[Sneller recht doen, sneller straffen]

Recht dat te lang op zich laat wachten, voelt als onrecht. Juist voor een geloofwaardige rechtsstaat is het van het grootste belang dat justitiabelen snel en doeltreffend hun zaak behandeld krijgen. (Super)snelrecht is een sprekend voorbeeld van sneller recht doen en sneller straffen. Dat geldt voor relatief eenvoudige zaken. Winst is echter ook elders te behalen. 2/3 deel van de standaardzaken dient eind 2014 binnen één maand te zijn afgedaan, waar dat nu soms wel acht of negen maanden is. In het programma Herontwerp Keten Strafrechtelijke Handhaving wordt ketenbreed gewerkt aan permanente verbetering en versnelling van de werkprocessen van politie tot en met rechtspraak. In 2011 zijn ketenpartners in de regio’s Haarlem–Alkmaar, Maastricht–Roermond en Arnhem–Zutphen gestart met het ketenbreed doorlichten en verbeteren van de werkprocessen. Najaar 2011 sluiten hier tenminste nog drie regio’s (regio «Noord», Almelo–Zwolle, Breda–Middelburg) en de Centrale Verwerking OM (CVOM) bij aan. Eind 2012 zijn alle regio’s aangesloten. In 2012 zullen bij de reeds aangesloten regio’s sterke verbeteringen zichtbaar worden. Het streven voor die regio’s is een gemiddelde behandelduur van acht weken in 2/3 deel van de standaardzaken. Dat gemiddelde gaat dan stapsgewijs omlaag van acht naar zes weken naar uiteindelijk vier weken in 2014.

Op een berechting dient met evenveel voortvarendheid een veilige tenuitvoerlegging te volgen. Dit is het doel van het Programma Uitvoeringsketen Strafrechtelijke Beslissingen. Met de tenuitvoerlegging zal sneller gestart worden, veiliger verlopen (ook bij verlof of plaatsing in de zorg) en de ketenpartners zoals gemeenten zullen beter geïnformeerd worden over justitiabelen.

[Zwaardere straffen en meer maatwerk]

Burgers moeten worden beschermd, zeker tegen mensen die van een eerdere veroordeling kennelijk niets hebben geleerd. Duidelijkere grenzen moeten worden gesteld aan daders, die niet laten zien dat ze in het kader van hun straf (willen) leren. Vrijheidsbeneming zal vaker volgen, wanneer een dader een taakstraf of maatregelen niet voltooit of voorwaarden bij voorwaardelijke straffen niet nakomt. Minimumstraffen worden ingevoerd voor criminelen die zich opnieuw schuldig hebben gemaakt aan een zwaar misdrijf. Hierin is geregeld dat criminelen zwaarder worden bestraft als zij binnen tien jaar opnieuw een misdrijf plegen, waarop een langdurige maximum gevangenisstraf staat. De rechter zal in zo’n geval minstens de helft van het strafmaximum opleggen. De nieuwe regeling zal alleen voor volwassenen gelden. Het wetsvoorstel waarin deze regeling is opgenomen, is voor advies aan de Raad van State gezonden. De indiening van het wetsvoorstel bij de Tweede Kamer vindt later dit jaar plaats.

Daarnaast wordt mogelijk gemaakt dat een onherroepelijk vrijgesproken verdachte voor hetzelfde delict opnieuw wordt vervolgd, wanneer nieuw zeer belastend bewijs opduikt. Niet alleen bij misdrijven waar levenslange gevangenisstraf op staat en die de dood van een ander tot gevolg hebben, maar ook bij doodslag en bij geweld – en zedenzaken met dodelijke afloop. Ook wordt mogelijk gemaakt dat na inwerkingtreding van de wet ook met terugwerkende kracht strafzaken na een vrijspraak kunnen worden herzien. Het wetsvoorstel dat dit mogelijk maakt (Wet herziening ten nadele), is in juni 2011, samen met het wetsvoorstel hervorming herziening ten voordele, bij de Tweede Kamer ingediend.

