De overheid bevordert de maatschappelijke samenhang en sociale stabiliteit door participatie en inburgering van iedereen met een migrantenachtergrond.

In het integratiebeleid ligt de nadruk op het doen ontstaan van een sociaal stabiele samenleving. Een sociaal stabiele samenleving betekent dat:

• • Mensen zonder belemmeringen kunnen meedoen;

• • Zij in al hun verscheidenheid met elkaar samenleven;

• • Iedereen zich thuis voelt ongeacht herkomst, religie of levensovertuiging.

Het betekent ook dat migranten en hun kinderen zelfredzaam zijn en nieuwkomers verantwoordelijk zijn voor hun inburgering. Dit wordt gerealiseerd door:

• • Het bevorderen van samenhang en het voorkomen van maatschappelijke spanningen;

• • Het werken aan een evenredige positie en participatie in de Nederlandse samenleving en aan een evenredig bereik en effectiviteit van voorzieningen voor alle burgers in Nederland;

• • Er voor te zorgen dat nieuwkomers snel de Nederlandse taal machtig zijn en kennis hebben van de Nederlandse samenleving.

De Minister stimuleert met behulp van onder andere financiële instrumenten de zelfredzaamheid en deelname aan de samenleving van migranten. Hij financiert een uitkeringsregeling (Remigratiewet) en een sociaal leenstelsel om eventuele financiële drempels om in te burgeren weg te nemen. Hij is in deze rollen verantwoordelijk voor:

• • De vormgeving, het onderhoud en de werking van het inburgeringstelsel;

• • De visie en samenhang van het integratiebeleid en de daarvoor benodigde kennis;

• • Het aanspreken van de vakdepartementen op hun verantwoordelijkheid er voor te zorgen dat reguliere voorzieningen toegankelijk en effectief zijn voor alle burgers;

• • De uitvoering van de Remigratiewet, de Wet inburgering en de Wet inburgering buitenland.

In 2017 is conform de voornemens in de begroting ingezet op de volgende maatregelen.

Maatschappelijke begeleiding en traject participatieverklaring

Medio 2017 zijn de participatieverklaring en maatschappelijke begeleiding wettelijk verankerd in de Wet Inburgering (Stb. 2017, 285). De daarin aangebrachte aanpassingen zijn per 1 oktober 2017 van kracht geworden. Aangezien de uitvoering van beide trajecten bij de gemeenten ligt, is ook de financieringsstructuur gewijzigd. De gemeenten krijgen voortaan via een decentralisatieuitkering middelen om de taken op dit terrein uit te kunnen voeren. Het traject Participatieverklaring is er op gericht dat nieuwkomers kennis maken met de in dit land heersende normen en waarden en democratische principes en dat ze zich die ook eigen eigen maken. De maatschappelijke begeleiding richt zich op het wegwijs maken van nieuwkomers als zij in hun nieuwe woonplaats gevestigd worden. Het gaat er dan om dat zij kennis verkrijgen over de verschillende instanties en mogelijkheden die voor hen relevant zijn.

Asielmigranten en werk

Afgelopen jaar is inzet gepleegd op het koppelen van statushouders aan (vrijwilligers)werk en het koppelen van asielzoekers aan vrijwilligerswerk. Als uitwerking van het bestuurlijk akkoord Rijk-gemeenten (Stb. 2017, 78) betreffende de verhoogde instroom van vluchtelingen zijn statushouders gescreend op opleiding, (werk)ervaring en ambities en is de daaruit volgende informatie overgedragen aan gemeenten om de toeleiding naar opleiding en werk te bevorderen (screening en matching). In 2017 hebben veel gemeenten naar aanleiding van deze inzet speciale programma’s opgezet om statushouders intensiever te begeleiden vanaf de dag dat zij gekoppeld zijn aan de gemeente.

Deelname jihadistische organisatie weigeringsgrond uitkeringen

In 2017 is tevens de wet van kracht geworden waardoor verschillende wetten zijn aangepast zodat het mogelijk is om personen een uitkering te weigeren in geval zij zich hebben ingelaten met jihadistische organisaties (Stb. 2017, 78).

Beleidsdoorlichting

Op grond van de beleidsdoorlichting van dit begrotingsartikel (Tweede Kamer, 2016–2017, 30 982, nr. 31) is in 2017 geconcludeerd dat het kabinet ten aanzien van de arbeidsmarktpositie van personen met een migratieachtergrond nog een flinke opgave ziet. In dat verband is een programma gestart dat de arbeidsmarktpositie van statushouders en Nederlanders met een migratieachtergrond gaat verbeteren (programma Verdere integratie arbeidsmarkt). Het progamma sluit direct aan op het in het regeerakkoord genoemde belang van de participatie van mensen met een migratieachtergrond.

