11 Goed functionerende economie en markten

Algemene doelstelling

Het scheppen van voorwaarden voor een goed functionerende economie en goed functionerende markten, waaronder de markt voor elektronische communicatie.

Goed functionerende markten dragen in belangrijke mate bij aan de economische groei en innovatie. In een goed functionerende markt reageren vraag en aanbod effectief op elkaar. Consumenten en bedrijven profiteren daarvan. Op goed functionerende markten ontstaat een optimale prijs – kwaliteitverhouding van goederen en diensten en hebben gebruikers keuzevrijheid. Het slim benutten van en zorgdragen voor hoogwaardige elektronische communicatie netwerken en digitale infrastructuren waar de Nederlandse samenleving op kan bouwen én vertrouwen draagt bij aan het economisch groeivermogen en een goed functionerende economie.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van EZ is op grond van de Telecommunicatiewet en de Postwet 2009 verantwoordelijk voor het stellen van regels voor vaste en mobiele communicatienetwerken respectievelijk de postvoorziening. Daarnaast ziet de Minister van EZ het als een taak eventuele belemmeringen voor het goed functioneren van markten te verminderen of weg te nemen en heeft hij een systeemverantwoordelijkheid voor de statistische informatievoorziening van rijkswege. Hieruit vloeien de volgende verantwoordelijkheden voort:

Financieren

• • Het bijdragen aan het goed functioneren van markten door het financieren van TenderNed (het elektronisch aanbestedingssysteem) en diverse organisaties op het gebied van metrologie, normalisatie, accreditatie en markttoezicht;

• • Het financieren van een deel van de exploitatie van het Agentschap Telecom en het verrichten van uitgaven voor opdrachten inzake beleidsvoorbereiding en evaluaties voor frequentiebeleid en veiligheid. Veiligheid heeft hier met name betrekking op het beheersen van risico’s bij openbare elektronische communicatienetwerken en diensten, het voorkomen van internet- en telefoonstoringen en het voorkomen van graafschades aan kabels en leidingen;

• • Het financieren van het CBS om het van overheidswege verrichten van statistisch onderzoek ten behoeve van praktijk, beleid en wetenschap en het openbaar maken van de op grond van zodanig onderzoek samengestelde statistieken mogelijk te maken.

(Doen) uitvoeren

• • Het tegengaan van mededingingsbeperkende gedragingen met de Mededingingswet en uitvoeren van mededingingsbeleid in alle sectoren van de Nederlandse economie;

• • Het reguleren van de postmarkt met de Postwet 2009 waardoor een toegankelijke en betaalbare basisvoorziening voor de post is gewaarborgd (universele postdienst);

• • Het opstellen van verkeersregels voor het gebruik van de ether, door afspraken te maken in internationaal verband voor harmonisatie en door – in geval van schaarste – te bepalen op welke wijze het spectrum wordt verdeeld;

• • Het inzetten op het realiseren van hoogwaardige en innovatieve breedbandige mobiele communicatie en omroeptoepassingen door verruiming van gebruiksmogelijkheden van het spectrum en door de uitgifte van beschikbare frequentieruimte.

Regisseren

• • Het bevorderen van goed functionerende markten door het scheppen van randvoorwaarden via wet- en regelgeving;

• • Het bewaken van een goede balans tussen de belangen van bedrijven en consumenten met generiek consumentenbeleid waarbij de Wet handhaving consumentenbescherming centraal staat;

• • Het scheppen van voorwaarden waarbinnen concurrentie kan plaatsvinden door middel van de Waarborgwet, de Winkeltijdenwet, de Aanbestedingswet 2012, de Wet aanwijzing nationale accreditatie-instantie en de Metrologiewet;

• • Het op basis van de in 2013 uitgekomen middellange termijnvisie op de ontwikkeling van telecommunicatie, media en Internet in 2015 verder moderniseren van de regelgeving om deze te kunnen laten meegroeien met de ontwikkelingen in de markt en de behoeftes in de samenleving.

Beleidswijzigingen

Op 1 augustus 2014 is de Stroomlijningswet ACM in werking getreden. Onderdeel van de wet is een gestroomlijnde methodiek van doorbelasting van toezichtskosten van de ACM aan ondernemingen die onder toezicht vallen. Deze methodiek, die voor verschuivingen in de toezichtslasten per sector zorgt, zal op 1 januari 2015 van kracht worden.

Een wetsvoorstel ter verhoging van de wettelijke maxima van de ACM-boetes wordt voorbereid. Doelstelling van dit wetsvoorstel is het vergroten van de afschrikkende werking van de ACM-boetes en daarmee van de effectiviteit van het markttoezicht dat de ACM uitoefent. In 2015 zal de parlementaire besluitvorming over het wetsvoorstel plaatsvinden. Naar verwachting treedt de wet in de tweede helft 2015 of de eerste helft 2016 in werking.

In 2014 zal een wetsvoorstel worden ingediend om de eisen aan de Universele Postdienst (UPD) meer in lijn te brengen met de behoeften van gebruikers, met name door het verminderen van het aantal verplichte postvestigingen en brievenbussen. Naar verwachting zal het wetsvoorstel in 2015 in werking treden.

In 2015 wordt de herziening van de Europese metrologische richtlijnen op basis van verordening 765/2008 betreffende accreditatie en marktoezicht en besluit 768/2008 betreffende het verhandelen van producten in de Metrologiewet geïmplementeerd. Hierdoor wordt een aantal technische verbeterpunten doorgevoerd.

Mede naar aanleiding van de lessen uit een overnamepoging van KPN in 2013 is de Tweede Kamer in 2014 geïnformeerd over een beleidsvoornemen om de Minister van Economische Zaken extra bevoegdheden te geven indien een partij overwegende zeggenschap wil verwerven in een telecommunicatiebedrijf dat beschikt over vitale infrastructuur. Voorjaar 2015 zal een wetsvoorstel daartoe voor behandeling worden voorgelegd aan de Tweede Kamer.

In vervolg op de in 2013 uitgekomen middellange termijnvisie op de ontwikkeling van telecommunicatie, media en internet, zijn in 2014 in nauwe samenwerking met alle stakeholders (netwerkpartneraanpak) analyses uitgevoerd en oplossingsrichtingen geformuleerd binnen de thema’s «Markt en toezicht», «Neutraliteit verder in de keten», «Audiovisuele diensten en media», «E-privacy» en «Betrouwbaarheid van netwerken en diensten». De Tweede Kamer zal hierover eind 2014 worden geïnformeerd. In 2015 zullen deze oplossingsrichtingen in samenwerking met andere departementen zoals het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en het Ministerie van Veiligheid en Justitie worden meegenomen bij de verdere modernisering van de regelgeving.

De planning is dat de Verzamelwet met diverse wijzigingen van de Telecommunicatiewet eind 2014 aan de Tweede Kamer wordt aangeboden. In 2015 zal dan de parlementaire behandeling door Tweede en Eerste Kamer plaatsvinden en het wetsvoorstel in werking treden.

De verwachting is dat de Tweede Kamer in 2014 instemt met een wetsvoorstel tot aanpassing van artikel 11.7a (de cookiebepaling) van de Telecommunicatiewet. Het wetsvoorstel zorgt er voor dat cookies die geen of nauwelijks gevolgen hebben voor de privacy niet meer onder de informatieplicht en het toestemmingsvereiste vallen. Gebruikers van internet hoeven dan alleen nog maar toestemming te geven voor het plaatsen van cookies als hun privacy daadwerkelijk in het geding is. Na instemming van de Tweede en Eerste Kamer zal de wet begin 2015 in werking kunnen treden.

