De Kiesraad fungeert als centraal stembureau voor de verkiezingen van de Tweede Kamer, de Eerste Kamer en het Europese Parlement. De Kiesraad registreert partijaanduidingen, nummert kandidatenlijsten en stelt de officiële verkiezingsuitslagen voor deze verkiezingen vast. Daarnaast is de Kiesraad het adviesorgaan voor het kabinet en parlement op het terrein van het kiesrecht en de organisatie en uitvoering van verkiezingen. Verder verschaft de Kiesraad informatie aan gemeenten, provincies, politieke partijen, burgers en media over kiesrecht en verkiezingen.

De Kiesraad treedt het gehele jaar door op als kennis- en informatiepunt over kiesrecht en verkiezingen voor gemeenten, provinciale griffies, politieke partijen, kiezers en media. Voorts adviseert de Kiesraad de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State over kiesrechtelijke geschillen waarbij de Kiesraad niet zelf partij is.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is verantwoordelijk voor het beheer van de begroting van de Overige Hoge Colleges van Staat, de Kabinetten van de Gouverneurs en de Kiesraad. De colleges voeren zelf het beheer over hun begroting of hun begrotingsdeel. Over de inhoud van dit beheer zijn in artikel 4.4 lid 4 van de Comptabiliteitswet 2016 afspraken vastgelegd (de zogenoemde beheerafspraken) tussen de minister en de colleges, waarin recht gedaan wordt aan hun staatsrechtelijke positie.

De Kiesraad bracht in 2021 twaalf adviezen uit, waarvan een aantal te maken had met het afschalen van de maatregelen die vorig jaar in werking zijn getreden naar aanleiding van COVID-19 en de gevolgen daarvan. Ook is een spoedadvies uitgebracht over het briefstemmen bij de Tweede Kamerverkiezingen en is een evaluatie uitgebracht over de Tweede Kamerverkiezingen. Verder is een spontaan advies uitgebracht over de beoordeling van de geldigheid van de stemming. Daarnaast is over een aantal andere wetsontwerpen advies uitgebracht.

In 2021 zijn zeven namen (aanduidingen) in het register voor de Tweede Kamerverkiezingen geregistreerd, waarvan drie met gelijktijdige registratie van een logo. Het register voor de Europees Parlementsverkiezingen is in 2021 uitgebreid met één nieuwe registratie en in het register voor de Eerste Kamerverkiezingen is één registratie gewijzigd. Voor de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021 hebben 37 partijen een geldige kandidatenlijst ingediend. Wanneer een geregistreerde politieke groepering geen (geldige) kandidatenlijst heeft ingeleverd voor de laatstgehouden verkiezing wordt die aanduiding geschrapt uit het register. In het register voor de Tweede Kamerverkiezingen zijn daarom 52 aanduidingen geschrapt evenals 17 geregistreerde logo’s behorend bij geschrapte aanduidingen.

De Kiesraad benoemt nieuwe leden in (tijdelijke) vacatures in de Eerste Kamer en Tweede Kamer en in vacatures (Nederlandse leden) in het Europees Parlement. In 2021 heeft de Kiesraad vijftien Tweede Kamerleden benoemd, zeven in tussentijdse vacatures en acht in tijdelijke vacatures wegens ziekte of zwangerschap. In de Eerste Kamer werden 19 leden benoemd waarvan 16 in tussentijdse vacatures en drie in een tijdelijke vacature en in het Europees parlement werden vier leden benoemd naar aanleiding van tussentijdse vacatures.

In 2021 werd veertien keer beroep ingesteld tegen een besluit van de Kiesraad in zijn functie als centraal stembureau. In deze rechtszaken trad de Kiesraad als verweerder op. Daarnaast was de Kiesraad als extern deskundige betrokken bij twee andere rechtszaken. Hierbij verstrekte de Kiesraad op verzoek van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State inlichtingen.

Met het oog op de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2021 werd medio oktober 2020 een Informatiepunt Verkiezingen ingesteld. Het Informatiepunt beantwoordt vragen van gemeenten, provinciale griffies, politieke partijen, kiezers en media. In totaal behandelde het Informatiepunt, dat tot 8 april 2021 actief was, 6.782 vragen. In oktober 2021 werd met het oog op de Gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart 2022 opnieuw een Informatiepunt Verkiezingen ingesteld. In de periode tot eind 2021 werden door het Informatiepunt 1.108 vragen behandeld.

