Inleiding

Logius is de dienst digitale overheid en onderdeel van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Logius beheert en ontwikkelt producten en diensten voor de overheid en organisaties met een publieke taak, zodat burgers en bedrijven met hen digitaal hun zaken kunnen regelen. Dankzij deze producten en diensten zoals DigiD, MijnOverheid en Digipoort kunnen burgers onder andere digitaal belastingaangifte doen, veilig inloggen en digitale post ontvangen.

Logius zorgt voor een veilige toegang tot en gegevensuitwisseling binnen de digitale overheid. Daar waar er reeds succesvolle oplossingen beschikbaar zijn wordt het gebruik van (open) standaarden gestimuleerd door Logius en organiseert zij dat dergelijke oplossingen eenvoudig met elkaar samenwerken in stelsels. Er wordt hiervoor nauw samengewerkt met andere overheden en organisaties met een publieke taak waar de behoefte van eindgebruikers, burgers en bedrijven, centraal worden gezet. De werkwijze is dan ook gericht op het flexibel en wendbaar kunnen inspelen op deze behoeften om onze dienstverlening continue te verbeteren.

Wat is er bereikt in 2020?

Logius blikt terug op een bijzonder jaar. Een jaar waarin de coronapandemie het belang van een goed werkende digitale overheid nog eens extra onderstreept. Logius heeft hierbij een belangrijke bijdrage kunnen leveren, bijvoorbeeld door de inzet van DigiD als inlogmiddel voor het plannen van een coronatest en het opvragen van de testuitslag, maar ook inzetten van eHerkenning voor het aanvragen van financiële ondersteuning voor ondernemers. De continuïteit en veiligheid van de dienstverlening stond ook in 2020 altijd voorop. Daarnaast heeft Logius het afgelopen jaar een flink aantal stappen gezet in de doorontwikkeling van van de dienstverlening alsmede op het gebied van bedrijfsvoering en organisatieontwikkeling.

Continuïteit en veiligheid dienstverlening

Logius heeft er ook in 2020 weer voor gezorgd dat de dienstverlening beschikbaar, veilig en toegankelijk voor iedereen is gebleven, ondanks de groeiende dreiging van verstoringen op onze digitale infrastructuur door cyberaanvallen. Zo is het in 2020 gelukt de beschikbaarheid van alle Logius diensten boven de afgesproken normen te houden. Ook zijn het afgelopen jaar extra maatregelen getroffen om de impact van een DDoS-aanval zoveel mogelijk te beperken en is de samenwerking met de politie geïntensiveerd.

Doorontwikkeling dienstverlening

In 2020 zijn ook producten en diensten doorontwikkeld, een aantal daarvan in het licht van de implementatie van de aanstaande Wet digitale overheid (Wdo). Achter de schermen is onder andere gewerkt aan de versterking van het IT-fundament en aan meerdere aanbestedingen zodat dit klaar is voor de toekomst. Daarnaast is ook het gebruik van de producten en diensten van Logius in 2020 toegenomen.

Organisatieontwikkeling en bedrijfsvoering

Ondanks dat we vanwege de corona crisis allemaal zijn gaan thuiswerken heeft Logius in zich 2020 ook als organisatie doorontwikkeld. Logius is continu in ontwikkeling. Na de kanteling van de organisatie is deze in 2020 geëvalueerd en verder doorontwikkeld. Dit heeft geresulteerd tot een versterking van de organisatie en verdere implementatie van de SAFe bij Logius-werkwijze bij ondersteunende afdelingen. In 2020 heeft Logius op het vlak van het werken en leidinggeven op afstand een stap vooruit gemaakt, inclusief de daarbij behorende tooling, informatievoorziening en opleidingen. Ook is een nieuwe Logius Enterprise architectuur vastgesteld en is gewerkt aan de Roadmap Logius die in 2021 bekrachtigd zal worden.

Ontwikkelingen financiering GDI

Bij de inwerkingtreding van het instellingsbesluit sturing digitale overheid is afgesproken de governance en doorbelasting van de basisinfrastructuur periodiek te evalueren. Deze evaluatie is uitgevoerd en hieruit blijkt dat er een aantal knelpunten is in het gebruik van de Generieke Digitale Infrastructuur ( GDI) voorzieningen die te maken hebben met de financiering. Medio 2020 is het Ministerie van BZK gestart met de uitwerking, waar Logius ook aan heeft bijgedragen. Hierover is in de zomer van 2020 door de staatssecretaris de brief ‘Governance en financiering GDI’ naar de Tweede Kamer gestuurd (Kamerstukken II 2019/20, 26643, nr. 706). Het voornemen is om met ingang van 2023 de GDI meer programmatisch aan te pakken en meer centraal budgettair gefinancierd in te richten.