Aan de Tweede Kamer20 is toegezegd dat het gewijzigde frequentiebeleid, zoals dat in maart 2013 is vastgelegd in de Telecommunicatiewet, na twee jaar wordt geëvalueerd. De evaluatie zal in 2015 worden afgerond. Op basis van de uitkomsten zal eind 2015 worden bezien of het frequentiebeleid bijstelling behoeft.

Budgettaire gevolgen van beleid

Om invulling te geven aan de Kaderrichtlijn, 2002/21/EG, zoals gewijzigd door 2009/140/EG, artikel 3 inclusief considerans 13, wordt opgemerkt dat van het totaalbedrag voor de apparaatsuitgaven van de ACM (inclusief de raming voor ACM op artikel 40), een bedrag van circa € 13,6 mln in 2015 specifiek voor toezicht op de elektronische communicatiesector wordt geraamd (inclusief betreffende kosten van het bestuur van de ACM).

Budgetflexibiliteit

Subsidies: Het bedrag dat geraamd is in 2015 voor deze subsidie vloeit voort uit een verplichting die in het verleden is aangegaan; deze is dus 100% juridisch verplicht.

Opdrachten: Het geraamde bedrag voor uitgaven uit hoofde van opdrachten is voor 77% juridisch verplicht, het betreft uitfinanciering van in het verleden aangegane verplichtingen en uitgaven die op grond van de Aanbestedingswet worden gedaan door PIANOo en TenderNed.

Bijdragen aan agentschappen: Het budget betreft de uitfinanciering van opdrachten 2015 aan Agentschappen en is 100% juridisch verplicht.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s: Van de totaal voor 2015 geraamde uitgaven voor artikel 11 is circa € 162 mln bestemd voor bijdragen aan ZBO's/RWT's. Hiervan is 100% niet flexibel inzetbaar in 2015 als gevolg van overeenkomsten met betrokken organisaties.

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties: Over de contributies aan (inter)nationale organisaties zijn meerjarige afspraken gemaakt, de bedragen zijn voor 80% juridisch verplicht.

Toelichting op de financiële instrumenten

Subsidies

Digitalisering regionale radio

Dit betreft de uitfinanciering van de in 2011 afgegeven subsidiebeschikking aan de Stichting Regionale Omroep Overleg en Samenwerking. Dit zal worden aangewend voor investeringen in digitale radio voor regionaal publieke omroepen.

Een indicatie voor het succes van de introductie van digitale radio is de penetratiegraad van digitale radio-ontvangers in huishoudens. Dit wordt gemonitord in de jaarlijkse uitgave «De Digitale Economie» van het CBS. Belangrijke indicator voor dit succes is het percentage huishoudens dat over een DAB+ ontvanger beschikt en daarmee toegang heeft tot digitale radio. Als dit in meer dan 50% van de huishoudens het geval is, ligt het in de rede om de analoge FM op termijn af te schakelen.

Opdrachten

Onderzoek en opdrachten

Dit betreft onderzoeksopdrachten die dienen ter ondersteuning van het beleid op het gebied van onder andere het marktordeningsbeleid, mededingingsbeleid, consumentenbeleid, aanbestedingsbeleid, Europese zaken en strategie.

PIANOo en TenderNed (aanbestedingsbeleid)

De in 2013 in werking getreden Aanbestedingswet 2012 beoogt een eenduidig en helder regelgevend kader te schetsen van de voorwaarden waaronder aanbestedende diensten hun opdrachten voor concurrentie moeten openstellen.

Beleidsvoorbereiding en evaluaties Frequenties en Veiligheid

De begrote bedragen zijn voor opdrachten met betrekking tot de volgende onderwerpen ten aanzien van frequenties:

• • De huidige vergunningen in de 2 GHz (UMTS) band lopen op 1 januari 2017 af. Het uitgiftebeleid voor de frequenties in deze band krijgt in 2015 zijn uitwerking.

• • De huidige vergunningen voor radio lopen op 1 september 2017 af. Het uitgiftebeleid voor de frequenties in de radiobanden zal in 2015 zijn uitwerking krijgen.

• • De (heruitgifte) van frequenties voor omroeptoepassingen voor publieke en commerciële radio en televisie. Begin 2017 lopen de huidige DVBT-vergunningen (digitale ethertelevisie) van Digitenne (KPN) en de Publieke Omroep in het UHF-spectrum af. Begin 2015 neemt de Minister een besluit of nog spectrum beschikbaar wordt gesteld voor digitale ethertelevisie. Zo ja, dan worden in 2015 voorbereidingen getroffen om de bestemming en de heruitgifte van dit spectrumdeel in goede banen te leiden.

De begrote bedragen zijn daarnaast voor opdrachten met betrekking tot de continuïteit van netwerken internetveiligheid en cybersecurity:

• • Het versterken van de continuïteit van de telecommunicatienetwerken via onder andere bijdragen aan monitoring en onderzoek.

• • Het verhogen van internetveiligheid onder meer in samenwerking met het Platform Internetveiligheid. Betreft onderwerpen als aanpak van botnets, veiligheid van hotspots, het verbeteren van de intrinsieke veiligheid van hard- en software, standaardisatie van privacyvoorwaarden en de veiligheid van mobiele toepassingen.

• • Uitvoering van het programma Digiveilig dat er op is gericht om eindgebruikers (in het bijzonder individuele gebruikers, MKB en ZZP-ers) bewust te maken van een veilig internetgebruik en hen voor te lichten over en tools te bieden voor veilig internetten en veilig online zakendoen. Onderdeel hiervan vormt de doorontwikkeling en exploitatie van de portal veilig internetten en ook het faciliteren van acties die leiden tot betere borging van e-privacy.

• • EZ verzorgt de Interdepartementale Coördinatie van de onderzoeksprogrammering Nationale Cybersecurity Research Agenda. EZ draagt hier voor € 0,2 mln aan bij.

Toelichting

De Herfindahl – Hirschman Index (HHI) geeft een indicatie van de marktconcentratie, die afhankelijk is van enerzijds het aantal partijen in de markt (hoe meer partijen, des te lager de HHI) en anderzijds de marktaandelen van deze partijen (hoe lager het marktaandeel van de marktleiders, des te lager de HHI). De HHI kan een waarde aannemen tussen 0 (bij heel intensieve concurrentie) en 10.000 (bij een volledig monopolie). Hoe lager de HHI, hoe meer er gesproken kan worden van concurrentie. En bij dalingen van de HHI kan dus gesproken worden van toegenomen concurrentie. De betreffende HHI kijkt alleen naar de markt op netwerkniveau, dat wil zeggen dat het alleen naar de marktaandelen kijkt van partijen met een eigen netwerk. In de markt voor mobiele telefonie zijn echter ook partijen aanwezig die zelf diensten aanbieden, maar dat doen via de netwerken van de drie grote aanbieders. Het streven is dat door uitgifte van frequenties voor nieuwe mobiele toepassingen ook nieuwe partijen de markt kunnen betreden. Met de veiling voor frequenties voor nieuwe generatie mobiele telecommunicatie is er een nieuwe netwerkaanbieder bij gekomen. Naarmate deze netwerkaanbieder marktaandeel gaat verwerven en vergroten zal de HHI – waarde kunnen dalen.

Bijdragen aan agentschappen

Agentschap Telecom

Agentschap Telecom draagt onder meer zorg voor de toelating tot het spectrum en ziet toe op het juiste gebruik daarvan. De begrote bedragen hebben betrekking op deze taken. De voornaamste uitvoeringstaken zijn voorlichting in het kader van het antennebeleid, juridische procedures en een bijdrage voor werkzaamheden in het kader van vergunningvrije toepassingen. De toezichtstaken hebben betrekking op onder meer toezicht ondergrondse netten (WION), bevoegd aftappen en dataretentie.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

Metrologie

Met de Metrologiewet worden nationale meetstandaarden beschikbaar gesteld, die de basis vormen van een internationaal herleidbare metrologische infrastructuur. Het gebruik van gecontroleerde meetinstrumenten bij het leveren van goederen draagt onder andere bij aan eerlijke handel en consumentenbescherming.

