Voor onze democratie is het van groot belang dat het verkiezingsproces betrouwbaar, transparant en controleerbaar is ingericht en in stand wordt gehouden.
De Kiesraad is de onafhankelijke autoriteit in Nederland op het gebied van verkiezingen. De missie van de Kiesraad is dat iedereen de uitslag van de verkiezingen kan vertrouwen.
De Kiesraad adviseert de regering en het parlement over (de organisatie en uitvoering van) verkiezingen en het kiesrecht. Dit doet de Kiesraad gevraagd en ongevraagd. De Kiesraad evalueert iedere verkiezing en adviseert de minister over mogelijke verbeteringen. De Kiesraad fungeert als centraal stembureau voor de verkiezingen van de Tweede Kamer, de Eerste Kamer en de Nederlandse leden van het Europees Parlement. Dit omvat onder andere taken ten aanzien van de registratie van aanduidingen en logo’s van politieke groeperingen, de kandidaatstelling en de vaststelling van de verkiezingsuitslag.
In het verkiezingsproces wordt digitalisering ingezet als hulpmiddel. De Kiesraad is verantwoordelijk voor de ontwikkeling en het beheer van de ondersteunende software die gebruikt wordt bij de kandidaatstelling en de vaststelling van de uitslagen van verkiezingen. Als informatie- en expertisecentrum over verkiezingen beheert de Kiesraad een verkiezingsdatabank die de uitslagen van de verkiezingen bevat teruggaand tot 1848. De Kiesraad is benaderbaar voor iedereen die uitleg wil over het verkiezingsproces en ondersteunt gemeenten bij hun taken.
De Kiesraad werkt samen met de andere partijen in de verkiezingsketen, zoals het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de Vereniging Nederlandse Gemeenten, de Nederlandse Vereniging Voor Burgerzaken, de gemeenten en leveranciers.
Het uitgangspunt van het werk van de Kiesraad zijn negen waarborgen van het verkiezingsproces: transparantie, controleerbaarheid, integriteit, kiesgerechtigheid, stemvrijheid, stemgeheim, uniciteit, toegankelijkheid en onafhankelijkheid.
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is verantwoordelijk voor het beheer van de begroting van de Overige Hoge Colleges van Staat, de Kabinetten van de Gouverneurs en de Kiesraad. De colleges voeren zelf het beheer over hun begroting of hun begrotingsdeel. Over de inhoud van dit beheer zijn in artikel 4.4 lid 4 van de Comptabiliteitswet 2016 afspraken vastgelegd (de zogenoemde beheerafspraken) tussen de minister en de colleges, waarin recht gedaan wordt aan hun staatsrechtelijke positie.
Nieuwe taken en bevoegdheden als verkiezingsautoriteit
Met een aantal wetsvoorstellen wordt de onafhankelijke en kwaliteitsbevorderende rol van de Kiesraad versterkt. De Kiesraad krijgt met de inwerkingtreding van de Wet programmatuur verkiezingsuitslagen per 2025 nieuwe taken en bevoegdheden rond beheer en onderhoud van de programmatuur voor de vaststelling van verkiezingsuitslagen en de zetelverdeling (Wetsvoorstel programmatuur verkiezingsuitslagen, Kamerstukken II 2022/23, 36150). De regering heeft het Wetsvoorstel kwaliteitsbevordering uitvoering verkiezingsproces bij de Tweede Kamer ingediend (Wetsvoorstel kwaliteitsbevordering uitvoering verkiezingsproces).De kwaliteitsbevorderende rol die de Kiesraad krijgt ziet op het instrueren en ondersteunen van de organisatie van verkiezingen, en het beoordelen van het verloop er van. De nieuwe kwaliteitsbevorderende rol van de Kiesraad is gebaseerd op de volgende drie pijlers:
– Ondersteunen van de organisatie van verkiezingen (middels ondersteuning, instructies, kwaliteitsstandaarden en het vaststellen van modellen) voorafgaand aan een verkiezing;
– Waarnemen en indien nodig bijsturen (om de kwaliteit te bevorderen) tijdens een verkiezing;
– Beoordelen van het verloop van de verkiezing (via een rapportage en advies aan het vertegenwoordigend orgaan) na een verkiezing.
