Verbetervoorstellen
In het Financieel Jaarverslag van het Rijk 2022 is een beschrijving gegeven van de Evaluatie Verslaggevingsstelsel Rijksoverheid 202223. Uit de evaluatie blijkt dat het verslaggevingsstelsel voldoende functioneert, maar het eindrapport bevat ook twee voorstellen die de informatie(voorziening) kunnen verbeteren. Het eerste verbetervoorstel betreft de informatie(voorziening) op het gebied van (toekomstige) financiële risico’s. De eerste resultaten uit dit verbetervoorstel zijn in het Financieel Jaarverslag Rijk 2022 toegelicht. In dit hoofdstuk wordt het vervolg van dit traject toegelicht. Het tweede verbetervoorstel betreft de informatie(voorziening) op het gebied van investeringsprojecten en bezittingen, dat ook in het Financieel Jaarverslag van het Rijk 2022 is toegelicht. Met dit verbetervoorstel wordt mede opvolging gegeven aan de aanbevelingen uit het rapport ‘Zicht op Rijksbezit’ van de Algemene Rekenkamer. De verbetering van de informatievoorziening over rijksbezit is nog in gang en wordt hieronder toegelicht.
Verslaggeving financiële risico's (bij juridische procedures)
Naar aanleiding van de evaluatie van het rijksbrede verslaggevingsstelsel is het verbetervoorstel gedaan om toekomstige financiële risico's in de begroting en/of verantwoording inzichtelijk te maken. Het eerste verbetervoorstel is de informatievoorziening te verbeteren op het gebied van (toekomstige) financiële risico’s die voortkomen uit lopende juridische procedures. In het Financieel Jaarverslag van het Rijk 2022 is de aanpak en uitwerking van dit verbetervoorstel opgenomen.
Daarnaast is dit voorstel verder uitgewerkt in het kader van de Rijksbegrotingsvoorschriften 2024. Hierover heeft afstemming plaatsgevonden met zowel de financiële als de juridische afdelingen van alle departementen. Vanaf het jaarverslag 2023 is het de bedoeling dat departementen een overzicht opnemen van financiële risico’s die voortkomen uit juridische procedures. De criteria om deze risico's te vermelden in het jaarverslag zijn de volgende:
– Het gaat om lopende rechtszaken.
– Het geclaimde bedrag van is 25 miljoen euro of hoger.
– De risico's mogen alleen vermeld worden als de vertrouwelijkheid fo geheimhoudingsplicht het toelaat.
– De risico's mogen alleen vermeld worden als dit de onderhandelingspositie en procespositie van de Staat niet schaadt.
– Er geldt een uitzondering voor:
• arbitragezaken en bindend adviesprocedures;
• procedures over belastingopbrengsten;
• claimbrieven van advocaten die nog niet hebben geleid tot een rechtszaak.
In de zomer van 2024 vindt een nadere beschouwing van deze criteria plaats.
De tabel 3.5.1 geeft een overzicht weer van de casussen die in de jaarverslagen 2023 zijn opgenomen. Een nadere toelichting is te vinden in de departementale jaarverslagen. In een enkel geval zijn hier overigens ook risico's opgenomen die niet juridisch van aard zijn. Deze zijn in de tabel buiten beschouwing gelaten.
