Een goede volksgezondheid, waarbij mensen zo min mogelijk blootstaan aan bedreigingen van hun gezondheid én zij in gezondheid leven.

Een belangrijke beleidsopgave voor de minister is het beschermen en bevorderen van de gezondheid van burgers. Mensen zijn in eerste instantie echter wel zelf verantwoordelijk voor hun gezondheid en dienen zichzelf – indien mogelijk – te beschermen tegen gezondheidsrisico’s.

De minister vervult de volgende rollen:

Stimuleren: van het maken van gezonde keuzes, van de beschikbaarheid van betrouwbare informatie over gezonde keuzes, en van een gezonder aanbod van voeding.

Financieren: van (bevolkings)onderzoeken/screeningen, van diverse nationale programma’s, projecten en organisaties die zich bezighouden met de bescherming en bevordering van de gezondheid van burgers en preventie van ziekten.

Regisseren: het opstellen van wettelijke kaders voor verschillende manieren om burgers te beschermen tegen gezondheidsrisico’s.

Het ministerie van VWS werkt aan een brede preventie-aanpak met aandacht voor gezondheid en leefstijl, sport en bewegen en de sociale basis, met bijzondere focus op gezondheidsachterstanden, de jeugd en mentale gezondheid. Dat doet het ministerie samen met vele partners uit het (zorg)maatschappelijk en private domein en overheidsinstanties. Afspraken over deze samenwerking zijn gemaakt in verschillende bestuurlijke akkoorden en programma’s (GALA, Nationaal Preventieakkoord, Sportakkoord II, IZA en WOZO).

Gezonde leefstijl

Met het Nationaal Preventieakkoord wordt toegewerkt naar een gezonde generatie in 2040. Samen met ruim zeventig maatschappelijke organisaties voeren we beleid en treffen we maatregelen om specifieke doelen op het terrein van roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik te bereiken. De doorrekening van het RIVM39 laat zien dat de acties en doelstellingen van het Nationaal Preventieakkoord bijdragen aan minder mensen die roken en overgewicht hebben. Op problematisch alcoholgebruik is de impact echter minimaal. Daarnaast is een van de conclusies van de doorrekening dat er meer inspanningen nodig zijn om de ambities te bereiken. Hiervoor is de aanpak in 2023 op verschillende punten geïntensiveerd. Enkele voorbeelden op het gebied van overgewicht en voeding zijn het intensiveren van verschillende programma’s, waaronder Gezonde Kinderopvang, Gezonde School, Jongeren op Gezond Gewicht aanpak (JOGG) en Gezonde Buurten. Op dit moment zijn in het kader van Gezonde Kinderopvang 1.710 coaches opgeleid en actief, waaronder 157 ROC-docenten. Ook ontvangen in schooljaar 2023-2024 1.025 scholen een toekenning voor het ondersteuningsaanbod vanuit het programma Gezonde School. Er is gewerkt aan de verdere opschaling en uitrol van de ketenaanpak overgewicht en obesitas voor kinderen. Het leefstijlscreeningsinstrument is doorontwikkeld. Daarnaast is een kennisfunctie ingericht om één platform te ontwikkelen waarbij iedereen de bestaande kennis over overgewicht en obesitas kan vinden.

Om een gezonde voedselkeuze makkelijker te maken is zowel gewerkt aan het stimuleren van een gezondere voedselomgeving en producten met een betere samenstelling als aan informatie om beter te kunnen kiezen. In opdracht van de ministeries van Financiën en VWS is onderzoek opgeleverd over een btw-nultarief voor groente en fruit40 en een naar suikergehalte getrapte verbruiksbelasting op alcoholvrije dranken41. Met financiering van VWS heeft het Voedingscentrum een dashboard gepubliceerd dat inzichtelijk maakt waar met hun ondersteuning eetomgevingen gezonder en duurzamer zijn ingericht. Daarnaast is met subsidie van VWS in 80 ziekenhuizen gewerkt aan gezond en duurzaam voedselaanbod voor patiënten.

De inzet op het Nationaal Preventieakkoord is daarnaast verbreed door meer aandacht voor bewegen. Artikel 6 Sport en bewegen geeft de inzet hierop weer.

