Vereenvoudiging regelgeving en processenMede in het kader van de beoogde wendbaarheid en het verminderen van bureaucratie zijn de activiteiten voortgezet om regelgeving en processen te vereenvoudigen. De regeling Zelfstandige Kleine Aankopen (ZKA) biedt commandanten de mogelijkheid om snel in kleine behoeften te voorzien. Besloten is deze regeling structureel in te voeren. In 2019 is als pilot een vergelijkbare regeling gestart voor kleine aanpassingen aan infrastructuur. Deze pilot zal in 2021 worden geëvalueerd.

Op het gebied van regelgeving is in 2020 een defensiebrede inventarisatie gestart om alle interne regelgeving te voorzien van metadata om de vindbaarheid van regelgeving en de beheersbaarheid via het centrale defensie publicatieportaal te verbeteren. Deze aanpassing van het publicatieportaal is naar verwachting in het tweede kwartaal 2021 gereed. Bij vereenvoudiging van regelgeving gaat het ook om het schrappen of actualiseren van regels die achterhaald zijn. Daar is blijvende aandacht voor nodig om regelgeving actueel te kunnen houden.

Daarnaast zijn we in 2020 verder gegaan met het vereenvoudigen van defensiebrede processen op basis van hinderervaringen vanuit de defensieonderdelen, waarbij we ook beoordelen of bevoegdheden kunnen worden gemandateerd naar lagere niveaus in de defensieorganisatie en overbodige processtappen worden geschrapt. Dit heeft onder meer geleid tot het project om het huidige behoeftestellingsproces (Aanvraag tot Behoeftestelling (ATB) defensiebreed te vereenvoudigen en te digitaliseren. Het ontwerp hiervoor is in samenwerking met alle defensieonderdelen in 2020 uitgewerkt en een digitaal prototype is met positieve resultaten getest. De defensiebrede uitrol, ondersteund door DOSCO en DMO/JIVC is voorzien in het tweede kwartaal van 2021.

Een ander voorbeeld van het vereenvoudigen en versnellen van met name administratieve processen is de inzet van Robotic Process Automation (RPA). Bij de toepassing van RPA worden virtuele, softwarematige robots ingezet die binnen bestaande (combinaties van) applicaties routinematige processen kunnen uitvoeren. Het proces verloopt hierdoor sneller en de door RPA ondersteunde medewerkers zijn minder tijd kwijt aan routinematig werk. Inmiddels worden er binnen Defensie nu al ruim 60 software-robots ingezet.

Defensiematerieelbegrotingsfonds (DMF)In 2020 hebben de Tweede en Eerste Kamer ingestemd met het geamendeerde wetsvoorstel dat de basis vormt voor het defensiematerieelbegrotingsfonds (DMF). Naar aanleiding van het aangenomen amendement Voordewind (Kamerstuk 35280, nr. 15) is het oorspronkelijke artikel 1 (Materieel) opgesplitst in artikelen voor defensiebreed materieel, maritiem materieel, land materieel en lucht materieel. Deze opsplitsing kan het budgetrecht van de Kamer verder versterken.

Op Prinsjesdag 2020 is de ontwerpbegroting van het DMF voor het jaar 2021 (Kamerstukken 35 570 K, nrs. 1-2) aangeboden aan de Tweede en Eerste Kamer. De begroting 2021 van het DMF is de eerste officiële begroting van het DMF. Daarmee wordt invulling gegeven aan de in het Regeerakkoord aangekondigde vergroting van de voorspelbaarheid en schokbestendigheid van de defensiematerieelbegroting. Om de verstorende werking van valutaschommelingen op de defensiebegroting op te lossen, heeft het kabinet de afspraak gemaakt dat mee- en tegenvallers als gevolg van valutaontwikkelingen voortaan als niet-plafondrelevante mutaties worden verwerkt. Deze komen daardoor direct ten gunste of ten laste van het EMU-saldo. In het jaar 2022 en daarna zal over de begroting van het DMF een separaat jaarverslag worden aangeboden.

SamenwerkingIn 2020 is de samenwerking met partners binnen het Koninkrijk en daarbuiten en binnen internationale organisaties verder toegenomen.

Civiel-militaire samenwerkingDe civiel-militaire samenwerking in Nederland is in 2020 verder versterkt, onder meer door deelname aan het Brede Offensief Tegen de Ondermijnende Criminaliteit (BOTOC), het investeren in militaire mobiliteit en het oprichten van het Territoriaal Operatiecentrum (TOC). Daarnaast staan we kort voor de realisatie van de ‘Intensivering in het kader van de Landenpakketten’ in het Caribisch deel van het Koninkrijk, waarbij Defensie (met name de KMar) een prominente rol speelt.

