Een doeltreffend en doelmatig rechtsbestel.

Als stelselverantwoordelijke schept de Minister van Veiligheid en Justitie optimale voorwaarden voor het in stand houden en verbeteren van een goed en toegankelijk rechtsbestel. De Minister heeft:

• – Een financierende rol voor de rechtspraak. De Minister houdt toezicht op het beheer en is de werkgever voor de rechterlijke macht;

• – Een financierende rol voor de Raad voor Rechtsbijstand, het Bureau Financieel Toezicht en het Register beëdigde tolken en vertalers4. Hij is verantwoordelijk voor het wettelijk kader waar binnen tolken, vertalers, advocaten, notarissen en andere zelfstandige professionals binnen het justitiële domein opereren;

• – Een stimulerende rol voor alternatieve geschillenbeslechting en schuldsanering. Ten aanzien van de schuldsanering is hij verantwoordelijk voor het wettelijke traject van de schuldsaneringsregeling, de faillissementsrechters en de bewindvoerders.5

Gesubsidieerde rechtsbijstand

Om op langere termijn een goed en modern stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand dat aansluit op de visie van het kabinet op de toegang van het recht overeind te houden voor burgers die daarop zijn aangewezen en daarmee de toegang tot het recht in voldoende mate te blijven waarborgen, wordt het stelsel van de rechtsbijstand vernieuwd. Op 18 februari 2014 is een brief aan de Tweede Kamer gestuurd waarin een aantal bijstellingen is voorgesteld in het pakket aan maatregelen dat de stelselvernieuwing vormt (TK 31 753, nr. 70). Op 26 maart 2014 vond naar aanleiding van die brief een Algemeen Overleg plaats. In mei 2014 is een AMvB waarin een aantal meer technische onderdelen van de stelselvernieuwing wordt geregeld in consultatie gebracht en daarnaast voorgehangen bij het parlement. Deze AMvB moet op 1 januari 2015 in werking treden. De meer fundamentele onderdelen van de stelselvernieuwing worden geregeld in een wetsvoorstel plus bijbehorende AMvB. Het wetsvoorstel zal na de zomer van 2014 in consultatie worden gebracht. Met de stelselvernieuwing wordt een besparing van € 85,1 mln. gerealiseerd.

Gerechtsdeurwaarders

In het laatste kwartaal van 2014 zal het wetsvoorstel dat de gerechtsdeurwaarderswet herziet aan de Tweede Kamer worden gezonden, waarna in 2015 naar verwachting de parlementaire behandeling zal plaatsvinden. De herziening vindt plaats naar aanleiding van een evaluatie en inventarisatie van de knelpunten van de wet (TK 31 700 VI, nr. 113). Belangrijke onderwerpen in de wet zijn het integraal toezicht door het Bureau Financieel Toezicht, de toegang tot het ambt en de aanscherping van de tuchtrechtelijke maatregelen.

Doorberekening kosten toezicht en tuchtrecht juridische beroepen

Naar verwachting zal het wetsvoorstel doorberekening kosten toezicht en tuchtrecht juridische beroepen in het najaar 2014 aan de Tweede Kamer worden voorgelegd, waarna de behandeling in 2015 plaats kan vinden. De inwerkingtreding van de wet is beoogd in 2015. Vanuit het profijtbeginsel is geredeneerd dat binnen het domein van Veiligheid en Justitie de beroepsgroepen van notarissen, gerechtsdeurwaarders en advocaten voor doorberekening van de kosten van toezicht en tuchtrecht in aanmerking komen. De doorberekening van deze kosten is begroot op een besparing van € 7 mln. waarvan € 4 mln. neerslaat bij het Bureau Financieel Toezicht. Verder wordt er bespaard op de kosten voor de tuchtrechtspraak die voorheen door de rijksoverheid gedragen werden.