Ten slotte wordt met de invoering van een adolescentenstrafrecht voorzien in een samenhangend sanctiepakket waarmee jongere en jongvolwassen daders gericht en effectief kunnen worden bestraft. Daarmee komt voor risicojongeren van 15 tot 23 jaar een pedagogische aanpak beschikbaar die zich kenmerkt door duidelijk en consequent optreden. Kansen bieden en investeren in de aanpak van sociale en psychische problemen die leiden tot delictgedrag is belangrijk, maar consequent handhaven wanneer die kansen niet worden gegrepen, evenzeer. Onder meer wordt voorzien in een verhoging van de maximumduur van de jeugddetentie bij 16- en 17-jarigen, aanpassing van de PIJ-maatregel, een verbetering van de samenwerking en informatie-uitwisseling tussen jeugd- en volwassenenreclassering en een uitbreiding van de toepassing van elektronisch toezicht bij jongeren en jongvolwassenen. Een wetsvoorstel met deze strekking gaat dit najaar in consultatie.

[Sterkere positie slachtoffers]

Het is van belang dat de stem van slachtoffers van misdrijven goed wordt gehoord. Meer recht moet worden gedaan aan hun behoeften en belangen. Het spreekrecht van slachtoffers wordt uitgebreid. Vertegenwoordiging wordt ook toegestaan in die gevallen dat een slachtoffer niet in staat is zelf te spreken. Daarnaast wordt conservatoir beslag ten behoeve van slachtoffers mogelijk gemaakt. Er komt een beslagtitel in het strafrecht om in een vroeg stadium beslag te leggen op middelen van verdachten die onder meer ten goede kunnen komen aan de schadevergoeding en proceskosten van slachtoffers. De twee wetsvoorstellen die dit regelen, zijn in juni 2011 in consultatie gezonden en zullen najaar 2011 bij de Tweede Kamer worden ingediend. Europees wordt samengewerkt om eveneens de positie van slachtoffers – ook Nederlandse – in andere EU-landen te versterken. Een landelijk netwerk slachtofferloketten wordt in 2012 uitgerold door politie en OM in samenwerking met Slachtoffer Hulp Nederland (SHN). Onderzocht wordt of aparte slachtofferzittingen kunnen worden georganiseerd, waarin reeds afgedane strafzaken gezamenlijk worden aangebracht ten behoeve van de schadevergoedingclaims van het slachtoffer. Ten slotte wordt ingezet op casemanagement bij zware gewelds- en zedenzaken en een hernieuwde wijze van voegingsondersteuning, die als structurele voorziening door SHN wordt aangeboden.

[Een toekomstbestendige Tbs]

[Veiligheid en privacy]

Om persoonsgegevens beter te kunnen beschermen, wordt een meldplicht voor datalekken geïnitieerd. Ook wordt het verwerken van persoonsgegevens, zo nodig met doorbreking van een geheimhoudingsplicht, mogelijk gemaakt voor situaties waarin het vitaal belang van een betrokkene of een derde daartoe dringend noodzaakt. Dit zal worden geregeld in het wetsvoorstel maatregelen tot versterking van de naleving van de Wet bescherming persooonsgegevens. De EU-privacyrichtlijn wordt op basis van een voorstel van de Europese Commissie door de Raad en het Europese Parlement herzien, met mogelijk een ingrijpende modernisering van het gegevensbeschermingsrecht tot gevolg. Ook wordt de wet- en regelgeving met betrekking tot privacy binnen het veiligheidsdomein concreet toepasbaar gemaakt.

[Kansspelen: veilig en verantwoord]

Nederlandse burgers die willen deelnemen aan kansspelen moeten dat op een veilige en verantwoorde manier kunnen doen. Daarvoor is een eigentijdse visie ontwikkeld, met als uitgangspunt dat burgers en bedrijven in staat zijn hun eigen verantwoordelijkheid te nemen binnen de gestelde kaders. Van groot belang hierbij is dat kwetsbare groepen, waaronder jong volwassenen, zoveel mogelijk worden beschermd tegen het risico kansspelverslaving te ontwikkelen. Door het stellen van strikte regels (in wet en vergunningen) en goed toezicht op de naleving van die regels moet het spelen veilig en verantwoord zijn. Om dit te bereiken zal het voorstel tot wijziging van de Wet op de kansspelen om kansspelen via internet te reguleren medio 2012 bij de Tweede Kamer worden ingediend. Tevens wordt de inrichting van het loterijstelsel nader vorm gegeven. De uitkomsten van de onderzoeken naar meer marktwerking bij onder andere speelcasino’s en sportprijsvragen zullen in 2012 leiden tot besluitvorming.