Bij verkiezingen maken politieke partijen, gemeenten en hoofdstembureaus en centrale stembureaus gebruik van Ondersteunende Software Verkiezingen (OSV) voor de kandidaatstelling en de berekening van de uitslag. In 2021 is de vernieuwde versie van OSV, OSV2020, ingezet bij de Tweede Kamerverkiezingen en bij de gemeentelijke herindelingsverkiezingen. Voorafgaand aan inzet van OSV2020 heeft een penetratietest en – na aanpassingen in de software – een hertest plaatsgevonden. Daarnaast vond een onafhankelijke toetsing van de verkiezingssoftware aan het wettelijk kader plaats. In 2021 is verder gegaan met de doorontwikkeling van OSV2020 om dit programma geschikt te maken voor de overige verkiezingstypes (Provinciale Staten/Waterschappen, Eerste Kamer en Europees Parlement) zodat de software na afronding daarvan bij alle andere verkiezingen kan worden ingezet.

In 2021 is gewerkt aan de transitie van de Kiesraad tot verkiezingsautoriteit. De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft met de verkiezingsagenda de Kamer in 2021 geïnformeerd over de transitie van de Kiesraad (Kamerstukken II 2020/21, 35165, nr. 40) . Daarbij is gemeld dat ter bevordering van de kwaliteit in het verkiezingsproces de rol van de Kiesraad wordt verzwaard. In 2021 zijn onder het programma ‘Transitie en digitale middelen Kiesraad’ stappen gezet om de transitie mogelijk te maken. In overleg met het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB) is een eerste deel van de benodigde wetgeving over de inzet van programmatuur bij de vaststelling van de uitslag voorbereid. Daarnaast zijn afspraken gemaakt over de toekomstige taken en bevoegdheden van de Kiesraad en is begonnen met een tweede hiermee samenhangend wetsvoorstel. Tot slot zijn de eerste contouren van de nieuwe organisatie vastgesteld, waarmee de Kiesraad een belangrijke centrale instruerende, beoordelende en ondersteunende rol in het verkiezingsproces krijgt.

Met het oog op de verantwoordelijkheden voor de digitale hulpmiddelen die worden gebruikt bij de berekening van de uitslag en de zeteltoedeling is in 2021 de aanbesteding van het nieuwe digitale hulpmiddel voor de uitslagberekening, opvolger van OSV2020, gestart (Kamerstukken II 2018/2019, 35 165, nr. 1). Totdat het nieuwe digitaal hulpmiddel gereed is, is het noodzakelijk dat OSV2020 veilig en betrouwbaar kan worden ingezet bij verkiezingen. Voor het nieuwe digitaal hulpmiddel is een nieuw beveiligingsconcept uitgewerkt dat het, anders dan nu bij OSV2020 het geval is, mogelijk maakt dat de uitslagprogrammatuur centraal ontsloten wordt en het gebruik ervan gemonitord kan worden. Hierdoor wordt het voor de Kiesraad, als beheerder van de programmatuur, mogelijk om inzicht te krijgen in het gebruik van de programmatuur en mogelijke verstoringen door het gebruik of externe omstandigheden, zodat zo nodig maatregelen kunnen worden genomen. Het eerste transitiewetsvoorstel (programmatuur verkiezingsuitslagen), dat voorziet in de wettelijke basis voor (beveiligings-)eisen aan het nieuwe digitale hulpmiddel voor de berekening van de verkiezingsuitslagen en de bijbehorende taken en bevoegdheden is in november 2021 voorgelegd aan de Afdeling Advisering van de Raad van State. 

Uitgaven

Kiesraad

Bij de eerste suppletoire begroting van 2021 heeft een ophoging van de begroting plaatsgevonden met circa € 0,9 mln. voor werkzaamheden omtrent het beheer en onderhoud van Ondersteunende Software Verkiezingen (OSV). Daarnaast zijn middelen toegevoegd voor investeringen in het digitaal hulpmiddel uitslagberekening en voor capaciteit en deskundigheid van de Kiesraad, zodat het digitaal hulpmiddel op een adequate manier beheerd en onderhouden kan worden. Tevens zijn middelen toegevoegd vanwege de verhoging van lasten en voor personele ondersteuning bij de transitie richting een verkiezingsautoriteit.

Bij gelegenheid van de tweede suppletoire begroting 2021 heeft een ophoging van de begroting plaatsgevonden van € 110.000 als gevolg van de loon- en prijsbijstelling tranche 2021, € 136.000 aan eindejaarsmarge en € 3.000 aan compensatie voor de nieuwe CAO Rijk. Daarnaast is € 0,2 mln. in mindering gebracht op het budget van de Kiesraad voor 2021 in verband met een geprognotiseerde onderrealisatie.