De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is verantwoordelijk voor behoud en bescherming van de democratische constitutionele orde, voor onderhoud en ontwikkeling van de bestuurlijke infrastructuur van de samenleving en de vestiging, huisvesting en leefbaarheid in ons land. Inzet is de democratische gemeenschap van burgers te beschermen en verbeteren. Een Nederlandse samenleving waarin de mensen die hier wonen of zich vestigen tot hun recht komen, samen met anderen, en zo een thuis kunnen maken door hun bijdrage aan die samenleving. Voortdurend streven is om democratische besluitvaardigheid en bestuurlijk handelingsvermogen te versterken onder eerbiediging van burgerlijke en politieke vrijheden, in het belang van die samenleving. BZK is in het bijzonder verantwoordelijk voor de verhouding tussen overheid en burger, voor de toelating en vestiging van vreemdelingen en voor de huisvesting en leefbaarheid.

Het kabinet heeft in de begroting 2012 drie overkoepelende prioriteiten: het huishoudboekje van de overheid op orde brengen, een compacte en krachtige overheid realiseren en meer ruimte creëren voor groei, dynamiek en innovatie. Het ministerie van BZK levert hier een belangrijke bijdrage aan, met als rode draad een hernieuwde invulling van de relatie tussen de overheid en de burger.

Nederland staat voor de niet geringe opgave om als samenleving de gevolgen van de wereldwijde financieel-economische crisis goed door te komen en er sterker uit te komen. Dit is nodig om een antwoord te kunnen bieden op de verschuivende economische werkelijkheid in de wereld, groeiend internationaal contact en afhankelijkheid, nieuwe schaarsten en oude vragen van gelijkheid, gerechtigheid en gemeenschap. Daarbij moet rekening worden gehouden met de vergrijzing en ontgroening in de samenleving en de gevolgen daarvan voor leefomgeving, maatschappelijke behoeften en arbeidsmarkt. De Nederlandse open samenleving met ruimte voor eigenheid, ondernemingszin en kansen, is in de afgelopen jaren veerkrachtig gebleken. Veel mensen met uiteenlopende achtergrond en herkomst weten hier hun weg te vinden en een bestaan op te bouwen. Dat gaat echter niet vanzelf. Aanhoudende zorgen, discussie en negatieve verschijnselen als criminaliteit en overlast onderstrepen dit. Integratie is een blijvende opgave als onderdeel van een breder overheidsbeleid dat is gericht op samenhang en participatie.

Nederland is de economische crisis tot dusverre goed doorgekomen, maar staat nu voor de dringende opgave om de staatshuishouding in korte tijd op orde te brengen met alle maatschappelijke gevolgen en spanningen van dien. Dit vergt forse ingrepen, die worden gebruikt voor vernieuwing en versterking van de basis en fundamenten waarop Nederland de toekomst met vertrouwen tegemoet kan zien. Dat bepaalt ook het beleid op het terrein van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en van Immigratie en Asiel. Drie samenhangende doelstellingen staan daarbij voorop: het realiseren van een compacte, slagvaardige en dienstverlenende overheid, het realiseren van een immigratie-, asiel- en integratiebeleid dat maatschappelijke ontplooiing ondersteunt en nieuwe achterstanden voorkomt en tenslotte het realiseren van een betrokken en sociaal stabiele samenleving waarin ieder tot zijn recht kan komen.

Bij een compacte overheid gaat het om meer dan het reduceren van de omvang van het overheidsapparaat. Aan de orde is een ingrijpende herziening van het functioneren van de rijksoverheid, een doelmatige verdeling van de overheidstaak binnen een transparante bestuurlijke inrichting en een nieuwe rolverdeling tussen burgers en overheid. Dat laatste zou ook zonder de budgettaire gevolgen van de economische crisis nodig zijn. Een krimpende beroepsbevolking dwingt ook tot een overheid die toe kan met minder ambtenaren en maakt het nodig dat burgers samen met anderen de verantwoordelijkheid nemen voor de eigen woonomgeving. De overheid zal daartoe het zelforganiserend en probleemoplossend vermogen van mensen moeten versterken. De overheid wil burgers in staat stellen inhoud te geven aan hun eigen verantwoordelijkheid om vragen, problemen en uitdagingen waar men mee geconfronteerd wordt samen met anderen aan te pakken en op te lossen en zo de eigen leefomgeving vorm en kwaliteit te geven. Overigens beïnvloeden verschillende maatregelen in het regeerakkoord de positie van kwetsbare groepen. Deze maatregelen worden in nauwe afstemming uitgewerkt en gevolgd.

De samenleving en het steeds intensiever internationaal maatschappelijk verkeer stellen hoge en gedifferentieerde eisen aan het immigratie- en asielbeleid. Dit is een terrein waar de overheid duidelijk en betrokken is, onder verantwoordelijkheid van de Minister voor Immigratie en Asiel. Dit kabinet staat voor ombuiging en beheersing van migratie. Het beleid is (met name bij gezinsmigratie) gericht op beperking en terugdringing van de komst van migranten met weinig perspectief. Echte vluchtelingen zijn en blijven welkom. Dat geldt ook voor mensen die naar ons land komen voor werk, studie of relatie, mits zij in staat zijn zichzelf te onderhouden en een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van ons land. Hoogopgeleide kennismigranten zijn hard nodig met het oog op onze internationale concurrentiepositie, zeker met het vooruitzicht van een krimpende beroepsbevolking en een krapper wordende arbeidsmarkt. De overheid zorgt dat Nederland aantrekkelijk blijft als vestigingsland. Maatschappelijk draagvlak voor immigratie vereist strenge en duidelijke procedures. Aan hen die naar Nederland willen komen zal duidelijk worden gemaakt wat de regels zijn voor immigratie. Illegaal verblijf in Nederland wordt strafbaar. Ook mag er geen twijfel over bestaan dat deze regels worden gehandhaafd.

Een betrokken en sociaal stabiele samenleving impliceert dat van mensen die zich in Nederland vestigen, mag worden gevraagd en verwacht dat zij meedoen in de samenleving. Mensen zijn zelf verantwoordelijk voor hun werk-, woon- en leefsituatie. Een goed functionerende woningmarkt is daar een belangrijke randvoorwaarde voor. De overheid heeft een taak om adequate betaalbare huisvesting mogelijk te maken voor wie daar niet op eigen kracht in kan voorzien.