NAVODefensieplanning van de NAVO is een continue proces om de snel veranderende veiligheidsomgeving ten allen tijde het hoofd te kunnen bieden. In 2020 werkte de NAVO in het kader van het zogeheten NATO Warfighting Capstone Concept’ (NWCC) aan concepten die beschrijven hoe afschrikking en de verdediging van het NAVO-het verdragsgebied er over 20 jaar uit dient te zien. Deze concepten worden in 2021 afgerond. Op politiek-strategisch niveau vroeg de SG NAVO een groep van 10 onafhankelijke experts uit diverse landen een rapport te schrijven met aanbevelingen om de NAVO te versterken in het kader van het Forward Looking Reflection Process (of: NAVO 2030). De Nederlandse CEO van PostNL was één van de experts van de reflectiegroep. Het rapport van dit toekomstgerichte denkproces werd eind november 2020 aan de SG NAVO aangeboden.

EUIn het najaar van 2020 werd een akkoord bereikt over het Raadsbesluit dat deelname door derde landen aan PESCO-projecten mogelijk maakt. Ook werd een akkoord bereikt over de Europese Vredesfaciliteit (EPF), die voorziet o.a. in ruimere gezamenlijke financieringsmogelijkheden van de kosten van EU-missies en operaties en in steun voor vredesoperaties van derde landen en organisaties (o.a. Afrikaanse Unie) en capaciteitsopbouw van statelijke actoren inzake veiligheid en defensie.

In 2020 werd tevens een akkoord bereikt over het EU meerjarig financieel kader (MFK) 2021 ‒ 2027. Onder het MFK is o.a. € 7,953 miljard beschikbaar gesteld voor het Europees Defensiefonds, waarvan de vaststelling van het eerste werkprogramma wordt voorzien in mei 2021. Voorts is eind 2020 het eerste Coordinated Annual Review on Defence (CARD)-rapport aangenomen. Het rapport biedt een overzicht van de belangrijkste trends in het EU Defensielandschap op het gebied van o.a. defensie-uitgaven, planning en mogelijkheden voor samenwerking. Tot slot heeft de strategische evaluatie van PESCO plaatsgevonden, waarmee de eerste fase van PESCO (2017–2020) is geëvalueerd en richting wordt gegeven aan de tweede fase van PESCO (2021–2025).

Andere multilaterale foraNederland maakt zich sterk voor samenwerking in multilaterale fora, waaronder de Northern Group, het European Intervention Initiative (EI2) en de Joint Expeditionary Force (JEF). Ondanks COVID-19 waren de deelnemende landen op verschillende niveaus in staat om virtueel bijeen te blijven komen. Met name binnen EI2 is veel aandacht besteed aan de bestrijding van de COVID-19 pandemie, en de rol van Defensie daarin, en zijn er bijeenkomsten georganiseerd om daarover van gedachten te wisselen en informatie te delen.

Vernieuwend samenwerkenDefensie heeft in 2020 met partners ingezet op het vergroten van de flexibiliteit en de inzetbaarheid van de krijgsmacht. Zo zijn met diverse werkgevers uitwisselingen gestart die Defensie extra specialistische capaciteit opleveren. Bijvoorbeeld bij de genie zijn de eerste reservisten rechtstreeks aangesteld vanuit de bouwsector. En de 13e Lichte brigade en de provincie Limburg doen een pilot rondom de BOA-opleiding.

Defensity College had in 2020 ongeveer 200 studenten in het programma. De belangstelling voor dit programma onder universitaire studenten is het afgelopen jaar toegenomen. In 2020 heeft Defensity College een uitbreiding naar hbo’s voorbereid, die 2021 van start kan gaan. Afgelopen jaar is alvast een pilot gedaan tussen de genie en de Hogeschool Utrecht, die heeft geresulteerd in de aanname van zes reservisten of werkstudenten.

Daarnaast is samengewerkt met het bedrijfsleven om gekwalificeerd personeel over te nemen dat momenteel wordt ontslagen door de COVID-19-crisis. Samen zijn eind 2020 de eerste matches gemaakt met de maritieme sector, wat ertoe leidt dat in 2021 de eerste mensen beschikbaar zijn. Partners uit de maritieme sector hebben Defensie daarnaast professioneel en onder hoge tijdsdruk ondersteund bij de berging van de NH-90 in het Caribisch gebied.

Met energiebedrijven, ministeries, het Rijksvastgoedbedrijf, lokale overheden en investeerders is in 2020 begonnen met de uitwerking van regionale business cases en green deals voor de verduurzaming en renovatie van een aantal kazernes. Deze uitwerking loopt nog door in het eerste kwartaal van 2021, waarbij ook inverdienmogelijkheden door opwekkings- of opslagmogelijkheden vanaf defensieterreinen worden onderzocht.

