A Algemene doelstelling

Uitgangspunt voor de regering is het belang van een vrije woningmarkt met steun voor degenen die dat nodig hebben. De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties draagt ervoor zorg dat er voldoende goede en betaalbare huisvesting voor iedereen beschikbaar is en met name voor die groepen die vanwege hun inkomenssituatie of andere persoonlijke omstandigheden moeite hebben op eigen kracht in passende huisvesting te voorzien. Woningcorporaties spelen daarbij een belangrijke rol, waarbij het huisvesten van huishoudens met een inkomen tot € 33 614 in sociale huurwoningen tot hun kerntaak behoort.

B Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is systeemverantwoordelijk voor:

• • het via regelgeving bevorderen van een evenwichtige verdeling van de woningvoorraad op grond van de Huisvestingswet en de Rotterdamwet;

• • het zorgen voor een heldere verdeling van rollen en verantwoordelijkheden van de partijen op het terrein van wonen;

• • het scheppen van voorwaarden voor de beschikbaarheid van voldoende betaalbare woningen, onder meer door huurprijsregulering en voorgestelde herzieningswetgeving voor woningcorporaties;

• • betaalbaarheid van wonen – in het bijzonder voor de lagere inkomensgroepen en middeninkomens (onder andere op grond van de Wet op de Huurtoeslag);

• • de beleidsmatige vormgeving van het instrument huurtoeslag en het budgettair beheer hiervan op grond van de Wet op de Huurtoeslag. De uitvoering van de huurtoeslag is, op grond van de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen (AWIR) en onder verantwoordelijkheid van de minister van Financiën, belegd bij de Belastingdienst/Toeslagen. Deze dienst is ook verantwoordelijk voor de bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik;

• • het beleid met betrekking tot de huisvesting van bijzondere aandachtsgroepen;

• • het ontwikkelen van kaders om onrechtmatige bewoning tegen te gaan;

• • de beleidsmatige vormgeving en de kwaliteit van het toezicht op woningcorporaties, het uitoefenen van dit toezicht via het Besluit Beheer Sociale Huurwoningen (BBSH) en de verantwoording hierover;

• • het waarborgen van een laagdrempelige huurgeschillen beslechting. In het Burgerlijk Wetboek (art. 7.249 t/m 7.261) is vastgelegd dat huurders en verhuurders een beroep kunnen doen op de Huurcommissie. De organisatie en werkwijze van de Huurcommissie, alsmede de administratieve ondersteuning door de Dienst van de Huurcommissie, is vastgelegd in de Uitvoeringswet huurprijzen woonruimte (Uhw).

Grafiek 3.1 Gemiddelde huurstijging, exclusief huurharmonisatie, nominaal en reëel (1997–2010)

Uit de grafiek blijkt het inflatievolgend huurbeleid vanaf 2007; vanaf dat moment komt de reële huurstijging uit op nul.

C Beleidswijzigingen

In juli 2011 heeft het kabinet de Woonvisie uitgebracht (Kamerstukken II, 32 847, nr. 1). In deze Woonvisie presenteert het kabinet de heroriëntatie van het woonbeleid, die leidt tot een meer doelmatiger verdeling van woonruimte, verbetering van het investeringscondities en versterking van het vertrouwen op de woningmarkt. Het kabinet kiest daarbij voor meer keuzevrijheid, meer zeggenschap en verantwoordelijkheid voor burgers, bedrijven en maatschappelijke instellingen, en een meer gerichte en doelmatige inzet van overheidsbeleid. De Woonvisie gaat nader in op het versterken van het vertrouwen op de koopmarkt, een betere werking van de huurmarkt, het verbeteren van de investeringscondities in de woningbouw.