Toezicht advocaten

Het wetsvoorstel Positie en toezicht advocatuur (EK 32 382, A), dat in april 2014 aan de Eerste Kamer is voorgelegd, versterkt het toezicht op advocaten. Tevens zijn in het wetsvoorstel de kernwaarden van de advocatuur neergelegd en worden de geheimhoudingsplicht en de interne kwaliteitstoetsing voor advocaten geregeld. Beoogd wordt de wet in 2015 in werking te laten treden. Hiermee wordt uitvoering gegeven aan het kabinetsstandpunt bij het rapport «Een maatschappelijke Orde» (TK 30 300 VI, nr. 144) van de Commissie advocatuur (Commissie Van Wijmen) (TK 30 800 VI, nr. 13).

Herziening initiële opleiding rechterlijke macht

Het wetsvoorstel tot herziening van de initiële opleiding van rechters en officieren van justitie is de Tweede Kamer in 2014 ter behandeling aangeboden. Op basis van een voorlopige voorziening is de initiële opleiding rechterlijke macht reeds gestart. Naar verwachting zal in 2015 de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel kunnen worden afgerond en zal de wet in 2015 zijn beslag krijgen in de uitvoeringspraktijk. In dit wetsvoorstel zijn de vroegere raio-, rio- en oio-opleiding samengebracht in twee nieuwe opleidingen: een opleiding tot rechter en een opleiding tot officier van justitie. Nieuw is dat voordat de opleiding wordt gestart reeds de keuze wordt gemaakt voor het beroep van rechter of officier van justitie.

Wetsvoorstel aanpassing griffierechten

De verhoging van de tarieven in het wetsvoorstel aanpassing griffierechten wordt gematigd. Het besparingsverlies wordt binnen de begroting van VenJ van dekking voorzien.

Budgetflexibiliteit

Juridisch verplicht zijn de apparaatsuitgaven voor de Hoge Raad en de bijdragen aan ZBO’s en RWT’s. Dat geldt ook voor de bijdrage voor de kosten voor de rechtsbijstand in de vorm van toevoegingen en piketten (opdrachten) en de bijdrage aan Raad voor de rechtspraak. Ook de opdrachten in het kader van de WSNP zijn volledig juridisch verplicht. Daarmee is bijna 100% van de uitgaven die in de vorm van opdrachten worden gedaan juridisch verplicht. De subsidies die op dit artikel worden verantwoord zijn vrijwel geheel juridisch verplicht. Dit heeft in hoofdzaak betrekking op de structurele subsidierelaties met de Stichting Geschillencommissie en de Academie voor Overheidsjuristen en de Academie voor Wetgeving.

Het niet-juridische verplichte deel op dit beleidsartikel is gereserveerd voor bestuurlijk gebonden uitgaven via diverse subsidiebeschikkingen, onder meer voor de Nederlandse Orde van Advocaten en voor bijdrage aan internationale organisaties. Daarnaast zijn er middelen gereserveerd voor toezicht en onderzoek bijvoorbeeld op het terrein van rechtspraak, schuldsanering, rechtsbijstand en rechtspleging.

32.1 Apparaatsuitgaven Hoge Raad

Hoge Raad (HR)

De Hoge Raad der Nederlanden is het hoogste rechtscollege in Nederland op het gebied van het civiele-, straf- en fiscale recht. Voor het civiele- en strafrecht is hij dat tevens voor Aruba, Curaçao, Sint Maarten, Bonaire, Saba en Sint Eustatius. De HR voert de cassatieprocedure uit. De procedure verzekert en bevordert de rechtseenheid, rechtsontwikkeling en rechtsbescherming doordat de HR als cassatierechter toetst of het gerechtshof – en in voorkomende gevallen: de rechtbank – in zijn uitspraak het recht juist heeft toegepast en of de gegeven motivering begrijpelijk is. Met de Hoge Raad zijn meerjarige financieringsafspraken gemaakt, waardoor de reeks vlak is. Het aantal werknemers dat vanuit het apparaatsbudget wordt betaald bedraagt ca. 236.

Voor de komende jaren wordt de instroom aan nieuwe zaken geraamd op jaarlijks ca. 3.975, waarvan 2.350 straf, 500 civiel en 1.125 fiscaal. De Hoge Raad streeft naar het wegwerken van de jaarlijkse instroom van zaken en een doorlooptijd van behandeling van rond de één jaar.

