijsontwikkeling die het CPB raamt. Dit gebeurt volgens reguliere systematiek bij de Voorjaarsnota.

4. Extra LPO-uitkering

De eenmalige extra prijsbijstelling komt voort uit de toezegging uit de Najaarsnota 2022 om extra prijsbijstelling uit te keren om de (semi-)collectieve sector structureel extra te compenseren voor de hoge inflatie in 2022.

5. Oekraïne plafondcorrecties

In 2023 hebben de ministers van Buitenlandse Zaken (BZ) en Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (BHOS) met drie pakketten steun verleend aan Oekraïne. Nederland heeft onder andere steun geboden op het gebied van ontmijning, landbouw, waarheidsvinding en gerechtigheid (accountability) en gezondheidszorg. Ook heeft Nederland bijdrages verleend aan steunprogramma’s van verschillende internationale financiële instellingen, zoals de Wereldbank en de European Bank for Reconstruction and Development (EBRD).

6. Bijstelling energiepakket en gasbaten 2023

Om rust in het begrotingsproces te brengen is bij de Voorjaarsnota 2023 besloten om op basis van het Centraal Economisch Plan (CEP) 2023 de precieze dekkingsopgave voor het energiepakket voor 2023 vast te zetten. Dit betekent dat budgettaire gevolgen van verdere prijsontwikkeling gedurende het jaar ten laste of ten gunste van het saldo van 2023 komen. Hiervoor wordt het uitgavenplafond gecorrigeerd. Ook wordt de ontwikkeling van de gasbaten in 2023 als plafondcorrectie meegenomen, omdat deze ook afhankelijk is van de gasprijs.

7. Norg Akkoord

Aan de hand van de in arbitrage vastgestelde berekeningswijze wordt na afloop van elk gasjaar berekend wat de vergoeding is die de overheid dat jaar moet betalen voor de gewijzigde inzet van de gasberging in Norg.

8. Bijstelling dividend EBN

Als gevolg van de ingevoerde solidariteitsbijdrage is het dividend van EBN lager. Hiervoor is het plafond gecorrigeerd.

9. Bijstelling ontvangsten Mijnbouwwet

Als gevolg van vertraagde ontvangsten uit 2022 die in 2023 zijn ontvangen, is het plafond hiervoor in 2023 gecorrigeerd.

10. Koopkrachtpakket augustusIn paragraaf 2.2.1 van de Miljoenennota 2024 wordt dit pakket toegelicht.

11. GrondbankDeze middelen zijn bedoeld voor de aankoop van gronden, als onderdeel van de Transitie Landelijk Gebied. In 2023 is hiermee geen grond aangekocht. Met deze mutatie wordt 100 miljoen euro overgeheveld naar 2024 en 90 miljoen euro komt niet tot besteding.

12. Overige plafondcorrecties

Deze post bevat alle overige mutaties waarvoor het plafond van de Rijksbegroting is gecorrigeerd. Dit zijn onder andere de budgettaire effecten van de amendementen die zijn aangenomen bij de begrotingsbehandelingen en de behandeling van de Prinsjesdag ISB. Voor deze kasschuiven op de begrotingen van SZW en BHOS wordt het uitgavenplafond bij de Najaarsnota 2023 gecorrigeerd.

Uitgavenmutaties met beslag op de budgettaire ruimte

16. Homogene groep internationale samenwerking (HGIS)

Conform de reguliere systematiek is het budget voor Official Development Assistance (ODA) van de HGIS bijgesteld op basis van de verwachte volumeontwikkeling van het bni uit de meest recente CPB-raming (MEV). Deze positieve bijstelling leidt tot een verhoging van de BHOS-begroting, maar leidt tot een generale tegenvaller van 95 miljoen euro in 2023.

17. EU-afdrachten

Dit betreft het saldo van alle uitgaven- en ontvangstenmutaties die op de EU-afdrachten hebben plaatsgevonden in 2023. Bij de Voorjaarsnota 2023 is de raming van de EU-afdrachten naar beneden bijgesteld. Deze bijstelling werd veroorzaakt door onder andere de afrekening van de vijfde aanvullende begroting van 2022 en een actualisatie van de korting die Nederland ontvangt op de bni-afdracht. Bij de Miljoenennota 2023 is onder andere de lenteraming van de Europese Commissie verwerkt. Bij de Najaarsnota 2023 zijn de EU-afdrachten naar beneden bijgesteld door de verwerking van de vierde aanvullende begroting van de Europese Commissie, waarin onderuitputting op de cohesiefondsen werd verwerkt. Tot slot zijn bij de Slotwet de realisaties verwerkt. De EU-afdrachtenraming is hierbij naar boven bijgesteld, omdat de lagere afdrachten uit de Najaarsnota neerslaan in 2023 in plaats van 2024. Een uitgebreide toelichting van alle onderliggende mutaties is te vinden in het jaarverslag van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