Mentale gezondheid

Het ministerie van VWS streeft ernaar om mentale weerbaarheid bij alle in Nederland verblijvende personen te versterken. Ook wordt gestreefd om de maatschappelijke kosten en sociale impact van mentale gezondheidsklachten te verminderen. In 2023 is ingezet op verschillende activiteiten, maatregelen en interventies om lokale partners te ondersteunen en bewustwording over mentale klachten te vergroten.

De voortgangsrapportage42 die eind 2023 naar de Tweede Kamer is gestuurd, bevat een overzicht van alle uitgevoerde acties. Zo is in mei 2023 de week van de mentale gezondheid georganiseerd, met een landelijk congres en activiteiten door het hele land. Daarnaast is er ingezet op het bespreekbaar maken van mentale gezondheid, door het praten over mentale gezondheid te normaliseren via de ‘Hey, het is oké’ campagne. Ook heeft VWS in samenwerking met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) een podiumkunstproductie laten ontwikkelen die mentale gezondheid bespreekbaar maakt. Ten slotte is via de Brede SPUK in 2023 € 7 miljoen beschikbaar gesteld voor gemeenten om in te zetten op een integrale lokale aanpak van de mentale gezondheid. Alle gemeenten hebben een beroep op deze middelen gedaan.

Afspraken met gemeenten en zorgverzekeraars over de brede preventieaanpak

In februari 2023 is het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) gesloten waarin diverse gezondheidsdoelen en acties zijn opgenomen op basis van de brede preventie-aanpak. Naast een gezonde leefstijl en mentale gezondheid, gaat het ook over versterking van de sociale basis, een gezonde fysieke omgeving en vitaal ouder worden. Rode draad is het verminderen van gezondheidsachterstanden. Kansrijke start is hierin een belangrijk programma. Door middel van een brede specifieke uitkering waarin 15 programma's zijn gebundeld, worden gemeenten van middelen voorzien om de acties van het GALA en het Sportakkoord uit te kunnen voeren. Alle gemeenten zijn met de uitvoering gestart en hebben in 2023 een aanvraag ingediend, middelen ontvangen en een lokaal plan van aanpak opgesteld. De komende jaren zal de uitvoering verder plaatsvinden. Ook zijn in het GALA afspraken uit het IZA opgenomen over de samenwerking van gemeenten met zorgverzekeraars waar het de uitvoering van ketenaanpakken als Welzijn op Recept en valpreventie betreft. 

Health in all policies

Het GALA heeft als belangrijk uitgangspunt Health in all Policies. Dat wil zeggen een domeinoverstijgende blik op gezondheid omdat verschillende domeinen - van gezondheidszorg, bestaanszekerheid tot ruimtelijke ordening - van invloed zijn op gezondheid. In het GALA is afgesproken dat het ministerie van VWS het initiatief neemt om te komen tot een samenhangende Health in all Policies agenda. Eind vorig jaar is de Tweede Kamer hierover geïnformeerd43.

NIPT

De niet-invasieve prenatale test (NIPT) is per 1 april 2023 onderdeel van het landelijk programma prenatale screening. Hiermee is het aanbod kosteloos geworden voor zwangere vrouwen44.

Kansrijke Start

Het actieprogramma Kansrijke Start is in 2023 voortgezet. De ambitie is dat in elke gemeente structureel een Kansrijke Start-aanpak komt, inclusief de inzet van interventies. In een lokale coalitie Kansrijke Start maken betrokken professionals uit het medisch en sociaal domein afspraken over hoe zij samenwerken tijdens de eerste 1.000 dagen. Hierdoor kunnen (aanstaande) ouders in een kwetsbare situatie tijdig de juiste zorg en ondersteuning ontvangen, aansluitend op hun hulpbehoefte. In 2023 waren ruim 300 gemeenten gestart met het bouwen en/of versterken van een lokale coalitie Kansrijke Start. Ook werd bij 277 gemeenten Nu Niet Zwanger uitgevoerd, dat als onderdeel van het actieprogramma landelijk wordt uitgerold. Met het opnemen van Kansrijke Start in het Integraal Zorgakkoord (IZA) en het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en de bijbehorende brede SPUK zijn belangrijke stappen gezet om te komen tot duurzame financiering van de ketenaanpak Kansrijke Start. Het RIVM monitort de voortgang van het actieprogramma. In april 2023 is de monitor als bijlage bij de voortgangsrapportage naar de Tweede Kamer gestuurd.45 Uit de monitor blijkt dat gemeenten, verloskundigen, kraamzorg, jeugdgezondheidszorg en wijkteams elkaar steeds beter weten te vinden en steeds meer en beter samenwerken rondom de eerste 1.000 dagen.

