Een op maatschappelijk verantwoorde wijze en in overeenstemming met internationale verplichtingen gereglementeerde en beheerste toelating tot, verblijf in en vertrek uit Nederland van vreemdelingen, alsmede verkrijging van het Nederlanderschap of de intrekking daarvan.

In 2021 zijn verschillende onderzoeken uitgevoerd naar de robuustheid van de keten. Het doorlichten van de migratieketen en de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) lieten ontwikkelkansen zien voor de migratieketen. Sturing, wendbaarheid, stabiliteit, informatievoorziening en bekostiging zijn belangrijke aandachtspunten uit deze doorlichtingen.

Er zijn verschillende maatregelen uitgevoerd gericht op flexibilisering van de asielketen. Zo is het vernieuwde identificatie- en registratieproces geïmplementeerd en is de Algemene Asielprocedure flexibeler verder vormgegeven. Het simulatiemodel in beheer genomen.

De implementatie van de verplichtingen die voortvloeien uit de Europese grens- en kustwacht-verordening (2019/1896) omvat verschillende belangrijke punten. De centrale autoriteit in Nederland voor de vergoedingen die vanuit Frontex komen is succesvol opgezet. Dit is gelukt binnen de termijn die in de jaarrapportage van 2021 was vastgesteld. De Europese Commissie heeft de implementatie van het versterkte Europese grenssurveillancesysteem (Eurosur) uitgesteld.

Wet Biometrie in de vreemdelingenketen is in werking. Daardoor kunnen ketenpartners biometrie afnemen, verwerken en opslaan.

In 2021 hebben o.a. de migratieketen, ketenmariniers, strafrechtketen en het lokale bestuur de integrale aanpak van overlastgevende asielzoekers voortgezet en waar mogelijk geïntensiveerd. Ook zijn maatregelen getroffen tegen overlast in het openbaar vervoer. Daarnaast is in 2021 besloten dat incidenten met (grote) impact buiten de opvanglocatie kunnen leiden tot plaatsing in de Handhaving- en Toezichtlocatie in Hoogeveen.

In 2021 is in het kader van het programma Landelijke Vreemdelingen Voorziening (LVV) een tussenevaluatie opgeleverd van de vijf pilot-LVV’s. Hierin is onder andere geconcludeerd dat de pilot-LVV’s nog te kort lopen om conclusies te verbinden aan het percentage vreemdelingen dat de LVV met een bestendige oplossing heeft verlaten. De convenanten met de vijf pilotgemeenten zijn verlengd tot eind 2022.

Nederland heeft zich op EU-niveau ook ingezet om effectief gebruik te maken van de mogelijkheden onder artikel 25bis van de EU visumcode om landen aan te spreken indien de terugkeersamenwerking structureel tekort schiet. Afgelopen jaar zijn als gevolg hiervan visummaatregelen genomen tegen Gambia. Ondanks een bescheiden eerste stap, laat dit zien dat dit instrument belangrijk kan zijn om de terugkeersamenwerking met een land te verbeteren.

Verplichtingen

Zie voor de toelichting op het verschil tussen begroting en realisatie bij de verplichtingen de toelichting bij de verschillende instrumenten onder de programmauitgaven.

Asielreserve

De begrotingsreserve Asiel is in 2010 gecreëerd toen het asieldossier in plaats van generaal specifiek werd en is aan de Tweede Kamer gemeld via de begroting 2011. De asielreserve is bedoeld om fluctuaties in de lastig voorspelbare uitgaven voor (de instroom van) asielzoekers op te vangen.

De stand van de asielreserve op 31 december 2021 is € 9,1 mln. Ten behoeve van de dekking van de hogere kosten voor de opvang van asielzoekers is voor COA, zoals bij 2e suppletoire begroting vermeld, € 44,6 mln onttrokken aan de asielreserve.

Kengetallen vreemdelingenketen

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de belangrijkste kengetallen voor de vreemdelingenketen.

Realisatie asielinstroom van 2015 t/m 2021 (aantallen)

Gemiddelde bezetting in de opvang van 2015 t/m 2021 (aantallen)

Asiel

De gemiddelde bezetting bij het COA was in 2021 aanzienlijk hoger dan in 2020, hiermee werd reeds rekening gehouden in de begroting voor 2020. De hogere omvang van de gemiddelde bezetting is met name veroorzaakt door een doorloop van de Taskforce IND tot halverwege 2021 in het wegwerken van de achterstanden en een hogere instroom in het tweede half jaar van 2021. Met betrekking tot de uitstroom is de taakstelling huisvesting vergunninghouders van het tweede half jaar volledig gerealiseerd en is een deel van de achterstand van het eerste half jaar ingelopen. Het vertrek van vreemdelingen werd in 2021 nog bemoeilijkt door de maatregelen in het kader van COVID-19.

Reguliere vreemdelingen

De aanvragen in het kader van MVV nareis, VVR, TEV en VISA laten over de gehele linie een toename zien ten opzichte van 2020. Dit komt met name door de versoepeling van de reisbeperkingen in 2021. De stijging van de MVV nareis is het gevolg van een hoog aantal inwilligingen uit oude voorraad. Voor TEV geldt dat de stijging vooral veroorzaakt wordt door kennismigratie en studie.

Naturalisatie

De naturalisatieverzoeken zijn in 2021 fors toegenomen. De stijging is een direct gevolg van de hoge instroom in de voorgaande jaren, deze nieuwkomers kunnen na een aantal jaar rechtmatig verblijf in Nederland een naturalisatieverzoek indienen.

37.2 Toegang, toelating en opvang vreemdelingen

Bijdragen agentschappen

Immigratie- en Naturalisatiedienst

De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) is verantwoordelijk voor de uitvoering van het vreemdelingenbeleid en het beleid ten aanzien van de Rijkswet op het Nederlanderschap. Dat houdt in dat de IND alle aanvragen beoordeelt van vreemdelingen die in Nederland willen verblijven of Nederlander willen worden. Het kan gaan om vluchtelingen die niet veilig zijn in eigen land, maar ook om mensen die in Nederland willen werken en wonen of zich willen laten naturaliseren tot Nederlander.

De bekostiging van de IND vindt plaats door de bijdrage van het moederdepartement en opbrengsten derden. De bijdrage van het moederdepartement is gebaseerd op de vastgestelde kostprijzen (P), de instroomaantallen (Q) en een lumpsumbekostiging voor de materiële kosten (ICT, huisvesting, staf e.d.). De opbrengsten derden bestaan onder andere uit leges die vreemdelingen betalen voor de diensten van de IND en voor een kleiner gedeelte uit opbrengsten van Europese subsidies. Tabel 31 maakt zichtbaar hoe het budget is verdeeld over de verschillende productgroepen.

De IND wordt grotendeels op basis van PxQ (prijs maal de gemiddelde bezetting) gefinancierd en gedeeltelijk lumpsum. In de ontwerpbegroting van 2021 is uitgegaan van een bijdrage van ca. € 425 mln. voor de IND. Om de op basis van de MPP verwachte stijging van het werkaanbod bij de IND op te vangen, waaronder het afronden van de voorraad zaken van voor 1 april 2020, zijn aanvullende middelen ter beschikking gesteld. Voor het hogere werkaanbod is € 41 mln ingezet welke vrij kwam bij de afrekening van de IND over 2020 en € 7 mln aanvullend. Voor incidentele budgettaire problematiek is € 10 mln beschikbaar gesteld, welke is vrijgekomen bij een balansopschoning bij de IND. Tenslotte heeft de IND € 9 mln voor loon- en prijsbijstelling ontvangen. De totale mutatie ten opzichte van de initiële begroting bedroeg hiermee € 67 mln.

Onderstaande tabel maakt zichtbaar hoe het budget is verdeeld over de verschillende productgroepen.

Voor een verdere onderbouwing van de uitgaven wordt verwezen naar de agentschapsparagraaf.

In onderstaande tabel staan kengetallen met betrekking tot de doorlooptijd van de vreemdelingenzaken waarop binnen de termijn is besloten.

Toelichting

Bij een groot deel van de zaken is door de IND binnen de wettelijke termijn beslist. Voor een deel van de asielaanvragen is dat niet het geval, als gevolg van de opgelopen achterstanden in de afgelopen jaren, het grillige instroompatroon en de toegenomen complexiteit van die aanvragen. De IND heeft verschillende processen (sporen) ingericht voor verschillende typen asielaanvragen. Daarnaast is in 2020 een Taskforce ingericht om alle zaken van voor 1 april 2020 te beslissen, de Taskforce liep door in 2021. In juli 2021 was de Taskforce gereed met de opdracht van 15.350 zaken. De doorlooptijd van de verschillende sporen kent een grote variatie. De doorlooptijd op spoor 1 (Dublin) is gemiddeld 14 weken, spoor 2 (mensen uit veilige landen) had een gemiddelde doorlooptijd van 7 weken. Spoor 4 valt uiteen in de Algemene Asielprocedure (gemiddelde doorlooptijd van 38 weken) en de Verlengde Asielprocedure (gemiddelde doorlooptijd van 66 weken).

