Realisatie begrotingsuitgaven Veiligheid en Justitie € 12.718 miljoen art. 32 Rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding 11,5%

Een doeltreffend en doelmatig rechtsbestel.

Met behulp van monitoren, trendrapportages, beleidsdoorlichtingen en beleidsevaluaties (zie ook hoofdstuk 14 Afgerond evaluatie en overig onderzoek) wordt op kwantitatieve, maar ook op kwalitatieve wijze, inzicht verkregen in de effecten van het beleid om de toegang tot de rechtspleging te bevorderen. Geconcludeerd kan worden dat onderzoek en evaluaties inzicht bieden en input zijn voor nieuw beleid. Een voorbeeld hiervan is de monitor «Gesubsidieerde Rechtsbijstand». Deze monitor biedt de mogelijkheid om de ontwikkelingen binnen de gesubsidieerde rechtsbijstand te volgen. Ook heeft de monitor als input gediend voor, het onderzoek van de «commissie-Wolfsen».

Wetsvoorstellen

Een tweede belangrijke ontwikkeling ten aanzien van de rechtspleging en rechtsbijstand zijn de inwerking treding of het in behandeling genomen wetten/wetvoorstellen. Het gaat om drie wetsvoorstellen in het kader van KEI, het wetsvoorstel tot wijzing van de Gerechtsdeurwaarderswet58, het wetsvoorstel dat de doorberekening regelt van het toezicht en tuchtrecht juridische beroepen59. De Wet positie en toezicht advocatuur is met ingang van 1 januari 2015 in werking getreden60. Ook is met ingang van 1 januari 2015 een College van Toezicht van de Nederlandse orde van advocaten ingesteld. Zowel de Tweede Kamer als de Eerste Kamer hebben in 2015 het wetsvoorstel tot herziening van de initiële opleiding van rechters en officieren van justitie aanvaard61. Tot slot is bij de behandeling van de begroting van Veiligheid en Justitie aangekondigd dat er wetsvoorstellen ingetrokken zullen worden. Hierover is de Tweede Kamer op 20 november 2015 per brief geïnformeerd62. Het kabinet is tot de conclusie gekomen dat voor het wetsvoorstel aanpassing griffierechten slechts beperkt draagvlak is. Ook het wetsvoorstel eigen bijdrage regeling verblijf in justitiële inrichting kon niet op genoeg draagvlak rekenen.

Naast de drie wetsvoorstellen in het kader van KEI is de Kamer in het voor- en najaar geïnformeerd over de voortgang van het programma KEI. Hierin werd geconcludeerd dat zowel de vereiste wet- en regelgeving als de bouw van het digitale systeem gestaag vorderen. Daarnaast heeft de Raad voor Rechtspraak het Meerjarenplan van de Rechtspraak 2015–2020 gepresenteerd.

32.1 Apparaatsuitgaven Hoge Raad

Hoge Raad

De Hoge Raad der Nederlanden is het hoogste rechtscollege in Nederland op het gebied van het civiele-, straf- en fiscale recht. Voor het civiele- en strafrecht is hij dat tevens voor Aruba, Curaçao, Sint Maarten en Bonaire, Saba en Sint Eustatius. De Hoge Raad is cassatierechter, wat betekent dat er wordt getoetst of het gerechtshof – en in voorkomende gevallen de rechtbank – in zijn uitspraak het recht juist heeft toegepast en of de gegeven motivering begrijpelijk is. De cassatieprocedure is er op gericht de rechtseenheid, rechtsontwikkeling en rechtsbescherming te bevorderen en te verzekeren.

32.2 Adequate toegang tot het rechtsbestel

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Raad voor Rechtsbijstand (RvR)

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven van de RvR en het Juridisch loket, een advies- en doorverwijsinstelling voor eerstelijns rechtshulp.