Seksuele gezondheid

In 2023 is besloten de medische begeleiding bij het gebruik van PrEP (preventieve hiv-medicatie) te bestendigen én deze breder beschikbaar te maken door onder andere een investering en het uitbreiden van de doelgroep. De nieuwe regeling is per 2024 in werking getreden. Ook is een toekomstverkenning uitgevoerd naar de Regeling specifieke uitkering aanvullende seksuele gezondheidszorg, waarmee GGD’en soa-zorg en seksualiteitshulpverlening aanbieden. De toekomstverkenning wijst op grote knelpunten in en rondom deze regeling. Momenteel wordt uitgedacht hoe verder te gaan met deze knelpunten. Tot slot is in 2023 gestart met een projectsubsidie om ouders meer bewust te maken van, en ondersteuning te bieden bij, de opvoeding rond de seksuele ontwikkeling van hun kinderen. Deze projectsubsidie wordt uitgevoerd door Rutgers en loopt tot en met 2025.

Vaccinaties

In 2023 kwamen jongens en meisjes geboren in 2013 in aanmerking voor de HPV-vaccinatie op het standaardmoment van 10 jaar. Daarnaast liep nog in 2023 een grootschalige inhaalcampagne voor jongeren onder de 18 jaar, die nog niet tegen HPV gevaccineerd waren. In 2023 werden jongeren geboren in 2005, 2007, 2010 en 2011 uitgenodigd in het kader van deze inhaalcampagne. Ook is begin 2023 een eenmalige campagne gestart voor nog niet (volledig) gevaccineerde jongvolwassenen geboren tussen 1 januari 1996 en 31 december 2003.

Volksziekten

Pandemische Paraatheid

In 2023 zijn belangrijke resultaten en mijlpalen bereikt in de verdere uitwerking en uitvoering van het beleidsprogramma pandemische paraatheid.

Een andere belangrijke opgave is gericht op een zorglandschap dat goed voorbereid, flexibel en opschaalbaar is. In 2023 zijn er ten behoeve van flexibele inzet van personeel 1.000 plekken voor de verkorte opleiding Basis Acute Zorg gecreëerd. In de langdurige zorg is in 2023 verder gewerkt aan het verbeteren van hygiënisch werken en infectiepreventie in verpleeghuizen en de gehandicaptenzorg. Ook is de monitoring en surveillance versterkt in de ouderenzorg en gehandicaptenzorg. Ter versterking van de leveringszekerheid zijn er in EU-verband contracten afgesloten met vaccinproducenten om snelle opschaling van vaccins te borgen tijdens een crisis. Voorts is halverwege 2023 de Caribische Hub opgericht, een samenwerkingsverband dat het Caribisch deel van het Koninkrijk pandemisch paraat maakt. Voor kennisontwikkeling en het stimuleren van innovatie zijn de kennis- en innovatieagenda’s47 voor pandemische paraatheid gepubliceerd.

Met de structurele middelen die beschikbaar zijn gekomen in 2023 kan het beleidsprogramma de komende jaren verder worden uitgebracht en geïmplementeerd. Dat is nodig om ingrijpende en langdurige gevolgen bij een toekomstige pandemie te beperken, beter te kunnen opvangen of te kunnen voorkomen.

1. Gezondheidsbeleid

Subsidies

Lokaal gezondheidsbeleid

De middelen voor suïcidepreventie (€ 16,6 miljoen) zijn overgeheveld vanuit artikel 2 Curatieve Zorg. Vanuit de ministeries van BZK en JenV zijn bijdragen overgeboekt voor de financiering van de opleiding tot forensisch arts (€ 2,6 miljoen). Vanuit de coalitiemiddelen voor Mentale Gezondheid zijn middelen overgeheveld naar artikel 5 Jeugd voor onder andere mentaal gezond in het onderwijs (€ 1,6 miljoen). Er heeft een correctie plaatsgevonden tussen het instrument opdrachten en subsidies (lokaal) Gezondheidsbeleid van de coalitiemiddelen voor Kansrijke Start (€ 6,9 miljoen). De overige mutaties bedragen per saldo € 0,5 miljoen.