VSL B.V. ontwikkelt, beheert en onderhoudt de nationale meetstandaarden. Verispect B.V. houdt toezicht op de Metrologiewet en de Waarborgwet. In beide gevallen gaat het om een overeenkomst voor onbepaalde tijd.

Raad voor Accreditatie

De Raad voor Accreditatie (RvA) is een ZBO dat controleert of een keuringsinstantie, certificeringsinstantie, inspectie-instantie of een laboratorium aan de accreditatienormen voldoet. De taken van de Raad voor Accreditatie zijn vastgelegd in de Wet aanwijzing nationale accreditatie-instantie. De RvA ontvangt jaarlijks een bijdrage van de Staat voor de kosten die de RvA maakt in het kader van Europese en internationale activiteiten die relevant zijn voor de accreditatie sector als geheel.

Autoriteit Consument en Markt (ACM)

Sinds 1 april 2013 is de uitoefening van het markttoezicht op de niet-financiële markten opgedragen aan de Autoriteit Consument en Markt (ACM). De ACM is belast met wettelijke taken op het gebied van het generieke mededingingstoezicht (Mededingingswet), generieke consumentenbescherming (Wet handhaving consumentenbescherming) en het sectorspecifieke markttoezicht in de sectoren energie, telecommunicatie, post en vervoer.

De apparaatsuitgaven van de ACM zijn geraamd op artikel 40, voor zover de kosten van de ACM niet worden doorbelast naar marktorganisaties die onder het ACM-toezicht vallen. Het bedrag geraamd op artikel 11 betreft de geraamde kosten van de leden van het bestuur van de ACM.

ConsuWijzer is het informatieloket van de ACM en biedt op laagdrempelige wijze informatie over de rechten en plichten van consumenten. ConsuWijzer geeft advies op maat over de stappen die de consument kan nemen om zijn recht te halen. Dit kan variëren van een bezoek aan de winkelier, het schrijven van een brief aan de leverancier tot het aanhangig maken van een geschil bij de Geschillencommissie of de rechter. Daarnaast heeft ConsuWijzer als doel om de ACM te voorzien van toezichtsinformatie (signaalfunctie). Voor meting van de effectiviteit van ConsuWijzer.nl wordt onderzocht wat het percentage consumenten is dat stappen heeft ondernomen na een bezoek aan de website. Tevens wordt de klanttevredenheid gemeten.

In de tweede helft van 2014 zullen tot slot de voorbereidingen worden gestart voor de externe evaluatie van de ACM die in de loop van 2015 moet zijn afgerond.

Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)

Het CBS publiceert als onafhankelijk kennisinstituut betrouwbare, samenhangende en actuele statistische informatie, die inspeelt op de behoefte van de samenleving. Deze informatie omvat vele maatschappelijke aspecten, van macro-economische indicatoren als economische groei en consumentenprijzen, tot de inkomenssituatie van personen en huishoudens die relevant zijn voor praktijk, beleid en wetenschap. Producten van het CBS worden intensief gebruikt voor onder meer het opstellen en evalueren van beleid en voor het signaleren van maatschappelijke trends.

Het CBS staat voor de opgave verder in te spelen op de groeiende vraag naar betrouwbare statistische informatie, de toegankelijkheid van gegevens verder te vergroten, de kwaliteit te handhaven en tegelijkertijd te bezuinigen. Hiertoe worden op innovatieve wijze statistieken geproduceerd en operationele processen gestroomlijnd.

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

Nederlands Normalisatie Instituut (NEN)

Het Nederlands Normalisatie Instituut (NEN) ontvangt een bijdrage van de Staat voor het uitvoeren van bepaalde werkzaamheden die voortvloeien uit Verordening (EU) Nr. 1025/2012 van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2012. Deze betreffen Europese normalisatie en de Overeenkomst inzake technische handelsbelemmeringen die over het geven van informatie over normen gaan. Tevens is de bijdrage bedoeld voor het informeren van Nederlandse belanghebbenden over de initiatieven van de Europese en mondiale normalisatie-instellingen. Daarnaast gebruikt het NEN de bijdrage voor de contributies die het NEN is verschuldigd aan de Europese en mondiale normalisatie-instellingen en voor de controle van de juistheid van verwijzingen in regelgeving naar normen en kennisgeving aan ministeries van het vervallen en vervangen van normen.

Internationale organisaties

Dit betreft bijdragen aan:

• • International Telecommunications Union (ITU): In 2015 organiseert de ITU de World Summit on the Information Society (WSIS-15). De NL inzet is gericht op de versterking van de «multistakeholder benadering» voor het internet en op een besturingsmodel dat is gebaseerd op een open, beschikbaar en toegankelijk internet. Daarnaast zijn met name de werkzaamheden van de Radiocommunicatiesector (ITU-R) van groot belang. ITU-R neemt besluiten over de wereldwijde toewijzing van radiofrequenties aan categorieën van diensten en over de toewijzing van (schaarse) ruimteposities aan satellietsystemen.

• • Universal Postal Union (UPU): Binnen de UPU zal worden gewerkt aan het uitvoeren van alle afspraken die zijn gemaakt in oktober 2012 tijdens de vierjaarlijkse UPU Conferentie, waaronder het strategisch plan voor 2013–2016.

• • European Conference of Postal and Telecommunications Administrations (CEPT): De inzet in de ITU wordt regionaal voorbereid, voor landen in Europa is daarvoor CEPT het aangewezen kanaal. Daarnaast zal in CEPT verder worden gewerkt aan regionale afspraken over nummers en frequentieverdelingen en aan (technische) mandaten van de Europese Commissie. De rapporten die CEPT opstelt aan de hand van deze mandaten vormen een belangrijke input voor besluiten in het Radio Spectrum Comité van de EU. EZ draagt jaarlijks bij aan de kosten van ERO (het permanente ondersteunende bureau van CEPT in Kopenhagen).

• • The Internet Corporation for Assigned Names and Numbers/Governmental Advisory Committee (ICANN/GAC): EZ financiert samen met Brazilië en Noorwegen het secretariaat van ICANN/GAC tot en met 2015. Dit versterkt de slagkracht van overheden binnen ICANN, de organisatie die wereldwijd het domeinnamensysteem (de basis van het internet) coördineert.

• • Internet Governance Forum (IGF): Het Internet Governance Forum is het mondiale overlegplatform waar ontwikkelingen op het gebied van internet met alle betrokken partijen (overheden, private sector, maatschappelijke organisaties, technische gemeenschap en de academische wereld) worden besproken. EZ doneert vooralsnog tot en met 2015 jaarlijks een bedrag aan het IGF, met name ter ondersteuning van het IGF-secretariaat. Verder subsidieert EZ ECP onder meer voor de jaarlijkse voorbereiding van het NL IGF multistakeholder platform.

• • Internationale organisaties Metrologie. Het gaat om bijdragen op het gebied van metrologie die vastliggen in internationale verdragen (Organisation Internationale de Métrologie Légale (OIML), WELMEC, Bureau International des Poids et Mesures (BIPM)).

Raad van deskundigen voor de nationale meetstandaarden

Het geraamde bedrag betreft vergoedingen voor de leden van de op grond van de Metrologiewet verplicht ingestelde adviesraad, kosten secretariaat en vergaderkosten. De Raad is een technisch specialistisch adviescollege als bedoeld in de Kaderwet adviescolleges. De Raad oefent toezicht uit op de verwezenlijking en het beheer van onze nationale meetstandaarden en geeft gevraagd en ongevraagd advies over meetstandaarden en grootheden.

