11 Goed functionerende economie en markten

Algemene doelstelling

Het scheppen van voorwaarden voor een goed functionerende economie en goed functionerende markten, waaronder de markt voor elektronische communicatie.

Goed functionerende markten dragen in belangrijke mate bij aan de economische groei en innovatie. In een goed functionerende markt reageren vraag en aanbod effectief op elkaar. Consumenten en bedrijven profiteren daarvan. Op goed functionerende markten ontstaat een optimale van goederen en diensten en hebben gebruikers keuzevrijheid.

Rol en Verantwoordelijkheid

In een vooral regisserende rol bevordert de Minister van EL&I het goed functioneren van markten door het scheppen van randvoorwaarden via wet- en regelgeving. EL&I gaat mededingingsbeperkende gedragingen tegen met de Mededingingswet en schept de voorwaarden waarbinnen concurrentie kan plaatsvinden met de Waarborgwet, de Winkeltijdenwet, de Aanbestedingswet en de Metrologiewet. Het wetvoorstel Aanbestedingswet beoogt een eenduidig en helder regelgevend kader te schetsen van de voorwaarden waaronder aanbestedende diensten hun opdrachten voor concurrentie moeten openstellen. Daarnaast bevordert de Minister een goede balans tussen de belangen van bedrijven en consumenten met generiek consumentenbeleid. Tot slot draagt de Minister bij aan het goed functioneren van markten door het financieren van TenderNed (het elektronisch aanbestedingssysteem), diverse organisaties op gebied van metrologie en markttoezichthouders (NMa, OPTA en Consumentenautoriteit).

EL&I heeft op grond van de Telecommunicatiewet de taak om regels te stellen voor vaste en mobiele communicatienetwerken. Dit onder andere door verkeersregels op te stellen voor het gebruik van de ether, door afspraken te maken in internationaal verband voor harmonisatie en door – in geval van schaarste – te bepalen op welke wijze het spectrum wordt verdeeld. Door verruiming van de gebruiksmogelijkheden van het spectrum en door de uitgifte van beschikbare frequentieruimte worden hoogwaardige en innovatieve breedbandige mobiele communicatie en omroeptoepassingen gerealiseerd. EL&I financiert daartoe een deel van de exploitatie van het Agentschap Telecom en verricht uitgaven voor opdrachten inzake beleidsvoorbereiding en evaluaties voor frequentiebeleid en veiligheid.

Met de Postwet wordt de postmarkt gereguleerd en een toegankelijke en betaalbare basisvoorziening voor de post gewaarborgd (universele postdienst).

De Minister van EL&I heeft een systeemverantwoordelijkheid voor de statistische informatievoorziening van rijkswege. Ingevolge de Wet op het Centraal Bureau voor de Statistiek (Staatsblad 2003, 516), heeft het ZBO CBS tot taak het van overheidswege verrichten van statistisch onderzoek ten behoeve van praktijk, beleid en wetenschap en het openbaar maken van de op grond van zodanig onderzoek samengestelde statistieken en is het CBS op nationaal niveau belast met de productie van communautaire statistieken. EL&I financiert het CBS daartoe.

Beleidswijzigingen

Per 1 januari 2013 gaat de Autoriteit Consument en Markt (ACM) van start, die ontstaat door de samenvoeging van de NMa, OPTA en Consumentenautoriteit. Vanaf die datum is de ACM belast met de taken die nu nog bij de NMa, OPTA en Consumentenautoriteit zijn belegd. Tevens vindt in 2013, naar verwachting, de parlementaire behandeling plaats van het wetsvoorstel dat de procedures en het handhavingsinstrumentarium van de ACM vereenvoudigt en stroomlijnt. Dit wetsvoorstel beoogt het ACM toezicht effectiever en efficiënter te maken.

In 2013 treedt naar verwachting de wijziging van de Postwet 2009 in werking, waarmee de bevoegdheden van OPTA op het gebied van informatievordering en het opleggen van boetes wordt aangescherpt. Daarnaast vindt naar verwachting de parlementaire behandeling plaats van het wetsvoorstel waarmee het toezicht op de postmarkt wordt aangevuld met een aanmerkelijke marktmacht (AMM) instrument. Zo’n instrument geeft OPTA vergaande bevoegdheden om, wanneer de markt onvoldoende concurrerend is, ex ante verplichtingen op te leggen aan een partij die een aantoonbare dominante positie heeft. Hiermee kan worden voorkomen dat die positie gebruikt kan worden om concurrentie te belemmeren. Afhankelijk van de uitkomst van nader onderzoek naar de maandagbezorging, wordt daarbij mogelijk ook voorgesteld het aantal verplichte bezorgdagen in de universele postdienst terug te brengen van zes naar vijf dagen.

Budgettaire gevolgen van beleid

Budgettair belang fiscale maatregelen

Budgetflexibiliteit

Subsidies: Het bedrag dat geraamd is in 2013 voor deze subsidie vloeit voort uit een verplichting die in het verleden is aangegaan; deze is dus 100% juridisch verplicht.

Opdrachten: Het geraamde bedrag voor uitgaven uit hoofde van opdrachten is voor 74% juridisch verplicht, het betreft uitfinanciering van in het verleden aangegane verplichtingen en uitgaven die op grond van de Aanbestedingswet worden gedaan door PIANOo en TenderNed.

Bijdragen aan baten-lastendiensten: Het budget betreft de uitfinanciering van de opdracht 2013 aan Agentschap Telecom en is 100% juridisch verplicht.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s: Van de totaal voor 2013 geraamde uitgaven voor artikel 11 is circa € 190 mln bestemd voor bijdragen aan ZBO's/RWT's. Hiervan is 98% niet flexibel inzetbaar in 2013 als gevolg van overeenkomsten met betrokken organisaties.

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties: Over de contributies aan (inter)nationale organisaties zijn meerjarige afspraken gemaakt, de bedragen zijn derhalve voor 100% juridisch verplicht.

Toelichting op de financiële instrumenten

Subsidies

Digitalisering regionale radio

Opdrachten

Onderzoek en opdrachten

Dit betreft onderzoeksopdrachten die dienen ter ondersteuning van het beleid op het gebied van onder andere het marktordeningsbeleid, consumentenbeleid, aanbestedingsbeleid, Europese zaken en strategie.

PIANOo en TenderNed (aanbestedingsbeleid)

Een belangrijk element in het aanbestedingsbeleid vormt TenderNed. TenderNed is het elektronische aanbestedingssysteem, waardoor alle openbare (overheids)opdrachten op één centrale plaats te vinden zijn. TenderNed levert een belangrijke bijdrage aan de professionalisering van de overheidsinkoop en leidt daarnaast tot een vermindering van de administratieve lasten voor ondernemers. Ondernemers kunnen op één centrale plaats alle openbare (overheids)opdrachten vinden. Na inwerkingtreding van het wetsvoorstel voor een nieuwe Aanbestedingswet zullen aanbestedende diensten verplicht worden het aankondigingenplatform van TenderNed te gebruiken.

Daarnaast streeft Nederland ernaar dat ook op Europees niveau wordt gekomen tot vereenvoudiging en modernisering van de Europese aanbestedingsregels. Nederland participeert in de onderhandelingen tot herziening van de Europese aanbestedingsregels.

Voornaamste acties in 2013:

• • Afhankelijk van de inwerkingtreding van de Aanbestedingswet in 2013 zullen alle openbare (overheids)opdrachten op TenderNed te vinden zijn. Daarnaast zal TenderNed in 2013 een inschrijfmodule en bedrijfsregister bevatten wat zal leiden tot aanvullende lastenvermindering voor ondernemers.

Beleidsvoorbereiding en evaluaties Frequenties en Veiligheid

De begrote bedragen zijn voor opdrachten met betrekking tot de volgende onderwerpen ten aanzien van frequenties:

• • De huidige UMTS vergunningen lopen in 2017 af. Het uitgiftebeleid voor de frequenties in de UMTS band (2 GHz) wordt voor de zomer geconsulteerd.

• • Het omroepdistributiebeleid (het beleid ten aanzien van de verspreiding van omroeptoepassingen via de verschillende infrastructuren (kabel, Internet Protocol TV, ether en satelliet), inclusief besluitvorming over de bestemming van het Ultra High Frequence spectrum (470–790 MHz) wordt verder uitgewerkt en geïmplementeerd.

• • Ten behoeve van een succesvolle introductie van digitale etherradio wordt de samenwerking tussen de betrokken partijen, waaronder de commerciële en publieke omroepen, gestimuleerd en gefaciliteerd onder meer door hen bij elkaar brengen in een overlegplatform en hen te ondersteunen bij de promotie van digitale radio.

• • In 2013 zal – op basis van het in 2012 geconsulteerde uitgiftebeleid – een verdeling plaatsvinden van beschikbare ruimte in de 3,5 GHz-frequentieband. Naast de Europese verplichtingen voor deze frequentieband staan de marktbehoeften centraal.

• • Nederland zal de wijziging van de richtlijn voor radio- en randapparatuur (R&TTE) in 2013 implementeren in een voorstel voor wetswijziging (Telecommunicatiewet). De richtlijn beschrijft de essentiële (veiligheids)eisen waaraan genoemde apparatuur moet voldoen om op de Europese markt gebracht te mogen worden.

• • Er komt een integrale aanpassing van het Nationaal Frequentieplan (NFP), met daarin onder andere de aanpassingen naar aanleiding van de door de ministeries in te dienen Behoefte-onderbouwingsplannen (BOP) met betrekking tot het gebruik van spectrum voor vitale overheidstaken.

• • De juridische procedures naar aanleiding van genomen besluiten ten aanzien van uitgifte van vergunningen (waaronder de veiling van de 800/900/1800 MHz-frequenties) en bestemmingswijzigingen in het NFP, worden behandeld.

Toelichting

De Herfindahl-Hirschman Index (HHI) geeft een indicatie van de marktconcentratie, die afhankelijk is van enerzijds het aantal partijen in de markt (hoe meer partijen, des te lager de HHI) en anderzijds de marktaandelen van deze partijen (hoe groter het marktaandeel van de marktleiders, des te hoger de HHI). Bij dalingen van de HHI kan dus gesproken worden van toegenomen concurrentie. De betreffende HHI kijkt alleen naar de markt op netwerkniveau, dat wil zeggen dat het alleen naar de marktaandelen kijkt van partijen met een eigen netwerk. In de markt voor mobiele telefonie zijn echter ook partijen aanwezig die zelf diensten aanbieden, maar dat doen via de netwerken van de drie grote aanbieders. Het streven is dat door uitgifte van frequenties voor nieuwe mobiele toepassingen ook nieuwe partijen de markt kunnen betreden. Daardoor zou de HHI-waarde moeten dalen.

De doelstelling is om het aantal vergunningscategorieën23 met tien procent terug te brengen (van 47 naar 42) in een periode van 5 jaar. Dit heeft tot gevolg dat gebruiksmogelijkheden van frequenties worden verruimd en wordt aangesloten bij veranderende marktomstandigheden en technologische ontwikkelingen.

Bijdragen aan baten-lastendiensten

Agentschap Telecom

Agentschap Telecom draagt zorg voor de toelating tot het spectrum en ziet toe op het juiste gebruik daarvan. De begrote bedragen hebben betrekking op deze taken.

Voornaamste acties in 2013:

• • Het wetsvoorstel Verzamelwet Telecommunicatiewet, dat diverse inhoudelijke wijzigingen van deze wet bevat en dat de effectiviteit van het bestaande beleid zal versterken, wordt in de tweede helft van 2013 aan de Tweede Kamer aangeboden.

• • De wet- en regelgeving over continuïteit wordt aangescherpt en de voorstellen bevatten passende organisatorische en technische maatregelen ter borging van de continuïteit.

• • Met netwerkaanbieders worden oplossingen uitgewerkt om in geval van grote verstoringen gebruik te maken van elkaars netwerken.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

Metrologie

Met de Metrologiewet worden nationale meetstandaarden beschikbaar gesteld, die de basis vormen van een internationaal herleidbare metrologische infrastructuur. Het gebruik van gecontroleerde meetinstrumenten bij het leveren van goederen draagt onder andere bij aan eerlijke handel en consumentenbescherming.

VSL B.V. ontwikkelt, beheert en onderhoudt de nationale meetstandaarden. Verispect B.V. houdt toezicht op de Metrologiewet en de Waarborgwet. In beide gevallen gaat het om een overeenkomst voor onbepaalde tijd.

Raad voor Accreditatie

De Raad voor Accreditatie (RvA) is een ZBO dat controleert of een keuringsinstantie, certificeringsinstantie, inspectie-instantie of een laboratorium aan de accreditatienormen voldoet. De taken van de Raad voor Accreditatie zijn vastgelegd in de Wet aanwijzing nationale accreditatie-instantie.

ACM (NMa/OPTA)

Het toezicht op de naleving van de Mededingingswet is opgedragen aan de NMa. De NMa handhaaft het verbod op kartels en op misbruik van een economische machtspositie en toetst eveneens fusies en overnames. Naast het toezicht op de Mededingingswet is de NMa belast met het toezicht op een aantal sectorspecifieke wetten: de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet op het gebied van energie (zie artikel 14) en een aantal wetten op het gebied van vervoer die vallen onder de beleidsverantwoordelijkheid van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Het bedrag geraamd op artikel 11 betreft de geraamde kosten van de leden van de Raad van Bestuur van de NMa. De apparaatsuitgaven van de NMa zijn geraamd op artikel 40.

