12.1 Algemene doelstelling: de tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten zorgt ervoor dat (ouders van) deelnemers in de beroepsopleidende leerweg (tot 18 jaar) en leerlingen in het voortgezet onderwijs (vanaf 18 jaar) de financiële mogelijkheden hebben om onderwijs te volgen.

Onderwijs levert een belangrijke bijdrage aan de bevordering van een duurzame groei van de Nederlandse (kennis)economie en aan de maatschappelijke participatie van burgers. OCW waarborgt met de Wet Tegemoetkoming Onderwijsbijdrage en Schoolkosten (WTOS) de toegankelijkheid van en de deelname aan het onderwijs door de financiële belemmeringen van deelname weg te nemen voor de volgende doelgroepen:

• • ouders van minderjarige deelnemers in de beroepsopleidende leerweg van het mbo (TS17-) 46 ;

• • scholieren in het voortgezet onderwijs van 18 jaar en ouder (VO18+);

• • (deeltijd)studenten in het voortgezet algemeen volwassenenonderwijs (TS 18+ vavo);

• • studenten aan de lerarenopleiding die geen recht (meer) hebben op studiefinanciering op grond van de WSF 2000 (TS 18+ tlo).

De toegankelijkheid van het onderwijs in Nederland is de directe verantwoordelijkheid van de overheid. Ouders zijn er verantwoordelijk voor dat hun kind onderwijs volgt. Daar waar ouders gezien hun inkomen onvoldoende draagkracht hebben om de kosten van hun schoolgaande (minderjarige) kinderen alleen te dragen, voorziet de overheid in een (gedeeltelijke) tegemoetkoming. Vanaf 18 jaar ligt de verantwoordelijkheid voor het volgen van onderwijs primair bij de leerling/student zelf. Hij/zij komt daarmee zelf in aanmerking voor een tegemoetkoming.

In 2010 is, conform de in de begroting 2010 aangekondigde maatregelen, een wetswijziging doorgevoerd om de normbedragen in de WTOS in 2011 en 2012 niet te indexeren. Dit leidt tot een besparing op de uitgaven vanaf 2011.

Van invloed zijn onder andere de volgende externe factoren:

• • demografische ontwikkelingen;

• • de conjuncturele ontwikkeling (gebruik van de regeling);

• • de beheersing van het prijsniveau van de schoolkosten;

• • de attitude ten opzichte van de regeling (wel of niet gebruik).

Voor het gebruik van tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten zijn geen streefwaarden geformuleerd.

12.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

De gerealiseerde uitgaven zijn per saldo € 6,9 miljoen lager dan begroot. De ontvangsten in 2010 zijn € 4,8 miljoen hoger dan geraamd.

12.3 Operationele beleidsdoelstelling

12.3.1 Waarborgen financiële toegankelijkheid van het onderwijs voor leerlingen vo en deelnemers bol

Scholieren in het voortgezet onderwijs en deelnemers in de beroepsopleidende leerweg (tot 18 jaar) zijn financieel in staat gesteld onderwijs te volgen.

Toelichting:

TS17-

Integratie WTOS (TS17-) in het kindgebonden budget

De regering heeft bij de integratie van de WTOS in het kindgebonden budget rekening gehouden met het wetsvoorstel gratis lesmateriaal. Na invoering van de integrale invoering van «gratis» schoolboeken in het schooljaar 2009–2010 en de integratie van het resterende deel van deze tegemoetkoming in het kindgebonden budget, vervalt de WTOS voor ouders met kinderen in het voortgezet onderwijs. Voor ouders met kinderen in het mbo blijft de WTOS-uitkering in stand voor het deel dat niet in het kindgebonden budget wordt geïntegreerd.

VO18+

De toelage voor VO 18+ bestaat uit een basistoelage waarvoor alle leerlingen in het voortgezet onderwijs van 18 jaar en ouder in aanmerking komen. Deze basistoelage is onafhankelijk van het ouderinkomen. De tegemoetkoming wordt eventueel aangevuld met de tegemoetkoming die afhangt van de hoogte van het ouderinkomen.

Toelichting

Het totaal aantal gebruikers van de TS17-regeling in het beroepsonderwijs is in 2010 beduidend lager dan geraamd.

Het gerealiseerde aantal gebruikers in het vo van de TS17-regeling is licht hoger dan begroot. Aangenomen werd dat door de invoering van het kindgebonden budget en de invoering van de gratis schoolboeken het aantal gebruikers in het vo minimaal zou zijn. Uiteindelijk bleek dat er nog 285 gebruikers in 2010 van de regeling gebruik hebben gemaakt.

Toelichting:

De WTOS TS 17-uitgaven (voor minderjarige mbo-ers) zijn € 6,9 miljoen lager dan geraamd. Het aantal gebruikers van de regeling is achtergebleven bij het geraamde aantal gebruikers. Zie de toelichting bij tabel 12.3 op de daling van het aantal gebruikers van de TS17-regeling en de maatregeling om het niet-gebruik tegen te gaan.

Toelichting:

De realisatie van de aantallen gebruikers VO18+ is 2 637 hoger dan geraamd.

Toelichting:

De gerealiseerde uitgaven in 2010 zijn € 5,1 miljoen hoger dan geraamd. Dit komt door de toegenomen aantallen gebruikers VO18+ zie tabel 12.5.

Toelichting:

Het gebruik van de TS18+ regeling stijgt geleidelijk over de jaren. Bij de raming van het aantal gebruikers van de regeling in 2010 is uitgegaan van een daling van het aantal gebruikers van de TS18+ vavo. Het gerealiseerde aantal gebruikers laat een stijging zien ten opzichte van de raming.

Toelichting:

De gerealiseerde uitgaven in 2010 zijn nagenoeg even hoog als geraamd in de begroting.

12.3.2 Waarborgen financiële toegankelijkheid van het onderwijs voor studenten aan de lerarenopleiding

Toelichting:

Het gebruik van de regeling TS18+tlo is sterk gedaald in 2010 ten opzichte van voorgaande jaren. In de begroting 2010 werd nog een stijging van het aantal gebruikers verwacht. In de realisatie zien we nu een omgekeerde beweging. De daling is toe te rekenen aan de invoering van de inkomenstoets. Vanaf schooljaar 2010–2011 telt het partnerinkomen mee bij het bepalen van de hoogte van de tegemoetkoming.

In 2008 zijn het gebruik en effect van de regeling TS18+tlo geëvalueerd. Het evaluatieverslag is met een beleidsreactie in 2010 aan de Tweede Kamer gezonden (kamerstuk 27 923, nr. 102). De regeling levert nog steeds een effectieve bijdrage aan de bestrijding van het lerarentekort. Met gerichte communicatieactiviteiten wordt ingezet op een bredere bekendheid van de regeling.

Toelichting:

De gerealiseerde uitgaven in 2010 zijn € 3,9 miljoen lager dan geraamd. Dit wordt veroorzaakt door lager dan geraamd gebruik van de regeling voor het schooljaar 2009–2010 en 2010–2011.

12.4 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid