Het jaar 2017 stond in de Nederlandse politiek in het teken van de verkiezingen voor de Tweede Kamer op 15 maart en de formatie van een nieuw kabinet. Het nieuwe kabinet presenteerde zich op 26 oktober. Dit betekent dat de verwijzingen naar «het kabinet» in dit verslag in belangrijke mate betrekking hebben op het demissionaire kabinet Rutte II en de nota Wat de wereld verdient. Waar beleid aan de orde is van het nieuwe kabinet, wordt dat met zoveel woorden benoemd. Het onderdeel beleidsprioriteiten volgt de structuur van de onder de memorie van toelichting beschreven beleidsagenda.
In de Verenigde Staten trad een nieuwe regering aan met een andere visie op handel dan de vorige administratie. Dit leidde er onder meer toe dat tijdens de G20 top in Hamburg een slotverklaring werd aangenomen door regeringsleiders die minder kritisch was over protectionisme. Regeringsleiders stemden in met de zinsnede dat landen hun markten mogen beschermen tegen oneerlijke praktijken. Niettemin blijft de VS een onmisbare partner, ook op het terrein van handel en ontwikkelingssamenwerking.
Voor Nederland was het bijzonder om, voor het eerst sinds 2010 op het niveau van regeringsleiders, deel te nemen aan deze G20-bijeenkomst. Het bood Nederland de mogelijkheid om mee te praten over handel, maar ook over andere onderwerpen als klimaat, energie, en belastingbeleid. Voor Nederland, als grote en open economie, niet onbelangrijk.
Dat de multilaterale samenwerking op sommige gebieden onder druk staat heeft ook te maken met de opkomst van nieuwe spelers op het wereldtoneel. Een land als China is steeds meer aanwezig buiten de eigen grenzen, zowel op economisch als op politiek gebied. Binnen de EU leidde dat tot vragen op het gebied van handels- en investeringsbeleid. De vraag naar de consequenties van buitenlandse investeringen voor de Nederlandse economie, niet alleen waar het de nationale veiligheid raakt, maar ook als het gaat om werkgelegenheid, stond hoog op de agenda van het kabinet Rutte II.
In de EU zijn de consequenties van een sterkere nadruk op de nationale identiteit merkbaar. Deze brengen risico’s voor samenwerking met zich mee, ook op handelsgebied, en daarmee voor de economie. De uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie kan voor Nederland aanzienlijke economische gevolgen hebben. Het VK is de derde grootste handelspartner van Nederland. Nu er voldoende voortgang is geconstateerd op de onderwerpen betreffende de boedelscheiding, kunnen gesprekken worden gestart over het kader van de toekomstige relatie.
Toch stonden de wat somber stemmende politieke ontwikkelingen, met meer aandacht voor het nationaal eigenbelang, een bijzonder gunstig economisch resultaat niet in de weg. De groei van de wereldeconomie bedroeg 3,7% en van de wereldhandel 4,0%. De economie van de eurozone vertoont eveneens een positieve ontwikkeling met een groei van 2%. Binnen die groei steekt de economische groei van Nederland met 3,3% bijzonder gunstig af. De export van Nederland zal, zo zijn de verwachtingen, in 2017 toenemen.
Met het bijeenbrengen van de agenda’s voor hulp en handel is synergie gecreëerd tussen ontwikkelingssamenwerking en het verdienvermogen van Nederland. Gesterkt door de groeiende economische kansen zette Nederland zich in 2017 in om handelsketens te verduurzamen en maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) verder aan te moedigen. Ook zijn voorbereidende werkzaamheden gestart voor het vernieuwde Fonds Bestrijding Kinderarbeid.
De versterkte groei was ook te merken in opkomende markten en ontwikkelingseconomieën. In iets meer dan de helft ervan versnelde afgelopen jaar de groei per capita. De groei van ongeveer een kwart van deze landen nam echter af, terwijl het andere kwart zelfs een negatieve groei kende. Vooral olieproducerende landen en fragiele staten hadden te maken met krimp. In Sub-Sahara Afrika werd de gemiddelde groei desalniettemin geschat op 2,4%; een behoorlijke verhoging ten opzichte van de 1,3% in 2016.
Dat multilaterale samenwerking hard nodig blijft, bewijst klimaatverandering. De verhoogde wereldwijde groei ging gepaard met een verhoging van de CO2-uitstoot. Na drie jaar van min of meer gelijke niveaus van CO2-emissies, wordt aangenomen dat de uitstoot in 2017 weer begon te stijgen.
Het afgelopen jaar werd overschaduwd door humanitaire crises. Aan het begin van 2017 hadden 128 miljoen mensen, in 33 landen, humanitaire hulp nodig. Daarmee was de schaal van de crises de grootste sinds de oprichting van de VN. De SGVN luidde in februari bovendien de noodklok over dreigende hongersnoden in Zuid-Soedan, Jemen, Somalië en Noordoost-Nigeria. Dankzij noodhulpbijdragen van o.a. Nederland kon hongersnood op veel plaatsen worden voorkomen.
De humanitaire crises in de genoemde landen worden gevoed door conflict. Nederland nam samen met Zwitserland het initiatief om de verbanden tussen conflict en voedselonzekerheid internationaal te agenderen.
De kracht van multilaterale samenwerking toont zich ook in de wereldwijd overeengekomen duurzame ontwikkelingsdoelstellingen. In 2017 werd de eerste nationale rapportage over de voortgang van de SDGs aan de Tweede Kamer aangeboden. Het Koninkrijk presenteerde vervolgens de voortgang aan de VN in New York. De rapportage geldt als voorbeeld van succesvolle samenwerking tussen de vier landen. Jongeren, maatschappelijke organisaties, bedrijven, kennisinstellingen en decentrale overheden waren bij de rapportage betrokken.
2017 was ook het jaar van She Decides. Door beleidswijzigingen in de Verenigde Staten dreigde een substantiële tegenslag voor het bereiken van mondiale resultaten op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR). Dankzij She Decides konden de gevolgen van de herinvoering worden beperkt en werd er bovendien steun en begrip gemobiliseerd voor SRGR bij overheden, organisaties en bedrijven die zich hier voorheen niet voor inzetten. Nederland is dankzij het initiatief bij een breder publiek op de kaart gezet als voorvechter van keuzevrijheid voor vrouwen en meisjes.