Staat van baten en lasten

Toelichting

Specificatie van de omzet

Hieronder is een tabel opgenomen met een uitsplitsing van de omzetten.

Op totaalniveau komt de realisatie € 6,1 mln. (3%) hoger uit dan begroot.

Beheer en exploitatie

De grootste onderuitputting is zichtbaar bij DigiD. Voor DigiD is € 42,7 mln. opgenomen in de begroting. De realisatie bedraagt € 30,0 mln., een onderschrijding van € 12,8 mln. In de oorspronkelijke begroting zijn interne doorbelastingen van DigiD authenticaties aan MijnOverheid dubbel opgenomen, het gaat om € 7,6 mln. welke is gecorrigeerd bij eerste suppletoire begroting. De overige onderschrijding wordt grotendeels veroorzaakt door een eenmalige vrijval van een transitorische post uit 2019, circa € 2 mln., en materiële kosten die lager uitvallen dan begroot circa € 3 mln. Deze lagere materiële kosten komen door een hoger gebruik van de DigiD app, dit resulteert in lager dan verwachte SMS-kosten, minder printwerk en lagere portokosten.

De onderuitputting bij Digipoort is € 5,6 mln. De realisatie komt daarmee uit op € 58,5 mln. Een groot deel van deze onderschrijding, circa € 4 mln., komt vanuit de digipoort Handel en Transport (zowel Logistieke stromen als Single Window). Het budget bij deze digipoorten is in samenspraak met de afnemers voor een heel jaar dienstverlening bepaalt. Bij het opstellen van de budgetten was er nog veel onzekerheid rondom het afsluiten van het Handel en Transport domein. De afsluiting gebeurde eerder dan verwacht, waardoor de kosten lager uitvielen. Het overige deel van de onderschrijding komt door een saldo van zowel overschrijdingen door hogere interne doorbelastingen vanuit Logius en directe materiële kosten die lager waren dan ingeschat bij het opstellen van de begroting.

Voor MijnOverheid is € 33,3 mln. opgenomen in de begroting. Met een realisatie van € 38,3 mln. komt de overschrijding uit op € 5,0 mln. Onderhandelingen met de leveranciers om de budgetdoelstelling te halen hebben niet geleid tot de verwachte besparing.

Voor DigiD machtigen komt de realisatie uit op € 14.2 mln. dat is € 2,1 mln. hoger dan begroot. De hogere kosten worden voor een belangrijk deel veroorzaakt door infrastructuurkosten, deze zijn significant toegenomen in de voorbereiding op de migratie naar het containerplatform en hiervoor werd een groot aantal omgevingen dubbel uitgevoerd. Een voordeel hiervan is dat de kosten van de migratie hierdoor vooral in 2020 vallen in plaats van in 2021, zoals aanvankelijk werd verwacht. Hiernaast zou de nieuwe website in 2019 online komen, dit werd 2020, daarom valt een deel van deze kosten in 2020 in plaats van in 2019.

Bij de overige opdrachten bedraagt de onderuitputting € 5,4 mln. deze onderuitputting is het gevolg van het saldo van verschillende onder- en overschrijdingen van de overige beheer- en exploitatie opdrachten. Hieronder valt ook een correctie van de interne doorbelasting van Diginetwerk die verwerkt is in de eerste suppletoire begroting.

Doorontwikkeling

Bij de doorontwikkel opdrachten is de realisatie op totaalniveau € 38,9 mln. dat is € 23 mln. hoger dan de stand begroting 2020. Ten tijde van het opstellen van de ontwerpbegroting waren de (door)ontwikkel opdrachten gefinancierd door het ICM nog niet geheel bekend. In de eerste suppletoire begroting is de laatste stand verwerkt en het budget met € 17,8 opgehoogd. Ook na de eerste suppletoire begroting zijn opdrachten verstrekt aan Logius, waardoor de realisatie boven stand eerste suppletoire begroting uitkomt.

Doorontwikkeling investeringsagenda

Bij de doorontwikkel opdrachten vanuit de investeringsagenda bedraagt de realisatie € 35,1 mln. Dit is hoger dan de begroting, omdat ook hier geldt dat de (door)ontwikkel opdrachten gefinancierd door het ICM nog niet geheel bekend waren bij het opstellen van de begroting. Opdrachten met de grootste realisatie zijn Programma Machtigen (€ 6,0 mln.) en het Federatief berichtenstelsel (€ 4,8 mln.).