Bijdragen agentschappen

Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA)

De totale realisatie op het budget van de NVWA bedroeg in 2023 € 133,6 miljoen, dat is € 7,1 miljoen hoger dan de oorspronkelijk vastgestelde begroting in 2023. Er is bij de eerste suppletoire begroting € 0,5 miljoen toegevoegd voor de structurele versterking van het zoönose beleid en € 0,6 miljoen ten behoeve van werkzaamheden inzake het wietexperiment. Bij de tweede suppletoire begroting is er € 1,4 miljoen toegevoegd voor additionele werkzaamheden bij de bestrijding van muggen. Verder is er een aanvullende loon- en prijsbijstelling toegekend van € 4,3 miljoen. De overige mutaties bedragen per saldo € 0,3 miljoen.

Overig

In 2023 bedroeg de realisatie van agentschappen overig € 5,5 miljoen. In het kader van de regeerakkoordmiddelen voor schadelijke stoffen is er voor € 4 miljoen overgeheveld naar het RIVM. Daarnaast is er € 1,1 miljoen overgeheveld naar het ministerie van IenW voor onderzoek naar PFAS. De overige mutaties bedragen per saldo € 0,4 miljoen.

Bijdrage aan ZBO's/RWT's

ZonMw: programmering

Binnen de begroting van VWS is per saldo € 53,3 miljoen overgeheveld in 2023. Binnen artikel 1 Volksgezondheid betreft het middelen voor de programma’s Pandemische paraatheid (€ 5.2 miljoen), COVID 19 (€ 5,0 miljoen), Alcoholonderzoek (€ 2,0 miljoen) en Microplastics en gewasbescherming (€ 2,0 miljoen). Vanuit artikel 2 Curatieve Zorg betreft het middelen voor het programma Ondersteuning organisatiekracht regio (€ 6,3 miljoen), Passende Zorg (€ 2,6 miljoen), Oncode (€ 1,6 miljoen), Versterking organisatie eerstelijnszorg (3,4 miljoen), FAST (Centre for Future Affordable and Sustainable Therapy development) (€ 2,0 miljoen) en voor een correctie van een kasschuif voor Leefstijlgeneeskunde (€ 6,0 miljoen). Vanuit artikel 3 Langdurige Zorg en ondersteuning betreft het middelen voor de programma’s ADMD (dagactiviteiten voor thuiswonenden mensen met dementie) (€ 4,0 miljoen), Nationaal programma hoofdzaken (€ 2,9 miljoen), Implementatie- en Opschalingscoaching ouderenzorg (€ 1,9 miljoen) en Richtlijnen palliatieve zorg (€ 0,9 miljoen). Vanuit artikel 6 Sport betreft het middelen voor het programma Sportinnovator (€ 5,0 miljoen). Vanuit artikel 10 Apparaat Kerndepartement betreft het middelen voor het programma Leefomgeving (€ 2,5 miljoen).

Vanuit het departement JenV zijn middelen overgeheveld voor de aanvulling op het programma Grip op Onbegrip (€ 10,9 miljoen) en vanuit het departement OCW voor de uitvoering van het programma Maatschappelijke Diensttijd (€ 3,6 miljoen).

Voor de compensatie van de concernorganisaties voor de sterk gestegen tarieven door de hoge inflatie is € 3,9 miljoen beschikbaar gesteld en voor de loonbijstelling tranche 2023 € 15,7 miljoen.

De middelen voor de uitvoering van het programma Integraal Zorgakkoord zijn in 2023 vrijgevallen (€ 13,0 miljoen). De benodigde financiën voor het uitvoeren van het programma kwaliteitsgelden zijn in 2023 lager uitgevallen dan in de begroting was voorzien (€ 9.3 miljoen).

De overige kleinere mutaties bedragen per saldo € 5,4 miljoen.