De wettelijke termijn van de reguliere producten is in 91% van de dossiers gerealiseerd. Het niet behalen van de norm wordt vooral veroorzaakt door het wegwerken van de opgelopen werkvoorraad MVV nareis, zowel 1e aanleg als bezwaar. Het wegwerken van deze voorraden heeft, naast het wegwerken van de achterstand bij asielaanvragen, prioriteit.

Een deel van de besliscapaciteit voor naturalisatiezaken is ingezet op andere werksoorten. Dit is ten koste gegaan van het tijdig afhandelen van naturalisatiezaken, waardoor de streefwaarde met betrekking tot de doorlooptijd niet is gehaald. Ten opzichte van 2020 is het realiseren van de wettellijke termijn sterk verbeterd.

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA)

Het COA wordt voornamelijk op PxQ-basis (prijs maal de gemiddelde bezetting) gefinancierd.

In de ontwerpbegroting van 2021 is uitgegaan van een bijdrage van ca. 775 mln. voor het COA (en aan opvang gelieerde activiteiten). Gelijk aan 2020 werd ook 2021 grotendeels gedomineerd door grote onzekerheden op het gebied van instroom en uitstroom, wat ook tot uiting is gekomen in de mutaties ten aanzien van de begroting van het COA. In de eerste helft van 2021 leek de asielinstroom sterkt terug te lopen. Na de zomer is de instroom juist sterk opgelopen. Bij de 2e suppletoire begroting is het budgettaire kader voor het COA bijgesteld naar € 748,9 mln.

De realisatie uit het budget beschikbaar voor het COA is 744,1 mln., van dit budget is in 2021 ca. € 736,9 mln. verstrekt middels een subsidie aan het COA om te voorzien in een gemiddelde bezetting van ca. 27.900 bewoners. Naast dat de subsidieverstrekking aan het COA voorziet in de opvang van asielzoekers is voor een totaal bijna € 40,0 mln. middelen beschikbaar gesteld in het kader van onder andere de nachtopvang in Ter Apel, maatregelen ten gevolge van COVID-19, bekostiging van provinciale noodopvang en opvang van Afghaanse evacuees. Naast de uitgaven door het COA is er ca. 7,2 ml4n. uitgegeven voor onder andere de inzet van DJI ten behoeve van de Handhaving en Toezichtlocatie (HTL), bijdragen aan verschillende ketenvoorzieningen en de bekostiging van IOM.

Toelichting

De bewoners van het COA verbleven in 2021 gemiddeld 10 maanden in de opvang. Dit betreffen asielzoekers in afwachting van een besluit op hun asielaanvraag door de IND en asielzoekers die reeds een afwijzend of inwilligend besluit van de IND hebben ontvangen en in de respectievelijke terugkeerprocessen of huisvestingsprocessen bevinden. Hiermee is de gemiddelde verblijfsduur in 2021 met ongeveer een maand afgenomen.

De gemiddelde opvangduur van vergunninghouders na vergunningverlening is afgenomen naar ca. 4,6 maanden. Mede vanwege de hogere instroom en komst van de Afghaanse evacuees is bestuurlijk extra ingezet op het realiseren van de taakstelling huisvesting vergunninghouders. Hierbij is in het tweede half jaar de taakstelling gerealiseerd en is ingelopen op de achterstand.

Stichting Nidos

Stichting Nidos is bij ministeriële regeling aangewezen voor de tijdelijke voogdij over alleenstaande minderjarige vreemdelingen vanaf het moment dat zij zich in Nederland melden. Daarnaast is Nidos aangewezen voor het uitvoeren van de kinderbeschermingsmaatregel ondertoezichtstelling wanneer het om kinderen uit vluchtelingengezinnen gaat.

Op basis van het Subsidiebesluit rechtspersonen voor voogdij en gezinsvoogdij vreemdelingen 2015 zorgt Nidos voor opvang in pleeggezinnen. Ook zorgt Nidos voor kleinschalige opvang voor vergunninghouders. De bijdrage aan Nidos bestaat uit verzorgingskosten en uit begeleidingskosten. Deze bijdrage wordt op basis van jaarplannen verstrekt en is voor wat betreft de begeleidingskosten direct gerelateerd aan het aantal pupillen onder Nidos' begeleiding. De jaarlijkse instroom van AMV’s en de uitstroom naar gemeenten is van invloed op het aantal pupillen van Nidos.