Overige doorontwikkeling

Bij de overige doorontwikkeling is de realisatie € 1,9 mln. hoger dan begroot.

Bureau Forum Standaardisatie

Bij Bureau Forum Standaardisatie (BFS) is een onderschrijding ten opzichte van de begroting zichtbaar van € 51.000. Dit wordt met name veroorzaakt doordat door het coronavirus een kleine achterstand is ontstaan en vacatures minder snel gevuld zijn, hierdoor zijn de personeels en materiële kosten lager uitgevallen en is dus de omzet lager.

Omzet moederdepartement

De omzet moederdepartement is begroot op € 46,7 mln. De realisatie is € 16,1 mln. hoger dan begroot. Bij eerste suppletoire begroting is de verwachtte omzet moederdepartement met € 12,8 mln. omhoog bijgesteld voor doorontwikkelopdrachten. Er zijn van het moederdepartement in 2020 geen bijdragen ontvangen waar geen prestatie tegenover staat.

Omzet overige departementen

De omzet overige departementen was begroot op € 142,6 mln. De realisatie is € 2,3 mln. minder dan begroot. Dit komt grotendeels door de lagere kosten bij Digipoort en DigiD, waar de Belastingdienst als onderdeel van het Ministerie van Financiën een grote klant is.

Omzet derden

De omzet derden is € 24,2 mln. dat is € 7,7 mln. lager dan begroot. Dit wordt met name veroorzaakt door de lagere realisatie van DigiD en Digipoort.

Bijzondere baten

Er is circa € 1,3 mln. gerealiseerd aan bijzondere baten als gevolg van resultaten uit voorgaande boekjaren en vrijval van transitorische posten uit 2019.

Personele kosten

Tot de personele kosten zijn gerekend de lonen en salarissen van eigen personeel, de kosten van externe inhuur en overige personeelskosten. Deze capaciteit aan medewerkers is nodig voor het kunnen uitvoeren van alle geplande activiteiten. De begrote kosten voor capaciteit hangen samen met de begrote omzet. Voor het merendeel van de dienstverlening geldt dat de werkelijke kosten worden afgerekend. Dit houdt in dat wanneer werkzaamheden niet doorgaan dit invloed heeft op zowel de kosten als de omzet. De personele kosten zijn ten opzichte van 2019 met 20% toegenomen, het aandeel van de personele kosten van de totale kosten is met 3% gestegen en bedraagt in 2020 33%.

Ten opzichte van de begroting zijn de totale personeelskosten € 13,9 mln. hoger. Dit is met name veroorzaakt door een hoeveelheidsverschil waarvan € 9,2 mln. als gevolg van aanvullende opdrachten zoals begroot in de eerste suppletoire begroting. Hiernaast was de gemiddelde bezetting 20 fte, wat gelijk staat aan € 3,0 mln., hoger dan begroot. Dit wordt veroorzaakt doordat in de begroting deels is gerekend met normen tussen personele kosten (35%) en materiële kosten (65%). In werkelijkheid kan deze verhouding anders liggen afhankelijk van de aard van de opdrachten. In 2020 ligt deze verhouding op 38% personele kosten en 62% materiële kosten. Daarnaast is er sprake van een prijsverschil van € 1,7 mln. dat wordt veroorzaakt door hogere inhuurtarieven dan begroot. Daarnaast is er sprake van corona gerelateerde effecten, namelijk het minder opnemen van verlof wat resulteert in € 1,2 mln. hogere personeelskosten als gevolg van hogere verplichting voor vakantiedagen en minder reis- en opleidingskosten wat resulteert in ‒ € 1,2 mln. lagere personeelskosten.

In 2020 was de gemiddelde bezetting 341 fte’s eigen personeel en 231 fte’s externe inhuur. Daarmee zijn de gemiddelde salariskosten per fte eigen personeel € 99.000. en de gemiddelde kosten per fte externe inhuur inclusief btw € 171.000. In 2019 was de gemiddelde bezetting 312 fte’s eigen personeel en 187 fte’s externe inhuur. De stijging in het aantal fte’s ten opzichte van 2019 is veroorzaakt door meer activiteiten op zowel beheer en exploitatie als doorontwikkeling.

