De Douane draagt bij aan een solide financiering van de Europese en nationale overheid, aan een veilige samenleving en aan een sterke, aantrekkelijke en eerlijke interne markt waarmee de welvaart in de EU en Nederland wordt bevorderd. Dit doet de Douane door als handhavingsdienst toezicht te houden op het EU-grensoverschrijdende goederenverkeer en daarbij te controleren op de naleving van fiscale en niet-fiscale regels en door het bonafide bedrijfsleven daarbij te faciliteren. Douanerechten en nationale belastingen (accijnzen en verbruiksbelastingen en omzetbelasting bij invoer) worden zo veel mogelijk tijdig, juist en volledig geheven en geïnd. Met de uitvoering van de reguliere taken en door samenwerking met ketenpartners draagt de Douane ook bij aan de integrale aanpak van ondermijning.

• – Beschermen: de samenleving zo goed mogelijk beschermen tegen onveilige en ongewenste goederen.

• – Concurrentiepositie: bijdragen aan het versterken van de concurrentiepositie van de Europese Unie.

De minister van Financiën is verantwoordelijk voor en heeft een regisserende rol op het terrein van het beleid en de wet- en regelgeving inzake douaneformaliteiten en douanerechten. Dit is hoofdzakelijk Europese wet- en regelgeving. Daarnaast is de minister verantwoordelijk voor de wet- en regelgeving inzake binnenlandse accijnzen en verbruiksbelastingen.

Op grond van het Douanewetboek van de Unie (DWU), Europese verordeningen, de Algemene douanewet en andere nationale wet- en regelgeving handhaaft de Douane fiscale en niet-fiscale wet- en regelgeving.

De minister bevordert via de inzet van de Douane de naleving van wet- en regelgeving. Dit gebeurt door het leveren van passende en faciliterende dienstverlening door bijvoorbeeld zorg te dragen voor een goed werkend aangiftesysteem. Maar ook door processen juist en tijdig uit te voeren, door adequaat toezicht uit te oefenen en door naleving te stimuleren en waar nodig deze naleving bestuurs- of strafrechtelijk af te dwingen.

Strategie Douane

De ambitie van de Douane is: ‘De Nederlandse Douane behoort tot de beste douanediensten ter wereld, die door slim te werken legale handel optimaal faciliteert, de samenleving adequaat beschermt, en douanerechten, accijnzen en andere belastingen volgens de wetgeving correct heft en int’.

De algemene doelstelling komt voor de Douane tot uiting in de doelstellingen voor Afdracht, Bescherming en Concurrentiepositie, de zogenoemde ABC-doelstellingen.

Naast de uitvoering van de reguliere handhavingstaken, in de context van fors gestegen goederen- en aangiftevolumes, heeft de oorlog in Oekraïne in 2022 een stempel gedrukt. Het leidde tot extra werkzaamheden in het handhaven van de verscheidene uitbreidingen van de opgelegde sanctiemaatregelen.

De Douane heeft in 2022 in de zeehavens en op de luchthaven Schiphol in totaal 51.447 kilo cocaïne in beslag genomen, ten opzichte van 71.796 kilo in 2021. Hoewel er minder cocaïne is onderschept in 2022 ten opzichte van 2021, is het aantal bevindingen nagenoeg gelijk. Daarbij wordt voor Nederland juist meer in beslag genomen in Zuid-Amerika dan in 2021. Het opwerpen van barrières, zoals extra scancontroles, samenwerking met publieke en private partners en de internationale samenwerking lijkt vruchten af te werpen. In de luchtvracht (incl. passagiers) is 1.295 kilo cocaïne in beslag genomen, dat is minder dan in 2021, maar meer dan in de jaren daarvoor. Verder heeft de intensieve controle op post gezorgd voor een inbeslagname van bijna 27.000 postzendingen, vooral met synthetische drugs. Deze stijging hangt samen met de intensivering door de Douane op deze controles en mogelijk ook met de toegenomen vraag, gerelateerd aan de hervatte organisatie van grote feesten en dance-events.

De belangrijkste uitdagingen waarmee de Douane in 2022 en de jaren die erop volgen te maken heeft zijn de werving, de IT-agenda en de toename van het aantal uit te voeren taken.

In 2022 heeft de Douane 984 posities opengesteld, aanzienlijk meer dan vooraf voorzien. Dit is veroorzaakt door toename van zowel de interne doorstroom als de niet-leeftijdsgebonden uitstroom. Daarnaast hebben de sanctiemaatregelen tot extra werving geleid.

Er zijn IT-vernieuwingen gerealiseerd, zoals de geautomatiseerde afdrachtstaat en de invoering van aangepaste EORI-nummers, maar er zijn ook projecten die vertragen of waarvan de uitvoering wordt uitgesteld.