[Auteursrecht 20@20]

De manier waarop wij kunst en cultuur bekijken, beluisteren en beleven, is in de digitale wereld in snel tempo veranderd. Daarnaast moet ook vanuit het oogpunt van particulier initiatief en verdiencapaciteit van kunstenaars het auteursrecht creativiteit en innovatie niet afremmen, maar juist bevorderen. Daartoe wordt in 2012 een viertal in 2011 gepresenteerde speerpunten uitgewerkt en waar nodig in wetten omgezet; het vergroten van het vertrouwen in auteursrechtorganisaties door versterking van de toezichtstructuren, het verbeteren van de contractuele positie van de auteurs, instrumenten voor handhaving op internet en afbouw van de thuiskopieregeling en steun voor Europese initiatieven op het terrein van grensoverschrijdende, pan-Europese licenties waardoor een bedrijf in de hele EU kan opereren. Ook zal in Europees verband worden gestreefd naar introductie van een zogeheten fair use exceptie.

[Interlandelijke adoptie]

Om de kwaliteit van het adoptieproces verder te verhogen wordt in 2012 een wetsvoorstel ingediend tot wijziging van de Wet Opneming buitenlandse kinderen ter adoptie (Wobka). Uitgangspunt voor dit wetsvoorstel is hoe de belangen van te adopteren kinderen enerzijds en de wensen van potentiële adoptieouders (inclusief potentiële adoptiefouders van gelijk geslacht), om een gezin te vormen anderzijds een evenwichtige invulling kunnen krijgen en welke taak en rol van de overheid daaruit voortvloeien. Waar deze wensen en belangen met elkaar in strijd zijn, prevaleert altijd het belang van het kind. Bij het wetsvoorstel wordt ook de druk die op het adoptieproces ligt door het afnemende aantal kinderen dat voor interlandelijke adoptie in aanmerking komt, waarbij het aandeel oudere kinderen en kinderen met een handicap («special needs») steeds verder toeneemt, meegenomen.

[Meer ruimte voor ondernemen]

Economische groei en verbetering van het investeringsklimaat zijn voor Nederland – en voor Nederlandse ondernemers en consumenten in het bijzonder – van essentieel belang. Dit vergt maatregelen op het gebied van de juridische infrastructuur, die vooral zijn vastgelegd in het burgerlijk wetboek. Administratieve lasten worden verlaagd door in 2012 in te zetten op snelle vaststelling van de in 2011 verschenen Europese richtlijnvoorstellen voor modernisering van het jaarrekeningrecht en een vrijstelling voor kleine ondernemingen. Rechtsvormen als de versoepelde BV en de personenvennootschap, die in 2012 hun beslag moeten krijgen, maken het starten van een bedrijf goedkoper en eenvoudiger. De aanpassing van de wet collectieve afwikkeling massaschades maakt schadeafwikkeling goedkoper en zal ook in faillissementssituaties een oplossing kunnen bieden. Uitwassen van de zogeheten claimcultuur worden aangepakt, onder andere door eisen te stellen aan claimstichtingen.

Het voorliggende programma is breed en ambitieus. Op deze wijze zetten wij ons deze kabinetsperiode – samen met vele anderen – in voor een veiliger en rechtvaardiger Nederland. Door de gezamenlijke inspanningen van het Rijk, gemeenten, politie en justitie en met de hiervoor genoemde maatregelen om onveiligheid aan te pakken moeten de ervaren overlast en de gevoelens van onveiligheid aan het einde van deze kabinetsperiode met 10% zijn afgenomen ten opzichte van het begin.

Planning beleidsdoorlichtingen VenJ

Onderstaand overzicht geeft aan wanneer de operationele doelstellingen van de VenJ-begroting worden doorgelicht.