Bureau Financieel Toezicht (BFT)

Het Bureau Financieel Toezicht houdt financieel toezicht op zo’n 1.300 notarissen en 380 gerechtsdeurwaarders en integrale notariële toezicht op 1.300 notarissen, 1.700 kandidaat-notarissen en 50 toegevoegd notarissen. In totaal betreft het derhalve ruim 3.000 personen in ongeveer 950 vestigingen waarop het toezicht van toepassing is. Ook ondersteunt het BFT de Commissies van deskundigen, die door de Minister van Veiligheid en Justitie worden benoemd, bij het beoordelen van ondernemingsplannen van gerechtsdeurwaarders en het notariaat. Het BFT is ook belast met het toezicht op de naleving van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (WWFT). Het aantal ondertoezichtstaanden WWFT bedraagt ruim 32.000 kantoren c.q. beroepsbeoefenaren. Het budget voor de bijdrage aan het BFT is naar beneden bijgesteld in verband met de verwachte inwerkingtreding van het wetsvoorstel doorberekening kosten toezicht en tuchtrecht juridische beroepen. Deze inwerkingtreding heeft echter niet in 2015 plaatsgevonden waardoor de bijdrage aan het BFT voor 2015 onveranderd € 6,25 mln. bedroeg.

Subsidies

Stichting Geschillencommissie voor Consumentenzaken(SGC)

De SGC beoordeelt consumentenklachten. De SGC heeft op dit moment ruim 50 geschillencommissies die klachten over verschillende onderwerpen behandelen

Opdrachten

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP)

Het Bureau WSNP bij de Raad voor Rechtsbijstand coördineert de uitvoering van de Wet schuldsanering en reguleert de kwaliteit van de bewindvoering, onder andere door het register WSNP en een helpdesk. Via het bureau WSNP wordt een bijdrage verstrekt aan de bewindvoerder die een schuldsaneringsprocedure naar behoren afwikkelt. In 2015 zijn door de rechter circa 12.000 schuldsaneringen uitgesproken waardoor er een bedrag van ongeveer € 1,6 mln. onbesteed is gebleven ten opzichte van de begroting.

Toevoegingen Raad voor Rechtsbijstand

De Raad voor Rechtsbijstand verstrekt subsidie door middel van een toevoeging aan een advocaat of mediator voor de verlening van rechtsbijstand aan rechtzoekenden met een laag inkomen en vermogen. De door de cliënt te betalen eigen bijdrage wordt verrekend met de kosten van de rechtsbijstand. De financiering van de Raad voor Rechtsbijstand vindt plaats aan de hand van het aantal afgegeven toevoegingen over de periode 1 september tot en met 31 augustus. Naast de financiering van de Raad voor Rechtsbijstand worden ook de uitgaven aan gerechtsdeurwaarders voor toevoegingszaken ten laste van dit budget gebracht.

In tabel 32.2 is een uitsplitsing in uitgaven en in aantallen weergegeven van de productiegegevens van de Raad over de verschillende onderdelen binnen de rechtsbijstand.

Het totaal aantal afgegeven toevoegingen (inclusief lichte adviestoevoegingen) was in 2015 lager dan in 2014, zij het hoger dan bij begroting was geraamd. De aantallen afgegeven toevoegingen in civiele en bestuursrechtelijke zaken en in ambtshalve strafzaken zijn gedaald in 2015 ten opzichte van 2014. De aantallen afgegeven toevoegingen in asielzaken en reguliere strafzaken zijn in 2015 gestegen. Bij de lichte adviestoevoegingen was sprake van een kleine daling. Het aantal piketten ligt lager dan in 2014, maar was ook enigszins hoger dan de raming in de begroting.

In totaal was het beroep op de rechtsbijstand circa € 16 mln. euro hoger dan in de begroting was voorzien. Dit hangt met name samen met de grotere behoefte aan rechtsbijstand ten opzichte van de raming in de begroting.

32.3 Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel

Bijdrage aan Raad voor de rechtspraak

De Minister van Veiligheid en Justitie bekostigt de rechtspraak via de Raad voor de rechtspraak. De Raad voor de rechtspraak is het overkoepelende bestuur van de Rechtspraak die verder bestaat uit de rechtbanken, de gerechtshoven, de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het Bedrijfsleven. De Raad bevordert de kwaliteit en eenheid van de rechtspraak, verzorgt de financiën, houdt toezicht en ondersteunt de bedrijfsvoering bij de gerechten. De Raad spreekt zelf geen recht.

In dit beleidsartikel wordt de beleidsdoelstelling van de Minister van Veiligheid en Justitie ten aanzien van de rechtspleging toegelicht. In hoofdstuk 7 «Raad voor de rechtspraak» wordt de feitelijke vertaling van de aan de rechterlijke organisatie ter beschikking gestelde bijdrage in concrete beleidsdoelstellingen en prestaties van de Raad en de gerechten gegeven. Op grond van de Wet op de rechterlijke organisatie is de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering, zoals geschetst in hoofdstuk 7, toegekend aan de gerechten en de Raad voor de rechtspraak.