18. Rente

In de CEP-raming van het CPB zijn de rentestanden bij de Voorjaarsnota 2023 meerjarig opwaarts bijgesteld ten opzichte van de standen die in de Miljoenennota verwerkt zijn. In combinatie met de wijzigingen in het kassaldo leidt dit tot een meerjarige tegenvaller die oploopt tot 7,4 miljard euro in 2028. Volgens de begrotingsregels worden macro-economische uitgavenmutaties na de kabinetsperiode niet betrokken in de besluitvorming. Daarmee is de oploop in de rente na de kabinetsperiode geen onderdeel van de besluitvorming. De structurele dekkingsopgave als gevolg van de opgelopen rente-uitgaven is 2,5 miljard euro. De mutaties op de rente van de vlottende schuld zijn sterk afhankelijk van de rente en het kassaldo op de korte termijn. Deze mutaties worden vanaf 2025 niet betrokken bij de dekkingsopgave.

19. Dividenden

De dividendraming wordt aangepast aan de meest recente informatie over het verwachte dividend van de staatsdeelnemingen, als gevolg van de huidige marktomstandigheden.

20. Accres Gemeentefonds, Provinciefonds en BCF

Deze post bevat het accres voor het Gemeentefonds en Provinciefonds en de mutaties als gevolg van de voorlopige afrekening van het btw-compensatiefonds (BCF) voor 2023.

21. Meevaller BCF

De bijdrage aan gemeenten is lager uitgevallen, omdat gemeenten minder btw hebben gedeclareerd dan geraamd. Het is op voorhand niet exact vast te stellen hoeveel btw gemeenten declareren, dit betreft altijd een schatting.

22. Meevaller SDE

Als gevolg van hogere energieprijzen worden de SDE-uitgaven naar beneden bijgesteld (5 miljard euro in de periode 2023-2025). De subsidieregeling vergoedt namelijk de onrendabele top van projecten, en deze wordt kleiner bij hogere energieprijzen waardoor de subsidie-uitgaven lager zullen zijn. In 2023 betreft dit een meevaller van 1,3 miljard euro.

23. Maatregelen energiepakket

Bij de Voorjaarsnota 2023 is het energiepakket op basis van het CEP 2023 herijkt. Deze herijking resulteerde in een resterende dekkingsopgave. Deze opgave is bij de Voorjaarsnota 2023 gedekt aan de uitgavenkant met de meevaller uit de SDE. Het energiepakket bestaat uit de gasbaten, het tijdelijk prijsplafond voor kleinverbruikers, het prijsplafond Caribisch Nederland, de tegemoetkoming energiekosten (TEK), de tijdelijke tegemoetkoming blokaansluitingen en de uitvoeringskosten voor deze maatregelen.

24. Raming Schade en herstel Groningen

Jaarlijks wordt bij de Voorjaarsnota de schade- en versterkingsraming bijgesteld op basis van nieuwe inzichten en wordt het nieuwe begrotingsjaar toegevoegd.

25. Vrijval TEM

Het Hof van Justitie heeft in de Landen en Gebieden Overzee (LGO)-zaak bepaald dat Nederland een bedrag van 17 miljoen euro verschuldigd is, wat is gedekt vanuit de Traditionele Eigen Middelen (TEM) reservering op de Aanvullende Post. Hiervoor is 34 miljoen euro geraamd, waarvan 17 miljoen euro bij de Miljoenennota 2024 vrijvalt. Daarnaast valt 40 miljoen euro bij de Miljoenennota 2024 vrij op de Aanvullende Post als gevolg van de lager uitgevallen nabetaling over de invoer van Lage Waarde Textiel en Schoenen (LWTS).

26. WarmtelinQ

Bij de Miljoenennota 2023 is 427 miljoen euro in 2023 overgeheveld van de Aanvullende Post naar de EZK-begroting voor WarmtelinQ. Deze middelen zijn echter pas benodigd in latere jaren, daarom wordt 427 miljoen euro in 2023 doorgeschoven naar latere jaren.