Als onderdeel van het beleid dat is gericht op het goed functioneren van markten financiert EL&I de Consumentenautoriteit (CA; waarvan de apparaatsuitgaven zijn geraamd op artikel 40), die samen met de NMa en OPTA op zal gaan in de ACM. ConsuWijzer is een samenwerking tussen de toezichthouders CA, NMa en OPTA en biedt op laagdrempelige wijze informatie over de rechten en plichten van consumenten. Daarnaast heeft ConsuWijzer als doel om de ACM te voorzien van toezichtsinformatie (signaalfunctie).

OPTA houdt toezicht op de telecommunicatie- en postmarkt. Het geraamde bedrag in de tabel is het deel van de kosten voor dit toezicht dat door de overheid wordt gedragen, namelijk de kosten voor uitvoeringstoetsen op voorgenomen wet-en regelgeving, voor bezwaar en beroep en voor een klein deel van het toezicht op de uitgevers van persoonsgebonden gekwalificeerde certificaten (Trusted Third Parties). Alle overige taken van OPTA worden door de onder toezichtgestelde partijen in de telecommunicatie-, respectievelijk postsector gefinancierd.

Per 1 januari 2013 gaat de Autoriteit Consument en Markt (ACM) van start.

Toelichting

Voor meting van de effectiviteit van ConsuWijzer.nl, wordt onderzocht hoeveel hulpmiddelen zoals voorbeeldbrieven en checklists op de website worden geraadpleegd. Deze hulpmiddelen stellen de consument beter in staat om zijn recht te halen. Verder wordt tweejaarlijks onderzocht wat het percentage consumenten is dat stappen heeft ondernomen na een bezoek aan de website.

In de internationale vergelijking op een aantal onderwerpen die raken aan het vertrouwen van consumenten, scoort Nederland relatief hoog. De Omgevingsindex geeft een samengesteld beeld op verschillende indicatoren die te maken hebben met het consumentenvertrouwen. De score van Nederland in deze index bedraagt 69 voor het jaar 2011, daar waar de vergelijkbare EU27 index 62 is. Voor een uitgebreide benchmark van de Nederlandse score op gebied van consumentenvertrouwen wordt verwezen naar de jaarlijkse Country Consumer Statistics rapportage: http://ec.europa.eu/consumers/consumer_research/editions/cms7_en.htm.

CBS

Het CBS wil een toonaangevend kennisinstituut zijn dat kan inspelen op de vraag naar statistische informatie van beleid, wetenschap en maatschappij. Dit door het samenstellen en publiceren van onbetwiste, samenhangende, actuele statistische informatie die relevant is voor praktijk, beleid en wetenschap. Om dit te realiseren is het vereist dat de kwaliteit van de statistische informatie gegarandeerd is. Hiermee wordt de (wetenschappelijke) kwaliteit van de statistieken geborgd en wordt het CBS door de gebruikers als gezaghebbende bron van betrouwbare en valide statistische informatie beschouwd. Tevens wordt het optimaliseren van het gebruik van de statistieken van het CBS voor de ontwikkeling, uitvoering en evaluatie van beleid door onder meer de ministeries (en daarmee de maatschappelijke relevantie van het CBS) nagestreefd.

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

Nederlands Normalisatie Instituut (NEN)

Het Nederlands Normalisatie Instituut (NEN) ontvangt een bijdrage van de Staat voor het uitvoeren van de werkzaamheden die voortvloeien uit richtlijn 98/34/EG over de notificatie van normen en de Overeenkomst inzake technische handelsbelemmeringen die gaat over het geven van informatie over normen. Tevens is de bijdrage bedoeld voor het informeren van Nederlandse belanghebbenden over de initiatieven van de Europese en mondiale normalisatie-instellingen. Daarnaast gebruikt het NEN de bijdrage voor de contributies die het NEN is verschuldigd aan de Europese en mondiale normalisatie-instellingen en voor de controle van de juistheid van verwijzingen in regelgeving naar normen en kennisgeving aan ministeries van het vervallen en vervangen van normen.

Internationale organisaties

Dit betreft bijdragen aan:

• • International Telecommunications Union (ITU): De activiteiten in de ITU zullen zich richten op de afspraken die op de World Conference International Telecommunications (WCIT) van december 2012 worden gemaakt. Hier zijn nieuwe International Telecommunications Regulations (internationaal verdragsrecht) vastgelegd op onder andere onderwerpen als internationale roaming en spam.

• • European Conference of Postal and Telecommunications Administrations (CEPT): De inzet in de ITU wordt regionaal voorbereid, voor landen in Europa is daarvoor CEPT het aangewezen kanaal. Daarnaast zal in CEPT verder worden gewerkt aan regionale afspraken over nummers en frequentieverdelingen.

• • The Internet Corporation for Assigned Names and Numbers/Governmental Advisory Committee (ICANN/GAC): EL&I streeft naar een betere «accountability and transparancy» van de private organisatie ICANN door deze kwestie te blijven agenderen in GAC. Daarnaast wordt gewerkt aan de implementatie van nieuwe internetextensies die ICANN zal uitgeven in samenwerking met de Stichting Internet Domeinregistratie Nederland (SIDN).

• • Internet Governance Forum (IGF): Het Internet Governance Forum is het discussieforum waar ontwikkelingen op het gebied van internet met alle betrokken partijen (overheid, markt, non-profit organisaties) worden besproken.

• • Bijdragen aan internationale organisaties Metrologie. Het gaat om bijdragen op het gebied van metrologie die vastliggen in internationale verdragen (Organisation Internationale de Métrologie Légale (OIML), WELMEC, Bureau International des Poids et Mesures (BIPM)).

Raad van deskundigen voor de nationale meetstandaarden

Het geraamde bedrag betreft vergoedingen voor de leden van de op grond van de Metrologiewet verplicht ingestelde adviesraad, kosten secretariaat en vergaderkosten. De Raad is een technisch specialistisch adviescollege als bedoeld in de Kaderwet adviescolleges. De Raad oefent toezicht uit op de verwezenlijking en het beheer van onze nationale meetstandaarden en geeft gevraagd en ongevraagd advies over meetstandaarden en grootheden.

Toelichting op de ontvangsten

High Trust

Betreft raming van ontvangsten uit boetes die toezichthouders van EL&I opleggen en waar – in het kader van het zogenaamde High Trust-beleid – een meerjarige raming voor wordt aangehouden. Verreweg het grootste deel van de ontvangsten betreft boetes die opgelegd worden door de NMa.

Diverse ontvangsten

Betreft ramingen voor ontvangsten uit hoofde van het beleid inzake Telecommunicatie.

12 Een sterk innovatievermogen

Algemene doelstelling

Een sterker innovatievermogen van de Nederlandse economie.

• • De ambitie is dat Nederland in 2020 mondiaal tot de top 5 van de kenniseconomieën behoort. Nederland neemt nu de vijfde plaats in op de ranglijst van het World Economic Forum.

• • In het kader van de Europa 2020-strategie stelt Nederland zich daarnaast ten doel dat in 2020 2,5% van het bruto binnenlands product aan onderzoek en ontwikkeling (R&D) wordt uitgegeven.

• • Bovendien is het een ambitie van het bedrijfslevenbeleid dat publieke en private partijen in 2015 voor meer dan € 500 mln participeren in Topconsortia voor Kennis en Innovatie, waarvan ten minste 40% wordt gefinancierd wordt door het bedrijfsleven.

Rol en verantwoordelijkheid

EL&I stimuleert – vanuit haar Rijksbrede verantwoordelijkheid voor innovatiebeleid – private uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling (R&D) en innovatie. Innovatie, de vernieuwing van producten, diensten en productieprocessen, is een belangrijke bron voor welvaartsgroei. Innovatie verhoogt de productiviteit van bedrijven, verbetert onze concurrentiepositie en draagt bij aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken.

Ondernemers en bedrijven die innoveren lopen (financiële) risico’s. Omdat ondernemers zich de bijkomende maatschappelijke baten van innovatie niet volledig kunnen toe-eigenen, zullen zij zonder overheidsinterventie minder innoveren dan maatschappelijk gezien gewenst is. EL&I stimuleert daarom innovatie en doet dit op diverse manieren, onder andere met de WBSO, de RDA en het Innovatiefonds MKB+. Deze generieke maatregelen maken deel uit van het bedrijfslevenbeleid.

Daarnaast bevordert EL&I samenwerking binnen de gouden driehoek van bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid, met name binnen de negen topsectoren. Door publiek onderzoek meer in samenwerking met het bedrijfsleven te laten plaatsvinden bevordert EL&I dat publiek gefinancierde kennisontwikkeling beter benut wordt door het bedrijfsleven en voor maatschappelijke toepassingen. Daarbij wordt de publieke kennisontwikkeling in sterkere mate gericht op de topsectoren in het bedrijfslevenbeleid volgens onderzoekroadmaps die ten uitvoer worden gebracht door Topconsortia voor Kennis en Innovatie.

De getoonde uitsplitsing van R&D-uitgaven naar publieke en private sector heeft betrekking op de sector waarbinnen het onderzoek wordt uitgevoerd, niet op de financieringsbron. De publiek gefinancierde R&D-uitgaven (inclusief WBSO) zijn voor 2010 te becijferen op 1,00% van het BBP, de privaat gefinancierde R&D-uitgaven (na aftrek van WBSO) op 0,85% van het BBP. Deze raming inclusief uitsplitsing is door EL&I gedaan op basis van de recentste gegevens over de publieke financiering van R&D van het Rathenau Instituut.

Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Leningen: Het budget 2013 voor het Innovatiefonds is voor 52% juridisch verplicht.

Subsidies: De beleidsbudgetten worden per jaar gepubliceerd. Van het beschikbare budget 2013 is 61% juridisch verplicht. Het betreft uitfinanciering van tot en met 2012 aangegane verplichtingen.

Opdrachten: Van het opdrachtenbedrag is 83% juridisch verplicht. Het betreft de uitfinanciering van in voorgaande jaren aangegane verplichtingen.

Bijdragen aan baten-lastendiensten: Het budget betreft de uitfinanciering van de opdracht 2013 aan Agentschap NL en aan Agentschap Telecom. Het budget is 100% juridisch verplicht.

Bijdragen ZBO’s/RWT’s: Het budget betreft de uitfinanciering van de commitering 2013 aan TNO. Het budget is 100% juridisch verplicht.

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties: Van dit bedrag is 55% juridisch verplicht. Dit betreft vooral de bijdragen aan Deltares, Stichting Technische Wetenschappen, Syntens, verschillende Technologische Topinstituten en de uitfinanciering van de verschillende innovatieprogramma’s.

Kengetallen: Innovatieprestaties van Nederland

Toelichting

Toelichting

Het aandeel innoverende bedrijven geeft het percentage bedrijven weer dat de laatste drie jaar bezig is geweest met technologische innovatie. Het aandeel innoverende bedrijven dat de laatste drie jaar heeft samengewerkt met publieke partijen is vervolgens een maatstaaf voor publiekprivate interactie bij innovatie. Volgens de jongste cijfers van het CBS, betrekking hebbend op de periode 2008–2010, is het percentage innoverende bedrijven in Nederland fors hoger dan in vorige edities van de innovatie-enquête het geval was. Het CBS verklaart dit deels uit het feit dat de laatste editie voor het eerst gebruik maakte van digitale enquêteformulieren. Van deze grotere groep blijkt een kleiner aandeel samen te werken met een kennisinstelling. Voor de internationale vergelijking in bovenstaande tabel zijn de Europese cijfers voor 2010 nodig die door Eurostat gepubliceerd worden. Deze komen in het najaar van 2012 beschikbaar.

Samenhang instrumenten in het innovatiebeleid

Alvorens op de afzonderlijke instrumenten in te gaan, is het zinvol de samenhang in het innovatiebeleid te schetsen. Het innovatiebeleid heeft twee sporen: het generieke spoor en het specifieke spoor. Het generieke spoor bestaat uit het fiscale instrumentarium (WBSO, RDA, innovatiebox), de Innovatieprestatiecontracten, het Innovatiefonds MKB+ en enkele andere instrumenten. Verreweg het grootste deel van het totale innovatiebudget (fiscaal en niet-fiscaal) gaat om in dit generieke spoor. Daarvan komt het grootste deel terecht bij het MKB, zowel in aantallen deelnemers (circa 95% in 2012), als in budget (circa 65% in 2012) 32. De generieke instrumenten beogen – tegen geringe uitvoeringskosten – bedrijven in de gehele economie aan te zetten tot innovatie.

Het specifieke spoor heeft betrekking op de topsectorenaanpak. Een essentieel onderdeel daarvan wordt gevormd door de Innovatiecontracten in de topsectoren. Daarin formuleren bedrijven, kennisinstellingen en overheden, samen de «gouden driehoek», op het gebied van innovatie en kennis de agenda’s en de programma’s, waarbij ook de inzet van middelen van de betrokken partijen is bepaald. Vanuit budgettaire optiek zijn hier de bijdragen aan de kennisinstellingen (TNO, GTI’s) en de TKI-toeslag van belang. De omvang van deze middelen is substantieel.

De verbinding met de EU en andere landen wordt op meerdere plaatsen in het innovatiebeleid gelegd. Essentieel is de band tussen de topsectoren en de EU-programma’s op het terrein van kennis en innovatie. Het topsectorenbeleid maakt bovendien werk van bilaterale contacten en economische diplomatie.

Budgettair belang fiscale maatregelen

Fiscale instrumenten

Fiscale instrumenten vormen de kern van het generieke beleidsinstrumentarium. Naast de reeds langer bestaande Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk (WBSO) die het arbeidskostendeel van R&D bevordert binnen de private R&D uitgaven, is per 1 januari 2012 ook de Research & Development Aftrek (RDA) ingevoerd voor overige R&D-kosten en -investeringen die met R&D samenhangen. Tenslotte bestaat sinds enkele jaren de Innovatiebox waarbij de opbrengsten van innovatie voor een lager tarief van de vennootschapsbelasting in aanmerking komen. De WBSO, de RDA en de Innovatiebox zijn fiscale maatregelen en staan daarom niet als uitgaven op deze begroting.

Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk (WBSO)

De WBSO is de verzamelnaam voor de faciliteit afdrachtvermindering speur- en ontwikkelingswerk (S&O) in de Wet vermindering afdracht loonbelasting en premie voor de volksverzekeringen en de aftrek speur- en ontwikkelingswerk in de Wet inkomstenbelasting. De WBSO is in 2012 over de periode 2006–2010 geëvalueerd.

Toelichting

Vooral het MKB profiteert van de WBSO. Het aantal aanvragers van een S&O-verklaring (dat wil zeggen WBSO gebruikers) in 2011 is ten opzichte van 2010 met 5,6% gegroeid tot 20 530. Daarvan behoorde maar liefst 97% tot het MKB. Van het budget ging 73% naar het MKB. Het gebruik van de WBSO blijkt verder uit het aantal toegekende uren voor speur- en ontwikkelingswerk. In 2011 is dit aantal met 2,3% gegroeid tot 75 330 S&O-arbeidsjaren. Aldus ondersteunde de WBSO ruim € 3,5 mld van de S&O- loonuitgaven van bedrijven, die deel uitmaken van de private R&D-uitgaven. De verwachting is dat in 2013 het aantal aanvragers van de regeling zal stabiliseren.

Research & Development Aftrek (RDA)

Innovatiebox

De innovatiebox (tot 1 januari 2010: octrooibox) heeft tot doel innovatie te bevorderen en het vestigingsklimaat te verbeteren. De innovatiebox is een generieke maatregel en staat open voor zowel het MKB als grote bedrijven. De innovatiebox is van toepassing op de voordelen uit een door de ondernemer zelf voortgebracht immaterieel activum waarvoor een octrooi is verleend of waarvoor in de onderzoeksfase een S&O-verklaring is afgegeven (WBSO). De toepassing van de innovatiebox betekent dat een ondernemer geen 25% maar 5% vennootschapsbelasting hoeft te betalen over voordelen behaald met het immaterieel activum.

Toelichting op de financiële instrumenten

Leningen

Innovatiefonds MKB+

Het Innovatiefonds MKB+ bestaat uit het Innovatiekrediet en de Seed capital-regeling. Het Innovatiekrediet vergemakkelijkt de toegang tot vreemd vermogen voor MKB en grootbedrijf, terwijl de Seed capital-regeling starters in high tech en creatieve sectoren ondersteunt bij het verwerven van eigen vermogen (early stage risicokapitaal). Beide instrumenten verlagen het risico voor private vermogensverschaffers om innovatieprojecten van bedrijven te financieren. Langs deze weg voorziet het fonds in de behoefte van ondernemers aan risicokapitaal voor innovatie. Het fonds heeft een revolverend karakter; opbrengsten van succesvolle innovaties vloeien weer terug in het fonds, zodat ze weer opnieuw kunnen worden ingezet.

In 2013 zal een Fund of Funds deel uitmaken van het Innovatiefonds MKB+ ter ondersteuning van de later stage risicokapitaalmarkt. Dit initiatief is opgezet samen met het Europees Investeringsfonds (EIF), dat ook substantieel financieel bijdraagt. Het innovatiekrediet wordt in 2012/2013 geëvalueerd. Uit de evaluatie kunnen eventuele aanpassingen van de regeling voortvloeien.

Toelichting

EL&I hanteert voor de innovatiekredieten een indicator die aangeeft hoeveel private R&D-uitgaven worden ondersteund met het innovatiekrediet. De streefwaarde voor 2013 (€ 246 mln) is vastgesteld op basis van het beschikbare verplichtingenbedrag voor innovatiekredieten in 2013 (€ 87 mln) en het feit dat EL&I maximaal 35% van de subsidiabele innovatieprojectkosten financiert. De verwachting is dat hiermee ongeveer 60 bedrijven kunnen starten in 2013 met hun innovatieprojecten.

Voor het stimuleren van de risicokapitaalmarkt via de SEED-capitalregeling is een relevante indicator hoeveel participaties de overheid genomen heeft in private risicokapitaalfondsen. Daarnaast wordt een indicator gehanteerd die aangeeft hoeveel risicokapitaal in totaal (private en overheidsbijdrage) beschikbaar komt voor innovatieve ondernemingen. De streefwaarde voor 2013 is € 85 mln. In deze streefwaarde is voorzien dat het initiatief voor het stimuleren van de later stage risicokapitaalmarkt via een fund of funds operationeel is.

Subsidies

Innovatie Prestatie Contracten (IPC's)

De Innovatie Prestatiecontracten (IPC’s) zijn gericht op MKB-bedrijven die gezamenlijk willen innoveren. Onder begeleiding van een belangenorganisatie voor ondernemingen (penvoerder) worden meerjarige innovatieprojecten uitgevoerd. Samenwerking en kennisoverdracht staan centraal. Daarnaast biedt de regeling aan brancheorganisaties financiële ondersteuning om kansrijke samenwerkingsverbanden te onderzoeken. Bedrijven kunnen de IPC-regeling samen met de WBSO en de RDA benutten.

De IPC’s zullen in 2013 nauwer worden aangesloten op het Topsectorenbeleid. IPC wordt onder regie gebracht van (het MKB-loket bij) de Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI’s) en (een deel van) het IPC-budget wordt naar verwachting toegedeeld op basis van de private bijdragen aan de TKI’s.

Toelichting

De referentiewaarde voor de indicator «aantal MKB-bedrijven dat jaarlijks deelneemt aan de IPC-regeling» is gebaseerd op het gemiddelde aantal deelnemers aan de tenders in de jaren 2011 en 2012. De daling in het tenderbudget van gemiddeld € 25 mln per jaar in 2011/2012 naar € 20 mln in 2013 zal resulteren in een lager aantal deelnemende bedrijven in 2013. De indicator «door IPC ondersteunde private R&D-uitgaven» is gebaseerd op het beschikbare budget, het maximale subsidiebedrag per deelnemer (€ 25 000) en het bijdragepercentage per project (40%). Ook de referentiewaarde voor deze indicator is gebaseerd op gemiddelde van de tenders in 2011 en 2012.

Eurostars

De regeling Eurostars is met name gericht op het high-tech MKB en ondersteunt bedrijven en kennisinstellingen die met buitenlandse partijen in Europa willen samenwerken in projecten die gericht zijn op marktgericht technologisch onderzoek en ontwikkeling.

Het jaar 2013 zal in het teken staan van de voorbereidingen van Eurostars 2, het vervolg op het huidige zevenjarige Eurostars-programma dat eind 2013 afloopt. De verwachting is dat het nieuwe programma ten opzichte van het huidige aanzienlijk zal groeien door een hogere bijdrage van de diverse landen en van de Europese Commissie als co-financier. Met deze hogere bijdragen wordt tegemoetgekomen aan de grote belangstelling vanuit bedrijven en kennisinstellingen voor dit succesvolle programma. Het nieuwe programma zal op belangrijke punten nog verder worden verbeterd. Zo zal met name de tijd die gemoeid is met het afhandelen van de aanvraag- en goedkeuringsprocedure van projectvoorstellen worden gereduceerd.

Toelichting

De referentiewaarden in bovenstaande tabel hebben betrekking op alle projecten die sinds de start van het Eurostarsprogramma in 2007 tot aan de peildatum zijn gestart. Wat het aantal deelnemers betreft tonen bovenstaande cijfers unieke organisaties die sinds 2007 één of meermalen succesvol aan een call hebben deelgenomen. Gemiddeld over deze periode behoort van de deelnemende bedrijven 82% tot het high-tech MKB. De omvang van de ondersteunde private R&D-uitgaven is de som van de door deelnemers (bedrijven) opgegeven subsidiabele kosten op het moment van committering. Dankzij hun deelname aan Eurostars-projecten krijgen Nederlandse organisaties ook toegang tot de kennis en R&D-resultaten van hun buitenlandse partners. De totale omvang (inclusief subsidie en bijdragen van kennisinstellingen) van de projecten met Nederlandse deelname bedroeg sinds 2007 € 97 mln.

Lucht- en Ruimtevaart

Deze post heeft betrekking op de uitfinanciering van het specifieke luchtvaartbeleid (met name de luchtvaartkredietregeling) en op nationale ruimtevaartprogramma’s, zoals de Prekwalificatie ESA-programma’s.

Opdrachten

Onderzoek en opdrachten

Uit dit budget worden beleidsonderzoek, verplichte evaluaties van beleidsinstrumenten en beleidsdoorlichtingen gefinancierd.

Bijdragen aan baten-lastendiensten

Agentschap NL

De uitvoering van een deel van de innovatie-instrumenten, zoals WBSO, RDA, Innovatiefonds MKB+, Eurostars en Zevende kaderprogramma voor onderzoek en technologische ontwikkeling KP7, wordt verzorgd door het Agentschap NL. Dit betreft activiteiten als beoordeling van aanvragen, bedrijfscontroles, voorlichting over de instrumenten, terugontvangsten van kredieten, etcetera. Daarnaast heeft Agentschap NL ook andere taken:

• • Het netwerk van Innovatie Attachés (voorheen Technisch Wetenschappelijk Attachées, is een onderdeel van Agentschap NL en bevordert de samenwerking van Nederlandse bedrijven, kennisinstellingen en overheidsorganisaties met het buitenland met als doel het innovatievermogen van Nederland te versterken. Daarbij concentreert het zich op de internationalisering van de innovatiecontracten van de topsectoren en speelt het in op nieuwe technologische ontwikkelingen die voor de Nederlandse kenniseconomie en de hele innovatieketen van belang zijn.

• • Een goed functionerend stelsel van intellectuele eigendomsrechten is een belangrijke voorwaarde voor een innoverende en dynamische economie. Essentieel daarbij is het vinden van de juiste balans tussen enerzijds kennisbescherming en anderzijds de verspreiding en benutting van kennis. De uitvoeringsorganisatie NL-Octrooicentrum (NL-OC, onderdeel van Agentschap NL) is belast met de verlening en registratie van octrooien, de inning van taksen en de uitvoering van andere wettelijke taken onder de Rijksoctrooiwet 1995 (plus de nakoming van Europese en internationale verplichtingen). Voor het stimuleren van het gebruik van het octrooisysteem en van de kennis die in octrooidatabanken is opgeslagen, geeft NL-OC voorlichting aan bedrijven, kennisinstellingen en overheden.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

TNO

Samen met de universiteiten bestaat de publiek gefinancierde kennisinfrastructuur in Nederland met name uit de instituten voor toegepast onderzoek TNO en de vijf zogenoemde «Grote Technologische Instituten» (GTI’s). EL&I investeert samen met enkele andere ministeries in deze instituten, omdat hier onafhankelijk onderzoek in Nederland plaatsvindt dat kansen kan creëren voor innovatie en economische groei.

TNO is het grootste instituut voor (natuurwetenschappelijk) toegepast onderzoek in Nederland. Het bestrijkt een breed onderzoeksgebied en is daarmee het enige instituut dat kennis ontwikkelt op het terrein van alle topsectoren. Daarnaast ontwikkelt het kennis op een aantal maatschappelijke thema’s, met name defensie, maatschappelijke veiligheid, leefomgeving, arbeid en gezondheid en ICT.

De belangrijkste uitdagingen voor 2013 inzake toegepast onderzoek zijn:

• • verdere uitwerking geven aan de rol die TNO speelt in de innovatiecontracten en de Topconsortia voor Kennis en Innovatie;

• • een scherpere balans tussen een sterke publieke kennisbasis en het flexibel inspelen op- en nader invullen van de vraag uit de topsectoren;

• • een zodanige financieringswijze en uitvoering van onderzoek dat onbedoelde concurrentie tussen de publiek gefinancierde instituten en private partijen zoveel mogelijk wordt vermeden.

Met de indicator «klanttevredenheid cofinanciers bij kennisontwikkeling TNO» wordt de algemene tevredenheid gemeten van bedrijven (MKB en grootbedrijf) die aan cofinancieringprojecten deelnemen in het onderzoeksprogramma van TNO. Deze is opgenomen in de tabel bij de GTI’s.

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

Toeslag Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI-toeslag)

Met het ondertekenen van de innovatiecontracten op 2 april 2012 door vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, kennisinstellingen voor fundamenteel onderzoek (NWO, KNAW, universiteiten) en toegepast onderzoek (TNO, DLO, Deltares, ECN, MARIN en NLR) en de overheid werd een belangrijke stap in de implementatie van de topsectorenaanpak gezet. Hiermee komt vanaf 2012 ongeveer € 2,8 mld beschikbaar vanuit bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid voor onderzoek en ontwikkeling van vernieuwende producten en diensten in de topsectoren van de economie. In Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI) brengen bedrijven en kennisinstellingen de privaatpublieke onderzoeksagenda’s uit de innovatiecontracten ten uitvoer. Om deze samenwerking op het gebied van onderzoek en innovatie verder te stimuleren zal EL&I met ingang van 2013 een TKI-toeslag invoeren. Elk TKI richt een MKB-loket in, zodat ook het MKB maximaal meedoet.

Zoals vermeld in de beleidsagenda, stelt EL&I zich ten doel om in 2015 voor ten minste € 500 mln aan privaatpublieke projecten in gang te hebben gezet. Deze moeten voor minstens 40% met private middelen gefinancierd zijn.

Toelichting

Deelname aan een TKI is mogelijk met zowel «cash» als «in-kind» middelen. In de raming voor 2013 zijn alle middelen meegenomen die voor dat jaar in de innovatiecontracten van april 2012 zijn toegezegd. Het aandeel private middelen loopt op van ten minste 30% in 2013 naar 35% in 2014 tot 40% in 2015.