Overzichtstabel met belangrijkste beleidsmatige mutaties

Onderstaande tabel bevat de belangrijkste budgettaire mutaties sinds de begroting 2011 (inclusief de eerste suppletoire begroting 2011).

Beleidsprogramma uitgaven

1a. Taakstelling Rijk, Agentschappen en uitvoerende ZBO's

Zoals aangekondigd in het Regeerakkoord, krijgen alle departementen (inclusief baten-lastendiensten en uitvoerende ZBO’s), bovenop de € 231 miljoen waartoe het demissionaire kabinet Balkenende reeds heeft besloten, een taakstelling van afgerond 1,5% (netto) per jaar in de periode 2013–2015 oplopend tot afgerond 4,5% in 2015 op personeel en materieel.

1b. Doelmatigheidskorting Rijksdienst 2010

De doelmatigheidskorting Rijksdienst is vorig jaar reeds opgelegd door het kabinet Balkenende IV. Deze taakstelling wordt vanaf 2012 verdeeld over de verschillende Justitieonderdelen.

1c. Additionele Taakstelling

Ter dekking van macro tegenvallers heeft het kabinet bij Voorjaarsnota 2011 besloten tot extra ombuigingsmaatregelen. Deze taakstelling is vooralsnog op artikel 92 geparkeerd.

2. Stijging instroomramingen Rechtspraak

De meerjarige instroomramingen laten voor de Rechtspraak een forse toename zien van het aantal zaken. Mede als gevolg van de nasleep van de financiële crisis neemt de capaciteitsbehoefte civiele zaken en de bestuursrechtspraak toe. Dit laatste wordt met name veroorzaakt door het groeiend aantal bijstandzaken en sociale verzekeringszaken. Dekking voor deze toename wordt gevonden in hogere griffieontvangsten naar aanleiding van de per 1 november 2010 in werking getreden «Wet griffierechten burgerlijke zaken» en het versneld per 1 juli 2012 in werking laten treden van de maatregel «kostendekkende griffierechten» uit het Regeerakkoord. De overig benodigde middelen worden gedekt uit de eigen reserves van de rechtspraak zelf (zie ook ontvangstenmutaties).

3. Raad voor Rechtsbijstand

In het Regeerakkoord is een besparing van € 50 miljoen op het budget van de rechtsbijstand opgenomen vanaf 2014. Deze besparing wordt gerealiseerd door het invoeren van de mogelijkheid om zonder tussenkomst van een advocaat een echtscheiding aan te vragen en door aanpassingen en/of niet indexeren van de tarieven van de advocaten in de gesubsidieerde rechtshulp (zie ook ontvangstenmutaties).

4. Griffierechten

In het Regeerakkoord is aangekondigd dat er met ingang van 2013 kostendekkende griffierechten komen, met een structurele opbrengst van € 240 mln. per jaar. Deze bestond uit een instroombeperkend effect bij de Rechtspraak van € 115 mln. en hogere verwachte ontvangsten uit hoofde van griffierechten met € 225 mln. Daarnaast was er € 100 mln. beschikbaar voor compenserende maatregelen. Bij de nadere uitwerking van het voorstel blijkt dat het instroombeperkend effect bij de rechtspraak € 38 mln. lager uitvalt en de ontvangsten structureel € 62 mln. neerwaarts bijgesteld moeten worden doordat de griffierechten voor minder draagkrachtigen niet kostendekkend worden vastgesteld. Hiervoor worden de beschikbare middelen voor compenserende maatregelen (€ 100 mln.) ingezet. De compenserende maatregelen worden in de tarieven verwerkt. Per saldo blijft de maatregel derhalve € 240 mln. opleveren (zie ook ontvangsten mutaties).

5. Veiliger op straat

6. Rechtshandhaving (Pluk-ze)

7. Verdubbeling gepakte criminele organisaties

Het aanpakken van meer misdaadgroepen is een belangrijke doelstelling voor de komende jaren. Het streven is het aantal aan te pakken criminele organisaties te verdubbelen in 2015. Dit vraagt om extra personele inzet en investeringen in technische voorzieningen zoals de «crimineel vermogen informatiebox».

