Een goede kwaliteit van de leefomgeving.

Het beleid is gericht op de realisatie van een veilige, gezonde en aantrekkelijke woon- en leefomgeving en een efficiënt gebruik van onze ruimte, nu en in de toekomst. Daarnaast werkt het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) aan de invoering van de herziening van het stelsel van omgevingsrecht, dat nationale wettelijke kaders en instrumenten geeft waarmee overheden, burgers en bedrijven gezamenlijk werken aan een veilige en gezonde leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit.

Regisseren

Inwerkingstredingsdatum Omgevingswet

Half oktober 2022 is, samen met de interbestuurlijke partners VNG, IPO en Unie van Waterschappen, besloten de inwerkingtreding van de Omgevingswet uit te stellen naar 1 juli 2023 (Kamerstukken I 2022/23, 33118, ER), om 6 maanden extra de tijd te verkrijgen, die kan worden gebruikt om verder te testen en te oefenen, en te kunnen voorzien in extra ondersteuning voor de bevoegde gezagen. Inmiddels is eind januari 2023 het Koninklijk Besluit voor inwerkingtreding van de Omgevingswet per 1 januari 2024 aan beide Kamers gestuurd (Kamerstukken II 2022/23, 33118, nr. 247).

Nationale Omgevingsvisie 2022

In het Coalitieakkoord van 15 december 2021 is aangekondigd dat het kabinet overgaat tot het aanscherpen van de Nationale Omgevingsvisie. Een nieuwe Rijksvisie waarin ruimtelijke keuzes worden gemaakt om te komen tot meer regie op de verdeling van ruimte. Daartoe heeft de minister voor VRO de Ruimtelijke Ordeningsbrief als startnotitie aan de beide kamers verstuurd op 17 mei 2022. Hierin wordt samenhangend en integraal de staat van de ruimtelijke ordening in Nederland beschouwd met een schets van de weg voorwaarts. Daaropvolgend heeft de minister voor VRO op 12 december een Provinciaal Startpakket bij de twaalf provincies neergelegd. Hierin wordt de provincies gevraagd om in samenhang ruimtelijk te puzzelen met de (nieuwe) Rijksopgaven die binnen hun provinciegrenzen neerslaan. In samenwerking met de provincies en Rijk komen we in 2023 vervolgens tot bestuurlijke arrangementen. Deze ruimtelijke arrangementen zijn vervolgens weer een cruciale schakel om te komen tot een nieuwe ontwerp-NOVI begin 2024.

In 2022 is het programma NOVEX gestart. Voor de zomer is het programmaplan vastgesteld. Het programma NOVEX beschrijft de manier van werken voor het versnellen van de uitvoering van de NOVI en voor het komen tot input voor de nieuwe Nota Ruimte. Daarmee wordt invulling gegeven aan de versterking van de ruimtelijke regierol van het Rijk. Het programma bevat zowel de aanpak voor ruimtelijke regie via provincies als de versterking van de gebiedsgerichte aanpak. De nationale ruimtevragende opgaven en doelen zijn gebundeld in het startpakket dat in december aan de provincies is gestuurd. Dit startpakket vormt de basis voor de ruimtelijk voorstellen die provincies in gaan dienen. In het programma NOVEX is ook de aanpak uitgewerkt voor de zestien NOVEX gebieden. Dit zijn gebieden waar ruimtelijke opgaven zodanig stapelen dat hier een gezamenlijke aanpak van regio en rijk op nodig is.

In het najaar van 2022 is een start gemaakt met het programma Mooi Nederland. In het programma ‘Mooi Nederland’ staat ruimtelijke kwaliteit centraal. Het programma werkt aan een gedeeld beeld van de toekomst van ons land en regelt nieuwe concepten voor de inrichting van gebieden. In 2023 komt het programma vol in de uitvoering. 

