Het verlenen van goede consulaire diensten aan Nederlanders in nood in het buitenland, evenals het verstrekken van reisdocumenten aan Nederlanders in het buitenland. Daarnaast levert het kabinet een bijdrage aan een gereguleerd personenverkeer door de Nederlandse inbreng in het Europese visumbeleid en is verantwoordelijk voor de visumverlening kort verblijf.

Het versterken van de Nederlandse cultuursector doorinternationale uitwisseling en presentatie; verbindingen leggen met economische diplomatie en andere prioriteiten van geïntegreerd buitenlandbeleid, zoals het mensenrechtenbeleid en veiligheidsbeleid.

De strategische inzet van publieksdiplomatie door het postennetwerk en BZ heeft als doel begrip en draagvlak te vergroten voor het geïntegreerde buitenlandbeleid (HGIS) en het eenduidig versterken van de beeldvorming over Nederland bij buitenlandse doelgroepen via de publieke band. De aanpak verstevigt het netwerk van beleidsbeïnvloeders die de besluitvorming op voor Nederland relevante beleidsterreinen kunnen beïnvloeden.

De Minister van Buitenlandse Zaken is verantwoordelijk voor:

Consulaire dienstverlening

Visumbeleid kort verblijf van het Koninkrijk der Nederlanden

Doorlooptijden visumaanvragen: percentage visumaanvragen kort verblijf dat binnen 15 dagen wordt afgehandeld.

*De doorlooptijd bedroeg in 2023 gemiddeld 15,89 dagen ten opzichte van de wettelijk voorgeschreven 15 dagen. 

Bron: Ministerie van Buitenlandse Zaken

De norm voor de doorlooptijd van visumaanvragen (Schengen) bedraagt 15 dagen conform de EU Visumcode (in werking getreden per 2.2.2020). Deze periode kan in bijzondere gevallen worden verlengd tot 45 dagen.

Tijdens de ‘visumdip’ als gevolg van de coronapandemie was de besliscapaciteit bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken tijdelijk afgeschaald. Het ministerie bevond zich in 2022 in een herstartfase van het visumproces en werkte er aan de besliscapaciteit op te voeren naar het pre-corona niveau. Na corona was er naast de jaarlijkse reguliere groep verwachte aanvragen ook sprake van een grote groep ‘inhaalaanvragen’: Aanvragers die door corona niet had kunnen reizen en dit alsnog wilden doen. Hierdoor werd de vraag naar visa groter dan de besliscapaciteit.

NB: De doorlooptijd is het aantal dagen dat zit tussen het indienen van een ontvankelijke visumaanvraag tot aan het moment van bekendmaken of uitreiken van de beslissing op de aanvraag.

Nederlandse cultuur De uitvoering van het Internationaal Cultuurbeleid (ICB) is een gedeelde verantwoordelijkheid van de Minister van Buitenlandse Zaken (bij wie ook de coördinatie ligt), de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Het beleidskader voor het ICB wordt steeds voor een periode van vier jaar vastgesteld (beleidskader internationaal cultuurbeleid 2021–2024). De inzet op het gebied van Publieksdiplomatie valt onder de verantwoordelijkheid van de Minister van Buitenlandse Zaken.

Publieksdiplomatie De inzet op het gebied van publieksdiplomatie valt onder de verantwoordelijkheid van de Minister van Buitenlandse Zaken.

Consulaire zakenDe consulaire crisisinzet, die in 2023 bijna aaneengesloten plaats vond, is beter geborgd in de organisatie. Geleerde lessen van eerdere crises zoals Afghanistan, maar ook dit jaar Soedan, Israël en Palestijnse gebieden zijn en worden toegepast door de versterkte consulaire crisisunit. In 2023 heeft het ministerie tevens de besliscapaciteit voor visa verder vergroot, en is inmiddels in het grootste deel van de landen de wachttijd voor het aanvragen van een visum mogelijk binnen de Europees gestelde termijnen.34

Op 6 februari 2023 werden Turkije en Syrië getroffen door verwoestende aardbevingen. Voor de mensen die getroffen werden door de ramp werd er een speciale voorrangsregeling voor visumaanvragen ingesteld. Zo werden hun aanvragen met voorrang ingenomen en werd er met voorrang op deze aanvragen beslist en was er begrip als niet alle documenten beschikbaar waren.  In totaal zijn er ca. 870 visa onder deze regeling, die per 1 mei 2023 werd beëindigd, verstrekt.