8. High impact crime

Bestrijden en vervolgen van misdaden met een groot maatschappelijk effect heeft een hoge prioriteit. Voorbeelden van dergelijke misdaden zijn kinderporno en roofovervallen, maar ook het oplossen van zogenaamde «cold cases». Naast meer inzet van personeel zijn hiervoor ook investeringen in ICT benodigd net als extra middelen om ervoor te zorgen dat slachtoffers beschikken over goede en actuele informatie inzake de voortgang van hun dossier.

9. Kasschuif Europol en Eurojust

De nieuwbouw voor Eurojust heeft vertraging opgelopen. Er was meer tijd benodigd dan aanvankelijk gedacht om aan de eisen en wensen, die aan het pand worden gesteld, tegemoet te komen.Daarnaast is het betalingsritme voor de nieuwbouw anders dan aanvankelijk voorzien. Derhalve is een kasschuif nodig.

10. Reclassering (minder groepstaakstraffen)

Zoals aangekondigd in het Regeerakkoord wordt 90% van de huidige groepstaakstraffen vervangen door individuele taakstraffen. Hierdoor wordt een besparing van € 10 mln. binnen de reclassering gerealiseerd doordat de kosten voor begeleiding van deze groepstaakstraffen vervallen. De begeleiding wordt voortaan verzorgd door de instantie waar de taakstraf wordt vervuld.

11. Straf forensische zorg

De kosten in de forensische zorg nemen toe door groei van de zorgbehoefte. Op grond van de trend in de afgelopen jaren wordt verwacht dat de groei zich met name zal manifesteren in de ambulante (extramurale) zorg. De intramurale zorg zal zich op een meer constant niveau bewegen. Voor de jaren 2012 t/m 2016 is uitgegaan van een autonome groei van 8 % per jaar in de ambulante zorg ten opzichte van de verwachte omvang van de zorg in 2011. Gezien de stijging over 2008-2010 (circa 25%) is dit een licht conservatieve raming van de groei per jaar.

12. Capaciteitsbehoefte strafjeugdbescherming

Voor de raming van de capaciteitsbehoefte binnen de strafjeugdbescherming wordt gebruik gemaakt van de laatste realisatiecijfers en de instroomcijfers van de Raad voor de Kinderbescherming die zich met vertraging vertalen in de cijfers van de jeugdbescherming. Op basis hiervan wordt een overschot in capaciteit verwacht dat wordt vergroot door het stabiliseren van de instroom. Daarnaast is een afname van de verblijfsduur waarneembaar.

13. Nationale politie

De regionale korpsen, het KLPD, de Voorziening tot samenwerking Politie Nederland gaan op in het nog op te richten Korps nationale politie. Op termijn zal ook de Politieacademie onderdeel gaan uitmaken van het Korps nationale politie. Het Korps nationale politie moet leiden tot meer ruimte voor de professional, minder bureaucratie, minder bestuurlijke drukte, een veiliger leefomgeving en een effectievere opsporing. De hiermee gepaard gaande efficiencywinst loopt op van € 30 mln. in 2013 tot € 230 mln. structureel vanaf 2019.

14. Intensivering politie

Op basis van het Regeerakkoord wordt de huidige sterkteafspraak van 48 000 fte verhoogd naar 49 500 fte structureel bij de 25 regionale korpsen en het KLPD. Dit is 3 000 fte meer dan zonder extra middelen mogelijk is. Hiervan worden 500 fte ingezet als animal cops. (zie ook de brief d.d. 14 december 2010, TK 29 628-23). Hiervoor is op de Aanvullende Post van het Rijk een bedrag van € 300 mln. in 2011 tot € 370 mln. in 2015 en verder beschikbaar ten behoeve van de operationele sterkte van de politie.

15. Kosten evenementen

Op basis van het Regeerakkoord worden vanaf 2012 de kosten van politie-inzet doorberekend aan de organisatie van een evenement. Deze maatregel levert echter niet de volledige reeds ingeboekte structurele opbrengst van € 30 mln. vanaf 2012 per jaar op. Het besparingsverlies zal binnen de VenJ-begroting van dekking worden voorzien.