Stichting Nidos heeft voor het uitvoeren van haar taken in 2021 een subsidie ontvangen € 75,3 mln. Vanwege de lagere instroom in begin van het jaar, mede als gevolg van COVID-19, is de begroting bij de eerste suppletoire bijgesteld naar € 65,8 mln. Dit bedrag is volledig toegekend aan Nidos voor de opvang en begeleiding van pupillen. De instroom van de amv’s daalde in het begin van jaar maar na de zomer was er sprake van een hoge instroom met kansrijke aanvragen van amv’s waardoor de instroom naar Nidos weer steeg. Hierdoor was instoom rond 1.200 amv’s wat lager is dan aanvankelijk verwacht en het aantal pupillen dat Nidos begeleid heeft was rond 2.962 pupillen over het hele jaar. Dit is iets lager dan aanvankelijk verwacht en is te verklaren vanuit de lagere instroom aan het begin van het jaar.

Dienst Justitiële Inrichtingen

De vreemdelingenbewaring van DJI is verantwoordelijk voor aan de grens geweigerde vreemdelingen, illegale vreemdelingen en drugskoeriers. De vreemdelingen verblijven op grond van een bestuursrechtelijke maatregel in een detentiecentrum. DJI draagt zorg voor de vreemdeling vanaf het moment dat een vreemdeling vanuit de politie, de DT&V of de Koninklijke Marechaussee is overgebracht naar een inrichting voor vreemdelingenbewaring dan wel grensdetentie van DJI. Het is de taak van DJI om vreemdelingen in de detentiecentra zo goed mogelijk te verzorgen, te ondersteunen bij voorbereiding van de terugkeer en hen beschikbaar te houden voor vertrek uit Nederland.

Ten behoeve van gezinnen met minderjarige kinderen en alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV’s) is de Gesloten Gezinsvoorziening (GGV) te Zeist beschikbaar. Daarnaast werkt DJI steeds vaker samen met het COA, bijvoorbeeld als het gaat om de opvang van asielzoekers in de extrabegeleiding en toezichtlocatie (HTL).

In de agentschapsparagraaf van DJI vindt u nadere informatie over vreemdelingenbewaring.

Subsidies

Vluchtelingenwerk Nederland

Vereniging Vluchtelingenwerk Nederland (VWN) zet zich op basis van Universele verklaring voor de Rechten van de Mens in voor de bescherming en het behartigen van de belangen van vluchtelingen en asielzoekers. VWN heeft een bij wet vastgelegde taak ten aanzien van voorlichting aan asielzoekers direct na aankomst in Nederland. VWN geeft voorafgaand aan de asielprocedure voorlichting over de procedure, de rol van alle actoren in de keten en de eigen rol van de asielzoeker. Zowel de inhoud van de voorlichting als het moment van de voorlichting (kort voor de start van de algemene asielprocedure) en de locaties (POL) zijn afgestemd met COA, IND en rechtsbijstand.

Ook geeft VWN in alle COA-locaties begeleiding in de asielprocedure, geeft met behulp van tolken uitleg over brieven van IND en advocaten, helpt met het verkrijgen van documenten (ID-bewijzen of documenten die relevant zijn voor de beoordeling van de beschermingsvraag door IND) en vangt vragen over voortgang in de procedure af voor advocaat en IND.

Tevens gaat VWN na afwijzing gesprekken aan over de juridische situatie en de mogelijkheden van beroep en terugkeer en geeft ook eigen ondersteuning bij terugkeer.

Vluchtelingenwerk heeft een steunfunctie voor haar medewerkers om de kwaliteit van de uitvoering van hun taken te kunnen borgen. Hieronder vallen onder andere een (juridische) helpdesk, scholingsmogelijkheden en AVG-ondersteuning. Daarnaast ondersteunt VWN vergunninghouders in alle COA-locaties bij gezinshereniging.

De totale toegekende subsidie aan VWN bedroeg over 2021 € 10,1 mln.

Overige subsidies

In 2021 zijn vanuit dit budget middels subsidie, diverse kleinere projecten gefinancierd. Het verschil van € 20.4 mln is veroorzaakt door de overheidsbijdrage voor grensprojecten. De bijdragen die middels subsidiebeschikkingen zijn toegekend moesten vanuit dit budget worden overgemaakt. Reden om «Overige subsidies» te gebruiken voor een groot project is omdat volgens de administratieve vereisten alleen vanuit de budgetcode "Overige subsidies", subsidies en bijdragen verstrekt kunnen worden.