Uitgaven

5.1 Ruimtelijke ordening

Subsidies

Programma Ruimtelijk Ontwerp

Het Actieprogramma Ruimtelijk Ontwerp 2021-2024 is onder andere gericht op het stimuleren van de inzet van ontwerp bij lokale en regionale inrichtingsopgaven. Het programma biedt de mogelijkheid voor co-financiering bij een samenhangende en vernieuwende aanpak van urgente maatschappelijke opgaven in de fysieke leefomgeving. Juist op de regionale en lokale schaal kunnen nieuwe breed gedragen initaitieven een innovatieve aanpak ontwikkelen. Het stimuleringsprogramma is gericht op lokale en regionale overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties en collectieven van burgers die samen met ontwerpers aan de slag willen. Dit geldt zowel voor subsidies als voor opdrachten.

De ministeries van BZK en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) hebben het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie (SCI) gevraagd een vierjarig stimuleringsprogramma op te zetten. Het stimuleringsprogramma werkt met het instrument open oproep (tender). Jaarlijks starten twee open oproepen, elk gericht op een ander actueel thema. Elke open oproep biedt tevens een platform voor kennisdeling en het zichtbaar maken van de resultaten. Zo zijn de resultaten en inzichten ook elders bruikbaar. In 2022 is het SCI twee open oproepen gestart: «Bouwen vanuit de Bodem» en 'Wegen naar Welzijn'. Bij eerste suppletoire begroting is € 1,2 mln. overgeboekt naar het ministerie van OCW voor de uitvoering van dit programma. Bij tweede suppletoire begroting is € 0,3 mln. gerealloceerd naar het budget Kadaster voor een bijdrage voor publieke dienstverlening op de kaart.

Basisregistraties

Aan de stichting Geonovum is een subsidie verleend voor het basisprogramma voor het ontwikkelen en beheren van de geo-standaarden, kennisoverdracht en advisering over geo-informatie en geo-informatie-infrastructuur.

Ruimtelijk instrumentarium (diversen)

In 2022 is een subsidie verstrekt aan de Eo Wijersprijsvraag, een ontwerpprijsvraag over regionale ontwikkeling met ruimtelijke kwaliteit. De uitkomsten zijn voor de regio´s input voor het uitwerken van regionale en lokale inrichtingsplannen als nadere uitwerking van de Provinciale Programma´s. Ook is er een subsidie verstrekt aan Testlab Nieuw Bos en Tiny Houses: dit platform onder leiding van de Natuurverdubbelaars ondersteunt gemeenten, initiatiefnemers en grondeigenaren in het verkennen en realiseren van de kansen voor natuurontwikkeling in combinatie met off the grid wonen. De Dialoog Bouwcultuur is gesubsidieerd, waarbij de Federatie Ruimtelijke kwaliteit samen met een aantal partners deze dialoog organiseert om te komen tot een bouwcultuur voor stad en land, die uitgaat van ontwikkelen met ruimtelijke kwaliteit.

Basisregistraties Ondergrond (BRO)

Het betreft hier een subsidie aan BIJ12 voor het aansluiten van het landelijk register grondwater. De subsidie is in 2021 verstrekt maar loopt door tot 2022. In 2023 wordt de laatste 20% betaald na afronding.

Opdrachten

Programma Ruimtelijk Ontwerp

Bij tweede suppletoire begroting is circa € 1 mln. gerealloceerd voornamelijk naar het instrument bijdragen aan medeoverheden voor bijdragen aan de provincies voor de NOVI gebieden.

In 2022 is de uitvoering van het Actieprogramma gekoppeld aan het programma Mooi Nederland, een rijksbreed programma dat begin juli 2022 is gelanceerd. Het budget is ingezet om de stapeling van opgaven in beeld te brengen en de verkenningen te starten naar werkende toekomstperspectieven en innovatieve inrichtingsconcepten voor een aantal lokale en regionale vraagstukken. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om de groenblauwe dooradering (het samenstel van ‘groene’ en ‘blauwe’ landschapselementen in agrarische cultuurlandschappen) van het landelijk gebied, functiecombinaties bij de inpassing van energienetwerken, de integrale transformatie van naoorlogse woonwijken en stedelijke knooppunten. Naast de inzet voor thematische verkenningen en conceptontwikkeling is ook ingezet op de versterking van de positie van ontwerp met onder meer de start van learning communicties en het organiserne van netwerkbijeenkomsten. Het programma Ruimtelijk Ontwerp verzorgt tevens de interdepartementale coördinatie voor het College van Rijksadviseurs. In het najaar 2022 is het programma van start gegaan. Er zijn drie quick scans uitgevoerd met inventarisatie naar goede praktijken voor handelingsperspectieven. Er is ondersteuning verleend aan diverse initiatieven ter versterking van ontwerpend onderzoek naar de grote transities.