Toelichting op de ontvangsten

High Trust

Betreft raming van ontvangsten van boetes die toezichthouders van EZ opleggen en waar – in het kader van het zogenaamde High Trust-beleid – een meerjarige raming voor wordt aangehouden. Verreweg het grootste deel van de ontvangsten betreft boetes die opgelegd worden door de ACM.

Diverse ontvangsten

Betreft ramingen voor ontvangsten uit hoofde van het beleid inzake Telecommunicatie.

Budgettair belang fiscale maatregelen

12 Een sterk innovatievermogen

Algemene doelstelling

Een sterker innovatievermogen van de Nederlandse economie.

• – De ambitie is dat de positie van Nederland in de Innovation Union Scoreboard verbetert naar de groep van innovatieleiders. Nederland neemt nu de zesde plaats in en is daarmee innovatievolger.

• – In het kader van de Europa 2020-strategie stelt Nederland zich ten doel dat in 2020 2,5% van het bruto binnenlands product aan onderzoek en ontwikkeling (R&D) wordt uitgegeven.

• – Bovendien is het een ambitie van het bedrijvenbeleid dat publieke en private partijen in 2015 voor tenminste € 500 mln participeren in Topconsortia voor Kennis en Innovatie, waarvan tenminste 40% wordt gefinancierd wordt door het bedrijfsleven.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Economische Zaken is Rijksbreed verantwoordelijk voor versterking van het innovatievermogen, in het bijzonder gericht op het bedrijfsleven, om te komen tot:

• • nieuwe of sterk verbeterde producten, processen of diensten;

• • administratieve, organisatorische of marketinginnovatie.

Samen met de bewindspersonen van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen is de Minister van Economische Zaken verantwoordelijk voor het coördineren en borgen van de publieke kennisinfrastructuur voor toegepast en fundamenteel onderzoek.

Vanuit deze verantwoordelijkheden heeft de Minister een stimulerende en regisserende rol:

Stimuleren

• • Het stimuleren van extra investeringen in R&D en innovatie in generieke zin en specifiek ten aanzien van topsectoren, door alle bedrijven, inclusief het MKB.

• • Het stimuleren van privaatpublieke samenwerking tussen kennisinstellingen en bedrijven, zoals in de topconsortia voor kennis en innovatie (TKI).

• • Het stimuleren van de toegang tot (risico)kapitaal voor bedrijven, middels het Innovatiefonds MKB+.

• • Het stimuleren van Europese en internationale samenwerking op het gebied van innovatie en samen met de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen het stimuleren van Europese en internationale samenwerking op het gebied van R&D.

Regisseren

• • De kabinetsbrede regie van het topsectorenbeleid en de invulling van de kennis- en innovatiecontracten.

• • Het regisseren van een effectief stelsel voor kennisbescherming en benutting.

• • Het regisseren van het Nederlandse lucht- en ruimtevaartbeleid.

Kengetallen: Innovatieprestaties van Nederland

Toelichting

Nederland heeft in 2013 een zesde positie in het Innovation Union Scoreboard bereikt (IUS 2014). Daarmee behoort Nederland tot de groep landen die tot de «innovatievolgers» worden gerekend, achter de «innovatieleiders» Zweden, Duitsland, Denemarken en Finland.

Toelichting

Het aandeel innoverende bedrijven geeft het percentage bedrijven weer dat de laatste drie jaar bezig is geweest met technologische innovatie. Dat lag in 2012 lager dan in 2010. Het aandeel innoverende bedrijven dat de laatste drie jaar heeft samengewerkt met universiteiten of publieke researchinstellingen biedt inzicht in de mate waarin innoverende bedrijven kennisinstellingen betrekken bij onderzoek en innovatie. Dat is in 2012 gestegen ten opzichte van 2010. Een vergelijking over de periode 2006–2012 wordt bemoeilijkt door een breuk in de tijdreeks als gevolg van de introductie van de digitale enquêtemethode door het CBS bij de meting over 2010. Ten opzichte van het EU-gemiddelde kent Nederland de laatste jaren een aanzienlijk hoger aandeel technologisch innoverende bedrijven, waarvan er grosso modo evenveel samenwerken met kennisinstellingen.

Beleidswijzigingen

Vanaf 1 juli 2014 is de regeling Vroegefasefinanciering geopend, om ondernemers via een lening te ondersteunen om hun waardevolle ideeën voor nieuwe producten of diensten in de ontwikkelingsfase naar de markt te brengen. Het budget voor deze regeling was in het kader van het stimuleringspakket uit 2014 éénmalig beschikbaar gesteld. In het Aanvullend Actieplan MKB-financiering is structureel € 12,5 mln beschikbaar voor deze regeling.

In het Aanvullend Actieplan MKB-financiering is € 100 mln beschikbaar gesteld in 2014 voor het Dutch Venture Initiative (DVI) voor investeringen in participatiemaatschappijen en business angels.

Vanwege de grote belangstelling bij het MKB voor de MKB Innovatiestimulering Topsectoren (MIT) in 2014 wordt er in 2015 wederom € 30 mln voor dit instrument beschikbaar gesteld. Verder zal de samenwerking met de provincies op het innovatie-instrumentarium voor het MKB, welke in 2014 onder meer heeft geleid tot € 2 mln aan extra MIT projecten dankzij investeringen vanuit de provincies Limburg en Noord-Brabant, in 2015 verder worden voortgezet.

De TKI-toeslagregeling voor 2015 wordt op een aantal punten verder vereenvoudigd. De aanvragen voor toeslag worden gebaseerd op de vastgelegde, in plaats van de verwachte private bijdragen in publiek private samenwerkingsverbanden, waardoor de TKI’s meer zekerheid hebben over de omvang van de toeslag. Voorts zullen bij de inzet van de toeslag op nieuwe PPS’en geen verdergaande eisen worden gesteld dan het nieuwe staatssteunkader voor onderzoek en innovatie voorschrijft.

De transitie van Technologische Topinstituten (TTI) die in 2014 in gang is gezet bestrijkt een periode van drie tot vier jaar. Van de totale overheidsbijdrage gedurende de transitieperiode is circa 2/3 deel voorzien voor onderzoek en 1/3 deel voor onder andere netwerkvorming en kennisoverdracht. De transitie resulteert in een structurele inbedding van de succesfactoren van de TTI’s via het borgen van het onderzoek in de bestaande kennisinfrastructuur (NWO,TO2) en het organiserend vermogen via de TKI’s en de topsectoren.

Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Leningen: Het budget in 2015 voor het Innovatiefonds is voor 72% juridisch verplicht.

Subsidies: De beleidsbudgetten worden per jaar gepubliceerd. Van het beschikbare bedrag in 2015 is 74% juridisch verplicht. Het betreft onder andere uitfinanciering van tot en met 2014 aangegane verplichtingen. Het budget van de regeling MKB Innovatiestimulering Topsectoren (totaal € 28 mln) is voor € 10 mln nog niet juridisch verplicht. Dit zal bij de openstelling in 2015 plaatsvinden. Van het totale budget subsidies heeft 3% betrekking op de rente luchtvaartkredietregeling. Dit budget is bestuurlijk gebonden.

Opdrachten: Van het opdrachtenbudget is 91% juridisch verplicht. Het betreft de uitfinanciering van in voorgaande jaren aangegane verplichtingen.

Bijdragen aan agentschappen: Het budget betreft de financiering van het opdrachtenpakket 2015 aan de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), Dienst Landelijk Gebied (DLG) en aan Agentschap Telecom en is 100% juridisch verplicht.