Departement | Casus |
|---|---|
EZK | Er loopt een rechtszaak over (on)rechtmatigheid van de Wet verbod op kolen. Deze is aangespannen door RWE en Uniper tegen de Staat (Ministerie van Economische Zaken en Klimaat). |
IenW | Er loopt een rechtsprocedure, VIA15 RWS versus GelreGroen bij de Raad van State, tot in 2024. Dit kan mogelijk leiden tot een schadevergoeding van 30 miljoen euro. |
JenV | De Staat (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Ministerie van Justitie en Veiligheid en Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat) is aansprakelijk gesteld door N.V. HVC en AEB Exploitatie B.V. over schade die geleden is als gevolg van het per 1 januari 2023 ingevoerde lachgasverbod. De mogelijke schade wordt geschat op 65 miljoen. Het is nog onduidelijk welk aandeel hiervan betrekking heeft op JenV. |
LNV | Er loopt een rechtszaak over (on)rechtmatigheid van de Tijdelijke subsidieregeling vermindering gevolgen brexit voor de visserij met een mogelijke schade van 185 miljoen euro. |
OCW | Er loopt een rechtszaak van 222 schoolbesturen tegen de Staat (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) die gaat over wel of niet te weinig ontvangen bekostiging door schoolbesturen vanwege een verandering van bekostigingssystematiek. De mogelijke schade hiervan wordt geschat op 251 miljoen euro. |
SZW | Er loopt een rechtszaak van gemeente Den Haag tegen de Staat (ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) over de vaststelling van het budget bijstand en loonkostensubsidie (LKS) 2017-2022. De mogelijke schade hiervan wordt geschat op 105 miljoen. |
VWS | Er loopt een rechtszaak over de gunning in 2012 van een opdracht voor Valys-vervoer van Connexxion Taxi Services B.V. tegen de Staat (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) met een mogelijke schade van 89 miljoen euro. |
Informatievoorziening rond rijksbezit
Een van de verbetervoorstellen richt zich op de informatievoorziening rondom bezittingen. Inzicht in bezittingen is essentieel, enerzijds vanuit de operationele aanwending en anderzijds vanwege de verantwoording van het geïnvesteerd maatschappelijk kapitaal.
Tot de rijksbezittingen behoren essentiële maatschappelijke voorzieningen waarvan burgers en bedrijven afhankelijk zijn zoals gebouwen, wegen, bruggen en sluizen. Maar ook defensiematerieel behoort hiertoe. In de Evaluatie Verslaggevingsstelsel Rijksoverheid 2022 is geconcludeerd dat de huidige informatievoorziening over bezittingen kan worden verbeterd.
De werkgroep Interne informatievoorziening werkt hierom aan een project dat zich richt op de verbetering van de verslaggeving over rijksbezit. Het project wordt naar verwachting in 2024 afgerond en de werkgroep zal haar bevindingen dan uitbrengen in het rapport Bezit beter in beeld. Dit rapport biedt besluitvormers en bestuurders binnen de Rijksoverheid aanbevelingen om de interne informatievoorziening en externe verantwoording van bezittingen te verbeteren. Het rapport geeft verdere achtergrond bij de aanbevelingen en vormt een naslagwerk voor departementen bij het versterken van de informatievoorziening over bezittingen.
Als onderdeel van het project lopen twee deelprojecten bij Defensie en Rijkswaterstaat, gericht op het verbeteren van de administratie, interne sturing en verslaggeving. Deze deelprojecten geven inzicht in de praktijkuitwerkingen.
– Project Inzicht in Kosten (Defensie): het Ministerie van Defensie werkt aan een programma dat beoogt de betrouwbaarheid te verbeteren van intracomptabele en meerjarige levensduurinformatie voor de belangrijkste materiële vaste activa van Defensie (wapensystemen, IT, infrastructuur en vastgoed). Door het inzicht te vergroten in de omvang, samenstelling, levensduur en waarde van deze activa, kan beter worden gestuurd op de met de investeringen samenhangende kosten gedurende de gehele levensduur. Dit project zal bijdragen aan een betrouwbaardere meerjareninvesterings- en onderhoudsplanning en betere besluitvorming over vervangingsinvesteringen.
– Project assetmanagement (RWS): om de toenemende instandhoudingsopgave van infrastructuur aan te pakken is het Ontwikkelplan Assetmanagement IenW ingesteld. Bij assetmanagement gaat het om systematische en gecoördineerde activiteiten waarmee een organisatie optimaal haar bedrijfsmiddelen beheert. Dit houdt in dat prestaties, risico's en kosten van assets van grote invloed zijn op besluitvorming om de strategische doelen van de organisatie te realiseren. Het Ontwikkelplan is gericht op de verdere ontwikkeling van het assetmanagement, om zo bij te dragen aan realistische en efficiënte keuzes in de instandhouding van de infrastructuur. Hiervoor is een meerjarig ontwikkeltraject ingezet met korte termijn verbeteringen en centrale sturing. Het assetmanagementproces en daaraan gerelateerde RWS-processen worden in hun totaliteit bezien en opnieuw beschreven. Het ontwikkeltraject is gestart in 2021.