Grote Technologische Instituten (GTI’s)

• • Deltares is een GTI op het gebied van deltatechnologie. Als onafhankelijk kennisinstituut en specialistisch adviseur levert Deltares bijdragen aan innovatieve oplossingen voor water-, ondergrond- en deltavraagstukken die het leven in delta’s, kust- en riviergebieden veilig, schoon en duurzaam maken.

• • MARIN is een internationaal toonaangevende GTI op het gebied van hydromechanisch en nautisch onderzoek. Samen met Nederlandse en internationale universiteiten wordt fundamenteel en toegepast onderzoek verricht om de kennis en gereedschappen voor de sector te ontwikkelen.

• • Het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR) is een GTI dat een kennisbasis onderhoudt en ontwikkelt op het gebied van militaire (ten behoeve van het Ministerie van Defensie) en civiele luchtvaart (ten behoeve van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu). Daarnaast wordt de ontwikkelde kennis samen met bedrijven uit de sector lucht- en ruimtevaart ingezet voor nieuwe commerciële mogelijkheden. Met de rijksbijdrage vindt toegepast onderzoek plaats en worden belangrijke onderzoeksfaciliteiten als vluchtnabootsers en windtunnels in bedrijf gehouden.

• • De GTI’s ECN en DLO worden toegelicht in respectievelijk artikel 14 en 16.

De GTI’s richten onderzoek op de uitwerking van de agenda’s van de topsectoren uit het bedrijfslevenbeleid. In 2013 wordt hieraan, in vervolg op de meerjarenafspraken tussen overheid, kennisinstellingen en bedrijfsleven over de procesmatige en inhoudelijke vormgeving van de vraagsturing, vooral in TKI-verband invulling gegeven. Daarnaast blijft er ruimte voor onderzoek in het kader van maatschappelijke thema’s zoals leefomgeving, maatschappelijke veiligheid, arbeid en gezondheid.

Toelichting

De scores in bovenstaande tabel zijn gebaseerd op de recentste onafhankelijke onderzoeken naar klanttevredenheid die TNO en de GTI’s hebben laten uitvoeren en waar nodig omgerekend naar een schaal van 1 tot 10. De streefwaarde van 8,0 bevindt zich nabij de gemiddelde score voor vergelijkbare organisaties.

In de begroting van 2012 is opgenomen dat ernaar gestreefd wordt om ten aanzien van TNO en de GTI’s een indicator voor vraagsturing en kennisbenutting in te voeren op basis van de indicatoren die daartoe voor DLO gebruikt worden (zie artikel 16). Een indicator voor de mate van vraagsturing levert bij nader inzien nauwelijks nuttige inzichten op, gelet op de participatie van TNO en de GTI’s in de Topconsortia voor Kennis en Innovatie om uitvoering te geven aan volledig vraaggestuurde onderzoekroadmaps. De waarde voor kennisbenutting – de vraag of de klant de kennis daadwerkelijk kan toepassen – zal ontleend worden aan het onderdeel utilisatie in het eerstvolgende klanttevredenheidsonderzoek dat TNO, Deltares, MARIN en NLR zullen laten uitvoeren.

Topsectoren overig

Syntens

Syntens is het landelijk netwerk dat als doel heeft het MKB aan te zetten tot succesvol innoveren. Syntens geeft voorlichting, activeert en ondersteunt MKB-ondernemers op het gebied van innovatie. Per januari 2014 zal Syntens met KvKNL en de 12 afzonderlijke KvK’s samengevoegd worden tot één nieuw ZBO.

Ruimtevaart (ESA)

Het ruimtevaartbeleid verloopt vooral via jaarlijkse verplichte bijdragen aan de algemene ESA-begroting, plus bijdragen aan een beperkt aantal optionele programma’s. Die laatste gelden vloeien weer terug naar lidstaten via orders aan bedrijven voor levering van (onderdelen van) raketten en satellieten of aanverwante goederen en diensten.

Medio november 2012 vindt de 3-jaarlijkse ESA-Ministersconferentie plaats te Italië. Daar zullen de ESA-lidstaten inschrijven op de programma’s voor de periode 2013–2015. Daarbij wordt gelet op hoe ruimtevaart kan bijdragen aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Voorts wordt rekening gehouden met de belangen van Nederlandse bedrijven, kennisinstellingen en onderzoekers, zoals vormgegeven in de roadmap Space van het Innovatiecontract High Tech Systemen en Materialen (HTSM). Tevens wordt gewerkt aan versterking van de positie van European Space Research and Technology Centre (ESTEC) te Noordwijk, de belangrijkste vestiging van de ESA, in lijn met de aanbevelingen in het «white paper ESTEC» van het topteam HTSM.

Toelichting

De prestatie-indicator «ruimtevaart geo-return/retour (%)» betreft research- en leveringsopdrachten van ESA aan de Nederlandse industrie en kennisinstellingen. Deze opdrachten komen voort uit de Nederlandse contributies aan diverse R&D-programma’s van ESA. Daarbij wordt door ESA een retour van 0,9 (90%) van de bijdragen van lidstaten aan deze programma’s gegarandeerd. Een hogere retour dan 1 betekent dat Nederlandse bedrijven succesvol zijn bij het werven van ESA-orders, maar ook dat Nederland moet compenseren aan lidstaten met een lagere retour dan 1; vandaar de streefwaarde van 1.

Zevende kaderprogramma voor onderzoek en technologische ontwikkeling (KP7)

In de periode van 2007 tot en met 2013 zet de Europese Commissie ruim € 50 mld in op het stimuleren van onderzoek en innovatie via het Zevende Kaderprogramma voor onderzoek en technologische ontwikkeling (KP7). Het doel is de wetenschappelijke en technologische basis van Europa en de Europese industrie en kennisinstellingen te verbeteren en de Europese concurrentiepositie te versterken. Agentschap NL stimuleert in opdracht van EL&I en andere departementen Nederlandse deelname aan het Kaderprogramma.

2013 zal het laatste uitvoeringsjaar van KP7 zijn. De nadruk zal in 2013 in KP7 liggen op overbruggingsacties naar het toekomstige Europese financieringsprogramma voor Onderzoek en Innovatie «Horizon 2020: het kaderprogramma voor onderzoek en innovatie», dat in 2014 van start gaat. Voor EL&I zal de aandacht uitgaan naar het verbinden van KP7 en Horizon 2020 met het nationale innovatiebeleid, in het bijzonder de topsectoren, het op peil houden van de deelname van Nederlandse partijen in deze programma’s en het verbeteren van de bedrijfsdeelname. In opdracht van EL&I zal Agentschap NL zich in 2013 in het bijzonder richten op de mogelijkheden voor potentiële Nederlandse deelnemers aan Horizon 2020.

Toelichting

De cijfers in bovenstaande tabel hebben betrekking op KP7-calls die in de periode 2007–2011 hebben plaatsgevonden (peildatum februari 2012). In deze periode ging maar liefst 6,9% van het KP7 subsidiebudget naar Nederlandse onderzoekers. Dit is hoger dan op basis van de Nederlandse bijdrage aan de EU te verwachten is (5,0%) en geeft aan dat Nederlandse deelnemers aan KP7 op een hoger dan gemiddeld niveau participeren. Het streven is om Nederlandse organisaties te helpen om een groter aandeel te ontvangen uit de KP7-middelen. Tot nu toe is 6,9% gehaald, hetgeen zich over de gehele looptijd van KP7 zou vertalen naar € 3 mld. Wat het aantal deelnemers betreft, tonen bovenstaande cijfers unieke organisaties die sinds 2007 één of meermalen succesvol aan een call hebben deelgenomen. Van de deelnemende bedrijven behoort 65% tot de categorie MKB. Het streven is om in de resterende periode van KP7 het aandeel KP7-middelen voor Nederlandse bedrijven te laten toenemen van 18% tot 24%; het KP7-gemiddelde.

Toelichting op de ontvangsten

Luchtvaartkredietregeling

Het betreft terugbetalingen (kredietsom + rente) van kredieten, verleend in de periode 1998–2003 voor vliegtuigtechnologieprojecten. De hoogte van de ontvangsten hangt samen met toelevering van zogenaamde «shipsets» aan de uiteindelijke vliegtuigbouwer.

Technische Ontwikkelingsprojecten (TOP)

Ontvangsten bestaan uit rente en aflossingen op in het verleden verstrekte kredieten onder TOK, KREDO en TOKMPO. Met ingang van 2001 zijn deze drie regelingen vervangen door de TOP. De ontvangsten voor deze regeling (het terugbetalen van de subsidie als het ontwikkelingskrediet tot omzet leidt) worden ook hier geraamd. Raming van de ontvangsten is over het algemeen onzeker ten gevolge van onvoorspelbaarheid van het succes van de projecten en van terugbetaling door bedrijven.

Rijksoctrooiwet

De hier geraamde ontvangsten zijn de helft van de feitelijke ontvangsten uit taksen. De andere helft wordt afgedragen aan het Europees Octrooibureau.

Innovatiekredieten

Betreft initiële raming ontvangsten (rente + risico-opslag) Innovatiekrediet van de «technische ontwikkelingsprojecten» en van de «klinisch ontwikkelingsprojecten». Deze ontvangsten dienen als funding voor het innovatiefonds.

Eurostars

Deze raming is de verwachte «top-up» van de Europese Commissie van 25%, boven op de nationale middelen.

13 Een excellent ondernemingsklimaat

Algemene doelstelling

Randvoorwaarden scheppen voor een excellent ondernemingsklimaat.

Rol en Verantwoordelijkheid

De Minister van EL&I is vanuit een stimulerende rol verantwoordelijk voor het scheppen van randvoorwaarden voor een excellent ondernemingsklimaat door:

• • De coördinatie en facilitering van het kabinetsprogramma «vermindering regeldruk voor bedrijven, opdat ondernemers niet worden belemmerd om te ondernemen»;

• • Het stimuleren van de juiste randvoorwaarden en grootschalige implementatie van ICT-toepassingen, zoals Standard Business Reporting, e-herkenning, ondernemersdossier, zodat ondernemers ICT optimaal kunnen benutten en eenvoudiger gebruik kunnen maken van overheidsdiensten;

• • Het verbeteren van de dienstverlening aan ondernemers door middel van Ondernemerspleinen;

• • Het ondersteunen van de toegang tot (risico)kapitaal voor bedrijven;

• • Het waarborgen van een internationaal level playing field;

• • Het stimuleren van een ambitieuze en duurzame ondernemerschapscultuur;

• • Een betere aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt.

Uitgangspunt is de juiste randvoorwaarden te creëren en ondernemers de ruimte te geven voor vernieuwing en groei. In dialoog met bedrijven, maatschappelijke organisaties en medeoverheden worden kansen benut en knelpunten opgelost. De Minister van EL&I is gesprekspartner en aanspreekpunt voor het bedrijfsleven, sectoren, branches en individuele bedrijven. De overheid is terughoudend met ingrijpen, maar er kan een rol zijn in geval van externe effecten, informatie-asymmetrie of verstorend gedrag van (internationale) overheden. Hiervoor zet de minister onder andere financiële instrumenten in, zoals garanties en subsidies aan bedrijven en instellingen.

Kengetallen; Ondernemingsklimaat van Nederland

• 1 Het Nederlandse ondernemingsklimaat behoort sinds 2007 tot de Top 10 volgens de Global Competitiveness Index van het World Economic Forum. Tussen 2009 en 2012 is Nederland gestegen van de 10^e naar de 5^e plek waarmee de ambitie om een top-5 positie te bereiken onlangs is gehaald. Onder meer de vermindering van administratieve lasten, prestaties op he gebied van innovatie (zie arikel 12) en samenwerking van het bedrijfsleven en kennisinstellingen zijn verbeterd. Daarmee lijkt de topsecorenaanpak zijn vruchten af te werpen.

• 2 De ondernemersquote (het aantal ondernemers in Nederland) is gestegen van 10,7% in 2004 naar 12,2% in 2011. Het aantal personen dat zelfstandig ondernemer is, nam sterker toe dan in andere EU-landen en ligt nu rond het EU-gemiddelde. Onderzoek39 wees uit dat Nederland nu rond het optimale niveau zit qua aantal ondernemers. De komende jaren zal de nadruk dan ook meer komen te liggen op kwalitatieve aspecten van ondernemingen.

• 3 en 4 De investeringsquote en het aandeel snelle groeiers geven een indicatie van de kwaliteit van ondernemerschap. Juist ondernemingen die investeren en groeien, hebben een positief effect op economische groei en werkgelegenheid. De investeringsquote is sinds de crisis teruggevallen van 15,3% in 2008 naar 12,6% in 2010. In 2011 is een stijging te zien die volgens de voorspelling van het CPB zal doorzetten, zodat in 2015 weer het niveau van 2008 bereikt kan worden. Het aantal snelle groeiers is bijna verdubbeld ten opzichte van vier jaar geleden. Internationaal gezien scoort Nederland echter nog steeds middelmatig.

• 5 Nederland ambieert voor 2013 een top 5 positie op de wereldwijde ranglijst voor digitale economieën. Nederland heeft in de periode 2007–2010 een positie in de top 5 van digitale economieën weten te behouden. De Nederlandse kracht ligt in een goede ICT-infrastructuur: nederland had in 2011 het hoogste aantal breedbandaansluitingen per 100 inwoners, het op een na hoogste percentage van computereigendom (92% van de huishoudens) ter wereld en het op twee na hoogste percentage van mensen die internet gebruiken (90,1%). Nederland scoort met een hoog aandeel van kennisintensieve banen in de economie (bijna 50% van de beroepsbevolking), talent voor ICT innovatie en tot slot scoort Nederland goed met de acceptatie van online publieke dienstverlening door burgers en bedrijven.