Bijdragen ZBO’s/RWT’s: Het budget betreft de uitfinanciering van de commitering 2015 aan TNO. Het budget is 100% juridisch verplicht.

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties: Van dit bedrag is 71% juridisch verplicht. Dit betreft vooral de bijdragen aan Nationaal Lucht en Ruimtevaartlaboratorium, Stichting Technische Wetenschappen, verschillende Technologische Topinstituten en de uitfinanciering van verschillende innovatieprogramma’s. Een deel van het budget van de TKI-toeslagregeling (€ 48 mln) is nog niet juridisch verplicht. Dit betreft circa 15% van het totale budget voor (inter)nationale organisaties. De juridische verplichting van dit budget zal naar verwachting in 2015 plaatsvinden. Van de uitgaven aan (inter)nationale organisaties is 13% bestuurlijk gebonden. Dit betreft onder andere de uitgaven aan Deltares, Marin, Ruimtevaart en de Adviesraad voor wetenschap en techniek.

Toelichting op de financiële instrumenten

Samenhang instrumenten in het innovatiebeleid

Het innovatiebeleid heeft twee sporen: het generieke spoor en het specifieke spoor. Het generieke spoor bestaat uit het fiscale innovatie-instrumentarium (WBSO, RDA, innovatiebox), het Innovatiefonds MKB+ en enkele andere instrumenten. De generieke instrumenten beogen – tegen geringe uitvoeringskosten – bedrijven in de volle breedte van de economie aan te zetten tot innovatie.

Het specifieke spoor heeft betrekking op de topsectorenaanpak. De kern van het specifieke beleid is publiekprivate samenwerking (PPS). Een essentieel onderdeel daarvan wordt gevormd door de innovatiecontracten in de topsectoren. Daarin formuleren bedrijven, kennisinstellingen en overheden, samen de «gouden driehoek», op het gebied van innovatie en kennis de agenda’s en de programma’s, waarbij ook de inzet van middelen van de betrokken partijen is bepaald. Door een intensievere samenwerking tussen de excellente Nederlandse publieke kennisinfrastructuur en de bedrijven vindt de kennis beter zijn weg in innovatieve producten. Vanuit budgettaire optiek zijn hier de bijdragen aan de kennisinstellingen (TNO, DLO, GTI’s), de TKI-toeslag en de MIT van belang. In figuur 1 wordt een verdeling van middelen naar generieke en specifieke instrumenten getoond21. Daaruit blijkt dat 89 procent van het totale budget voor innovatie-instrumenten toegankelijk is voor alle innovatieve bedrijven.

Figuur 1: budget innovatie-instrumenten 2015 verdeeld naar generiek en specifiek

Een andere manier om naar de samenhang van middelen voor innovatie te kijken, is door onderscheid te maken in grootteklasse van de ontvangende bedrijven. Het MKB (bedrijven met minder dan 250 werkzame personen) is bijna net zo belangrijk als het grootbedrijf in termen van uitgevoerde R&D (zie figuur 2b, bron: CBS, ICT, Kennis en economie 2014). In vergelijking hiermee, toont figuur 2a dat het MKB een relatief ruim aandeel (65%) van de innovatiemiddelen ten gunste van bedrijven ontvangt22.

Een goede verbinding met de initiatieven van de EU en andere landen is integraal onderdeel van het Nederlandse innovatiebeleid. Essentieel is de band tussen de topsectoren en de EU-programma’s op het terrein van kennis en innovatie. Het topsectorenbeleid maakt bovendien gerichter werk van bilaterale contacten en economische diplomatie.

De uitgaven van de verschillende departementen aan innovatie worden door het Rathenau Instituut jaarlijks samengesteld en openbaar gemaakt, als onderdeel van de totale investeringen in wetenschap en innovatie in verband met de samenhang tussen R&D en innovatie.

Leningen

Innovatiefonds MKB+.

Het Innovatiefonds MKB+ bestaat uit het Innovatiekrediet, de Seed capital-regeling (risicokapitaal), het Dutch Venture Iniative (DVI) en de ROM’s. In 2014 is hier de nieuwe regeling Vroege Fase Financiering aan toegevoegd.

• • Het Innovatiekrediet vergemakkelijkt de toegang tot vreemd vermogen voor het innovatieve MKB en het grootbedrijf. De verhoging van de Innovatiekredietbijdrage in 2014 van 35% naar maximaal 50% voor de MKB-doelgroep is als onderdeel van het Aanvullend actieplan MKB-financiering (TK, 32 637 nr. 147) met een jaar verlengd tot ultimo 2015.

• • De Seed capital-regeling (risico-kapitaal) ondersteunt starters in high tech en creatieve sectoren bij het verwerven van risico-kapitaal (early stage).

• • Het Dutch Venture Initiative stelt risico-kapitaal beschikbaar voor doorgroei van het innovatieve MKB (later stage). Het DVI wordt samen met het Europees Investeringsfonds (EIF) en het participatiefonds PPM Oost uitgevoerd. Naast de € 100 mln bijdrage vanuit het Rijk draagt het EIF ook € 50 mln bij, waarmee in totaal een investeringsfonds van € 150 mln actief is. Hiermee wordt geïnvesteerd in private investeringsfondsen die zich richten op innovatief en snel groeiend mkb. Private investeerders, als niet institutionele investeerders, spelen ook een belangrijke rol in de toegang van het MKB tot risicokapitaalfinanciering. Om investeringen vanuit deze professionele private investeerders (aangeduid als business angels) te stimuleren is € 30 mln van het Rijk en € 15 mln van het EIF aan het DVI toegevoegd voor het opzetten van een co-investeringsfaciliteit met business angels. Het DVI is daarmee in 2014 vergroot van de oorspronkelijke € 150 mln naar € 195 mln. Naast deze middelen is met het Aanvullend Actieplan MKB-financiering nog eens € 100 mln extra beschikbaar gesteld in 2014 voor het DVI voor investeringen in participatiemaatschappijen en private investeerders. De inzet van het kabinet is dat, evenals bij de eerste investering in DVI, ook in dit geval het Europees Investeringsfonds weer voor tenminste € 50 mln mede-investeert.

• • De nieuwe regeling Vroege Fase Financiering is ook onderdeel geworden van het Innovatiefonds MKB+. Het biedt financiering -in de vorm van een geldlening- voor innovatieve starters en kleine bedrijven in een vroege ontwikkelingsfase: van validatie en onderbouwing van een business case, van idee naar concept. Hierdoor wordt ook de toegang tot vervolgfinanciering gefaciliteerd. Dit initiatief wordt door RVO en de Stichting Technische Wetenschappen (STW) uitgevoerd. Met het Aanvullend Actieplan MKB-financiering is er, aanvullend op de vorig jaar in het stimuleringspakket beschikbaar gestelde € 50 mln, met ingang van 2018 structureel € 12,5 mln per jaar beschikbaar gesteld voor Vroege Fase Financiering. Aanpassing van deze landelijke regeling is per januari 2015 voorzien, enerzijds vanwege de veranderende staatssteunkaders waarbij ook verbeterpunten in de regeling op basis van de eerste ervaringen worden verwerkt, anderzijds vanwege de ambitie om intensiever te gaan samenwerken met regionale «ecosysteempartners». Middels een pilot in Noord-Nederland, op termijn nationaal uit te rollen, loopt de verkenning naar deze samenwerking.

• • Tenslotte worden eventuele deelnemingen in de ROM’s verantwoord als onderdeel van het Innovatiefonds MKB+.

Bovengenoemde instrumenten versterken en stimuleren private vermogensverschaffers om innovatieprojecten van bedrijven te financieren en voorzien in de behoefte van bedrijven voor een betere toegang tot risicokapitaal voor innovatie.