In 2025 bereidt de Kiesraad zich inhoudelijk en organisatorisch verder voor op deze nieuwe taken en bevoegdheden en voert deze uit.
Evaluatie Nieuwe procedure vaststelling verkiezingsuitslagen
De in 2023 in werking getreden nieuwe wetgeving rond het vaststellen van verkiezingsuitslagen versterkt de transparantie en controleerbaarheid van de stemopneming en vaststelling van de verkiezingsuitslag. De Kiesraad stelt voor elke verkiezing een controleprotocol vast voor de betrouwbaarheid van de stemopneming en de daarbij gebruikte programmatuur. De te volgen procedure heeft impact op de werkzaamheden van de verkiezingsketen, zowel voor die van gemeentelijke als centrale stembureaus. In 2025 draagt de Kiesraad bij aan de door de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties toegezegde evaluatie.
Beheer programmatuur verkiezingsuitslagen
De Kiesraad is vanaf 2025 wettelijk verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van de programmatuur die in de hele verkiezingsketen wordt gebruikt bij het berekenen en vaststellen van verkiezingsuitslagen en de zetelverdeling. Met de Wet programmatuur verkiezingsuitslagen zijn duidelijke verantwoordelijkheden en bevoegdheden gedefinieerd voor het beheer en het gebruik van de programmatuur. Het gebruik van de programmatuur die de Kiesraad ter beschikking stelt wordt verplicht. De Kiesraad kan als beheerder voorschriften opstellen voor de aansluiting en het gebruik, en zorgen voor de naleving van die voorschriften. Dit wordt uitgewerkt in een samenwerkingsprotocol (voor samenwerking tussen gemeenten en de Kiesraad) dat de Kiesraad na overleg vaststelt.
In 2024 en 2025 wordt er nieuwe programmatuur ontwikkeld, de ter beschikking gestelde middelen worden hiervoor gebruikt, tegelijkertijd zal de huidige programmatuur (OSV2020) ondersteund moeten blijven tot de nieuwe programmatuur definitief beschikbaar is.
Verkiezingsagenda, kandidaatstellingsprocedure
In het kader van de Verkiezingsagenda 2030, een gezamenlijk initiatief van BZK, VNG, NVVB en Kiesraad, wordt gewerkt aan maatregelen voor onderhoud en vernieuwing in het verkiezingsproces (Evaluatieadvies Tweede Kamerverkiezing 2023 | Advies | Kiesraad.nl - bijlage bij Kamerstukken II 2020/21, 35165, nr. 40). De Kiesraad adviseert hierover en maakt voorstellen die de kandidaatstellingsprocedure vernieuwen en digitaal ondersteunen (Hoofdlijnenakkoord kandidaatstellingsprocedure, Kamerstukken II 2024/25, 2024D15452). De Kiesraad draagt tevens zorg voor een goede vindbaarheid van verkiezingsuitslagen.
2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Art. | Verplichtingen | 5.318 | 8.321 | 9.102 | 6.948 | 1.926 | 2.889 | 1.926 |
Uitgaven | 8.679 | 10.249 | 10.065 | 6.948 | 4.698 | 5.661 | 4.698 | |
9.0 | Kiesraad | 8.679 | 10.249 | 10.065 | 6.948 | 4.698 | 5.661 | 4.698 |
Institutionele inrichting | 8.679 | 10.249 | 10.065 | 6.948 | 4.698 | 5.661 | 4.698 | |
Kiesraad | 8.679 | 10.249 | 10.065 | 6.948 | 4.698 | 5.661 | 4.698 | |
Ontvangsten | 76 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
Uitgaven
Institutionele inrichting
Kiesraad
De Kiesraad is belast met uitgaven die betrekking hebben op vaste en verplichte zaken zoals de personele kosten, externe inhuur, materieel en loonkosten voor het bureau van de Kiesraad.
De Kiesraad is belast met uitgaven in directe relatie tot de verkiezingen van de Tweede Kamer, de Eerste Kamer, het Europees Parlement en het kennis- en informatiepunt, de ontwikkel- en beheerkosten van programmatuur voor de kandidaatstelling en vaststelling van de uitslag, communicatiemiddelen, en de uitvoering van de nieuwe taken en bevoegdheden.