De Kiesraad stelt uitslagen van landelijke verkiezingen vast en is een onafhankelijk adviesorgaan én kenniscentrum op het gebied van kiesrecht en het verkiezingsproces. De Kiesraad maakt zich daarbij sterk voor een robuust verkiezingsproces en betrouwbare verkiezingsuitslagen.
Het gaat om de volgende wettelijke taken. De Kiesraad:
– is het centraal stembureau bij de verkiezingen van de Eerste Kamer en Tweede Kamer en van de Nederlandse leden van het Europees Parlement. De Kiesraad:
• registreert de namen (aanduidingen) en logo’s van politieke partijen;
• beoordeelt en nummert de ingeleverde kandidatenlijsten;
• stelt de officiële verkiezingsuitslagen vast en voert hierbij controles uit;
• benoemt nieuwe leden van de Eerste Kamer, Tweede Kamer en het Europees Parlement wanneer er vacatures ontstaan.
– adviseert de regering en het parlement over uitvoeringstechnische zaken op het gebied van kiesrecht en verkiezingen. Hierbij gaat het vooral om conceptwetsvoorstellen tot wijziging van Kieswetgeving. Een enkele keer adviseert de Kiesraad ongevraagd. Tevens verstrekt de Kiesraad aan de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State zienswijze over kiesrechtelijke geschillen waarbij de Kiesraad niet zelf partij is;
– beheert de Databank Verkiezingsuitslagen waarin (historische) verkiezingsuitslagen zijn opgenomen;
– stelt voor alle verkiezingen verschillende controle-protocollen op die aan de robuustheid van het proces en de betrouwbaarheid van de daarbij gebruikte programmatuur moeten bijdragen.
Verder ontwikkelt en beheert de Kiesraad de verkiezingssoftware die in de hele verkiezingsketen gebruikt wordt voor de kandidaatstelling en vaststelling van verkiezingsuitslagen en is de Raad het kennis- en informatiepunt over kiesrecht en verkiezingen. Gemeenten, provinciale griffies, politieke partijen, kiezers en media kunnen het gehele jaar vragen over het verkiezingsproces stellen.
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is verantwoordelijk voor het beheer van de begroting van de Overige Hoge Colleges van Staat, de Kabinetten van de Gouverneurs en de Kiesraad. De colleges voeren zelf het beheer over hun begroting of hun begrotingsdeel. Over de inhoud van dit beheer zijn in artikel 4.4 lid 4 van de Comptabiliteitswet 2016 afspraken vastgelegd (de zogenoemde beheerafspraken) tussen de minister en de colleges, waarin recht gedaan wordt aan hun staatsrechtelijke positie.
Het kabinet is voornemens de Kiesraad enkele nieuwe taken en verantwoordelijkheden te geven, met het oog op toekomstbestendige robuuste verkiezingen. De wetgeving die de grondslag van deze nieuwe taken vormt bestaat uit 2 delen, het Wetsvoorstel programmatuur verkiezingsuitslagen, dat in juni 2022 bij de Tweede Kamer is ingediend1. En het Wetsvoorstel kwaliteitsbevordering uitvoering verkiezingsproces, dat in de loop van het 1e kwartaal van 2024 bij de Kamer wordt ingediend2.
De Kiesraad krijgt een instruerende, ondersteunende en beoordelende rol bij de uitvoering van de verkiezingen en de uitslagvaststelling. Daarnaast krijgt de Kiesraad aanvullende taken en bevoegdheden op het gebied van doorlopende kwaliteitsbevordering van de onderdelen van het verkiezingsproces.
De nieuwe kwaliteitsbevorderende rol van de Kiesraad is gebaseerd op de volgende drie pijlers:
1. Ondersteunen van de organisatie van verkiezingen (middels ondersteuning, instructies, kwaliteitsstandaarden en het vaststellen van modellen) voorafgaand aan een verkiezing.
2. Waarnemen en indien nodig bijsturen (om de kwaliteit te bevorderen) tijdens een verkiezing.
3. Beoordelen van het verloop van de verkiezing (via een rapportage en advies aan het vertegenwoordigend orgaan) na een verkiezing.