27. Asiel

Bij de Voorjaarsnota 2023 volgde uit de Meerjaren Productie Prognose (MPP) een hogere asielinstroom dan waar in de begroting rekening mee gehouden was. Een hogere geraamde asielinstroom heeft consequenties voor onder andere het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA), de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en Nidos (voor alleenstaande minderjarige vluchtelingen), omdat er meer opvang nodig is en meer asielaanvragen behandeld moeten worden. Voor de budgettaire verwerking is het medio-scenario uit de MPP als uitgangspunt gehanteerd. Dit heeft geleid tot budgettaire bijstellingen voor de periode 2023 tot en met 2026, waarbij vanwege de onzekerheid in de asielprognose in 2026 uitgegaan is van het uitgavenniveau in 2025. Conform de reguliere systematiek is een deel van de kosten van eerstejaars asielopvang gefinancierd uit het ODA-budget van de BHOS-begroting.

28. Spreidingswet

In afwachting van parlementaire goedkeuring voor de Spreidingswet is bij de Voorjaarsnota 2023 structureel budget voor de uitvoering en voor de bonussystematiek op de Aanvullende Post gereserveerd.

29. Afpakken en boetes

Bij de Voorjaarsnota 2023 was een tegenvaller op de boeteontvangsten voorzien van circa 151 miljoen euro, als gevolg van het uitvallen van flitspalen en trajectcontroles wegens onderhoudswerkzaamheden en door na-ijlende corona-effecten in de ramingsmethodiek. Bij de Najaarsnota 2023 bleek de mobiliteit te zijn aangetrokken en was er sprake van een meevaller van 157,5 miljoen euro. Bij afpakken deed zich door het uitblijven van grote transacties en schikkingen bij de Najaarsnota 2023 een tegenvaller voor van circa 284 miljoen euro.

30. Diversen JenV (Efficiencytaakstelling JenV en bewaken en beveiligen)

In verband met de rijksbrede dekkingsopgave is er door JenV een taakstelling op de apparaatsuitgaven ingeboekt. De efficiencytaakstelling is circa 28 miljoen euro in 2023. Het stelsel Bewaken en Beveiligen is een instrument in het beschermen van de democratische rechtsstaat en in de strijd tegen (georganiseerde) criminaliteit. Voor het versterken van de capaciteit en doorontwikkeling van het stelsel heeft het kabinet structureel aanvullende middelen beschikbaar gesteld bij de Voorjaarsnota 2023. Voor 2023 was dit 14 miljoen euro.

31. Toeslagen

Op basis van de actuele inzichten over de realisatie en voortgang van de Hersteloperatie Toeslagen wordt het totaal meerjarig beschikbare budget op de FIN-begroting IX naar boven bijgesteld met 299 miljoen euro in 2023.

32. TenneT

Na validatie door een extern adviseur is de kapitaalinjectie 2023 voor TenneT naar beneden bijgesteld (220 miljoen euro) bij de Miljoenennota 2024. Deze bijstelling is het gevolg van de toekenning van financieringsvoordelen van TenneT Holding aan TenneT Nederland. Daarmee is de kapitaalbehoefte voor de Nederlandse activiteiten in 2023 lager dan eerder geraamd. In 2024 is de geraamde terugbetaling van de kapitaalinjectie navenant neerwaarts bijgesteld.

33. Rente ontvangsten belasting- en invorderingsrente en studiefinanciering

De raming van de belasting- en invorderingsrente (BIR) is meerjarig herijkt, mede als gevolg van de doorwerking van renteverhogingen door de ECB op de belasting- en invorderingsrente. De BIR-rentepercentages worden daarnaast aangepast. Het nettoresultaat van hogere uitgaven en hogere ontvangsten draagt het ministerie van Financiën bij aan het generale beeld. Wegens een hogere rente zijn de renteontvangsten omhoog bijgesteld. Hierdoor is er een structurele meevaller ontstaan op de rente-onvangsten van de studiefinanciering. In het jaar 2023 was dit een meevaller van 8 miljoen. Structureel leidt dit tot een meevaller van 246 miljoen euro.

34. Jeugdbescherming

Bij de Voorjaarsnota 2023 heeft het kabinet structureel aanvullende middelen beschikbaar gesteld voor jeugdbescherming. Voor 2023 was dit 43 miljoen euro.