Basisregistratie Ondergrond (BRO)

Dit betreft middelen die gebruikt zijn voor het uitbesteden van beleidsadviezen, praktijkvoorbeelden en onderzoeksopdrachten op het terrein van de Basisregistratie Ondergrond (BRO).

Gebiedsontwikkeling

Bij eerste suppletoire begroting is € 0,9 mln. gerealloceerd naar het instrument bijdragen aan medeoverheden voor bijdragen aan de provincies voor de NOVI gebieden. Het resterende budget was bestemd voor economische, ruimtelijke en omgevingsanalyse ten bate van de verstedelijkingsstrategiën.

Ruimtelijk Instrumentarium (diversen)

Het programma NOVEX geeft regie aan het leggen van de ruimtelijke puzzel in samenwerking met provincies, gemeenten en waterschappen. Het zorgt voor samenhang in het ruimtelijke beleid, verbindt de 22 nationale programma’s zoals benoemd in de ruimtelijke ordeningsbrief en het versnelt de uitvoering door te sturen op heldere voorwaarden en concrete uitvoeringsafspraken.

De financiële middelen zijn in 2022 met name ingezet voor onder andere een start te maken met het Ontwerpend Onderzoek ten bate van het ruimtelijk voorstel dat de provincies in oktober 2023 opleveren. Op basis van deze voorstellen zal per provincie een Ruimtelijk Arrangement worden afgesloten.

Windenergie op zee

Het dossier Wind op zee is overgedragen naar het ministerie van IenW. De middelen zijn bij eerste suppletoire begroting overgeboekt naar hoofdstuk 12. 

Bijdrage aan ZBO's/ RWT's

Kadaster (basisregistraties)

Dit betreft een structurele bijdrage aan het Kadaster. De bijdrage is bestemd voor beheer en ontwikkeling van de landelijke voorzieningen van basisregistraties in het geo-informatiedomein en in enkele gevallen ook voor het actueel houden van de inhoud (als bronhouder). Tevens gaat het om beheer en ontwikkeling van de gezamenlijke verstrekkingsvoorziening voor geo-informatie Publieke Dienstverlening op de Kaart (PDOK), het Nationaal Geo-Register (NGR) in relatie tot de Europese richtlijn INSPIRE en de beheerkosten van het landelijke online portaal voor ruimtelijke plannen. Er zijn in 2022 extra gelden toegevoegd aan de begroting, een extra bijdrage: de zogenaamd WAU-gelden (werken aan uitvoering), volgens de bijdragebrief 2022-2023.

Geoinformatie

In het kader van ontwikkeling van de geo-basisregistraties en andere standaardisatie in het geo-domein zijn bijdragen verstrekt aan onder andere Geonovum en ICTU. Deze betreffen beheer en ontwikkeling van standaarden, begeleiding van de Europese richtlijn Inspire en de ontwikkeling van een visie op doorontwikkeling van de Geo-basisregistraties. Ook is een VNG-bijdrage verstrekt voor ENSIA-Tooling. Bij de tweede suppletoire begroting is een bedrag gerealloceerd voor een bijdrage aan de ICTU voor het programma Doorontwikkeling in Samenhang Geo basisregistraties.

Basisregistratie Ondergrond (BRO)

Voor het programma BRO zijn er bijdragen verstrekt aan Geonovum, ICTU, Logius en Kadaster. Geonovum en het Kadaster zijn verantwoordelijk voor de standaardisatie, validatie en visualisatie van de data. ICTU verzorgde de ondersteuning van de implementatie. Logius beheert het standaard platform.

Diverse bijdragen

Dit betreft een bijdrage aan het CBS voor ruimtelijke statistieken en de landelijke monitor leegstand.