Beleidswijzigingen

Vanaf 2013 worden de Kamers van Koophandel/Ondernemerpleinen voor het eerst via de (rijks)begroting gefinancierd. Hierdoor hoeven bedrijven niet jaarlijks te betalen voor opname in het handelsregister.

Budgettaire gevolgen van beleid

Budgettair belang fiscale maatregelen

Budgetflexibiliteit

Garanties: Het budget voor de verschillende garanties zijn voor 100% juridisch verplicht. Het budget is benodigd om de verwachte schades te kunnen betalen op garanties die eerder zijn aangegaan.

Subsidies: De beleidsbudgetten worden per jaar gepubliceerd. Van het beschikbare budget 2013 is 89% juridisch verplicht. Het betreft uitfinanciering van t/m 2012 aangegane verplichtingen.

Onderzoek en opdrachten: Van het opdrachtenbedrag is 35% juridisch verplicht. Het betreft de uitfinanciering van in voorgaande jaren aangegane verplichtingen.

Bijdragen aan baten-lastendiensten: Het budget betreft de uitfinanciering van de opdracht 2013 aan Agentschap NL Het budget is 100% juridisch verplicht.

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties: Van dit bedrag is 4% juridisch verplicht, dit betreft de uitfinanciering van in voorgaande jaren aangegane verplichtingen.

Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s: De bijdrage aan de KvK/Ondernemerspleinen (inclusief de bijdrage voor het Nieuw Handelsregister) is voor 98% juridisch verplicht.

Interne begrotingsreserves

Er zijn interne begrotingsreserves voor de Borgstellingsregeling Scheepsnieuwbouw en de Garantie Ondernemingsfinanciering (GO). In beide gevallen betreft het kostendekkende regelingen; om een garantie te krijgen moet premie worden betaald. Daaruit kunnen eventuele schades in latere jaren worden betaald. De begrotingsreserves dienen om een eventuele mismatch in de tijd tussen inkomsten en uitgaven op te kunnen vangen. Met ingang van 2012 werkt ook de BMKB-regeling met een interne begrotingsreserve. Tot op heden is de BMKB-begrotingsreserve nog niet gebruikt en is de stand derhalve € 0.

Toelichting op de financiële instrumenten

Garanties

Borgstelling MKB-kredieten (BMKB)

De BMKB is bedoeld voor bedrijven die te weinig zekerheden (onderpand) kunnen bieden aan een bank. De bank vindt het risico dat het bedrijf zijn lening niet kan terugbetalen dan vaak te hoog. Via de BMKB staat de overheid borg voor het deel van de lening waar het bedrijf geen onderpand voor heeft. De bank kan voor dat deel dus terugvallen op de overheid. Met steun van het Europees Investerings Fonds (EIF) kan het budget voor 2012 en 2013 worden verhoogd naar € 1 mld per jaar, zodra de vraag naar het instrument weer aantrekt. De BMKB is per 1 januari 2012 versoberd door het terugdraaien van enkele uitbreidingen die sinds 2008 zijn gedaan in het kader van de kredietcrisis.

De feitelijke benutting hangt af van de kredietbehoefte van het bedrijfsleven en is daarmee sterk afhankelijk van de ontwikkeling van de conjunctuur, zoals de lagere benutting in 2009 laat zien. Maximale benutting van de regeling is daarmee geen doel op zich. De mate van benutting wordt wel in het oog gehouden om te bezien of de regeling nog aansluit bij de behoefte van de markt. Deze informatie wordt half jaarlijks in een rapportage verstrekt aan de Tweede Kamer. De benutting in 2012 laat een sterke daling zien ten opzichte van die in 2011, als gevolg van de verslechterde economie. Aangezien voor 2013 weer economische groei is voorspeld, is de verwachting dat dit jaar ook de benutting van de BMKB weer groter zal zijn.

Groeifinancieringsfaciliteit

De Groeifinancieringsfaciliteit richt zich op buffervermogen – eigen vermogen van participatiemaatschappijen en achtergestelde leningen door banken – wat vooral nodig is in de start-, groei- en expansiefase van een bedrijf. Versterking van het buffervermogen wint aan belang doordat bij bancaire financiering van bedrijven grotere buffers worden gevraagd. Achtergestelde leningen en aandelenkapitaal verstrekt door participatiemaatschappijen vallen tot maximaal € 25 mln onder de garantieregeling. Een bank kan een garantiefinanciering verstrekken tot maximaal € 5 mln in de vorm van achtergestelde leningen. De garantie van de overheid bedraagt 50%. De Groeifinancieringsfaciliteit is kostendekkend opgezet.

De feitelijke benutting van de regeling hangt onder meer af van investerings- en overnameplannen van het bedrijfsleven, en is nauw verbonden met de ontwikkeling van de conjunctuur. De mate van gebruik van deze regeling wordt halfjaarlijks in een rapportage verstrekt aan de Tweede Kamer. Uit de beleidsevaluatie die in 2012 is uitgevoerd is gebleken dat op dit moment het niet wenselijk is om grote aanpassingen in de Groeifinancieringsfaciliteit door te voeren. In 2013 wordt bezien of het budget en maximum garantiebedrag aangepast dient te worden. De verwachting is dat de vraag naar risicokapitaal komende tijd zal toenemen. De Groeifinancieringsfaciliteit is daarom van toenemend belang voor bedrijven die op zoek zijn naar risicokapitaal, alsook voor participatiemaatschappijen die op zoek zijn naar middelen voor nieuwe fondsen.

Garantie Ondernemingsfinanciering (GO)

De GO-regeling is ingevoerd ten tijde van de kredietcrisis en gericht op middelgrote en grote bedrijven. Via deze regeling krijgen banken een garantie van 50% van de overheid, zodat nieuwe bankleningen en/of bankgaranties kunnen worden verstrekt. De GO-regeling is net als de Groeifinancieringsfaciliteit kostendekkend, met als opzet dat banken er slechts gebruik van maken indien zij vanwege het risicoprofiel zelfstandig niet of onvoldoende in staat zijn in de kern gezonde bedrijven te financieren. Het gebruik volgt sterk de conjuncturele ontwikkeling. Omdat verwacht wordt dat de GO-regeling ook in 2013 nodig is voor de financiering van het iets grotere bedrijfsleven, is de regeling met een jaar verlengd.

Borgstelling Scheepsnieuwbouw

In navolging van andere EU-landen is een garantieregeling geïntroduceerd waarmee het bankkrediet aan de scheepsbouwer wordt gegarandeerd gedurende de periode van de bouw van het schip. Gelet op de jaarlijkse productiewaarde van de sector is een jaarlijks garantieplafond van € 1 mld ingesteld.

Subsidies

Bevorderen ondernemerschap

Dit budget wordt gebruikt voor diverse instrumenten die als doel hebben het ondernemingsklimaatbeleid te verbeteren. Zo is het budget gebruikt voor (uitvoerings)bekostiging van programma’s voor regeldruk, kapitaalmarkt, zelfstandigenregeling, de programmakosten voor corporate governance en het Talent naar de top programma. Daarnaast wordt dit gebruikt voor het realiseren van de nieuwe beleidsambities, zoals de ondernemerspleinen.

Interdepartementaal Programma Biobased Economy (IPBBE)

Om wereldwijd een koppositie te verkrijgen in de biobased economy wordt ingezet op het ontwikkelen en benutten van kennis. Met het innemen van een koppositie wil Nederland een significant aandeel hiervan naar zich toetrekken en wereldwijd in % Bruto Nationaal Product (BNP) tot de top 3 behoren qua optimale en duurzame productie en toepassing van biomassa.

Hiervoor is in april 2012 het Innovatiecontract Biobased Economy 2012–2016 afgesloten tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheden, als onderdeel van het Topsectorenbeleid en in samenhang met de Topsectoren Chemie, Energie, Water, Tuinbouw en Agro. Stakeholders hebben getekend voor 6 workpackages: Biomaterialen, BioEnergy & BioChemicals, Geïntegreerde Bioraffinage, Teeltoptimalisatie en biomassaproductie, Terugwinnen en hergebruik, alsmede economie, beleid en duurzaamheid.

Voor de uitvoering is het Topconsortium Kennis en Innovatie Biobased Economy ingericht. De activiteiten van het Transitiehuis Biobased Economy zijn hier ook ondergebracht.

Uitfinanciering subsidies

De volgende regelingen zijn inmiddels beëindigd en betreffen alleen nog uitfinanciering: Valorisatie/SKE, Onderwijs en ondernemerschap, Beroepsonderwijs in bedrijf, Microfinanciering, innovatieve scheepsbouw, Actieplan Veilig Ondernemen en Besluit Subsidie Regionale Investeringsprojecten.

Microfinanciering

Voor kleine bedrijven en startende ondernemers is het zogenaamde microfinancieringsbeleid ontwikkeld. Vanaf begin 2011 biedt Qredits (stichting Microkrediet Nederland) microkredieten aan in heel Nederland tot maximaal € 35 000. Voor het jaar 2012 werd deze grens, als pilot, verhoogd tot € 50 000. Naast het krediet neemt coaching een belangrijke plaats in. Stichting Eigenbaas.nl zorgt voor de landelijke promotie van microfinanciering, en werkt aan professionalisering en behoud/uitbreiding van het netwerk van Microfinancieringsondernemerpunten. EL&I heeft hier financieel aan bijgedragen door het verstrekken van een (achtergestelde) lening aan Qredits en een garantstelling op de lening van de BNG aan Qredits. Eigenbaas.nl en Qredits zijn per 1 juni 2012 gefuseerd tot Qredits Microfinanciering Nederland. Doel in 2016 is om 2 500 kredieten te verstrekken.

Opdrachten

Onderzoek & ontwikkeling

Uit dit budget worden beleidsonderzoek, verplichte evaluaties van beleidsinstrumenten en beleidsdoorlichtingen gefinancierd. Een klein deel van dit budget wordt gebruikt voor beleidsvernieuwing middels kleinschalige experimenten.

ICT-beleid

Regiegroep Regeldruk / ACTAL

Het programma Regeldruk Bedrijven 2011–2015 beschrijft op welke wijze het kabinet de regeldruk voor bedrijven wil terugdringen. Het programma is opgedeeld in vier elkaar deels overlappende onderdelen:

• A. Kwantitatieve doelstellingen

• B. Voorkomen van nieuwe regeldruk

• C. Verbeteren van de dienstverlening

• D. Vertrouwen en toezicht

Hierbij is een kwantitatieve doelstelling geformuleerd met betrekking tot een verlaging van de administratieve lasten. In 2012 dient een administratieve lastenvermindering van in totaal 10% te zijn gerealiseerd ten opzichte van 2012, de daaropvolgende jaren ieder jaar een aanvullende 5%. Ook is in het programma regeldruk bedrijven een doelstelling opgenomen om de inhoudelijke nalevingskosten deze kabinetsperiode met € 200 mln te verminderen. Deze kwantitatieve doelen zijn netto doelstellingen: als het kabinet nieuwe regels invoert moeten extra administratieve lasten of nalevingskosten worden gecompenseerd met extra regeldrukmaatregelen. Maar regeldruk gaat verder dan de aanpak van administratieve lasten en nalevingskosten. Ook het voorkomen van onnodige regeldruk bij nieuwe wetten behoort tot het programma regeldruk bedrijven. Daarnaast wordt ingezet op het verminderen van regeldruk in specifieke branches en sectoren (zzp-ers, topsectoren), alsmede op het verbeteren van overheidsdienstverlening en het verminderen van toezichtslasten, onder meer door inzet van ICT.

Voor de kwantitatieve doelstellingen is onderstaande indicator beschikbaar:

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties

Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC) en de United Nations World Tourism Organization (UNWTO)

Bijdragen aan instituten

Betreft een verzamelpost van verschillende kleine bijdrage aan diverse instituten, ten behoeve van het programma-onderzoek op het terrein van MKB en ondernemerschap, het kenniscentrum Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en de Koning-Willem I prijs.

Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s

Kamers van Koophandel/Ondernemerspleinen

Het jaar 2013 wordt een overgangsjaar waar door het nieuwe ZBO in oprichting (een fusie van de huidige Kamers van Koophandel met Syntens) wordt gewerkt aan de opzet van de Ondernemerspleinen. De Kamers van Koophandel (KvK), samen met Syntens, dragen zorg voor het verwezenlijken van de fusie. Daarnaast zijn zij al beheerder van het dienstverleningsconcept ondernemerspleinen. In die rol zullen zij aandacht besteden aan het aansluiten van partners op het digitale ondernemersplein (binnen de kaders van de eOverheid), het nader uitwerken van het dienstverleningsconcept van de Ondernemerspleinen en het uitwerken van een dashboard aan de hand van welke de prestaties van de Ondernemerspleinen in de toekomst zullen worden gemeten. Het digitale ondernemersplein wordt eind 2012 gelanceerd. 2013 staat in het teken van doorontwikkeling en aansluiting van partners. De fysieke Ondernemerspleinen zelf gaan in 2014 van start.

Bijdrage aan baten-lastendiensten

Agentschap NL

Deze middelen zijn grotendeels voor de uitvoering van de garantie-instrumenten, zoals BMKB, Groeifinancieringsfaciliteit, GO en Borgstellingsregeling Scheepsnieuwbouw, uitvoering van de IND zelfstandigen- en BBH-regeling. Dit betreft activiteiten als beoordeling van aanvragen, voorlichting over de instrumenten, terugontvangsten van kredieten, etc.