De rijksoverheid heeft in het verleden via regelgeving, bouwprogrammering en subsidiëring intensief geïntervenieerd in de huur- en koopmarkt. Ongewenste bijeffecten van dit overheidsbeleid op de woningmarkt zijn: inefficiënte inzet van publieke middelen, belemmeringen om te verhuizen, beperkte woonkeuzemogelijkheden voor de burger en een onvoldoende aantrekkelijk investeringsperspectief voor marktpartijen. De bouw- en woningmarkt bevinden zich in een overgangssituatie van sterke groei in het verleden via een forse conjuncturele terugval op dit moment naar een, naar verwachting, meer gematigde ontwikkeling in de komende jaren.

Tegen de achtergrond van de stagnerende woningmarkt heeft het kabinet daarom besloten om de overdrachtsbelasting tijdelijk te verlagen (Kamerstukken II, 31 371, nr. 364). Voor de periode van 15 juni 2011 tot 1 juli 2012 wordt het tarief verlaagd van 6% naar 2%. Deze verlaging van de overdrachtsbelasting in combinatie met de handhaving van de hypotheekrenteaftrek resulteert in een forse impuls die de woningmarkt op dit moment goed kan gebruiken. Diverse studies hebben er de afgelopen jaren op gewezen dat een verlaging van de overdrachtsbelasting de belemmering om te verhuizen vermindert en daarmee voor een betere werking van de woningmarkt zorgt.

Daarnaast heeft het kabinet in 2011 voorstellen aangeboden aan de Tweede Kamer voor een herziening van de Woningwet. De in 2012 geplande invoering van wet- en regelgeving is gericht op het versterken van de relatie op lokaal niveau tussen gemeenten en corporaties, op het versterken van het interne en externe toezicht en op meer waarborgen dat corporaties als maatschappelijke ondernemingen goed functioneren.

D1 Budgettaire gevolgen van beleid

D2 Budgetflexibiliteit

Het grootste deel van het budget op dit artikel is juridisch verplicht. Jaarlijks wordt een verplichting aangegaan voor het gehele huurtoeslagbudget voor het begrotingsjaar en de subsidies betreffen de kasuitgaven als gevolg van in het verleden aangegane verplichtingen. De verschillende bijdragen zijn bestuurlijk verplicht en in het begrotingsjaar juridisch gebonden. Voor een beperkt deel van de uitgaven voor onderzoek en kennisoverdracht zijn nog geen verplichtingen aangegaan. Deze middelen worden gedurende het jaar aangewend en zijn deels alternatief aanwendbaar, voor zover niet benodigd voor de uitfinanciering van tot en met 2011 aangegane verplichtingen.

E Toelichting op de instrumenten

3.1 Betaalbaarheid

Subsidies

Bevorderen Eigen Woningbezit

Zoals gemeld aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 32 123 XVIII, nr. 74), is voor nieuwe toekenningen op grond van de Wet BEW geen budget meer beschikbaar. De meerjarig beschikbare middelen dienen uitsluitend voor betaling van in het verleden aangegane verplichtingen. Hiervoor is in 2012 € 33 mln. benodigd. Dit betreft 34 500 bijdragen van gemiddeld € 950.

Eigen woningenregelingen

Woonconsumentenorganisaties

De Woonbond en de Stichting VACpunt Wonen ontvangen financiële bijdragen voor de uitvoering van een met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties overeen te komen programma van activiteiten op het gebied van kennisoverdracht, voorlichting en scholing. Doel is de positie van de woonconsument te versterken om recht te doen aan hun positie op de woningmarkt.

Bekostiging

Huurtoeslag

Voor de raming van de huurtoeslag (zowel uitgaven als ontvangsten) is als uitgangspunt genomen het budget waar huurtoeslagontvangers uiteindelijk (na definitief toekennen) recht op hebben. Het gaat dan om jaarlijks bijna 1,2 mln. huurders, met een gemiddeld huurtoeslagbedrag van ongeveer € 1 830 (cijfers 2009). Voor de meerjarige ontwikkeling is rekening gehouden met de verwachte huur-ontwikkeling en omvang van de populatie (afhankelijk van demografie en werkloosheidsontwikkeling).