Er is € 8,9 mln. meer uitgegeven aan de rechtspraak dan geraamd. Dit wordt met name verklaard door de compensatie voor loon- en prijsontwikkelingen (loon- en prijsbijstelling) van € 11,4 mln. Daarnaast is er sprake van neerwaartse bijstelling van het budget vanwege een lager aantal gefinancierde producten (€ 7,5 mln.) en een aanvulling van de bijdrage vanwege de implementatie van de Europese procedurerichtlijn op het terrein van asiel (€ 5,5 mln.).

Instroom en productie

Toelichting

Zowel de instroom als het aantal afgehandelde zaken was in 2015 lager dan in 2014 maar iets hoger dan aanvankelijk bij de begroting was geraamd. In 2015 stroomde er ruim 1,67 miljoen zaken in bij de gerechten.

Het aantal afgehandelde zaken bedroeg bijna 1,7 miljoen. Er is ten opzichte van 2014 sprake van een daling bij de meeste zaakscategorieën, behoudens bij strafzaken en bestuurszaken bij de rechtbank en zaken bij de Centrale Raad van Beroep. In het jaarverslag van de Rechtspraak, uitgebracht door de Raad voor de rechtspraak, dat tevens aan de Staten-Generaal wordt aangeboden, wordt meer gedetailleerd ingegaan op de diverse ontwikkelingen binnen de rechtspraak in 2015.

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Autoriteit Persoonsgegevens (AP)

Het AP houdt toezicht op de naleving en toepassing van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp), de Wet politiegegevens (Wpg) en de Wet gemeentelijke basisadministratie (Wet GBA).

Het AP was in 2015 gastheer van de 37e Internationale Conferentie van Toezichthouders voor Privacy en Gegevensbescherming. «Privacy bridges» of «hoe kunnen bruggen worden geslagen tussen de trans-Atlantische verschillen in privacy regimes» was het thema van de conferentie.

College voor de Rechten van de Mens (CRM)

Het CRM ontvangt een bijdrage voor het vervullen van zijn wettelijke taak als waakhond op het gebied van mensenrechten in Nederland. Het doet dit door gevraagd en ongevraagd onderzoek te doen naar het verboden onderscheid. Dat kan zijn op basis van individuele klachten of naar aanleiding van concrete verzoeken over hoe gelijke behandelingswetgeving toe te passen. Het CRM rapporteert jaarlijks over de mensenrechtensituatie in Nederland en adviseert over wet- en regelgeving. Ook brengt het CRM jaarlijks een jaarverslag uit over haar werkzaamheden.

Centraal Administratie Kantoor (CAK)

In 2015 zouden twee maatregelen uit het Regeerakkoord worden geïmplementeerd, waarmee een eigen bijdrage wordt geïntroduceerd voor de kosten van het strafproces en slachtofferzorg en een bijdrage voor de kosten van verblijf in een justitiële inrichting. Het Ministerie van VenJ heeft het CAK (een ZBO onder het Ministerie van VWS) aangewezen om de bijdragen te innen. Het wetsvoorstel eigen bijdrage voor de kosten van verblijf in een justitiële inrichting is eind 2015 door het kabinet ingetrokken. De bijdrage voor de kosten van het strafproces en slachtofferzorg is naar aanleiding van bezwaren in de kamer verlaagd. De kosten betreffen de in 2015 gemaakte implementatiekosten.

Ontvangsten

Griffie

Het Ministerie van VenJ ontvangt griffierechten van burgers, overheden, bedrijven en ander rechtspersonen die civiele of bestuursrechtelijke procedures starten. Deze ontvangst stijgt wegens de aanpassing van de hoogte van de te betalen griffierechten66. Bij brief van 20 november 2015 heeft de Minister van Veiligheid en Justitie aan de Tweede Kamer laten weten dat het kabinet tot de conclusie is gekomen dat voor het wetsvoorstel aanpassing griffierechten slechts beperkt draagvlak is en heeft besloten het wetsvoorstel in te trekken.

De daling van de ontvangsten ten opzichte van 2014 hangt samen met de daling van het aantal zaken waarbij sprake is van griffierechten.