Logius

De bijdrage aan Logius bestaat uit een bijdrage aan het programma (Bureau)Forum Standaardisatie en het programma SBR (Standard Business Reporting). Verder is een aantal projecten in afrondende fase, zoals e-factureren.

Compensatiebeleid

Het compensatiebeleid heeft als doel de internationale positie van de Nederlandse defensie- en veiligheidgerelateerde industrie te verbeteren bij een gebrek aan een gelijk speelveld in deze markt. Met dit beleid wordt verzekerd dat de aanschaf door het Ministerie van Defensie van buitenlands defensiematerieel wordt gecompenseerd met orders voor de Nederlandse industrie. De nadruk ligt daarbij op projecten in één van de zes prioritaire technologiegebieden die in de Defensie Industrie Strategie (DIS) zijn geïdentificeerd. Jaarlijks profiteren zo’n 200–250 Nederlandse bedrijven en instituten van het compensatiebeleid.

De indicator «gerealiseerde invulling compensatieverplichtingen» geeft het bedrag weer dat door buitenlandse partijen bij Nederlandse bedrijven wordt besteed ter compensatie van bestedingen van het Ministerie van Defensie in buitenlands materieel.

Toelichting op de ontvangsten

Ontvangsten garanties/borgstellingen

De Staat ontvangt provisies van banken voor verleende borgstellingen en garanties. Daarnaast worden op deze instrumenten ook de terugbetalingen op eerdere verliesdeclaraties verantwoord alsmede de ontvangen rente die wordt ontvangen op rekeningen die bij banken worden aangehouden voor verliesdeclaraties. Bij de GO en de Borgstellingsregeling Scheepsnieuwbouw worden eventuele overschotten afgestort naar een begrotingsreserve van EL&I. Eventuele tekorten kunnen worden aangevuld uit de reserve.

Joint Strike Fighter (JSF)

De ontvangstenraming voor JSF is gebaseerd op een afdrachtpercentage over de geleverde onderdelen door bedrijven die bij de ontwikkeling van de JSF betrokken zijn.

14 Een doelmatige en duurzame energievoorziening

Algemene doelstelling

Een internationaal concurrerende energievoorziening die betrouwbaar, veilig en duurzaam is.

Voorzieningszekerheid gaat om de korte en langere termijn beschikbaarheid van energie. Niet alleen om olie en gas, maar steeds meer ook om duurzame energie. Voorzieningszekerheid vereist internationale samenwerking: regionaal, met de directe buurlanden, binnen de EU en mondiaal. De Gasrotondestrategie levert een bijdrage aan de voorzieningszekerheid van Nederland. De afgelopen jaren is kwantitatief gebleken dat de Nederlandse gasmarkt forse stappen vooruit heeft gezet (zie de Voortgangsrapportage Gasrotonde 2011; bijlage bij TK, 2011–2012, 29 023, nr. 112). Mede hierdoor is niet alleen de voorzieningszekerheid van Nederland verbeterd, ook zijn er veel nieuwe economische activiteiten gegenereerd en wordt de concurrentiekracht van de gassector versterkt, ook in Noordwest-Europees verband. Gebaseerd op deze positieve ontwikkelingen zal de Gasrotondestrategie verder worden voortgezet ondanks het kritische onderzoek van de Algemene Rekenkamer in juni 2012 over nut, noodzaak en risico’s van de Gasrotonde. In mijn reactie heb ik aangegeven van mening te zijn dat de Gasrotondestrategie van aanvang aan is onderbouwd en dat de Tweede Kamer zowel daarover als over de voortgang frequent is geïnformeerd. Conform de aanbeveling van de Algemene Rekenkamer wordt in de reguliere voortgangsrapportage wel nadrukkelijker inzicht gegeven in de mate waarin de Staat betrokken is bij de realisatie van de Gasrotonde. Zie artikelonderdeel 14.2 Optimale Bevorderen van de voorzieningszekerheid voor het financieel instrumentarium dat hierop betrekking heeft.

Rol en Verantwoordelijkheid

De Minister van EL&I is op grond van de Elektriciteitswet en de Gaswet verantwoordelijk voor het energiebeleid. Hieruit vloeien de volgende verantwoordelijkheden voort:

• • het stimuleren van een goed werkende Europese energiemarkt met een adequate infrastructuur;

• • het creëren van randvoorwaarden waardoor de energievoorziening internationaal kan concurreren en het verdienpotentieel van de energiesector ten volle wordt benut;

• • het creëren van randvoorwaarden voor een doelmatige winning van onze bodemschatten;

• • het coördineren van energie-infrastructuur van nationaal belang middels de Rijkscoördinatieregeling;

• • het stimuleren van een evenwichtige brandstofmix gericht op transitie naar een duurzame en betrouwbare energievoorziening;

• • het stimuleren van energiebesparing en (de)centrale duurzame energieopwekking;

• • het stimuleren van de ontwikkeling en gebruik van innovatieve energietechnologieën ten behoeve van de verduurzaming van de energievoorziening;

• • het stimuleren van energie-efficiëntie in de industrie en energie sectoren;

• • het stimuleren van de verdergaande reductie van CO₂-uitstoot van energiebedrijven en industrie;

• • het reguleren van veilige toepassingen van kernenergie.

Beleidswijzigingen

Budgettaire gevolgen van beleid

De financiële instrumenteninzet van artikel 14 is gekoppeld aan de volgende artikelonderdelen:

• 14.1 Optimale ordening en werking van de energiemarkten in de Noordwest-Europese context;

• 14.2 Bevorderen van de voorzieningszekerheid;

• 14.3 Bevorderen van een duurzame en veilige energievoorziening.

Achter ieder instrument staat het betreffende artikelonderdeel.

Budgettair belang fiscale maatregelen

Met de energie-investeringsaftrek (EIA) stimuleert EL&I investeringen in energiezuinige bedrijfsmiddelen en bedrijfsmiddelen voor een efficiënte opwekking van hernieuwbare energie. Investeringen in bedrijfsmiddelen die voldoen aan de generieke besparingsnormen van de EIA kunnen deels van de fiscale winst worden afgetrokken. Alleen de nieuwste typen bedrijfsmiddelen komen in aanmerking voor EIA en op deze manier stimuleert de EIA de marktintroductie van een nieuwe generatie efficiënte bedrijfsmiddelen.

Budgetflexibiliteit

Subsidies: Van het totale subsidiebudget is 94% juridisch verplicht. Dit percentage is hoog als gevolg van uitfinanciering van t/m 2012 aangegane verplichtingen, met name langlopende uitbetalingen op reeds afgegeven beschikkingen in het kader van de MEP/SDE en verplichtingen die in 2011 en 2012 zijn aangegaan op de SDE+.

Opdrachten: Van het opdrachtenbudget is 67% juridisch verplicht. Het betreft uitfinanciering van in voorgaande jaren afgegeven beschikkingen, met name in het kader van Joint Implementation en kernenergie.

Bijdragen aan baten-lastendiensten: Het budget betreft de uitfinanciering van de opdracht 2013 aan Agentschap NL en de NVWA en is 100% juridisch verplicht.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s: Op dit onderdeel is geen sprake van budgetflexibiliteit. Het betreft met name de doorsluis van de COVA-heffing op aardolieproducten, bedoeld voor het dekken van de kosten van het aanhouden van voorraden. Dit is gebaseerd op nationale en internationale wetgeving.

Bijdragen (inter)nationale organisaties: Van het beschikbare budget voor (inter)nationale organisaties is 74% juridisch verplicht. De bijdrage aan ECN betreft een al langlopende gevestigde en op overeenkomsten gebaseerde subsidierelatie ten behoeve van energieonderzoek. Dit betekent dat er op dit onderdeel sprake is van enige budgetflexibiliteit, zij het beperkt op de korte termijn.

Interne begrotingsreserve

De interne begrotingsreserve voor de garantieregeling Geothermie is bedoeld om het budget voor deze regeling meerjarig in te kunnen zetten en een eventuele mismatch in de tijd tussen inkomsten en uitgaven op te vangen. Om gebruik te kunnen maken van de garantieregeling Geothermie betalen marktpartijen een premie aan de uitvoerder van de regeling (Agentschap NL) die wordt gestort in de interne begrotingsreserve.

Toelichting op de financiële instrumenten

Artikelonderdeel 14.1 Optimale ordening en werking van de energiemarkten in de Noordwest-Europese context

Subsidies

Stadsverwarming

De tegemoetkoming in verband met Stadsverwarmingsprojecten betrof een jaarlijkse uitkering op basis van de regeling Overgangswet ElektriciteitsProductieSector (OEPS) aan elektriciteitsbedrijven. Deze tegemoetkoming is geëindigd per 31-12-2010. Dit betreft dus de uitfinanciering van oude verplichtingen.

Kengetal HHI en C3

De C3 is het gezamenlijk marktaandeel van de drie grootste leveranciers. De mate van concentratie op de kleinverbruikersmarkt voor elektriciteit en gas vormt een indicatie voor de concurrentie op die markten. Een indicator hiervoor is de Herfindahl-Hirschman Index (HHI). Een markt met een HHI onder de 1 800 punten wordt gezien als een competitieve markt en een markt met een index tussen de 1 800 en 8 000 punten wordt gezien als een geconcentreerde markt.

Artikelonderdeel 14.2 Bevorderen van de voorzieningszekerheid

Opdrachten

O&O bodembeheer

Dit betreft opdrachten ten behoeve van de Mijnraad en de Technische commissie bodem beweging (Tcbb) en diverse opdrachten in verband met de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (WABO).

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

Doorsluis COVA heffing

TNO bodembeheer

Dit betreft een bijdrage aan TNO voor de adviestaak voortvloeiend uit de Mijnbouwwet en Mijnbouwregeling. De adviserende taak ligt op het vlak van het opsporen en winnen van delfstoffen (olie, gas en steenzout) en aardwarmte en het opslaan van stoffen in de (diepe) ondergrond van Nederland.

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

Diverse instituten

Nederland participeert in een aantal internationale organisaties of programma’s, die zich bezig houden met voorzieningszekerheid. Het gaat dan om het International Energy Agency (IEA), het Energy Charter Treaty (ECT), het International Energy Forum, het Gas Exporting Countries Forum en het Nederlands Polair Programma. Daarnaast is Nederland samen met het Ministerie van Buitenlandse Zaken en een aantal bedrijven partner in het Clingendael International Energy Programme (CIEP).

Toelichting

Het aantal storingsminuten per huishouden per jaar geeft een indicatie van de leveringszekerheid van elektriciteit.

Artikelonderdeel 14.3 Bevorderen van een duurzame en veilige energievoorziening

Subsidies

Topsectoren Energie

Met de komst van het topsectorenbeleid zullen de energie-innovatiemiddelen gerichter worden ingezet om bij te dragen aan het R&D investeringsbeleid van de Nederlandse energiesector. Door de betere samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheden zal de aansluiting van onderzoek op de behoeften vanuit de markt worden versterkt. De in april 2012 afgesloten innovatiecontracten en de vorming van Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI's) vormen hiervoor een eerste stap. Voor de topsector energie worden reguliere innovatiemiddelen op de EL&I begroting en een speciaal voor innovatie afgezonderd deel van de SDE+middelen ingezet.

Voornaamste acties in 2013:

Het versterken van de concurrentiekracht van de gassector door verder in te zoomen op nieuwe innovaties en technologieën. Samen met de industrie en kennisinstellingen zal uitvoering worden gegeven aan het Innovatiecontract gas in het kader van het Topsector Energie. Hierbij speelt het in 2012 opgerichte Topconsortium Kennis en Innovatie Gas een cruciale rol bij het implementeren van innovatie en technologische programma’s, het bevorderen van samenwerkingsverbanden en het bevorderen van de export van de Nederlandse kennis en expertise op gasgebied.

Energie-innovatie (Innovatie Agenda Energie)

In de periode 2008–2011 is een groot aantal specifieke innovatieprogramma's die deel uitmaken van de Innovatie Agenda Energie (IA) uitgewerkt en opgestart. Het met deze innovatieagenda gemoeide budget van € 450 mln is inmiddels belegd met programma's/projecten. Het betreft hier interdepartementaal opgezette programma's op het gebied van duurzame elektriciteitsvoorziening, groene grondstoffen (biobased economy), groen gas, energiebesparing gebouwde omgeving, duurzame mobiliteit, energie-efficiency in de industrie en de kas als energiebron. Een belangrijk deel van deze programma's wordt onder regie van EL&I uitgevoerd. Voorbeelden hiervan zijn het opzetten van proeftuinen voor intelligente netten (Smart Grids) en het FLOW-programma in de sector offshore wind. Dit betrof een eenmalige impuls vanuit het Fonds Economische Structuurversterking (FES) en wordt nu vervangen door het topsectorenbeleid.

Green Deal

De Rijksoverheid helpt burgers, bedrijven, organisaties of andere overheden bij het realiseren van duurzame initiatieven die moeilijk van de grond komen. Ze doet dit door een Green Deal af te sluiten. De overheid kan op verschillende manieren helpen bij de totstandkoming van Green Deals, door partijen aan elkaar te koppelen, informatie te verstrekken, onduidelijke regels te schrappen of onduidelijkheden in vergunningverlening daar waar mogelijk weg te nemen. Een belangrijk doel van de Green Deals is dat oplossingen voor problemen bij individuele projecten bijdragen aan het (sneller) ontsluiten van een groter potentieel. Bij de selectie van Green Deal voorstellen worden de volgende criteria gebruikt: het project is in de kern rendabel; het project kan op kortere termijn tot resultaat leiden en bij succes leidt het initiatief tot nieuwe economische activiteiten of een kostenbesparing op korte of langere termijn voor het bedrijfsleven. Een compleet overzicht van Green Deals is te vinden op: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzame-economie/green-deal.