ConflictpreventieHet in 2019 opgerichte Team Conflictpreventie heeft zich in 2020 onder andere bezig gehouden met de doorontwikkeling van een proces dat Defensie (beter) in staat moet stellen om strategisch vooruit te kijken. Dit maakt het mogelijk om de activiteiten van Defensie meer op preventie te richten. Daarnaast heeft het team bijgedragen aan verschillende opleidingstrajecten en producten ontwikkeld om de kennis over conflictpreventie binnen Defensie te vergroten. Ook zijn er studies uitgevoerd op het gebied van security sector reform en conflictsensitiviteit. Het team heeft ook bijgedragen aan de verdere ontwikkeling van early warning & early action in interdepartementaal verband.

Hybride dreigingenDe Counter Hybrid Unit (CHU) is als adviseur en deelnemer aangehaakt bij een experiment van de 13e Lichte brigade in de vorm van een Tactical Information Manoeuvre Team (TIMT). Het TIMT experimenteert met experts op het gebied van understand en influence in de cognitieve en virtuele dimensie samen met een ‘klassieke’ infanterie-eenheid om het tactisch landoptreden in het moderne gevechtsveld in een hybride scenario te onderzoeken. Dit experiment wordt in 2021 voortgezet.

Kennis en innovatieIn 2020 heeft Defensie geïnvesteerd in onderzoek, technologieontwikkeling en innovatie. Dat is nodig om voor te blijven op mogelijke tegenstanders en onze medewerkers te beschermen en toe te rusten. De in 2020 geactualiseerde Strategische Kennis- en Innovatie Agenda (SKIA) berust op deze uitgangspunten. De SKIA legt accenten op onderzoek naar nieuwe technologieën, verduurzaming en arbeidsextensivering, het borgen van kort-cyclisch innoveren en versterkte samenwerking met onze kennis- en innovatiepartners.

De vernieuwing en de versterking van het defensieonderzoek bij MARIN, NLR en TNO is in 2020 doorgegaan, onder andere met onderzoek naar energie wapens, elektronische oorlogvoering en gebruik van de ruimte. In het kader van het Missiegedreven Topsectoren en Innovatiebeleid (Kennis en Innovatie Agenda Veiligheid) is Defensie begonnen met de voorbereiding van defensiegerelateerd onderzoek bij universiteiten. Defensie is in 2020 toegetreden tot de Nederlandse AI Coalitie, om optimaal aan te sluiten bij de AI-ontwikkelingen in het civiele domein. In NAVO-verband draagt Defensie sinds 2020 bij aan onderzoek ten behoeve van de NAVO Emerging & Disruptive Technologies Roadmap (2019), onder meer naar de dreiging van hypersone wapens. In het licht van de oprichting van het Europees Defensiefonds (2021) hebben Defensie, EZK, kennisinstellingen en bedrijven specifieke aandachtsgebieden geformuleerd, onder meer op het terrein van maritieme innovatie, sensoren, cyber en autonome systemen. Ook is een begin gemaakt met het voorzien in de noodzakelijke middelen voor cofinanciering, met een voorziening op de MinEZK-begroting.

Defensie heeft in 2020 geïnvesteerd in kort-cyclisch innoveren, via het stimuleren, experimenteren en opschalen van innovaties. Dat gebeurt in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven en andere innovators, zoals universiteiten en regionale ontwikkelingsmaatschappijen. Deze samenwerking heeft eind 2020 een belangrijke impuls gekregen met de oprichting van de Task Force Kort-Cyclisch Innoveren, met deelname van CLAS, FME en diverse koepelorganisaties.

In 2020 zijn de uitgaven aan onderzoek, technologieontwikkeling en kennisgebruik (ter ondersteuning van investeringsprojecten) gestegen. Dat resulteert in een hoger EDA-percentage en bijbehorende KPI van 1,4%.

Figuur 6 KPI-tabel

Realisatie beleidsdoorlichtingen

Overzicht risicoregelingen

Per 31 december 2020 bestaan er twee openstaande garanties. De eerste betreft een overeenkomst met de Vereniging Verbond van Verzekeraars over de verzekerbaarheid van personeel. De looptijd is onbepaald en er is geen gegarandeerd bedrag vastgesteld. De overeenkomst regelt de verhouding tussen Defensie en de Vereniging met als doel de belemmeringen die defensieambtenaren in het maatschappelijk verkeer ondervinden als gevolg van uitsluitingsclausules bij levensverzekeringen, gekoppeld aan de financiering van een woning, weg te nemen. In 2020 heeft geen uitkering plaatsgevonden. De tweede betreft een garantstelling aan de stichting Power Of Freedom. Deze stichting organiseert de Invictus Games. Met de garantstelling ondersteunt Defensie de Stichting financieel met een bijdrage van maximaal € 4.000, waar de Stichting een beroep op kan doen in geval van een dreigend cashflow probleem bij de afwikkeling van de financiën van de Invictus Games. Het evenement is in 2020 vanwege COVID-19 niet doorgegaan en verplaatst naar 2022. In 2020 heeft geen uitkering plaatsgevonden.