De systematiek van de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen (Awir) betekent dat in eerste instantie de toeslagen voorlopig worden toegekend op basis van door de burger zelf aangeleverde gegevens. Na afloop van het jaar worden de toeslagen definitief vastgesteld op basis van gecontroleerde gegevens. Op basis van uitvoeringsgegevens van de Belastingdienst is in de raming rekening gehouden met het feit dat de voorlopige toekenningen hoger liggen dan wat uiteindelijk bij de definitieve toekenningen wordt vastgesteld. De uitgaven zijn met dit bedrag verhoogd, als spiegelbeeld hiervan is ook een ontvangstenstroom geraamd. Tot slot is in de raming rekening gehouden met het kasritme van de uitvoering, waarbij geldt dat de ontvangsten als gevolg van ingestelde terugvorderingen enige tijd nemen om volledig binnen te komen.

Grafiek 3.2: Huurquote jonger dan 65 jaar

Grafiek 3.3: Huurquote 65 jaar en ouder

Opdrachten

Beleidsprogramma betaalbaarheid

BZK voert voor het programma betaalbaarheid verschillende activiteiten uit. Onder andere voor de huurtoeslag, maar ook voor het monitoren en stimuleren van geschikte huisvesting voor ouderen. Een ander belangrijk onderdeel van het programma is het in beeld brengen (en voorkomen) van risico's van eigenwoningbezit en het toezichthouden op woningbouwcorporaties. Voor deze werkzaamheden verleent BZK, samen met huurders, verhuurorganisaties en andere partijen voor woningmarktontwikkeling, opdrachten aan diverse partijen.

Bijdragen

Huurcommissie

Het werkterrein van de Huurcommissie wordt gevormd door het gereguleerde deel van de markt voor huurwoonruimte. Als huurders en verhuurders er onderling niet uitkomen, doet de Huurcommissie op verzoek uitspraken in geschillen tussen huurders en verhuurders over de hoogte van huurprijzen en servicekosten.

De Huurcommissie werkt als opdrachtnemer van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Voor het jaar 2012 wordt een bijdrage van BZK van € 18,9 mln. geraamd. De leges zijn niet kostendekkend.

Overige uitvoeringsdiensten

De Belastingdienst zal zorg dragen voor de verstrekking van de inkomensgegevens, noodzakelijk voor de uitvoering van de maatregel om een huurstijging van inflatie plus 5% toe te staan voor huurders met een huishoudinkomen hoger dan € 43 000. Bezien wordt waar deze uitvoering wordt gepositioneerd.

3.2 Basisonderzoek en kennisoverdracht

Subsidies

Samenwerkende kennisinstellingen

In afstemming met de eigen activiteiten van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt een gedeelte van het beschikbare budget ingezet voor activiteiten van de volgende kennisinstellingen: Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting (SEV), Netherlands Institute for City Innovation Studies (NICIS), Kennis-, Expertise- en Innovatiecentrum Stedelijke Vernieuwing (KEI) en Nederlands instituut voor Ruimtelijke Ordening en Volkshuisvesting (Nirov). Deze vier kennisinstituten hebben in mei 2011 afgesproken te gaan fuseren per 1 januari 2012. Door het samen gaan ontstaat een nationaal kennisinstituut voor stedelijke en regionale ontwikkeling. De gezamenlijke programmering zal leiden tot meer synergie in activiteiten en meer oog voor dwarsverbanden tussen beleidssectoren. Uitvoeren van onderzoek is noodzakelijk voor het onderbouwen van beleid, het verrichten van strategische verkenningen en het bieden van instrumenten aan andere partijen om hun rol en verantwoordelijkheden waar te maken.

Opdrachten

Onderzoek en kennisoverdracht

De activiteiten voor basisonderzoek en kennisoverdracht hebben vooral betrekking op het gebied van de woningmarkt. Het budget wordt besteed aan onder meer verkenningen, de uitvoering van het Woon Onderzoek Nederland 2012, monitoring van beleid en ramingmodellen.

Ontvangsten

Met ingang van het jaar 2014 zijn de inkomsten van de heffingswet verhuurders (van 760 mln. per jaar) opgenomen in de ontvangsten.