32.2 Adequate toegang tot het rechtsbestel

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Raad voor Rechtsbijstand (RvR)

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven van de RvR en het Juridisch loket, een advies- en doorverwijsinstelling voor eerstelijns rechtshulp. De RvR is belast met de uitvoering van de Wet op de rechtsbijstand, die er voor zorgt dat on- en mindervermogenden verzekerd zijn van toegang tot het rechtsbestel. De daling in de uitgaven aan het apparaat van de RvR en het Juridisch Loket komt door de verwachte lagere instroom als gevolg van de stelselvernieuwing rechtsbijstand en de verwerking van de efficiencytaakstelling uit het Regeerakkoord.

Bureau Financieel Toezicht (BFT)

Het Bureau Financieel Toezicht houdt financieel toezicht op zo’n 1.500 notarissen en 380 gerechtsdeurwaarders. Ook is het belast met het toezicht op de naleving van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (WWFT). De daling van de uitgaven voor het BFT is grotendeels toe te schrijven aan de voorgenomen wetswijziging om de kosten van toezicht door te berekenen aan beroepsorganisaties. Daarnaast is vanaf 2016 de efficiencytaakstelling uit het Regeerakkoord doorgevoerd.

Subsidies

Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC)

De SGC beoordeelt consumentenklachten. De SGC heeft op dit moment 54 geschillencommissies die klachten over verschillende onderwerpen behandelen.

De SGC ontvangt voor de kosten van de koepelorganisatie een subsidie van het Ministerie van VenJ, omdat afhandeling van klachten door het SGC zorgt voor minder instroom aan (duurdere) zaken binnen het rechtsbestel.

Opdrachten

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP)

Het Bureau WSNP coördineert de uitvoering van de Wet schuldsanering en reguleert de kwaliteit van de bewindvoering, onder andere door het register WSNP en een helpdesk. Via het bureau WSNP wordt een bijdrage verstrekt aan de bewindvoerder die een schuldsaneringsprocedure naar behoren afwikkelt. Gespecialiseerde insolventierechters houden toezicht op de goede afwikkeling van de circa 14.000 nieuwe schuldsaneringen per jaar. De gemiddelde subsidie voor een schuldsaneringstraject bedraagt circa 1.100 over een periode van gemiddeld 3 jaar.

Toevoegingen Raad voor Rechtsbijstand

De Raad voor Rechtsbijstand verstrekt toevoegingen aan een advocaat of mediator voor de verlening van rechtsbijstand aan rechtzoekenden met een laag inkomen en vermogen. In tabel 32.2 is een uitsplitsing in uitgaven en in aantallen weergegeven van de productiegegevens van de Raad over de verschillende onderdelen binnen de rechtsbijstand.

De meerjarige budgettaire reeks toevoegingen laat een sterke daling zien. Dit is het gevolg van de eerder genoemde stelselvernieuwing voor rechtsbijstand, die bedoeld is om het systeem betaalbaar te houden. De Tweede Kamer is hierover middels een brief geïnformeerd (TK 31 753, nr. 64 en TK 31 753, nr. 70).

In tabel 32.2 is een nieuwe indeling voor de toevoegingscategorieën van de Raad voor Rechtsbijstand opgenomen. Deze nieuwe indeling sluit aan op de door de Raad voor Rechtsbijstand in de Monitor Gesubsidieerde Rechtsbijstand vanaf 2014 gehanteerde indeling en de indeling van de Raad voor de Rechtspraak.

32.3 Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel

Bijdrage aan Raad voor de rechtspraak (Rvdr)

De Minister van Veiligheid en Justitie bekostigt de rechtspraak via de Raad voor de rechtspraak. De Raad voor de rechtspraak is het overkoepelende bestuur van de Rechtspraak, die verder bestaat uit de rechtbanken, de gerechtshoven, de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het Bedrijfsleven. De Raad bevordert de kwaliteit en eenheid van de rechtspraak, verzorgt de financiën, houdt toezicht en ondersteunt de bedrijfsvoering bij de gerechten. De Raad spreekt zelf geen recht. In dit artikelonderdeel wordt de totstandkoming van de bijdrage van de Minister van Veiligheid en Justitie aan de Raad voor de rechtspraak toegelicht.