Bijdrage aan medeoverheden

Aanpak Gezondheidsachterstanden

Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA)

De financiering van deze meerjarige specifieke uitkering is gecentraliseerd op artikel 1 Volksgezondheid. Daartoe is per saldo € 207,8 miljoen binnen de begroting van VWS overgeheveld naar dit instrument. Binnen artikel 1 betreft het de overheveling van middelen voor Opgroeien in een Kansrijke Omgeving & Vroegsignalering alcoholproblematiek (€ 2,5 miljoen) en Aanpak overgewicht en obesitas (€ 17,5 miljoen). Vanuit artikel 3 Langdurige Zorg en ondersteuning betreft het de overheveling van middelen voor Eén tegen Eenzaamheid (€ 10,0 miljoen), Wijkaanpak sociale basis, inclusief stimuleren woonvormen (€ 36,5 miljoen), Valpreventie (€ 21,5 miljoen), Mantelzorg (Respijtzorg) (€ 10,0 miljoen) en Welzijn op recept (€ 5,5 miljoen). Vanuit artikel 6 Sport betreft het middelen voor het Sportakkoord (€ 13,0 miljoen) en de Brede Regeling Combinatiefunctie (€ 87,7 miljoen). Vanuit artikel 10 Apparaat Kerndepartement betreft het de overheveling van middelen voor de Leefomgeving (€ 3,6 miljoen).

Daarnaast zijn door het ministerie van OCW middelen overgeheveld voor de Brede regeling combinatiefuncties (€ 1,7 miljoen).

Verder zijn middelen voor Kansrijke Start (€ 2,0 miljoen) overgeheveld naar het instrument Subsidies (Lokaal) gezondheidsbeleid.

De overige kleinere mutaties bedragen per saldo minus € 4,1 miljoen.

2. Ziektepreventie

Subsidies

Ziektepreventie

COVID-19

De GGD GHOR heeft vanaf 1 juli 2023 de taken voor de landelijke coördinatie van covidactiviteiten van de GGD'en overgenomen van de Landelijke Coördinatie COVID-19 Bestrijding (LCCB). Omdat de GGD GHOR wordt gefinancierd via het instrument subsidies is ruim € 57 miljoen overgeboekt van het instrument ZBO/RWT's en ruim € 11 miljoen extra beschikbaar gesteld voor de uitvoering van de covidvaccinatieronde in het najaar.

Vaccinaties

Op advies van de Gezondheidsraad wordt bij de vaccinatie tegen HPV voor mensen van 15 jaar en ouder overgegaan van drie naar twee doses. De kosten voor de inhaalcampagne van deze doelgroep zijn hierdoor € 8,9 miljoen lager dan eerder begroot. Deze middelen worden ingezet voor de aanpassingen van het schema van het Rijksvaccinatieprogramma. Het verwachtte aantal griep- en pneumokkenvaccinaties is lager uitgevallen. De kosten zijn hierdoor € 4,0 miljoen lager dan eerder was begroot. De overige mutaties bedragen € 1,1 miljoen.

Opdrachten

ZiektepreventieVoor de opdrachtverlening voor Intravacc in het kader van het vijfjarenprogramma is € 11,0 miljoen overgeheveld naar het instrument opdrachten Pandemische paraatheid. De overige mutaties bedragen per saldo € 2,3 miljoen.

COVID-19

Vanwege de veranderde situatie van de coronapandemie is in 2023 minder uitgegeven aan de bestrijding van de pandemie dan oorspronkelijk begroot. Het grootste deel hiervan, ruim € 1 miljard, betreft (generale) middelen die vanwege lagere uitgaven aan de bestrijding van de COVID-19 pandemie zijn teruggevloeid naar de staatskas. Het grootste deel hiervan is eerder toegelicht in de verschillende suppletoire wetten 2023. In de eerste suppletoire begroting 2023 heeft een neerwaartse bijstelling plaatsgevonden van totaal € 664 miljoen. Dit betrof minder uitgaven aan teststraten (€ 418,5 miljoen), CTB (€ 157,3 miljoen), vaccinatie door huisartsen en ziekenhuizen (€ 75 miljoen) en quarantainemaatregelen (€ 13 miljoen). Daarnaast zijn met de ‘Suppletoire begroting Prinsjesdag’ middelen voor de aankoop van vaccins in 2023 meerjarig doorgeschoven naar 2024-2026 (€ 216 miljoen). In de 2e suppletoire begroting 2023 heeft een neerwaartse bijstelling plaatsgevonden met betrekking tot kosten voor het coronadashboard, data- en ontwerpkosten en aan (gedrags)onderzoek (totaal € 14 miljoen) en zijn verder middelen overgeboekt naar het RIVM vanwege de overdracht van taken voor vaccinaankopen en voor de rioolsurveillance (totaal € 97 miljoen) en naar TNO voor een project pandemische paraatheid diagnostiek en post-Covid (€ 1,8 miljoen).