De Douane ziet het aantal taken toenemen, als gevolg van de inzet op de bestrijding van ondermijning, de sanctiemaatregelen tegen Rusland en Belarus en nieuwe (wetgevings)voorstellen die leiden tot nieuwe taken.

Toelichting

Afdracht: Juiste invoeraangiften

De invoeraangifte vormt de basis van de juiste afdracht van douanerechten en belastingen. Bedrijven kunnen in verschillende systemen een aangifte ten invoer doen. Een van deze systemen is het aangiftesysteem AGS. De prestatie-indicator «juiste invoeraangiften» geeft weer hoe groot het aandeel juiste invoeraangiften is in het totaal aantal invoeraangiften in AGS. Deze indicator geeft de Douane meer inzicht in het aangiftegedrag van bedrijven in AGS en stimuleert de Douane om verbeteringen in gang te zetten. Het wordt uitgedrukt in een indexcijfer. Het jaar 2016 geldt hierbij als indexjaar.

De prestatie-indicator is het afgelopen jaar gedaald met 7 punten, namelijk van 105 punten in 2021 naar 98 punten in 2022. Dit betekent dat het aandeel juiste aangiften in AGS is afgenomen. Een deel van deze daling kan worden verklaard doordat de indicator sterk negatief wordt beïnvloed door één bepaald bedrijf dat veel onjuiste e-commerce aangiften indiende. De Douane heeft specifieke interventies ingezet om deze situatie te verbeteren. Zonder de aangiften van dit bedrijf zou het indexcijfer voor 2022 vergelijkbaar zijn met de realisatie in 2021.

Voor aangiften met een geringe waarde ‒ € 150 of lager - is sinds 2021 een nieuw aangifte systeem gebouwd. Aangiften voor e-commerce zendingen worden veelal in dit nieuwe aangifte systeem ingediend. De aangiften van het betreffende bedrijf in AGS, zijn aangiften die niet voldoen aan de voorwaarden voor dit nieuwe aangiftesysteem.

Beschermen: Uitvoering afspraken niet-fiscale taken

De Douane beschermt de samenleving zo goed mogelijk tegen onveilige en ongewenste goederen. De B-doelstelling van de Douane, beschermen van de samenleving, betreft de uitvoering van de niet-fiscale taken die de Douane in opdracht van beleidsdepartementen kent.

De opdrachtgevende beleidsdepartementen voor de niet-fiscale douanetaken zijn de ministeries van Financiën, Buitenlandse Zaken, Economische Zaken en Klimaat, Infrastructuur en Waterstaat, Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Justitie en Veiligheid, Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

De streefwaarde van de B-doelstelling is over 2022 behaald. Het meest in het oog springend zijn de controles die de Douane heeft uitgevoerd in haar taken op het gebied van sanctiemaatregelen. Vanwege de aanscherpingen in de sanctiemaatregelen voor het goederenverkeer van en naar de Rusland en Belarus is gedurende het jaar de oorspronkelijke planning fors verhoogd. De bijgestelde planning is gerealiseerd.

Concurrentiepositie: Waardering bedrijfsleven

De Douane draagt bij aan het versterken van de concurrentiepositie van de Europese Unie. Dit doet de Douane enerzijds door toe te zien op naleving van Europese maatregelen voor marktordening. Anderzijds bevordert de Douane een snelle en goede douaneafhandeling, resulterend in zo min mogelijk logistiek oponthoud en administratieve lasten voor het bonafide bedrijfsleven.

De waardering van het bedrijfsleven is een indicator gericht op het versterken van de concurrentiepositie. De Douane peilt jaarlijks de waardering door het bedrijfsleven. In samenspraak met het bedrijfsleven zijn aspecten in de dienstverlening vastgesteld die zowel de Douane als het bedrijfsleven belangrijk vinden. Deze aspecten worden gemeten in de begrotingsindicator.

De streefwaarde voor de begrotingsindicator (≥100) is in 2022 gerealiseerd met 108,7. De tevredenheid over de snelheid waarmee de Douane transporten afhandelt en haar werkzaamheden afstemt op de logistieke keten is iets gestegen. De tevredenheid over de duidelijkheid van antwoorden of reacties op ingediende bezwaarschriften is iets afgenomen ten opzichte van 2021.