Het InnovatiefondsMKB+ heeft een revolverend karakter, waarbij naar verwachting 60–80% van de investeringen wordt terugbetaald: opbrengsten van succesvolle innovaties vloeien zo terug in het fonds, zodat ze weer opnieuw kunnen worden ingezet. Het fonds is daarmee additioneel aan de markt: de overheid neemt het grootste risico, waardoor private investeerders kunnen mee-investeren in innovatieve ondernemingen. De overheid deelt echter mee in de opbrengsten van geslaagde innovaties, waardoor deze middelen opnieuw kunnen worden ingezet voor het vergroten van het beschikbare risicokapitaal voor innovatieve bedrijven.

Toelichting

EZ hanteert voor de innovatiekredieten een indicator die aangeeft hoeveel private R&D-uitgaven worden ondersteund met het innovatiekrediet. De streefwaarde voor 2015 (> € 120 mln) is vastgesteld op basis van het beschikbare verplichtingenbedrag voor innovatiekredieten in 2015 (€ 60 mln) en het feit dat EZ maximaal 50% van de subsidiabele innovatieprojectkosten financiert. De verwachting is dat hiermee in 2015 ongeveer 37 bedrijven kunnen starten met hun innovatieprojecten.

Voor het stimuleren van de risicokapitaalmarkt via de SEED-capitalregeling en het Fund of Funds is een relevante indicator hoeveel participaties de overheid genomen heeft via private risicokapitaalfondsen. Daarnaast wordt een indicator gehanteerd die aangeeft hoeveel risicokapitaal in totaal (private en overheidsbijdrage) beschikbaar komt voor innovatieve ondernemingen. De streefwaarde voor 2015 is minimaal € 390 mln. Vanwege de voortvarende benutting van het Dutch Venture Initiative bestaat de kans dat het grootste deel van de beschikbare middelen al in 2014 wordt geïnvesteerd en er in 2015 minder beschikbaar is, waardoor de raming voor 2015 niet kan worden behaald.

Aangezien het nieuwe instrument Vroege Fase Financiering medio 2014 van start gaat, is er geen referentiewaarde beschikbaar. Voor 2015 is geschat hoeveel ondernemers gebruik kunnen maken van dit instrument (zie ook voetnoot bij tabel).

Subsidies

MKB Innovatiestimulering Topsectoren (MIT)

De MIT-regeling is in 2013 gestart met een budget van € 22 mln. In 2014 werd dit bedrag incidenteel verhoogd naar € 30 mln. Vanwege de grote belangstelling vanuit het MKB voor deze regeling zal vanaf 2015 € 30 mln structureel beschikbaar gesteld worden. Dit bedrag wordt deels gelijkelijk en deels naar rato van het aantal goede aanvragen verdeeld over de topsectoren en de doorsnijdende thema’s ICT en Biobased Economy. De topteams hebben een grote mate van betrokkenheid ten aanzien van de aanwending van de middelen die per sector zijn vastgelegd. De voorkeur van de topteams voor een bepaalde mix van innovatie-instrumenten en de thema's waarbinnen de aanvragen van MKB-ondernemers moeten passen zal daarom in beginsel worden gevolgd. De instrumentenmix kan onder andere bestaan uit haalbaarheidsonderzoeken, R&D- samenwerkingsprojecten, IPC’s en vouchers. Daarnaast kunnen TKI’s binnen het MIT subsidie aanvragen voor netwerkactiviteiten en innovatiemakelaars voor het MKB.

De samenwerking met de regio’s zal in 2015 worden voortgezet en verder worden uitgebouwd. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de ervaringen die in 2014 zijn opgedaan met pilots in de provincie Brabant en Limburg.

De doelstellingen van de MIT zijn:

• 1. zoveel mogelijk ondernemers aan te laten sluiten bij de topsectoren. De streefwaarde wordt uitgedrukt in aantallen deelnemers aan MIT;

• 2. innovatieve bedrijven zoveel mogelijk te laten samenwerken bij onderzoek en innovatie, zowel met elkaar als met kennisinstellingen. Dit doel zal op termijn getoetst worden in een evaluatie van het instrument. Daarnaast zal op termijn worden nagegaan waar de diverse projecten toe hebben geleid in termen van bijvoorbeeld vervolgonderzoek en ontwikkelen van nieuwe producten.

Het aantal bedrijven dat deelneemt, en daarmee de realisatiewaarde en streefwaarde, is rechtstreeks afhankelijk van de hoogte van het budget en van de instrumentenmix per topsector. Dat kan per jaar verschillen. Theoretisch zouden er met € 30 mln circa 1.600 bedrijven kunnen deelnemen. Dat is dan inclusief circa 1.000 bedrijven die deelnemen aan netwerkbijeenkomsten.

De subsidiepercentages zijn in 2014 verlaagd zodat met hetzelfde subsidiebedrag meer private R&D wordt ondersteund dan in 2013.

Eurostars

Eurostars is een internationaal programma dat 33 deelnemende landen en de EU cofinancieren. De regeling Eurostars is met name gericht op het high-tech MKB en ondersteunt bedrijven en kennisinstellingen die met buitenlandse partijen in Europa willen samenwerken in projecten die gericht zijn op marktgericht technologisch onderzoek en ontwikkeling. Dankzij deelname aan Eurostars-projecten krijgen Nederlandse organisaties toegang tot de kennis en R&D-resultaten van buitenlandse bedrijven en organisaties.

Eurostars II is in 2014 opgestart om vervolg te geven aan het Eurostars I-programma van de periode 2007–2013, waarbij bijna 800 internationale innovatieprojecten zijn mogelijk gemaakt. Voor het totale beleidsbudget van Eurostars II wordt bijna een verdriedubbeling voorzien voor de komende zeven jaar ten opzichte van Eurostars I. Met deze hogere bijdragen wordt tegemoetgekomen aan de grote belangstelling vanuit bedrijven en kennisinstellingen.

Toelichting

De referentiewaarden in bovenstaande tabel hebben betrekking op alle projecten die in 2013 gerealiseerd werden. Wat het aantal deelnemers betreft tonen bovenstaande cijfers unieke organisaties die in 2013 één of meermalen succesvol aan een call hebben deelgenomen. De omvang van de ondersteunde private R&D-uitgaven is de som van de door bedrijven opgegeven subsidiabele kosten op het moment van commitering, verminderd met het subsidiebedrag. De totale omvang van de Eurostars I-projecten met Nederlandse deelname bedroeg voor de periode 2007–2013 € 189,2 mln.

De EU stelt in totaal € 287 mln beschikbaar voor het Eurostars-II-programma tijdens de looptijd van H2020. Bovengenoemde streefwaarden zijn gebaseerd op de Nederlandse financiering voor Eurostars inclusief de EU-bijdrage, die bestaat uit een derde van het bedrag dat nationale overheden aan financiering voor Eurostars-projecten toekennen.

Lucht- en Ruimtevaart

Deze post heeft betrekking op de uitfinanciering van het specifieke luchtvaartbeleid (de luchtvaartkredietregeling en het Nationaal Programma Luchtvaart) en op Ruimtevaart subsidieregeling Prekwalificatie ESA-programma’s (PEP).

Opdrachten

Onderzoek en opdrachten

Uit dit budget worden beleidsonderzoek, verplichte evaluaties van beleidsinstrumenten en beleidsdoorlichtingen gefinancierd.