Bijdrage aan medeoverheden

Diverse projecten ruimtelijke kwaliteit

Er stond een bijdrage van € 2,5 mln. gereserveerd voor een bijdrage aan de gemeente Rotterdam voor het programma Bestaand Rotterdams Gebied. Deze bijdrage bleek niet nodig in 2022. Dit budget is gerealloceerd bij tweede suppletoire begroting naar voornamelijk diverse opdrachtenbudgetten.

Het programma BRG is een langlopend programma. In 2022 was echter geen betaling meer nodig. In 2023 of 2024 zal het programma formeel vastgesteld worden. Dat zal naar verwachting niet meer leiden tot betalingen aan de gemeente Rotterdam. Het budget is in 2022 gerealloceerd voornamelijk naar het opdrachtenbudget van programma Ruimtelijke Ordening en Geo-informatie. Bij NJN is een deel van het budget van Geo-informatie weer gerealloceerd naar bijdrage ZBO.

Gebiedsontwikkeling

Bij eerste suppletoire begroting is € 0,9 mln. gerealloceerd naar het instrument bijdragen aan medeoverheden voor bijdragen aan de provincies voor de NOVI gebieden. De bijdrage voor de NOVI-gebieden (nu genoemd NOVEX-gebieden) zijn verstrekt aan de provincies. Daarnaast zijn er bijdragen verstrekt aan de gemeente Amsterdam en Groningen. 

Bijdrage aan agentschappen

RVB

Het Rijksvastgoedbedrijf ontvangt een bijdrage voor het slimmer gebruik maken van Rijksvastgoed in het licht van maatschappelijke opgaven, zoals op het gebied van de energietransitie. Bij eerste en tweede suppletoire begroting is € 1,2 mln. gerealloceerd voor de jaarlijkse bijdrage aan College van Rijksadviseurs.

RIVM

Het RIVM heeft een bijdrage ontvangen voor het expertisecentrum Windenergie.

RWS (leefomgeving)

Rijkswaterstaat (RWS) ontvangt een bijdrage voor diverse beleidsondersteunende en adviserende activiteiten in het domein van de fysieke leefomgeving, waaronder beheer en exploitatie van het Omgevingsloket-online (OLO).

Bijdrage aan (andere) begrotingsstukken

5.2 Omgevingswet

Subsidies

Eenvoudig Beter

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Unie van Waterschappen (UvW) ontvangen subsidie om de gemeenten, provincies en waterschappen te ondersteunen bij het implementeren van en het werken met de Omgevingswet.

Aan de Technische Unisversiteit Delft is een subsidie verstrekt voor het aanstellen van een onafhankelijke hoogleraar Omgevingsrecht in gebiedsontwikkeling voor de duur van 5 jaar. Met de doelstelling het evalueren van wetgeving rond gebiedsontwikkeling; het ontwikkelen en verspreiden van kennis over de wisselwerking tussen het omgevingsrecht en de praktijk van gebiedsontwikkeling en het ontwerpen van handreikingen voor de toe- en aanpassing van het omgevingsrechtelijk instrumentarium, waaronder dat van de Omgevingswet.

Opdrachten

Eenvoudig beter

Dit betreft met name een reallocatie van € 1 mln. van het instrument Opdrachten naar het instrument Subsidies voor subsidies aan de Vereniging Nederlandse Gemeenten, Interprovinciaal Overleg en Unie van Waterschappen voor de implementatie van de Omgevingswet.

Aan de Slag

Het opdrachtenbudget is besteed aan diverse onderzoeksopdrachten, beleidsadviezen en communicatiemiddelen en -producten, zodat betrokken partijen en organisaties kunnen werken met het nieuwe digitale stelsel Omgevingswet. Voor diverse doelgroepen, zoals communicatieadviseurs en beleidsmedewerkers van de bevoegd gezagen, softwareleveranciers en bestuurders zijn bijeenkomsten georganiseerd ter voorbereiding op het leren werken met de Omgevingswet. Deze vonden zowel fysiek als digitaal plaats.

Het verschil tussen de begroting en de realisatie komt voort uit een aanpassing van instrumentkeuze en middelen zijn daarom overgeboekt van het instrument opdracht naar het instrument bijdragen aan agentschappen (bijdrage aan Rijkswaterstaat).