Internationaal cultuurbeleidInternationale culturele samenwerking heeft in 2023 bijgedragen aan betere zichtbaarheid van en beeldvorming over Nederland als een innovatief land met een vernieuwend aanbod van kunst en cultuur. Ook droegen projecten bij aan het versterken van wederzijds begrip tussen Nederland en andere landen. De ambassade in Oekraïne is intensief ondersteund als nieuw focusland. Extra middelen uit het steunpakket aan Oekraïne hebben bijgedragen aan stabilisatie, behoud van cultureel erfgoed en talent van Oekraïense kunstenaars.

In 2023 heeft BZ samen met het ministerie van OCW een actieve rol gespeeld bij aanvragen inzake teruggave cultuurgoederen uit koloniale collecties, en bij de juridische overdrachten aan Indonesië en Sri Lanka. Daarnaast zijn instrumenten voor museale en academische samenwerking ontwikkeld en zijn de samenwerkingsverbanden geïntensiveerd met landen van herkomst. Hiermee werd opnieuw aangetoond dat culturele samenwerking een belangrijke instrument is voor het versterken van bilaterale relaties en voor het implementeren van global-outreach-strategieën.

Samen met de ministeries van OCW en DEF is in 2023 een start gemaakt met de organisatie van de internationale UNESCO conferentie om in 2024 het 70-jarig bestaan van het Haagse verdrag voor de bescherming van cultureel erfgoed ten tijde van gewapend conflict te markeren.

Publieksdiplomatie Via publieksdiplomatie richt het ministerie zich op doelgroepen die van belang zijn bij het ontwikkelen, bereiken en uitdragen van beleidsdoelstellingen op het terrein van buitenlandbeleid.

In 2023 werd in samenwerking met partners in het buitenland Nederland gepositioneerd als betrouwbare partner voor het oplossen van wereldwijde uitdagingen. Ondermeer het ‘Global partnerships for the SDG’ werd hiervoor door het postennetwerk en publiek en private partners uit binnen- en buitenland gebruikt. Een voorbeeld hiervan is de water=life fotowedstrijd rondom de VN Waterconferentie 2023 waaraan via de Nederlandse vertegenwoordigingen meer dan honderd fotografen deelnamen. Ook werd er via uitgaande Staatsbezoeken aandacht besteed aan maatschappelijk verantwoord en duurzaam internationaal ondernemen en de innovatieve expertise van Nederlandse bedrijven op het gebied van water, klimaat en duurzame voedselproductie.

Het ministerie en het postennetwerk hebben in lijn met de wens van de Kamer de Nederlandse belangen gewaarborgd en het Nederlands waardenstelsel uitgedragen, juist ook in landen waarmee we van mening verschillen. Met de inzet van de media en het maatschappelijk middenveld bij grote evenementen op mensenrechten, democratie en rule of law, zoals de conferentie Feministisch Buitenlands Beleid, the Summit of Democracies, Hague Justice week en de uitreiking van de Mensenrechtentulp, draagt het buitenlandbeleid bij aan het verstevigen van de rechten van vrouwen en meisjes, vrijheid van meningsuiting en persvrijheid.

De internationale positioneringsstrategie van Nederland, die onder regie van BZ wordt uitgevoerd leent zich bij uitstek om de beeldvorming over Nederland te versterken en de verschillende prioritaire thema’s aan elkaar te verbinden (bedrijfsleven, innovaties en klimaat). Hiervoor werden eenduidige boodschappen en instrumenten ontwikkeld die zijn ingezet op internationaal erkende dagen en belanghebbende conferenties en evenementen, waaronder de VN-waterconferentie en de COP28-klimaatconferentie.

Ook de online kanalen van posten en BZ zijn ingezet voor engagement met buitenlandse doelgroepen en beeldvorming over Nederland. Het gaat hier om de website Netherlands and You, het NL platform, en kanalen van posten op Facebook, Twitter, LinkedIn en Instagram. Hier is ook op de aangewezen dagen opgekomen voor mensenrechten, inclusief gendergelijkheid, persvrijheid en vrijheid van meningsuiting. Daarnaast is de website Netherlands and You (NaY) in 2023 vernieuwd om informatie over Nederland nog beter te ontsluiten en het werk van de posten beter te kunnen ondersteunen.

Feministisch Buitenlands Beleid (FBB)In 2023 is er verdere invulling gegeven aan het Feministisch Buitenlands Beleid. Voor de bevordering en bescherming van de rechten van vrouwen en meisjes, lhbtiq+-personen en gemarginaliseerde groepen is nauwe samenwerking met overheden en het maatschappelijk middenveld essentieel. Nederland initieerde in september 2023 de eerste politieke verklaring  over FBB tijdens de High-level week van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (AVVN) in New York. Achttien landen committeerden zich aan zes feministische principes. Voorts organiseerde Nederland op 1-2 november de tweede internationale Shaping Feminist Foreign Policy conferentie in Den Haag. Meer dan 700 mensen uit alle delen van de wereld namen deel, van overheidsvertegenwoordigers tot activisten en van academici tot filantropen. De resultaten van de conferentie zijn op 21 december met de Kamer gedeeld (Shaping Feminist Foreign Policy conferentie | Tweede Kamer der Staten-Generaal). Een groot aantal ambassades heeft meer dan voorheen nadruk gelegd op het belang van vrouwenrechten en gendergelijkheid.