Pandemische paraatheid

Departementale en interdepartementale overboekingen in het kader van pandemische paraatheid hebben geleid tot een verschil van € 21,4 miljoen. Deze middelen zijn beschikbaar gesteld voor onder andere: opleiding infectieziektebestrijding (IZB) artsen, Kennisprogrammering ZonMw, en internationale programma’s zoals Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI) en Pandemic Fund.

Bijdragen aan agentschappen

RIVM: Opdrachtverlening aan kenniscentraVoor de compensatie van de concernorganisaties voor de sterk gestegen tarieven door de hoge inflatie is € 4,2 miljoen beschikbaar gesteld.

Het budget is verhoogd met € 0,6 miljoen voor het doorvoeren van vier wijzigingen in de leeftijd waarop vaccinaties in het Rijksvaccinatieprogramma aangeboden worden.

Voor de aanschaf van vaccins voor de inhaalcampagne HPV-vaccinatie 18–26 jaar is € 19,0 miljoen overgeheveld van het instrument RIVM: Vaccinaties.

Vanuit het instrument Subsidies Bevolkingsonderzoeken is € 5,3 miljoen overgeheveld voor de voorbereidings- en implementatiekosten van NIPt. Vanuit artikel 4 Zorgbreed beleid is € 3,0 miljoen overgeheveld voor de uitvoering van de opdracht Invoering bevolkingsonderzoeken kanker Caribisch Nederland.

Voor de RIVM programma’s Informatievoorziening Infectieziektebestrijding (€ 7,5 miljoen), Pandemische paraatheid (€ 24,6 miljoen) Landelijke Functionaliteit Infectieziekten (LFI) (€ 19,5 miljoen) overgeheveld van het instrument Bijdrage aan agentschappen Pandemische paraatheid.De middelen voor de Overdracht van COVID-19 vaccinaankopen naar het RIVM van ongeveer € 89,6 miljoen en de uitvoering van de rioolwatersurveillance door het RIVM van ongeveer € 7,3 zijn overgeheveld van het instrument Opdrachten COVID-19.De overige kleinere mutaties bedragen per saldo € 4,7 miljoen.

RIVM: Vaccinaties

Voor de aanschaf van vaccins voor de inhaalcampagne HPV-vaccinatie 18–26 jaar is € 19,0 miljoen overgeheveld naar het instrument RIVM: Opdrachtverlening aan kenniscentra. De overige mutaties bedragen per saldo minus € 0,8 miljoen.

Pandemische paraatheid

Er is in totaal € 48,2 miljoen aan coalitieakkoord middelen overgeboekt naar dit beleidsartikel. Deze middelen zijn ingezet voor onder andere: het inrichten van de LFI, doorontwikkeling van monitoring en surveillance, versterken kennisbasis RIVM, de gedragsunit bij het RIVM, TNO ventilatieonderzoek en de uitvoering van het nationaal actieplan versterken zoönosenbeleid. De realisatie is per saldo € 0 doordat de middelen in zijn geheel zijn gemuteerd via departementale en interdepartementale overboekingen.

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

Landelijke Coördinatie COVID-19 Bestrijding

COVID-19

De LCCB heeft in de eerste helft van 2023 de landelijke coördinatie van de COVID-19 activiteiten van de GGD'en uitgevoerd. In 2023 is aan de LCCB totaal € 88 miljoen verstrekt waarvan € 16,5 miljoen betrekking nog betrekking had op de uitvoering in 2022. In de tweede helft van 2023 heeft de GGD GHOR de landelijke coördinerende taken voor de GGD'en overgenomen. Van de beschikbare middelen is ruim € 57 miljoen overgeboekt naar het instrument subsidies voor de financiering van de GGD GHOR. Daarnaast vloeit door de terugloop van de COVID-19 pandemie ruim € 175 miljoen van de oorspronkelijk beschikbare middelen terug naar de staatskas.