Serviceteam Rijk

Het Serviceteam Rijk verzorgt voor het Rijk de digitalisering van regelgeving onder de Omgevingswet ten behoeve van bekendmaking en ontsluiting in het DSO-LV. Daartoe ontvangt het ministerie van BZK bijdragen van het ministerie van IenW, OCW, EZK, LNV en Defensie. Ten behoeve van de digitalisering verstrekt het Serviceteam opdrachten aan diverse externe partijen. Dit betreft onder meer IDgis voor de digitalisering van Natura 2000 besluiten en Landgoed voor de aanlevering van geconsolideerde versies van de Or en AMvB’s aan het DSO.

Bijdrage aan ZBO's/ RWT's

Kadaster

Het betreft hier de bijdrage voor de activiteiten die het Kadaster uitvoert in het kader van het afbouwen en ontwikkeling van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Samen met een aantal ontwikkelpartners, Rijkswaterstaat, KOOP, Geonovum en Kadaster, werkt het Ministerie van BZK aan de ontwikkeling, implementatie en het beheer van het DSO. Elke ontwikkelpartner zet daarvoor expertise in. Bij het opstellen van de ontwerpbegroting was de verwachting dat de meeste activiteiten voor het DSO via het Kadaster zouden lopen. Maar uiteindelijk zijn er ook verschillende bijdragen aan RWS verstrekt .

Het verschil tussen de begroting en de realisatie komt voort uit een aanpassing van instrumentkeuze en middelen zijn daarom overgeboekt naar het instrument bijdragen aan agentschappen (bijdrage aan Rijkswaterstaat).

Geonovum

Het betreft hier de bijdrage voor de activiteiten die Geonovum uitvoert in het kader van de ontwikkeling, implementatie en het beheer van het DSO.

ICTU

Het betreft hier de bijdrage voor de activiteiten die ICTU uitvoert in het kader van de monitor op de implementatie van het DSO. Hiermee wordt beoogd te monitoren in hoeverre betrokken partijen en organisaties gesteld staan om te kunnen werken met het DSO.

Bijdrage aan agentschappen

Aan de Slag

Het betreft hier de bijdrage voor de activiteiten die RWS uitvoert in het kader van de ontwikkeling van het DSO, de ontwikkeling van het Informatiepunt en het leveren van invoeringsondersteuning voor de stelselwijziging. Samen met ontwikkelpartner RWS werkt het ministerie van BZK aan de afbouw, ontwikkeling en implementatie van het DSO.

Het verschil tussen de begroting en de realisatie komt voort uit een aanpassing van instrumentkeuze en middelen zijn daarom overgeboekt naar het instrument bijdragen aan agentschappen (bijdrage aan Rijkswaterstaat).

Bijdrage RWS (Service Team Rijk)

Ten behoeve van de digitalisering werkt het Serviceteam Rijk samen met Rijkswaterstaat voor het omzetten van de juridische regels in toepasbare regels.

Bijdrage KOOP/UBR (Service Team Rijk)

Om de regelgeving om te zetten van WORD in de digitale standaard onder de Omgevingswet werkt het Serviceteam Rijk samen met KOOP, in 2022 nog onderdeel van UBR. Ook verzorgt KOOP voor Serviceteam Rijk de aanbesteding en implementatie voor software om deze regelgeving te digitaliseren.

Ontvangsten

Voor de basisregistraties is de jaarlijkse bijdrage van de Unie van Waterschappen van € 3,8 mln. ontvangen. Tevens hebben er afrekeningen met Rijkswaterstaat over 2021 voor beleidsondersteunend advies plaats gevonden en ook over een opdracht voor het Serviceteam Rijk voor in totaal € 1,4 mln. Voor het beheer van het DSO zijn de bijdragen van het IPO over 2021 en 2022 ontvangen en de UvW over 2022 van in totaal € 4,7 mln. Bij de afrekening over 2020 en 2021 is een totaalbedrag van € 3,3 mln. van verschillende ontwikkelpartners van het DSO teruggekomen. Daarnaast hebben nog een aantal kleinere verrekeningen plaats gevonden.