Verplichtingen

De verplichtingen voor artikel 4 Consulaire dienstverlening en uitdragen Nederlandse waarden zijn gestegen. Dit is in lijn met de gestegen uitgaven die hieronder worden toegelicht.

Uitgaven

Artikelonderdeel 4.1

Zoals benoemd in de eerste suppletoire begroting valt het budget voor consulaire informatiesystemen hoger uit dan begroot. Dit komt deels doordat er in 2022 uitgaven vertraagd zijn waardoor zijn doorgeschoven naar 2023. Daarnaast zijn de digitaliseringskosten, zoals in de decemberbrief beschreven, hoger uitgevallen.

In het jaar 2023 hebben (voorbereidingen voor) evacuaties plaatsgevonden. Bij het opstellen van de begroting is het niet bekend of er evacuaties nodig zijn, vandaar dat hier geen budget voor begroot wordt. Afgelopen jaar heeft de crisis in Soedan voor (evacuatie) uitgaven gezorgd. Voor de crisis in Niger is er extra consulaire bijstand geleverd waardoor meer capaciteit nodig was.

Artikelonderdeel 4.2

Door een digitaliseringsslag vallen de kosten voor visumverlening lager uit. Deze uitgaven vallen elders, namelijk bij IT-systemen. Hierdoor stijgen de kosten, zoals benoemd in de eerste suppletoire begroting, voor consulaire informatiesystemen.  Daarnaast zorgt vertraging in digitaliseringsprojecten voor hogere uitgaven. Deze worden gedesaldeerd met ontvangstenartikel 4.20. In deze stijging is ook rekening gehouden met de inflatie voor de informatiesystemen door een loonprijsbijstelling.

Artikelonderdeel 4.3

In de tweede incidentele suppletoire begroting staan de extra middelen voor het internationaal cultuurbeleid uit het steunpakket aan Oekraïne vermeld. Dit pakket heeft tot doel cultuur in Oekraïne, zoals voortzetting van noodhulp voor stabilisatie en behoud beschadigd erfgoed, en tegengaan van illegale handel in ontvreemde cultuurgoederen. Daarnaast wordt er gewerkt aan kennisopbouw voor samenwerking in programma’s o.a. voor collectiebehoud, herstel van erfgoed en ruimtelijke architectuur en behoud van talent en professioneel niveau van (uitvoerende) kunstenaars door voortzetting van training, repetities en uitvoering. Ook heeft er een overheveling plaats gevonden naar het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap voor steun aan activiteiten die tot doel hebben de Oekraïense cultuur te behouden.

Artikelonderdeel 4.4

Zoals vermeld is in zowel de eerste suppletoire begroting als in de tweede suppletoire begroting, stijgt het budget voor POBB (Programma Ondersteuning Buitenland Beleid). Er is gebleken dat de nieuwe geopolitieke realiteit de afgelopen jaren om extra inzet van dit instrument vraagt. Om het POBB beter op de beleidsdoelen en wensen van de regiodirecties aan te laten sluiten, is daarnaast in het kader van de strategische inzet op onder meer versterkt engagement, vastgesteld dat ophoging van het POBB wenselijk is. Via deze intensivering blijft het POBB een flexibel instrument ter ondersteuning van de agenda's van de bewindspersonen met politiek relevante projecten, versterking van het Nederlandse profiel en bevorderen van bilaterale betrekkingen en multilaterale samenwerking.

In de eerste suppletoire begroting is er budget aangevraagd voor een conferentie voor het Feministisch Buitenlands Beleid. In het najaar van 2023 hebben er 2 conferenties plaatsgevonden. Deze conferentie is gemeenschappelijk met BHOS en heeft een ODA percentage van 50%. In de tweede suppletoire begroting en in de realisatie bleek  dat er minder budget nodig was dan eerder was voorzien.

Ontvangsten

Artikelonderdeel 4.10

De paspoortontvangsten zijn hoger dan voorzien. Dit komt doordat de reisbewegingen sneller op het pre-corona niveau zijn gekomen dan voorzien is.

Artikelonderdeel 4.20

In de tweede suppletoire begroting zijn de ontvangsten voor visa naar boven bijgesteld doordat er hiervan meer zijn verstrekt. Dit komt doordat de reisbewegingen sneller op het pre-corona niveau kwamen dan voorspeld.