Voornaamste acties in 2013:

• • Het optimaal gebruik maken van de mogelijkheden die de Nederlandse Liquified Natural Gas (LNG) terminal biedt om LNG in te zetten als brandstof voor de scheepvaart en zodoende een bijdrage te leveren aan de reducties van emissies. Dit zal met name worden gedaan door uitvoering te geven aan de Green Deal LNG die in 2012 getekend is.

MEP/SDE

SDE+

Nederland is gehouden aan de EU-doelstelling van 20% duurzame energie. Voor Nederland betekent dit dat het percentage duurzame energie moet stijgen van de huidige ca 4% naar 14% in 2020. Dit vereist een enorme inspanning. De groei van het aandeel duurzame energie moet worden bereikt met de meest kostenefficiënte opties. Realisatie vindt voornamelijk plaats door de uitvoering van de Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie + (SDE+).

De SDE+ beoogt het aandeel duurzame energie in Nederland op een kosteneffectieve wijze te vergroten. De SDE+ richt zich op de opties hernieuwbare elektriciteit, groen gas en hernieuwbare warmte en subsidieert het verschil tussen de kostprijs van duurzame energie en fossiele energie; de zogenaamde onrendabele top. De kosteneffectiviteit wordt bereikt door goedkopere projecten voorrang te verlenen bij het verkrijgen van subsidie. Met de nu geraamde budgetten voor de SDE+ zal het aandeel duurzame energie in de komende jaren met circa 0,5 procentpunt per jaar kunnen groeien, afhankelijk van de beschikbare projecten en de ontwikkeling van de energieprijs. Windenergie op land zal, als relatief goedkope duurzame energieoptie, naar verwachting een grote bijdrage leveren aan het aandeel duurzame energie. De Rijkscoördinatieregeling wordt ingezet om wind op land te faciliteren. Onderzocht wordt of een verplichting voor bij- en meestook van biomassa in kolencentrales of een leveranciersverplichting mogelijk en wenselijk is. Over de vormgeving vindt overleg plaats met de energiesector. Het kabinet onderzoekt hoe de import van hernieuwbare energie kan bijdragen aan het behalen van de doelstelling voor hernieuwbare energie in 2020.

CCS

Hoge Flux Reactor (HFR)

De HFR in Petten is eigendom van de Europese Commissie en wordt geëxploiteerd door de Nucleair Research Group (NRG). De exploitatie van de HFR wordt ondersteund door een reeks aanvullende onderzoeksprogramma's. De voor de HFR opgenomen middelen betreffen de Nederlandse bijdrage aan het «aanvullend programma» van het Joint Research Centre van de Europese Commissie, dat in de HFR wordt uitgevoerd. Het voornaamste doel van het aanvullend onderzoeksprogramma 2012–2015 van de HFR, is een constante en betrouwbare neutronenflux voor experimentele doeleinden te leveren. De totale bijdrage van Nederland, Frankrijk en België voor het aanvullend programma 2012–2015, plus de verwachte commerciële inkomsten (uit de commerciële productie van radio-isotopen voor medische diagnoses), waarborgt een afdoende operationele begroting om de kosten voor de exploitatie van de reactor in de periode 2012–2015 te dekken.

Aanschafsubsidie zonnepanelen

In 2012 is voor het eerst budget beschikbaar gesteld voor een tijdelijke subsidieregeling voor investeringen in zonnepanelen voor kleinverbruikers. Kleinverbruikers kunnen een subsidie ontvangen van 15% van de prijs van de aangeschafte materialen, tot een maximum van € 650,–. De regeling wordt ook in 2013 opengesteld.

Elektrisch rijden

Dit betreft de uitvoering van het plan van aanpak elektrisch vervoer: «Elektrisch rijden in de versnelling». In dit plan wordt de introductie van elektrisch vervoer bevorderd zodat op den duur een zelfdragende markt kan ontstaan. Een aantal focusgebieden en kansrijke marktsegmenten wordt actief gestimuleerd. In samenwerking met andere departementen zorgt EL&I voor gunstige randvoorwaarden: onder andere fiscaal beleid, het bewaken van een open marktmodel voor oplaaddienstverlening en door eigen aankoop- en aanbestedingsbeleid van het Rijk.

Overige subsidies

Dit betreft de uitfinanciering van verplichtingen van reeds beëindigde subsidieregelingen. Dit betreft met name de uitfinanciering van het Besluit Subsidies Investeringen Kennisinfrastructuur (BSIK), Transitiemanagement en duurzame warmte.

Garanties

Geothermie

Geothermie of aardwarmte betreft het winnen van warmte uit diepe aardlagen. In 2020 is het mogelijk 11 petajoule (PJ) door middel van aardwarmte te realiseren en ook na 2020 is het potentieel voor warmte en elektriciteit uit aardwarmte groot. Het ontbreken van een (betaalbare) verzekering is momenteel een belangrijk knelpunt voor de toepassing van aardwarmte.

De garantieregeling Geothermie heeft als doel het afdekken van het risico dat het boren van putten voor de toepassing van aardwarmte niet succesvol is. De overheid dekt dit risico af door middel van het uitgeven van garanties aan marktpartijen. Een derde openstelling van de garantieregeling staat gepland in het najaar van 2012. Beoogd wordt dat marktpartijen het risico op termijn zelf gaan afdekken.

Opdrachten

Joint Implementation

Een deel van de nationale Kyoto-doelstelling wordt gerealiseerd met binnenlandse CO₂-reductie. De rest wordt ingevuld met CO₂-reductie via aankoop van onder andere Joint Implementation (JI)-rechten in het buitenland.

De kern van JI is dat landen met reductieverplichtingen deze in andere landen kunnen realiseren.

De doelstelling voor de vermeden CO₂-uitstoot is 20 Mton, te realiseren over de periode 2008–2012. Over de periode 2008–2011 is inmiddels 12,4 Mton gerealiseerd en geleverd.

In 2013 worden in principe geen emissierechten meer aangekocht. Er is geen streefwaarde voor 2013, de Kyoto periode loopt tot en met 2012. Wel kan het zijn dat er in 2013 (en eventueel 2014–2015) nog emissierechten geleverd worden die in 2012 gegenereerd zijn door de JI projecten. De uiterlijke termijn voor levering van emissierechten gegenereerd tijdens de Kyoto periode is 2015. Het is dus wel denkbaar dat er nog betalingen plaatsvinden in 2013 voor de JI-rechten die zijn gegenereerd in 2012.

Straling

Pallas

Een excellente en solide nucleaire kennisinfrastructuur in Nederland is van groot belang voor de nucleaire gezondheidszorg, een verantwoorde toepassing van kernenergie en voor de ontwikkeling van hernieuwbare energie. Het kabinet en de provincie Noord-Holland investeren elk maximaal € 40 mln in het project Pallas met als doel de realisatie van een nieuwe onderzoeksreactor in Petten. Deze bijdrage is bedoeld voor het ontwerp, de aanbesteding en de vergunningprocedure van de reactor. Voor de realisatie van de onderzoeksreactor wordt een nieuwe, onafhankelijke organisatie opgericht. Deze krijgt de opdracht om te zorgen voor een gezonde businesscase. De bouw en exploitatie van de reactor moet volledig privaat met risicodragend kapitaal worden gefinancierd. Daarbij geldt dat de gemaakte kosten voor ontwerp, aanbesteding en vergunningprocedure door de private investeerders moeten worden terugbetaald.

Onderzoek en opdrachten

Dit betreft kleinere onderzoeksopdrachten – veelal kleiner dan een looptijd van één jaar – die dienen ter ondersteuning van het energiebeleid en die veelal gericht zijn op beantwoording van één specifieke vraag (al dan niet op verzoek van de Tweede Kamer).

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

ECN/NRG

Energie Onderzoekcentrum Nederland (ECN) ontwikkelt als kennisinstelling hoogwaardige kennis en technologie voor een duurzame energievoorziening en brengt deze naar de markt. In de Topsectoraanpak blijven de kennisinstellingen een belangrijke rol spelen, waarbij de onderzoeksprogrammering in belangrijke mate zal worden afgestemd op de onderzoeks- en innovatieagenda (innovatiecontract) voor de Nederlandse energiesector. Voor de Nuclear Research Group (NRG) betreft het onderzoeksactiviteiten op het gebied van de nucleaire veiligheid, radioactief afval en stralingsbescherming. Centraal daarbij staat de ontwikkeling van kennis, producten en processen voor veilige toepassing van nucleaire technologie voor energie, milieu en gezondheid.

Toelichting op de ontvangsten

COVA

Betreft ontvangsten uit hoofde van de voorraadheffing COVA, zoals toegelicht bij de uitgavenpost «Doorsluis COVA heffing».

SDE+

Zoals aangekondigd in het Regeerakkoord uit 2010, worden de uitgaven van de subsidie SDE+ gefinancierd via een opslag op de energierekening. Deze gaat in per 2013, in het jaar dat de eerste substantiële betalingen uit hoofde van de SDE+ worden verwacht. De wet die de opslag mogelijk gaat maken is eind 2011 ingediend bij de Tweede Kamer. In lijn met de geraamde uitgaven van de SDE+ lopen de ontvangsten uit de heffing geleidelijk op naar € 1,4 mld per jaar, het bedrag dat overeenkomstig het Regeerakkoord uit 2010 in structurele zin de bovengrens vormt voor het totaal van de uitgaven van de SDE+regeling en haar voorlopers, te weten de MEP en de SDE.

Aardgasbaten

De raming van de aardgasbaten voor 2012 en verder is gebaseerd op het meest recente scenario van het CPB uit de concept-Macro-Economische Verkenning (concept-MEV). De volgende variabelen zijn hierbij relevant:

• 1 t/m 4 In het kader van voorzieningszekerheid is het van belang dat het aardgas dat zich bevindt in de Nederlandse kleine velden ook wordt gewonnen. Dit omvat zowel het produceren van reeds ontdekte velden (kengetal 1, 3 en 4) als het exploreren van nieuwe velden (kengetal 2). EL&I stelt de randvoorwaarden middels een concurrerend mijnbouwklimaat, marktpartijen nemen de productie en exploratie voor hun rekening. Kengetal 1 geeft de totale hoeveelheid gewonnen gas uit kleine velden (onshore en offshore). Kengetal 4 geeft de totale aardgasproductie in Nederland weer, dus aardgas gewonnen uit kleine velden en het Groningerveld.

• 5 t/m 7 De bepalende factoren voor de geraamde aardgasbaten zijn de aardgasprijs en het volume van de verkopen. De aardgasprijs is gerelateerd aan enerzijds de prijs van olie in dollars in combinatie met de euro/dollar-koers en anderzijds aan de prijs van gas die onafhankelijk van de olieprijs op de markt tot stand komt op onder andere gasbeurzen.

15 Een sterke internationale concurrentiepositie

Algemene doelstelling

Een sterke positie op buitenlandse markten

De Europese economie krimpt in 2012 volgens de Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) met 0,1% en zal in 2013 maar matig groeien, zoals het er nu naar uitziet met minder dan 1%. De Nederlandse economie is nauw verweven met de internationale handels- en investeringsstromen. Het Nederlandse bedrijfsleven behoort tot de internationale top. Onze sterke positie is echter geen vanzelfsprekendheid. De aanhoudende onrust op de financiële markten zorgt voor onzekerheid en risico’s voor internationale transacties. De problemen met de Euro tast het consumentenvertrouwen aan, zowel in Nederland als op de belangrijke Europese afzetmarkten. Snelle groei is te vinden in opkomende markten als Brazilië, Rusland, India en China (de BRIC’s), maar ook in landen als Zuid-Afrika, Turkije, Vietnam, Indonesië, Egypte, Zuid-Korea, Colombia en de Golfstaten. Hier zijn de posities van de Nederlandse bedrijven niet altijd even sterk. Ook zijn er barrières door het optreden van locale overheden. Aandacht voor een internationaal gelijk speelveld voor Nederlandse bedrijven, alsmede aandacht voor markttoegang blijft dus van groot belang. Het streven vanuit EL&I is een sterkere positie te verkrijgen op snelgroeiende markten. Daarnaast blijft de monitoring van de kredietverlening aan internationale exporteurs en investeerders een belangrijk aandachtspunt.

De interne markt vormt de kern van de Europese integratie en heeft al vele tastbare voordelen en welvaart opgeleverd voor burgers, consumenten en bedrijven (verantwoordelijk voor 4%–6% BBP). Er resteren vele belemmeringen en het potentieel van een versterking van de interne markt is enorm (3% hoger BBP in 2020)48. In deze tijd van economische crisis is het zaak dit potentieel te benutten. Inzet is dan ook om onze sterke positie op de Europese «thuismarkt» te behouden en zorg te dragen voor een sterke economie die de concurrentie wereldwijd aankan. Verdere versterking van de interne markt en implementatie van de Europa 2020-strategie voor groei en banen staan hierbij voorop. Daarnaast moet bezien worden hoe het economische deel van de Economische Monetaire Unie verder is te versterken. Tot slot zet EL&I bij de onderhandelingen over het EU Meerjarig Financieel Kader 2014–2020 (MFK) in op een doelmatige en toekomstgerichte inzet van EU-middelen, zoveel mogelijk gericht op concurrentievermogen en groei. Ongeveer 85 % van de EU-begroting raakt beleidsterreinen van EL&I.

EL&I en het Ministerie van Buitenlandse Zaken geven vorm aan economische diplomatie als het belangrijkste middel in het internationale economische beleid. Nationale en internationale netwerken zullen assertief worden ingezet bij het verzilveren van marktkansen onder meer door het oplossen van belemmeringen voor Nederlandse ondernemers op buitenlandse markten. Het diplomatieke postennetwerk heeft economische diplomatie als prioriteit in hun takenpakket waarbij EL&I de focus legt op landen met groot economische potentieel (nu en in de toekomst).