Bijdragen aan agentschappen

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO)

De uitvoering van een deel van de innovatie-instrumenten, zoals WBSO, RDA, Innovatiefonds MKB+, Eurostars, het kaderprogramma voor onderzoek en technologische ontwikkeling (Horizon 2020), MKB Innovatiestimulering Topsectoren en TKI Toeslag, wordt verzorgd door de RVO. Dit betreft activiteiten als beoordeling van aanvragen, bedrijfscontroles, voorlichting over de instrumenten en het terugontvangen van kredieten. Daarnaast heeft RVO ook andere taken:

• • Het netwerk van Innovatie Attachés is een onderdeel van RVO en bevordert de samenwerking van Nederlandse bedrijven, kennisinstellingen en overheidsorganisaties met het buitenland met als doel het innovatievermogen van Nederland te versterken. Daarbij concentreert het zich op de internationalisering van de innovatiecontracten van de topsectoren en speelt het in op nieuwe technologische ontwikkelingen die voor de Nederlandse kenniseconomie en de hele innovatieketen van belang zijn.

• • Een goed functionerend stelsel van intellectuele eigendomsrechten is een belangrijke voorwaarde voor een innoverende en dynamische economie en voor het versterken van de innovatiekracht van bedrijven. Essentieel daarbij is het vinden van de juiste balans tussen enerzijds kennisbescherming en anderzijds de verspreiding en benutting van kennis. Octrooicentrum Nederland, onderdeel van RVO, is belast met het uitvoeren van taken die bij of op grond van wetten of verdragen zijn opgedragen zoals bijvoorbeeld de verlening en registratie van octrooien, de inning van taksen en de uitvoering van andere wettelijke taken onder de Rijksoctrooiwet 1995 evenals de nakoming van Europese en internationale verplichtingen. Voor het stimuleren en het toegankelijk maken van het gebruik van het octrooisysteem en van de kennis die in octrooidatabanken is opgeslagen, geeft Octrooicentrum Nederland voorlichting aan bedrijven, kennisinstellingen en overheden.

Dienst Landelijk Gebied (DLG)

Dit budget is bedoeld voor de bijdrage aan het GIS Competence Center (GCC). GCC beheert de database van EZ waarin de ruimtelijke databestanden zijn opgeslagen.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

TNO

TNO werkt samen met vijf andere instituten in de federatie Toegepaste Onderzoek Organisaties (TO2). EZ investeert samen met enkele andere ministeries in deze instituten, omdat hier onafhankelijk onderzoek in Nederland plaatsvindt dat kansen kan creëren voor innovatie en economische groei.

TNO is het grootste instituut voor (natuurwetenschappelijk) toegepast onderzoek. Het bestrijkt een breed onderzoeksgebied en is daarmee het enige instituut dat kennis ontwikkelt op het terrein van alle topsectoren. Daarnaast ontwikkelt het kennis op een aantal maatschappelijke thema’s, met name defensie, maatschappelijke veiligheid, leefomgeving, arbeid en gezondheid en ICT.

Met de Kabinetsvisie op toegepast onderzoek (TK, 32 637 nr. 68) is een aantal beleidsmaatregelen aangekondigd. De belangrijkste uitdagingen voor 2015 inzake toegepast onderzoek zijn:

• • verdere uitwerking geven aan de rol die TNO en de andere instituten spelen in de innovatiecontracten en de Topconsortia voor Kennis en Innovatie;

• • een scherpere balans tussen een sterke publieke kennisbasis en het flexibel inspelen op- en nader invullen van de vraag uit de topsectoren;

• • de uitvoering van een uniforme evaluatie voor alle 6 TO2 instituten;

• • de uitwerking van een uniform juridisch kader voor alle 6 TO2 instituten.

Met de indicatoren klanttevredenheid wordt de algemene tevredenheid gemeten van bedrijven (MKB en grootbedrijf) die aan de projecten deelnemen in het onderzoeksprogramma van TNO. Deze is opgenomen in de tabel bij andere TO2 instituten.

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

Toeslag Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI-toeslag)

In 2013 hebben private partijen voor € 200 mln cash bijgedragen aan publiek-private samenwerkingsprojecten op basis waarvan de TKI’s toeslag hebben aangevraagd. Naar schatting besloeg het private deel van de financiering 35% van het totaal. Daarmee komt de geschatte totale PPS-projectomvang waarvoor TKI-toeslag is aangevraagd in 2013 op € 571 mln.

In het eerste jaar van de TKI-toeslag is nog niet alle toeslag die de TKI’s in 2013 hebben verdiend ook meteen al ingezet in projecten. TKI’s hebben veel energie gestoken in onder andere het stimuleren van vorming van nieuwe samenwerkingsprojecten. Naar verwachting zullen de instituten in 2014 en 2015 een inhaalslag maken.

Horizon 2020/Internationaal Innoveren

Het Zevende kaderprogramma voor onderzoek en technologische ontwikkeling (KP7, looptijd 2007–2013), is per 1 januari 2014 opgevolgd door het onderzoek- en innovatieprogramma Horizon 2020 (looptijd 2014 – 2020). In KP7 hebben Nederlandse onderzoekers en bedrijven goed gescoord, met als resultaat dat zij bijna € 3,4 mld aan financiering hebben weten te verwerven (TK 21 501-31, nr. 343). Het doel is de wetenschappelijke en technologische basis van Europa te versterken, evenals de concurrentiekracht van het Europese bedrijfsleven. Daarnaast is benutting van kennis voor het oplossen van maatschappelijke uitdagingen een belangrijk uitgangspunt. De RVO stimuleert in opdracht van EZ en andere departementen Nederlandse deelname aan Horizon 2020. 2014 was een overgangsjaar, met de evaluatie en start van projecten voortvloeiend uit de laatste calls in 2013 van KP7 en de eerste calls van Horizon 2020.

Net als in 2014 gaat voor EZ gaat de aandacht uit naar het verbinden van Horizon 2020 met het nationale innovatiebeleid, in het bijzonder de topsectoren, het op peil houden van de deelname van Nederlandse partijen en het vergroten van de bedrijfsdeelname (vooral het MKB). Daarnaast wordt ook nadrukkelijk aansluiting gezocht met de regionale initiatieven gesteund vanuit de structuurfondsen.

Toelichting

Toegepast Onderzoek organisaties (TO2)

TO2 bestaat uit zes instituten. Naast TNO (zie «bijdragen aan ZBO’s/RWT’s») zijn dit:

• • Deltares: instituut op het gebied van deltatechnologie. Als onafhankelijk kennisinstituut en specialistisch adviseur levert Deltares bijdragen aan innovatieve oplossingen voor water-, ondergrond- en deltavraagstukken die het leven in delta’s, kust- en riviergebieden veilig, schoon en duurzaam maken.

• • MARIN: internationaal toonaangevend instituut op het gebied van hydromechanisch en nautisch onderzoek. Samen met Nederlandse en internationale universiteiten wordt fundamenteel en toegepast onderzoek verricht om de kennis en gereedschappen voor de sector te ontwikkelen.

• • Het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR): instituut dat een kennisbasis onderhoudt en ontwikkelt op het gebied van militaire (ten behoeve van het Ministerie van Defensie) en civiele luchtvaart (ten behoeve van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu). Daarnaast wordt de ontwikkelde kennis samen met bedrijven uit de sector lucht- en ruimtevaart ingezet voor nieuwe commerciële mogelijkheden. Met de rijksbijdrage vindt toegepast onderzoek plaats en worden belangrijke onderzoeksfaciliteiten als vluchtnabootsers en windtunnels in bedrijf gehouden.

• • ECN en DLO: deze instituten worden toegelicht in respectievelijk artikel 14 en 16.