Opdrachten

Keteninformatisering

Ook in 2021 zijn vanuit dit budget de beheerkosten, inclusief de (beperkte) doorontwikkeling en vernieuwing van de centrale voorzieningen gefinancierd, die gebruikt worden voor digitale informatie-uitwisseling binnen de Vreemdelingenketen.

Versterking vreemdelingenketen

In 2021 zijn vanuit dit budget diverse (kleinere) opdrachten gefinancierd met als doel verbeteringen in de vreemdelingenketen te bewerkstelligen.

37.3 Terugkeer

Bijdragen aan agentschappen

DJI/Dienst Vervoer en Ondersteuning

De DT&V schakelt de Dienst Vervoer en Ondersteuning (DV&O) in voor het vervoer van vreemdelingen.

Subsidies

REAN-regeling

REAN staat voor Return and Emigration Assistance from the Netherlands en betreft een programma waarmee vrijwillige terugkeer en herintegratie wordt ondersteund.

De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) in Nederland voert op verzoek van het Ministerie van Justitie en Veiligheid het REAN-programma uit. Op basis van dit programma biedt IOM praktische terugkeerondersteuning aan vreemdelingen die naar Nederland zijn gekomen met het oog op langdurig verblijf en zelfstandig uit Nederland willen vertrekken, maar niet over voldoende middelen beschikken om hun eigen vertrek te organiseren. Daarnaast wordt via het REAN-programma aan een specifieke groep vreemdelingen herintegratieondersteuning aangeboden in het land van herkomst. De IOM levert daarmee een bijdrage aan de uitvoering van het Nederlandse terugkeerbeleid.

Overige subsidies

Niet-gouvernementele organisaties in Nederland voeren op grond van de Subsidieregeling ondersteuning zelfstandig vertrek 2019 projecten uit met als doel om onrechtmatig verblijf van vreemdelingen in Nederland te voorkomen of te beëindigen door hun zelfstandig vertrek uit Nederland te ondersteunen. De nadruk ligt op activiteiten die erop gericht zijn vertrekplichtige vreemdelingen te bewegen tot zelfstandig vertrek uit Nederland. Daarnaast beoogt de subsidieregeling gemeenschapsonderdanen die de intentie hadden om zich voor langere duur in Nederland te vestigen, die het niet gelukt is om in Nederland voldoende inkomsten te genereren om in hun eigen levensonderhoud te voorzien, die voor overlast (kunnen) zorgen en die sociaal maatschappelijke begeleiding nodig hebben bij hun terugkeer of herintegratie, te ondersteunen bij terugkeer. Daarnaast worden incidentele pilot projecten gericht op het vertrek van vreemdelingen gesubsidieerd.

Opdrachten

Vertrek Vreemdelingen

Als professionele terugkeerorganisatie voert de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) het terugkeerbeleid uit. De DT&V regisseert met behulp van casemanagement het vertrek van vreemdelingen die geen recht hebben op verblijf in Nederland. Uitgangspunt is dat de eigen verantwoordelijkheid van de vreemdeling voorop staat. Bij zijn vertrek kan de vreemdeling ondersteuning krijgen van de Nederlandse overheid. Pas wanneer de vreemdeling niet zelfstandig vertrekt en geen hulp aanvaardt van de DT&V of een andere organisatie, gaat de DT&V over tot gedwongen vertrek. Criminele, illegaal in Nederland verblijvende vreemdelingen worden zoveel mogelijk Nederland uitgezet vanuit de strafrechtelijke detentie. Zo levert de DT&V een bijdrage aan de veiligheid, het maatschappelijk evenwicht en aan het draagvlak voor het Nederlandse toelatingsbeleid. COVID-19 heeft gedurende 2021 impact gehad op de werkzaamheden van de DT&V, zoals ondermeer is aangegeven in antwoorden op kamervragen en kamerbrieven.

Net als in het eerste jaar van de uitbraak golden in 2021 voor veel landen zowel binnen als buiten de EU stringente reisbeperkingen. De DT&V blijft haar vertrekhandelingen conform de richtlijnen van het RIVM uitvoeren, zij het dat dit wegens COVID-19-gerelateerde beperkingen ook in 2021 op een lager niveau dan gebruikelijk was.

Ontvangsten

De ontvangsten in 2021 komen deels voort uit de afrekening van teveel betaalde bedragen in 2020 van € 10 mln. voor Nidos, 51 mln. voor de IND en een afroming van het Eigen Vermogen van € 66 mln. bij het COA. Verder is ten behoeve van de dekking van de hogere kosten voor de opvang van asielzoekers voor COA € 44 mln. onttrokken aan de asielreserve en daarnaast zijn er diverse kleinere ontvangsten.