Rol en Verantwoordelijkheid

De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie is verantwoordelijk voor:

Financieren

• • Het voeren van het financieel instrumentarium op de beleidsterreinen export- en investeringsbevordering, marktfacilitatie en markttoegang.

Uitvoeren

• • Het behandelen van klachten van bedrijven en burgers over onjuiste toepassing van de interne markt regels (Solvit) en oneerlijke concurrentie waar Nederlandse bedrijven in het buitenland mee te maken hebben (Meldpunt Handelsbelemmeringen).

• • Het vorm en inhoud geven aan economische diplomatie, economische missies en inkomende en uitgaande bezoeken met het Koninklijk Huis, bewindslieden en topambtenaren.

• • Het monitoren en bevorderen van markttoegang in derde landen via de EU markttoegangstrategie.

• • De exportcontrole op strategische goederen en sancties in het kader van de EU, het Wassenaar Arrangement, de Australië group, de Nuclear Suppliers Group, Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons en de Missile Technology Control Regime.

• • Het norm en inhoud geven aan economische missies en inkomende en uitgaande bezoeken met het Koninklijk Huis, bewindslieden en topambtenaren.

Regisseren

• • Het bijdragen aan de implementatie van de Europa 2020-strategie voor groei en banen, door het bevorderen van groeiversterkende structurele hervormingen in lidstaten en de EU en het toezicht daarop. Eén van de grote prioriteiten daarbij is het functioneren van de Europese interne markt en de verdere integratie van de dienstensector.

• • Het bijdragen aan een strikte implementatie van de economische beleidscoördinatie binnen de EU (economic governance). De economische beleidscoördinatie in de EU is aangescherpt met de ondertekening van het verdrag voor stabiliteit, coördinatie en bestuur, het akkoord over het euro-plus pact en de inwerkingtreding van wetgevingspakket «six pack», waaronder de macro-economische onevenwichtigheden procedure. Mits strikt geïmplementeerd, zijn hiermee belangrijke stappen gezet om de structuur van de EU te versterken en een toekomstige crisis te voorkomen.

• • Op basis van Nederlandse belangen bijdragen aan de verdere vrijmaking van het internationale handels- en investeringsverkeer via de World Trade Organisation (WTO)/Doha ronde, vrijhandelsakkoorden en investeringsbeschermingsovereenkomsten.

• • Het versterken van de internationale economische rechtsorde in het kader van de WTO, OESO en EU en door beïnvloeding van het G20 proces.

• • Het bevorderen van kaders voor internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen in het kader van de VN, OESO, EU en Voluntary Principles on Security and Human Rights en het bevorderen van «Due diligence» onderzoek naar MVO risicofactoren als norm voor internationaal ondernemen.

• • Het behouden van draagvlak voor globalisering door realistische invulling van ketenverantwoordelijkheid.

• • Het faciliteren van ambities om synergie te bereiken tussen ontwikkelingsdoelstellingen en de belangen van het Nederlandse bedrijfsleven.

• • EL&I en het Ministerie van Buitenlandse Zaken geven vorm en inhoud aan economische diplomatie.

Beleidswijzigingen

• • In het postennet wordt de verschuiving richting economische diplomatie verder doorgezet.

• • Op basis van de ontvangen internationaliseringsoffensieven van de topsectoren worden afspraken gemaakt over de ondersteuning door de overheid van hun internationale ambities. Die ondersteuning gebeurt onder andere via de strategische reisagenda en via het werkprogramma van de posten in het buitenland.

• • Ter versterking van de topsectoren worden gericht buitenlandse bedrijven aangetrokken die de topsectoren versterken.

Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Subsidies: De beleidsbudgetten worden per jaar gepubliceerd. Van het beschikbare budget 2013 is 64% juridisch verplicht. Het betreft uitfinanciering van tot en met 2012 aangegane verplichtingen.

Opdrachten: Van het opdrachtenbedrag is 61 % juridisch verplicht. Het betreft de uitfinanciering van in voorgaande jaren aangegane verplichtingen.

Leningen: Het budget voor de co-investeringsfaciliteit Finance International Business is niet juridisch verplicht.

Bijdrage aan baten-lastendiensten: Het budget betreft de uitfinanciering van de opdracht 2013 aan Agentschap NL. Het budget is 100% juridisch verplicht.

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties: Over de contributies aan (inter)nationale organisaties zijn meerjarige afspraken gemaakt, de bedragen zijn derhalve voor 100% juridisch verplicht.

Toelichting op de financiële instrumenten

Subsidies

Prepare2Start/ Starters International Business (SIB)

Het instrument Starters International Business is de opvolger van het instrument Prepare2start en is gericht op kansrijke ondernemers uit het MKB, die geen of weinig ervaring hebben met internationaal ondernemen. In de nieuwe opzet worden kansrijke MKB-ondernemers ondersteund in hun proces om tot internationaal ondernemen te komen door het inventariseren van kennishiaten die via een combinatie van bestaande publieke en private producten worden ingevuld. EL&I wil dit onder meer bereiken met een geïntegreerd pakket publieke en private producten en diensten voor starters. Dit wordt vormgegeven door een flexibele inzet van informatie, advies en promotie.

Transitiefaciliteit (TF)

Package4Growth (P4G) en kennisverwerving opkomende markten ODA

Partners for International Business (PIB)

Doel van deze faciliteit is de structurele positionering van clusters van Nederlandse bedrijven, met name uit topsectoren, op voor Nederland kansrijke markten te ondersteunen om zo de Nederlandse concurrentiekracht te versterken. Daarbij geldt als hoofdlijn, dat een cluster van bedrijven (eventueel aangevuld met kennisinstellingen) gebruik kan maken van deze faciliteit, als zij een grote en langdurige kans op een buitenlandse markt ziet en tegen marktbelemmeringen aanloopt.

De inbreng van de Rijksoverheid concentreert zich met name op economische diplomatie en modules voor overheid-tot-overheid samenwerking, informatie, advies, financiering, promotie, matchmaking en kennisintensieve samenwerking.

Opdrachten

Beleidsondersteuning, evaluaties en onderzoek

Uit dit instrument worden activiteiten betaald die liggen op het terrein van de beleidsondersteuning en beleidsvorming. Het betreft uitgaven aan bijvoorbeeld congressen, evaluatie-onderzoek, beleidsondersteunend onderzoek, vacatie- en reisgelden van commissieleden, voorlichting, workshops, vertaalopdrachten, projecten en informatiebijeenkomsten.

Collectieve Promotionele Activiteiten (CPA)

Het instrument CPA is vervallen als zelfstandig instrument. De subsidiemogelijkheid voor de Collectieve Promotionele Activiteiten, volgens de open tendersystematiek, is stopgezet en omgezet in een modulaire vorm als onderdeel van de publiek-private aanpak.

Overig opdrachten

Uit dit budget worden incidentele opdrachten, zoals bijvoorbeeld de Nederlandse deelname aan wereldtentoonstellingen, gefinancierd.

Leningen

Finance for International Business (FIB)

Bijdragen aan baten-lastendiensten

Agentschap NL

De bijdrage bestaat uit drie onderdelen:

• • Uitvoeringskosten financieel instrumentarium bedragen circa € 7 mln.

• • € 29 mln betreft de inzet van Agentschap NL als centrale uitvoeringsorganisatie voor publieke handelsbevordering met als taken het faciliteren, creëren en onderhouden van netwerken en contacten op het gebied van handels- en investeringsbevordering. Het Agentschap NL speelt een belangrijke rol bij het wegnemen van belemmeringen voor het bedrijfsleven op het gebied van kennis, informatie en contacten.

• • € 9 mln betreft de bijdrage aan het Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA). NFIA zet in op gerichte acquisitie van buitenlandse topbedrijven die investeren in Nederland en/of zich in Nederland vestigen en daarmee de Nederlandse economie versterken. Om investeerders aan te trekken, dan wel te behouden, zijn een aantrekkelijk investeringsklimaat en de daarbij behorende randvoorwaarden van primair belang. De nadruk ligt hierbij op het aantrekken van hoogwaardige, strategische investeringen in de topsectoren. Extra aandacht wordt ingezet op R&D en om hoofdkantoren naar Nederland te halen en reeds gevestigde hoofdkantoren te behouden.

Voornaamste acties 2013:

• • Bedrijven en kennisinstellingen zullen actiever worden betrokken bij het acquisitiebeleid. Ook de Rijksoverheid en regionale overheden gaan hierbij nauwer samenwerken, zodat Nederland als één geheel wordt gepositioneerd.

• • Vanaf 2013 worden de middelen voor de financiering van de Netherlands (Agri)Business Support Offices (N(A)BSO's) overgeheveld van BuZa naar EL&I. De hoogte van het over te hevelen bedrag moet nog worden vastgesteld. Dit zal bij Voorjaarsnota 2013 worden verwerkt.

De bijdrage van buitenlandse investeringen in Nederland aan de Nederlandse economie komt tot uiting in de onderstaande drie indicatoren.

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

WTO, OESO en FAO

Overige contributies

Dit betreft contributies aan onder andere United Nations Environment Programme, Nederland Distributieland, InvestorDevelopment programme en het Netherlands Trade & Investment Office (NTIO) in Taiwan.

Toelichting op de ontvangsten

Package4Growth

Het instrument Package4Growth is van oorsprong een crisisinstrument met een looptijd van 4 jaar (2009 tot en met 2012). Financiering van dit instrument komt deels uit een restant van de interne reserve die is opgebouwd ten behoeve van het instrument Seno/Gom. Dit instrument is met ingang van 2010 overgegaan naar Ministerie van Financiën en geïntegreerd in de Exportkredietverzekering (EKV). Onderdeel van deze integratie is de afspraak met het Ministerie van Financiën dat een deel van de reserve beschikbaar blijft ter financiering van het instrument Package4Growth. De onttrekkingen aan deze reserve zijn per jaar geraamd. In de loop van het jaar wordt bezien welk gedeelte daadwerkelijk wordt onttrokken en wordt de ontvangstenraming aangepast.

16 Concurrerende, duurzame, veilige agro-, visserij- en voedselketens

Algemene doelstelling

EL&I streeft naar internationaal toonaangevende concurrerende, sociaal verantwoorde, veilige en dier- en milieuvriendelijke agro-, visserij- en voedselketens.

Rol en Verantwoordelijkheid

De Minister van EL&I is vanuit een bewakende en stimulerende rol verantwoordelijk voor:

• • Het versterken van de positie van de Nederlandse agrarische en visserijketen (artikelonderdeel 16.1).

• • Het borgen van voedselveiligheid en voedselkwaliteit (artikelonderdeel 16.2). Producenten en partijen uit de voedselketen zijn primair verantwoordelijk voor hun producten en productiewijze. Zij opereren op basis van normen en kaders die de overheid stelt en die goeddeels hun grondslag vinden in internationale, met name Europese regelgeving. De Minister van VWS is verantwoordelijk voor de gehele Europese wetgeving voor voedselveiligheid, met uitzondering van de het slacht van dieren en het keuren en uitsnijden van vlees, waar de Minister van EL&I verantwoordelijk voor is. De Minister van EL&I is voorts verantwoordelijk voor de controle en handhaving op de regels voor de veiligheid van voedsel.

• • Het voeren van adequaat fytosanitair beleid, waaronder markttoegang en het zeker stellen van goede gewasbescherming, alsmede het borgen van diergezondheid en dierenwelzijn (artikelonderdeel 16.3).

• • Kennisontwikkeling en innovatie ten behoeve van het groene domein (artikelonderdeel 16.4).

• • Het bijdragen aan een adequate en duurzame voedselvoorziening/voedselzekerheid op Europees en mondiaal niveau alsmede het bijdragen aan het Europese en internationale landbouwbeleid (artikelonderdeel 16.5).

Bij het vaststellen van het Europees Landbouwbeleid voor de periode 2014–2020 heeft de minister de rol om te zorgen dat de Nederlandse inbreng met betrekking tot versterking concurrentiekracht, vergroening en verduurzaming goed tot hun recht komen. In de Beleidsagenda en bijlage 4.2 Europese geldstromen wordt hierop nader ingegaan.

Toelichting

• 1 De maatschappelijk appreciatiescore is een rapportcijfer voor de waardering van de Nederlandse samenleving voor de agrarische- en visserijsector, productiewijzen en de verwerking van agrofood en visproducten. Basis is periodiek door TNS/NIPO uitgevoerd onderzoek.

• 2 De NVWA meet op een schaal van 1–5 het vertrouwen van de consument in de veiligheid van voedsel. Eind 2012 vindt er geen meting plaats.

• 3 Betreft het percentage Nederlandse aanvragen Kwekersrecht van het totaal aantal aanvragen voor de EU en geeft deels de impact van het innovatiebeleid weer.

• 4 Betreft het percentage Nederlandse octrooiaanvragen van het totaal aantal internationale aanvragen (bij de WIPO en het Europees Octrooibureau ingediend) voor de agrarische sector en verwerkende industrie. De gegevens over 2010 worden in april 2013 gepubliceerd.

• 5 Dit kengetal betreft de positie van Nederland op de ranglijst van landen met een netto handelsoverschot voor agrarische producten zoals sierteeltproducten, groenten, vlees, zuivel en graanbereidingen. Brazilië is het land met het grootste handelsoverschot en die positie is alleen maar sterker geworden. Sinds 2005 zijn Nederland en Argentinië afwisselend het tweede land.

Budgettaire gevolgen van beleid

Achter ieder instrument staat het betreffende artikelonderdeel.