Transitie naar verkiezingsautoriteit
Om de onpartijdigheid en de kwaliteit van het verkiezingsproces en de betrouwbaarheid van de verkiezingsuitslag ook in de toekomst boven elke twijfel verheven te laten zijn, wordt de rol van de Kiesraad in het verkiezingsstelsel verzwaard en zijn positie versterkt. In 2024 zal de Kiesraad, na de inwerkingtreding van de hierboven genoemde wetgeving de laatste voorbereidingen treffen en de eerste ervaringen opdoen als verkiezingsautoriteit.
Beheer programmatuur verkiezingsuitslagen
De Kiesraad wordt verantwoordelijk voor het beheer en de beveiliging van de programmatuur die in de hele verkiezingsketen wordt gebruikt bij het berekenen en vaststellen van verkiezingsuitslagen. Er wordt gewerkt aan de ontwikkeling van nieuwe programmatuur waarin de nieuwe wetgeving moet worden geïncorporeerd.
Het is belangrijk dat diegenen die de uitslagen invoeren duidelijke verantwoordelijkheden en bevoegdheden krijgen voor het beheer, de aansluiting en het gebruik van de programmatuur. Dat geldt ook voor de Kiesraad en de gemeenten, die zorgen voor de ICT-voorzieningen. Eén en ander wordt geregeld in het Wetsvoorstel programmatuur verkiezingsuitslagen. Met de invoering van het wetsvoorstel kan de Kiesraad als beheerder voorschriften opstellen voor de aansluiting en het gebruik, en zorgen voor de naleving van die voorschriften. Het gebruik van de programmatuur die de Kiesraad ter beschikking stelt wordt verplicht. In 2024 worden verder voorbereidingen hiervoor getroffen.
Verkiezingsagenda, kandidaatstellingsprocedure
In het kader van de Verkiezingsagenda 2030, een gezamenlijk initiatief waarin BZK, VNG, NVVB en Kiesraad, wordt aangeven welke maatregelen nodig zijn aan onderhoud en vernieuwing in het verkiezingsproces (bijlage bij Kamerstukken II 2020/21, 35165, nr. 40). De Kiesraad zal in 2024 voorstellen uitwerken voor de digitale ondersteuning van verbeteringen in de kandidaatstellingsprocedure en voor de verdere ontsluiting van verkiezingsuitslagen, o.a. door het bevorderen van een uniforme en centrale publicatie van processen-verbaal met uitslagen van verschillende verkiezingen.
2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Art. | Verplichtingen | 25.354 | 7.411 | 8.236 | 4.820 | 4.508 | 1.736 | 1.736 |
Uitgaven | 13.240 | 12.031 | 10.164 | 5.783 | 4.508 | 4.508 | 4.508 | |
9.0 | Kiesraad | 13.240 | 12.031 | 10.164 | 5.783 | 4.508 | 4.508 | 4.508 |
Institutionele inrichting | 13.240 | 12.031 | 10.164 | 5.783 | 4.508 | 4.508 | 4.508 | |
Kiesraad | 13.240 | 12.031 | 10.164 | 5.783 | 4.508 | 4.508 | 4.508 | |
Ontvangsten | 2 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
Uitgaven
Institutionele inrichting
Kiesraad
De Kiesraad is belast met uitgaven die betrekking hebben op vaste en verplichte zaken zoals de personele exploitatie, externe inhuur, materieel en loonkosten voor het bureau van de Kiesraad. Doelmatigheid, juistheid, tijdigheid en rechtmatigheid zijn daarbij belangrijke kernbegrippen.
De Kiesraad is belast met uitgaven in directe relatie tot de verkiezingen van de Tweede Kamer, de Eerste Kamer, het Europese parlement en het kennis- en informatiepunt, zoals de ontwikkel- en beheerkosten van programmatuur voor de kandidaatstelling en vaststelling van de uitslag, communicatieadvies en communicatiemiddelen.