Materiële kosten

De gerealiseerde materiële kosten zijn € 153,3 mln., dat is € 6,4 mln. lager dan begroot. In de eerste suppletoire begroting waren € 3,6 mln. meer materiële kosten voorzien door aanvullende opdrachten. Door het vertrek van het Handel & Transport (H&T) domein naar de Douane zijn € 4,1 mln. minder materiële kosten gemaakt dan begroot. In de begroting 2020 is geen rekening gehouden met het vertrek van het H&T domein. Hiernaast zijn bij DigiD € 5,3 mln. minder materiële kosten welke grotendeels het effect zijn doordat de DigiD app steeds meer wordt gebruik. Dit leidt tot lagere print, porto en verzendkosten alsmede minder sms gebruik en wordt minder gebruik gemaakt van de externe helpdesk.

Zoals hierboven beschreven is door de aard van de opdrachten de werkelijke verhouding tussen personele en materiële kosten anders dan begroot, hetgeen in 2020 leidt tot lagere materiële kosten.

De materiële kosten bestaan uit kosten voor beheer en exploitatie, doorontwikkeling en overige kosten van de dienstverlening (€ 140,7 mln.) en kosten voor bedrijfsvoering (€ 12,6 mln.). De kosten voor de dienstverlening zijn voornamelijk ICT-kosten die aan private partijen worden betaald voor infrastructuur, applicatiebeheer, licenties, migraties, ontwikkelkosten, sms-dienstverlening, servicedesks, veiligheidsmaatregelen, testen, audits en benchmarks. De kosten voor de bedrijfsvoering betreffen voornamelijk kosten voor huisvesting, ICT, werkplekkosten en overige bedrijfsvoeringaspecten.

Afschrijvingen en Rentelasten

Logius heeft in 2020 zelf geen investeringen gedaan, maar deze uitbesteed aan de markt. Hierdoor is er in 2020 geen gebruik gemaakt van de leenfaciliteit.

Saldo van baten en lasten

Het resultaat van Logius over 2020 bedraagt circa € 0,1 mln. negatief. Dit is ontstaan door een negatief resultaat van circa € 1.2 mln. op de dekking van kosten voor bedrijfsvoering en personeel. Daarnaast is een positief resultaat van circa € 1.3 mln. ontstaan als gevolg van resultaten voorgaande boekjaren en vrijval van transitorische posten uit 2019. Het saldo van resultaten op projecten in 2020 bedraagt circa € 0,1 mln. negatief. De vennootschapsbelasting over 2019 leidt tot een positief resultaat van € 1.000. Aangezien het hier incidentele baten en lasten betreffen, heeft het geen effect op het toekomstig resultaat van Logius. Het resultaat wordt ten laste van het eigen vermogen gebracht.

Balans

Toelichting

Vlottende activa

Debiteuren

De post debiteuren betreft alle openstaande verkoopfacturen per 31 december 2020. Het gaat grotendeels om facturen aan opdrachtgevers over het laatste kwartaal 2020, te weten het moederdepartement € 3,1 mln., overige departementen € 0,4 mln. en derden € 0,4 mln.

Overige vorderingen en overlopende activa

Deze post overige vorderingen en overlopende activa bedraagt € 39,9 mln. Dit betreft voornamelijk posten van projecten waarbij de werkzaamheden in 2020 hebben plaatsgevonden. Hierbij kan het zijn dat de projecten worden afgerekend met de opdrachtgevers (€ 33,3 mln.) of projecten die nog doorlopen in 2021 (€ 5,4 mln.). Deze post is onder te verdelen naar moederdepartement € 12,8 mln., overige departementen € 24,2 mln. en derden € 2,9 mln.

Eigen vermogen

Het eigen vermogen blijft onder de toegestane maximumomvang van 5% van de gemiddelde jaaromzet over drie jaar, zijnde € 10,2 mln. Het eigen vermogen bedraagt € 7,3 mln. Het negatieve resultaat van € 96.000. wordt ten laste van het eigen vermogen gebracht en komt daarmee op € 7,2 mln.

Kortlopende schulden

Crediteuren

De post crediteuren bestaat uit alle openstaande facturen per 31 december 2020 waarvan de prestatie per balansdatum is geleverd. Het merendeel betreft geleverde prestaties in het laatste kwartaal 2020, onder te verdelen naar moederdepartement € 3,1 mln., overige departementen € 0,7 mln. en derden € 1,9 mln.

Belastingen en premies sociale lasten

Van de omzet komt 10,7 % van derden, voor dit deel van deze omzet is Logius vanaf 2018 btw-plichtig. De btw aangifte van het vierde kwartaal 2020 is hierbij de belangrijkste post, deze bedraagt € 2,6 mln.

De sociale lasten van opgebouwd vakantiegeld en eindejaarsuitkering in 2020 zijn opgenomen in de post overige verplichtingen en overlopende passiva.