Bijdragen aan medeoverheden

Pandemische paraatheid

Over 2023 is € 37,2  miljoen aan coalitieakkoord middelen overgeheveld naar dit instrument. Deze middelen zijn ingezet voor de versterking van GGD’ en in het kader van pandemische paraatheid. Verder is € 13,5 miljoen toegevoegd aan dit instrument voor rioolwatersurveillance door de waterschappen. De realisatie voor rioolwatersurveillance is echter lager uitgevallen waardoor de mutatie op dit instrument per saldo € 12,4 miljoen betreft.

Overige

COVID-19

Op het instrument medeoverheden worden de uitgaven aan de GGD'en de Veiligheidsregio's verantwoord in het kader van de meerkostenregeling. Door de terugloop van de COVID-19 pandemie zijn de uitgaven in 2023 circa € 560 miljoen lager uitgevallen dan oorspronkelijk begroot. Deze generaal beschikbaar gestelde middelen vloeien terug naar de staatskas.

3. Gezondheidsbevordering

Subsidies

Gezonde leefstijl en gezond gewicht

In het kader van gezonde leefstijl en gezond gewicht is in 2023 € 2,7 miljoen meer aan subsidies verstrekt dan oorspronkelijk begroot. Er is loon- en prijsbijstelling aan dit budget toegevoegd. Daarnaast is sprake van een aantal kleinere mutaties, onder andere voor het ondersteunen van extra scholen via Gezonde School, het programma 2diabeat en subsidie voor het JOGG.

Letselpreventie

In 2023 is er € 5,4 miljoen aan subsidies Letselpreventie verstrekt. Dit is een verschil van € 2,7 miljoen ten opzichte van de oorspronkelijk vastgestelde begroting. Er is loon- en prijsbijstelling aan het budget toegevoegd. Daarnaast is er sprake van een aantal kleine mutaties voor een incidentele uitbreiding van de subsidie van VeiligheidNL onder andere op het thema gehoorschade en valpreventie.  

Bijdrage Medeoverheden

Seksuele gezondheidOnder dit instrument was in de begroting € 17,5 miljoen opgenomen voor Aanpak overgewicht en obesitas. Deze middelen zijn overgeheveld naar het artikelonderdeel Gezondheidsbeleid, instrument Aanpak Gezondheidsachterstanden. De overige mutaties bedragen per saldo € 0,3 miljoen.

Ontvangsten

OverigeDe ontvangsten zijn in totaal uitgekomen op € 181,3 miljoen. Daarmee zijn ze € 147,4 miljoen hoger dan geraamd. De ontvangsten bestaan uit:

Uit de jaarrekening 2022 van ZonMw blijkt dat de toegestane hoogte van de overlooppost wordt overschreden. Op basis van de wet- en regelgeving dient ZonMw deze overschrijding terug te betalen. Dit betreft een bedrag van € 46,2 miljoen.

Uit de jaarrekening 2022 van Bevolkingsonderzoek NL blijkt dat de kosten van de Bevolkingsonderzoeken naar kanker € 13,8 miljoen lager waren dan het in 2022 verstrekte voorschotten voor de uitvoering van deze bevolkingsonderzoeken.

Niet geraamde ontvangsten COVID-19:

Op grond van de verantwoording en afrekening van de meerkostenregeling COVID van de GGD’en is totaal € 30,9 miljoen ontvangen. Verder heeft afrekening van opdrachten in het kader van het testbeleid geleid tot circa € 41,9 miljoen ontvangsten, is € 17,8 miljoen ontvangen na afrekening van de subsidie aan de Stichting Nationaal Programma Griepprogramma voor de vaccinatie door huisartsen en is € 13,9 miljoen ontvangen na afrekening van de subsidie opschaling curatieve zorg.

Tot slot zijn er nog ontvangsten geweest uit vaststellingen van project- en instellingssubsidies (€ 10,4 miljoen) en bestuurlijke boetes uit hoofde van de Geneesmiddelenwet, Warenwet, Drank- en Horecawet, Tabakswet (€ 5,8 miljoen).