Conform de Wet op de rechterlijke organisatie heeft de Raad voor de rechtspraak zijn begrotingsvoorstel ingediend bij de Minister van Veiligheid en Justitie op basis van de in- en uitstroomramingen uit onder andere het Prognosemodel Justitiële ketens en de afspraken over de prijzen conform Prijsakkoord 2014–2016. Hieruit volgt dat de instroom neerwaarts is bijgesteld ten opzichte van de instroomprognose in de vorige begroting. Wel is er volgens de prognose nog steeds sprake van een stijgende instroom van 2015 naar 2019.

Deze bijdrage is op basis van met de Raad voor de rechtspraak gemaakte productieafspraak.

Door de neerwaartse bijstelling van de instroomprognose ten opzichte van de vorige begroting is ook de financiële bijdrage ten opzichte van de vorige begroting neerwaarts bijgesteld. De instroomontwikkelingen blijken mede als gevolg van de economische crisis uiterst moeilijk voorspelbaar. Deze onzekerheid, alsmede de financiële mogelijkheden van het kabinet, heeft ertoe geleid dat in de ingediende begroting (zie hoofdstuk 6) van de Raad voor de rechtspraak niet volledig is gehonoreerd. Dit geldt met name voor de jaren 2014 en 2015. In deze jaren wordt daarom een beroep gedaan op de reserves bij de Raad. Het Ministerie zal de ontwikkeling van de instroom, werkvoorraden en de financiële positie van de Rechtspraak volgen en in samenspraak met de Raad maatregelen nemen, in lijn met artikel 21 van het Besluit Financiering Rechtspraak 2005.

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

College Bescherming Persoonsgegevens (CBP)

Het CBP houdt toezicht op de naleving en toepassing van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp), de Wet politiegegevens (Wpg) en de Wet Basisregistratie Personen.

College voor de Rechten van de Mens (CRM)

Het CRM vervult zijn wettelijke taak als waakhond op het gebied van mensenrechten in Nederland. Het doet dit door gevraagd en ongevraagd onderzoek te doen naar verboden onderscheid. Dat kan zijn op basis van individuele klachten of naar aanleiding van concrete verzoeken over hoe gelijke behandelingswetgeving toe te passen. Ook heeft het CRM een rol bij normontwikkeling en periodieke evaluatie van de effectiviteit van wetgeving voor gelijke behandeling. De meerjarige bijdrage van VenJ aan het CRM daalt, onder meer als gevolg van bezuinigingen uit het Regeerakkoord.

Centraal Administratie Kantoor (CAK)

In 2015 worden twee maatregelen uit het Regeerakkoord geïmplementeerd, waarmee een eigen bijdrage wordt geïntroduceerd voor de kosten van het strafproces en slachtofferzorg en een bijdrage voor de kosten van verblijf in een justitiële inrichting. Het Ministerie van VenJ heeft het CAK (een ZBO onder het Ministerie van VWS) aangewezen als uitvoerder van de regelingen. De kosten die gemoeid zijn met uitvoering van de maatregelen worden op de begroting van VenJ als een bijdrage aan het CAK opgenomen.

Subsidies

De subsidie Rechtspleging betreft met name een subsidie aan de Nederlandse Vereniging voor de Rechtspraak (NVvR). De subsidies Wetgeving betreft een subsidie aan de Stichting Recht en Overheid en aan het Nederlandse Juristencomité voor de mensenrechten voor de bescherming van mensenrechten.

Ontvangsten

Griffie

Het Ministerie van VenJ ontvangt griffierechten van burgers, overheden, bedrijven en ander rechtspersonen die civiele of bestuursrechtelijke procedures starten. Deze ontvangst stijgt wegens de aanpassing van de hoogte van de te betalen griffierechten (TK 33 757).