Onderzoek Algemene Rekenkamer

Op grond van onderzoek van de Algemene Rekenkamer (Tweede Kamer, 2016–2017, 32 824, nr. 181) heeft de Minister van SZW toegezegd maatregelen te zullen treffen als eerste verbeterslag naar een succesvol inburgeringsstelsel (Tweede Kamer, 2016–2017, 32 824, nr. 182). Het gaat daarbij om het verbeteren van de informatievoorziening aan inburgeraars, zodat zij een goede keuze uit het cursusaanbod kunnen maken, het houden van toezicht op de kwaliteit van het cursusaanbod, het stimuleren van inburgering op een hoger niveau dan strikt noodzakelijk is, etc. Daarbij behoort ook het opnemen van betere informatie over het leenstelsel in de begroting. Deze informatie wordt vanaf de begroting 2018 verstrekt. In het regeerakkoord van het nieuwe kabinet is het voornemen opgenomen om het totale inburgeringstelsel onder de loep te nemen met het oog op een soepelere integratie en participatie van de mensen met een migrantenachtergrond op de arbeidsmarkt en in de Nederlandse samenleving.

A. Inkomensoverdrachten

De Remigratiewet biedt een uitweg aan personen die naar Nederland kwamen voor arbeid en vestiging, maar nu een dringende wens tot terugkeer hebben, doordat zij in een uitzichtloze situatie van afhankelijkheid (uitkeringsituatie) verkeren en zelf hun remigratie niet kunnen bekostigen. De SVB voert de Remigratiewet uit.

Budgettaire ontwikkelingen

In 2017 werd € 2,3 miljoen minder aan uitkeringen verstrekt dan ten tijde van de begrotingsopstelling voorzien werd. De lagere uitgaven worden verklaard door een daling in het volume.

De middelen Inburgering zijn bedoeld om personen die op een hoger niveau inburgeren dan strikt genomen nodig is te belonen met een financiële bonus om het tegemoet te komen in de eventuele hogere studiekosten. Deze voorziening was gebaseerd op de inmiddels vervallen Wet Inburgering 2007. Er is dus sprake van een uitstervende regeling. Het volume en daarmee de uitgaven dalen in een sterkere mate dan bij begroting verondersteld werd. Daarom werd in 2017 slechts € 51.000 van de begrote € 500.000 uitgegeven.

Beleidsrelevante kerncijfers

B. Subsidies

Op de post subsidies is € 2,0 miljoen meer uitgegeven dan bij begroting voorzien werd. De meeruitgaven vonden vooral plaats op de deelpost overige subsidies. Deze meeruitgaven zijn incidenteel van karakter en zijn veroorzaakt door een subsidie aan Divosa in het kader van de screening en matching van asielmigranten zoals bij bestuurlijk akkoord Verhoogde instroom vluchtelingen is afgesproken. Hiervoor is de begroting bij de 2^esuppletoire begrotingswet na herschikking verhoogd. Ook is de subsidie aan Vluchtelingenwerk € 0,3 miljoen hoger uitgevallen in verband met extra inspanningen op het terrein van voorlichting aan vluchtelingen over inburgering en integratie. Deze meeruitgaven werden gedeeltelijk gecompenseerd door een onderbesteding op het budget Programma Inburgering en Integratie.

C. Opdrachten

Op de middelen van het programma Inburgering en Integratie heeft onderbesteding plaatsgevonden ten bedrage van € 11,7 miljoen. Op dit budget vinden uitgaven plaats in verband met de ontwikkeling van examens inburgering en het beheer van het examen- en leenstelsel inburgering, uitgaven aan onderzoek op het gebied van inburgering en integratie en voorlichtingscampagnes.

De genoemde onderuitputting is veroorzaakt doordat een aantal aanbestedingen in afwachting van de komst van een nieuw kabinet is aangehouden.

Beleidsrelevante kerncijfers

D. Bijdrage aan agentschappen

De uitgaven aan DUO voor de uitvoering(skosten) van het examen- en leenstelsel zijn € 161.000 hoger uitgevallen dan voorzien. De hogere uitgaven zijn vooral het gevolg van het scheppen van extra capaciteit voor het afnemen van inburgeringsexamens.

E. Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s

SZW verstrekt aan COA bijdragen voor de uitvoering van voorinburgering en maatschappelijke begeleiding. Bij maatschappelijke begeleiding geeft COA de middelen op declaratiebasis door aan gemeenten. In totaal is er € 29,1 miljoen minder uitgegeven dan bij begroting voorzien. De oorzaak van deze daling is gelegen in de afname van de aantallen vergunninghouders.

F. Leningen

Er is in 2017 € 46 miljoen meer aan leningen (door DUO) uitbetaald dan bij begroting werd voorzien. Het aantal opnames bij de leningen was hoger dan verwacht. Het is nog steeds lastig het aantal opnames per jaar te voorspellen, omdat er nog te weinig ervaringsgegevens voorhanden zijn en leners 3 jaar de tijd hebben om in te burgeren en daarna zelfs nog verlenging kunnen krijgen.

G. Ontvangsten

Bij de ontvangsten is € 9,8 miljoen meer gerealiseerd dan voorzien. Deze meerontvangsten zijn ontstaan door de verrekening met COA van in 2016 te veel door SZW betaalde voorschotten Voorinburgering en Maatschappelijke begeleiding, de ontvangst van het UWV van de Awf-bijdrage over 2016 in het kader van de Regeling Vergoeding migrerende werknemers en de terugbetalingen van leningen.