16. Politieacademie en cursussen

De maatregel uit het Regeerakkoord inzake het meer inzetten van politietoezichthouders wordt niet uitgevoerd. De invulling zal plaatsvinden door een stroomlijning van de bekostiging van de politieacademie en voorts door een doelmatiger inkoop van onderwijs en cursussen voor de politie. Zonodig zal aanvullende dekking vanuit de VenJ-begroting plaatsvinden.

17. Politieonderwijs

Aspiranten bij politie ontvangen, conform het Regeerakkoord, niet langer een salaris dan wel bijdrage in hun kosten voor levensonderhoud. Daarnaast wordt de opleidingsduur aan de politieacademie bekort. Vanaf 2015 levert dit een structurele besparing van € 60 mln. op.

18. Meldkamers

De meldkamerorganisatie wordt vernieuwd door opschaling (minder locaties), standaardisatie van werkprocessen en een uniforme regeling van de uitwijkfunctie. Ook wordt een nieuw werkconcept in gevoerd. Deze vernieuwing leidt tot verdere kwaliteitsverbetering en levert een besparing op die oploopt van € 10 mln. in 2015 tot € 50 mln. vanaf 2020.

19. Compensatie BTW

In verband met de inwerkingtreding van de Wet veiligheidsregio’s kunnen de Veiligheidsregio’s voor de wettelijke taken de BTW niet meer compenseren via de deelnemende gemeenten (de zogenaamde Transparantieregeling). Ter compensatie van deze extra kosten wordt een structureel budget toegevoegd aan de VenJ-begroting vanuit het BTW Compensatiefonds. Dit betreft een technische mutatie.

20. Rentecompensatie vermogensnormering politie

In 2009 is in het onderhandelingsakkoord tussen Minister van BZK en het korpsbeheerdersberaad i.o. afgesproken om € 400 mln. eigen vermogen om te zetten in vreemd vermogen. De middelen komen vervolgens weer beschikbaar voor de politiesector. Voor de negatieve gevolgen van deze omzetting van eigen vermogen naar vreemd vermogen wordt door het Ministerie van Financiën rentecompensatie geboden voor een periode van 10 jaar.

21. Subsidieregeling MIA-V

De Maatschappelijke Innovatie Agenda Veiligheid (MIA-V) is een project van de Ministeries van Veiligheid en Justitie, Defensie en Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (ELI). Hiervoor wordt in 2011 € 5,75 mln. overgeheveld naar Defensie. Naar EL&I wordt € 15,1 mln. overgeheveld in 2011 en € 14 mln. in 2012. (Dit is inclusief SBIR-fysieke veiligheid en training & simulatie) De subsidies worden verstrekt aan samenwerkende bedrijven die een product of dienst willen ontwikkelen of doorontwikkelen, waarmee de ambulancesector, de brandweer, politie of andere publieke veiligheidsorganisaties hun dienstverlening kunnen verbeteren.

22. Toespitsen hoger beroep, cassatie

In het Regeerakkoord is aangekondigd dat in de civiele rechtspraak de meervoudige rechtspraak wordt beperkt. Alle civiele kantonzaken worden in hoger beroep enkelvoudig behandeld. Dit levert een besparing op van € 10 mln. per jaar vanaf 2013.

Beleidsprogramma ontvangsten

1. Griffierechten

Zie voor de toelichting, punt 4 bij de belangrijkste beleidsmatige uitgavenmutaties.

2. Wet griffierechten Rechtspraak

Zie voor de toelichting, punt 4 bij de belangrijkste beleidsmatige uitgavenmutaties.

3. Pluk ze

Via additionele investeringen (zie uitgaven) worden vanaf 2012 extra Pluk-ze opbrengsten gegenereerd. In 2012 gaat het op € 5 mln. oplopend naar € 50 mln. in 2016.

4. Opbrengst licenties

In het Regeerakkoord is aangekondigd dat een licentiefee wordt geïntroduceerd voor het verkrijgen van vergunningen voor de exploitatie van internetkansspelen en loterijen. Dit levert vanaf 2012 per jaar € 10 mln. extra ontvangsten op.