Overige schulden en overlopende passiva

De post overige schulden en overlopende passiva bestaat voornamelijk uit nog te ontvangen facturen van leveranciers en vooruitgefactureerde voorschotten. Het aandeel van het moederdepartement in de overlopende verplichtingen en overlopende passiva is € 31,6 mln., van overige departementen € 45,0 mln. en van derden € 24,4 mln.

Kasstroomoverzicht

Toelichting

De kasstroom uit operationele activiteiten heeft betrekking op de dagelijkse bedrijfsvoering en is lager dan begroot namelijk € 4,9 mln. Zowel de totaal ontvangsten en uitgaven operationele kasstroom zijn hoger dan begroot (respectievelijk € 14,2 mln. en € 17,4 mln. hoger). In 2020 zijn er geen investeringen gepleegd. De lagere investeringskasstroom en financieringskastroom was in de eerste suppletoire begroting gemeld vanwege het niet activeren van de herbouw Digipoort in 2020 maar dit uit ICM middelen te financieren.

Doelmatigheidsindicatoren

Toelichting

Verloop tarieven

Deze doelmatigheidsindicator is met ingang van 2020 vervallen als doelmatigheidsindicator

Verloop uurtarief

Het verloop uurtarief is hoger dan begroot, namelijk € 90,88. Dit hogere uurtarief is merendeel te verklaren door een andere mix van intern en extern personeel dan bij de begroting 2020 werd ingeschat.

Verloop kostprijs MijnOverheid

De kostprijs van MijnOverheid is gebaseerd op de kosten MijnOverheid (buiten de btw) gedeeld door het aantal berichten (netto). De stijging van het werkelijk tarief ten opzichte van het voorschottarief in 2020 wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door een lager aantal berichten dan taakstellend bij de begroting was aangehouden. Ook de begrote taakstelling in de kosten bleek niet realiseerbaar. In 2020 is het voorschottarief berekend op 88 mln. berichten en € 35,6 mln. aan kosten.

Verloop kostprijs DigiD

De kostprijs van DigiD is gebaseerd op de kosten DigiD (buiten de btw) gedeeld door het aantal authenticaties (netto). De kosten voor DigiD zijn in 2020 gedaald door lagere OOP kosten.

Omzet per clusters

De afwijkingen in percentages omzet per clusters bij de realisatie ten op zichten van de begroting, doordat bij het opstellen van de begroting 2020 de cijfers voor doorontwikkeling nog niet opgenomen waren in deze cijfers.

Klanttevredenheid

Logius organiseert onderzoeken naar klanttevredenheid met betrekking tot de prestaties betreffende de dienstverlening. In 2020 heeft vanwege de coronapandemie geen KTO plaatsgevonden.

Medewerkerstevredenheidonderzoek

In 2020 is geen medewerkerstevredenheidonderzoek onder de medewerkers van Logius uitgevoerd. Wel is wekelijks gemeten onder medewerkers hoe het thuiswerken vanwege de coronamaatregelen ervaren werd en hoe dit verbeterd kon worden.

Benchmark

Logius doet jaarlijks mee met de Rijksbrede Benchmark.

Fte totaal (excl. externe inhuur)

De bezetting per jaareinde 2020 is 353 fte. Dit is 6 fte’s hoger dan begroot.

DigiD aantal authenticaties

Het aantal authenticaties DigiD was 403 mln. (bruto). Dit is 86 mln. hoger dan begroot, COVID-19 heeft bijgedragen aan het stijgende gebruik van DigiD. Zo is DigiD gebruikt als inlogmiddel voor het plannen van een coronatest en het opvragen van testuitslagen.

MijnOverheid aantal berichten

Het aantal berichten MijnOverheid voor 2020 is 80 mln. (bruto). Het aantal berichten is in de begroting te hoog ingeschat.

Digipoort aantal berichten

Het aantal berichten dat via Digipoort zijn verstuurd is in 2020 112 mln. De afname komt door de afsluiting van de digipoort Handel & Transport.

Digipoort doorlooptijd 1e lijns vraagbeantwoording

94% van de vragen is binnen 48 uur beantwoord. In de begroting is een onjuiste norm gehanteerd, de juiste norm is 80% in 48 uur.

Doorlichting

De in 2020 geplande periodieke doorlichting van het Agentschap Logius is doorgeschoven naar 2021 zodat de evaluatie die momenteel uitgevoerd wordt door de directie Digitale Overheid als input meegenomen kan worden in de doorlichting van Logius.