Afgehandelde bezwaren en klachten binnen de Awb-termijn

Het aantal ingediende bezwaarschriften is in 2022 toegenomen ten opzichte van 2021 en kwam 30% hoger uit dan waar bij de planning voor 2022 rekening mee werd gehouden. Het aantal bezwaren dat gepland stond om af te doen in 2022 is gehaald. Dit betrof deels het wegwerken van de bezwaarschriften uit eerdere jaren. Hierdoor was de afhandeling van ingediende bezwaarschriften in 2022 binnen de Awb-termijn met 71% lager dan de streefwaarde.

De afhandeling van het aantal klachten binnen de Awb-termijn was in 2022 met 98% hoger dan de streefwaarde.

Verplichtingen

Ten opzichte van de ontwerpbegroting vallen de verplichtingen € 25,6 mln. hoger uit. Dit hangt voor een deel samen met hogere uitgaven zoals toegelicht onder 'Uitgaven'. Hiernaast maakt de Douane meer gebruik van externe inhuur en overschrijden de aangegane verplichtingen op externe inhuur (vanuit contractverlengingen) het beschikbare kader in 2022 met € 8 mln. De externe inhuur is noodzakelijk voor de rijksbrede trajecten als «Informatiehuishouding op Orde» en andere projecten als «Digitale Snelweg Douane» (DSD) en «Douane Wetboek van de Unie» (DWU). Ook gezien de huidige krapte op de arbeidsmarkt is het noodzakelijk om externe inhuur in te zetten op reguliere formatieplaatsen.

Uitgaven

De realisatie op de uitgaven is in totaal € 10,2 mln. hoger dan begroot conform de Ontwerpbegroting. De belangrijkste oorzaken van de hogere uitgaven worden hieronder vermeld.

Personele uitgaven

De personele uitgaven vallen per saldo € 16,2 mln. hoger uit dan begroot. Dit wordt voor € 12,6 mln. verklaard door de loonstijgingen in de nieuwe cao 2022. Hiernaast maakt de Douane meer gebruik van externe inhuur. Dit is o.a. ten behoeve van het rijksbrede traject «Informatiehuishouding op Orde» en Douaneprojecten als «Digitale Snelweg Douane» (DSD), «Douane Wetboek van de Unie» (DWU) en het «Strategisch Meerjaren Plan» (SMP). Ook worden er reguliere formatieplaatsen ingevuld met externe inhuur door de krapte op de arbeidsmarkt.

Er zijn aanvullende middelen beschikbaar gesteld aan de Douane voor het verder verzelfstandigen als directoraat generaal. Ook zijn middelen beschikbaar gesteld voor de versterking van grenstoezicht Aruba, Curaçao en Sint Maarten (bestrijding ondermijnende grensoverschrijdende criminaliteit) door middel van inzet douaniers.

Materiële uitgaven

De uitgaven zijn € 16,3 mln. lager uitgevallen dan begroot. Dit heeft een technische oorzaak. In 2022 was een pilot voorzien waarbij de Belastingdienst aan de Douane factureert voor facilitaire werkzaamheden en levering van uniforms (vanuit de directie Centrum voor Facilitaire Dienstverlening, CFD). Deze pilot is niet doorgegaan in 2022. De uitgaven zijn verantwoord onder het instrument 'Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken’.

Opdrachten

De uitgaven voor opdrachten vallen € 13 mln. lager uit dan begroot. Dit komt o.a. doordat de uitgaven voor enkele scansystemen niet in 2022 hebben plaatsgevonden, maar zullen doorschuiven naar 2023 en verder. Daarnaast geldt voor diverse uitgaven dat ze zijn vertraagd doordat afspraken met externe partijen niet tijdig tot stand zijn gekomen. Er zijn ook lagere uitgaven gerealiseerd ten behoeve van «Douane Wetboek van de Unie» (DWU).

Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken

Op dit instrument zijn de uitgaven € 22,8 mln. hoger. Onder dit instrument worden toegerekende kosten weergegeven die de Belastingdienst maakt ten behoeve van de Douane. Het betreft onder andere activiteiten als facilitaire zaken en ICT. De toerekening vindt plaats voor alle dienstonderdelen van de Belastingdienst die uitgaven doen ten behoeve van de Douaneprocessen.

De overschrijding komt doordat € 16,8 mln. aan uitgaven zijn verschoven van «Materiële uitgaven» naar 'Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken'. Zie ook de toelichting onder 'Materiële uitgaven'. Het resterende bedrag van € 5,9 mln. betreft een actualisatie van de uitgaven van de Belastingdienst voor Douaneprocessen.

Ontvangsten

De ontvangsten zijn € 12,9 mln. meer dan begroot. In 2022 is een eerste tranche gestort van een Europese subsidie voor scan & detectie ad € 11,5 mln. Het tweede deel volgt naar verwachting in 2024 voor een soortgelijk bedrag. Dit is een incidentele extra ontvangst.