35. LPO-tranche 2023 en volgende primair onderwijs en voortgezet onderwijs en LPO-transitiefondsEen deel van de ontvangen loon- en prijsbijstelling op artikel 1 en 3 (Primair- en voortgezet onderwijs) wordt ingezet om te voldoen aan de rijksbrede dekkingsopgave. LNV heeft in 2023 2 miljoen euro bijgedragen aan de dekkingsopgave voor de rentetegenvaller. Dit budget is afkomstig van de loon-en prijsbijstelling van het Transitiefonds.

36. Onbenutte eindejaarsmarge OCWOCW heeft in het voorjaar 117 miljoen euro van de eindejaarsmarge ingezet als onderdeel van de rijksbrede dekkingsopgave.

37. SLIM-regelingDe scholingssubsidie STAP, die in 2024 wordt stopgezet, is in 2023 conform motie-Van der Lee c.s. gerichter vormgegeven. Hierdoor valt in 2023 een bedrag vrij van 147 miljoen euro bij de Miljoenennota 2024. Van dit bedrag wordt 73,5 miljoen euro aangewend om het budget voor de scholingssubsidie SLIM incidenteel te verhogen van 2024 tot en met 2027. Hiermee wordt (eveneens volgens motie-Van der Lee c.s) individuele scholing beschikbaar gesteld.

38. Huurtoeslag

De huurtoeslag-raming is bijgesteld op basis van de raming van het CPB. De betreft onder andere de gevolgen van beleidsbeslissingen in de huurtoeslag hervorming, afspraken met woningcorporaties over de hoogte van huren en het afgenomen aantal huurtoeslagontvangers.

39. PallasDe resterende dekking voor de publieke investering in Pallas is gevonden in de groeiruimte Zvw. Deze is overgeheveld van plafond Zorg naar plafond Rijksbegroting.

40. Update VWS-begrotingBij de Voorjaarsnota 2023 is er 96 miljoen euro aan onderuitputting structureel ingeboekt op de VWS-begroting. Bij de Miljoenennota waren er in 2023 lagere uitgaven bij diverse beleidsprogramma's van VWS (-176 miljoen euro), waaronder de versterking van de basiszorg (-17 miljoen euro) en bij ZonMw (-45,5 miljoen euro).

41. Kasschuiven

Sinds de Miljoenennota 2023 is een aantal kasschuiven verwerkt. Per saldo is er 2 miljard euro uit 2023 geschoven naar latere jaren.

42. Onderuitputting

De totale onderuitputting over alle deelplafonds bedraagt 7,2 miljard euro. Van dit bedrag is 4,4 miljard euro onderuitputting op het deelplafond Rijksbegroting. Een uitgebreidere toelichting bij de totale onderuitputting is te vinden in paragraaf 2.1.1.

43. Eindejaarsmarge

Bij de Voorjaarsnota 2023 is de eindejaarsmarge ten hoogte van 2,96 miljard euro op het deelplafond Rijksbegroting geboekt. De eindejaarsmarge is bedoeld om ondoelmatige besteding van middelen aan het einde van het jaar te voorkomen door onbestede middelen naar het volgende jaar door te schuiven. Hiervoor geldt een maximum van 1,0% van de bruto uitgaven onder het deelplafond Rijksbegroting.

44. In=uit-taakstellingBij de Voorjaarsnota 2023 is de reguliere in=uit-taakstelling ten hoogte van 2,897 miljard euro op deelplafond Rijksbegroting ingeboekt. De in=uit-taakstelling is de tegenhanger van de eindejaarsmarge. Om te voorkomen dat het uitgavenplafond wordt overschreden door de uitkering van de eindejaarsmarge, wordt tegelijkertijd een even grote taakstelling ingeboekt, de zogenoemde in=uit-taakstelling. De in=uit-taakstelling wordt gaandeweg het jaar ingevuld. De invulling kan bestaan uit onderuitputting of andere meevallers op generale dossiers.

45. Invullen in=uit-taakstelling en aanvullende onderuitputting

Gedurende het jaar is de in=uit-taakstelling en aanvullende onderuitputting ingevuld. Het is hierbij van belang om naar het totaal te kijken in plaats van naar de verwerking per deelplafond. De verwerking op de verschillende deelplafonds is nodig om administratieve redenen. In paragraaf 2.1.1 wordt ingegaan op de invulling van de totale in=uit-taakstelling en aanvullende onderuitputting.

46. Diversen

De post Diversen bevat het saldo van alle resterende uitgavenmutaties onder het deelplafond Rijksbegroting.