De TO2 instituten richten onderzoek op de uitwerking van de agenda’s van de topsectoren uit het bedrijfslevenbeleid. Hiervoor zijn nadere spelregels afgesproken (TK, 28 753 nr. 30) die in publiekprivate samenwerkingsverbanden in topsectoren maatgevend zullen zijn. Daarnaast blijft er ruimte voor onderzoek in het kader van maatschappelijke thema’s zoals leefomgeving, maatschappelijke veiligheid, arbeid en gezondheid en voor onderzoek ten behoeve van (wettelijke) taken van de overheid.

Toelichting

Topsectoren overig

Deze post bevat daarnaast de middelen die gereserveerd zijn voor de afbouw van de voormalige Innovatieprogramma’s, waaronder Point One. Ook de afbouw van een aantal voormalige FES-projecten wordt hier geraamd. Tot slot worden enkele kleine posten met betrekking tot het huidige topsectorenbeleid onder deze post verantwoord. Vanwege de afbouw loopt de reeks «Topsectoren overig» sterk af.

Ruimtevaart (ESA)

De financiële bijdrage aan Ruimtevaart bestaat enerzijds uit verplichte programma’s (contributie) van European Space Agency (ESA) en anderzijds uit gerichte inschrijving op optionele programma’s van ESA. De ingeschreven middelen worden via open competitie in contracten uitgezet bij Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen (Geo Return systeem).

Daarnaast kent het Ruimtevaartbeleid een (beperkt) flankerend beleid waarin onder andere wetenschappelijke instrumenten ontwikkeld worden en de interactie met ESTEC. In dit beleid worden ook de middelen verantwoord voor de EZ-bijdrage om het TROPOMI-instrument23 te bouwen. Bovendien wordt in 2015 verder vorm en inhoud gegeven aan beleid om te bevorderen dat nieuwe diensten worden ontwikkeld op basis van satellietdata, die beschikbaar komen via de nieuwe Copernicus aardobservatiesatellieten van de EU en ESA en het satellietdataportaal van het Netherlands Space Office (NSO). Uitvoering van dit beleid is neergelegd bij het NSO. In 2015 wordt gewerkt aan de voorbereiding van de driejaarlijkse ESA-Ministersconferentie, die naar verwachting in 2016 zal plaatsvinden in Zwitserland.

Toelichting

(1) In het hier weergegeven getal zijn alle contracten van Nederlandse bedrijven met ESA opgenomen, ook de contracten die niet direct aan ruimtevaartprogramma’s zijn gekoppeld, maar gerelateerd zijn aan de vestiging van ESTEC in Nederland. Verschillende divisies van een bedrijf worden als afzonderlijke contractanten meegeteld. In 2015 start ESA met een nieuwe, opgeschoonde database waardoor de waarde dan substantieel lager zal uitvallen. Bedrijven waarmee al enige tijd geen contracten zijn afgesloten zullen niet in het nieuwe databestand worden opgenomen. Het betreft een cumulatief getal op basis van databestanden van ESA vanaf 1 januari 2015.

(2) De prestatie-indicator «ruimtevaart geo-return/retour (%)» betreft research- en leveringsopdrachten van ESA aan de Nederlandse industrie en kennisinstellingen. Deze opdrachten komen voort uit de Nederlandse contributies aan diverse Ruimtevaart-programma’s van ESA. Daarbij wordt door ESA een retour van 0,9 (90%) van de bijdragen van lidstaten aan deze programma’s gegarandeerd. Een hogere retour dan 1 betekent dat Nederlandse bedrijven extra succesvol zijn bij het werven van ESA-orders, maar ook dat Nederland uit eigen middelen mogelijk moet compenseren aan lidstaten met een lagere retour dan 1; vandaar de streefwaarde van 1.

Budgettair belang fiscale maatregelen

Het regeerakkoord (maatregel 81 en 84) bevat een taakstelling op het (fiscaal) innovatiebeleid. Voor 2015 betekent dit een taakstelling op de fiscale innovatie-instrumenten van € 260 mln, waarvoor € 135 mln dekking binnen het budget van de WBSO wordt voorgesteld en € 95 mln binnen het budget voor de RDA. De overige € 30 mln taakstelling is in 2014 gerealiseerd door het structureel maken van de tijdelijke korting op de Energie-Investeringsaftrek (EIA), Milieu-investeringsaftrek (MIA) en de willekeurige afschrijving milieu-investeringen (VAMIL). Betreft het beschikbare budget, inclusief technische inboekingen. Voorts zal nader worden onderzocht om de RDA en WBSO per 2016 te integreren.

S&O afdrachtvermindering (WBSO)

De WBSO is de verzamelnaam voor de faciliteit afdrachtvermindering speur- en ontwikkelingswerk in de Wet vermindering afdracht loonbelasting en premie voor de volksverzekeringen en de S&O-aftrek in de Wet inkomstenbelasting. De WBSO is gericht op het stimuleren van investeringen in S&O door het bedrijfsleven, door de loonkosten voor het verrichten van S&O te verlagen.

Met een budget van € 794 mln kunnen de parameters voor de regeling in 2015 op het niveau van 2014 gehandhaafd worden.

In lijn met de aankondiging in de brief van 2 juli 2014 over de implementatie van de visie op het toegepast onderzoek24, wordt contractonderzoek door publieke kennisinstellingen uit de S&O-afdrachtvermindering gehaald. Met het schrappen van contractonderzoek en het daarmee vrijvallen van het daarmee samenhangende budget voor de rest van de regeling wordt de S&O-afdrachtvermindering beter gericht op de doelstelling van de regeling: het stimuleren van zelfstandig speur- en ontwikkelingswerk door bedrijven.

Toelichting

Het aantal bedrijven met een S&O-verklaring (dat wil zeggen WBSO-gebruikers) in 2013 is ten opzichte van 2012 met 1,9% gegroeid tot 22.640. Daarvan behoorde 97% tot het MKB. Van het toegekende budget ging 72% naar het MKB. Het aantal toegekende S&O-arbeidsjaren is met 2,6% gegroeid tot 81.660 S&O-arbeidsjaren. Aldus ondersteunde de WBSO circa € 3,9 mld van de S&O-loonuitgaven van bedrijven. De verwachting is dat in 2014 het aantal aanvragers van de regeling opnieuw licht zal stijgen.

Research & Development Aftrek (RDA)

De RDA is in 2012 geïntroduceerd en heeft tot doel innovatie en S&O van het Nederlandse bedrijfsleven te bevorderen door een fiscaal voordeel voor niet-loonkosten en investeringen die betrekking hebben op S&O. Het RDA-bedrag wordt opgevoerd als een aftrekpost in de inkomsten- of vennootschapsbelasting.

Op basis van het voor 2015 geraamde gebruik bestaat de ruimte om het percentage van de RDA in 2015 op 60% te handhaven. Dit komt overeen met een netto voordeel van 15% bij een Vpb-tarief van 25%. Het RDA-percentage kan op basis van de ontwikkelingen in 2014 nog worden bijgesteld. Eind 2014 wordt het definitieve RDA-percentage voor 2015 bij ministeriële regeling vastgesteld.

Het kabinet zal daarbij in 2015 nader onderzoeken of, met het oog op effectiviteit en efficiëntie, met ingang van 2016 de RDA met de S&O-afdrachtvermindering kan worden samengevoegd tot één geïntegreerde regeling die wordt verrekend middels de loonheffing. Bij de concrete vormgeving en het budget van de nieuwe regeling wordt rekening gehouden met potentiële financiële nadeel dat het bedrijfsleven mogelijk ondervindt.

Bron: RVO

Toelichting

Het aantal bedrijven met een RDA-verklaring (dat wil zeggen RDA-gebruikers) is in 2013 is ten opzichte van 2012 met 16,6% gegroeid tot 16.160. Daarvan behoorde 97% tot het MKB. Van het toegekende RDA-bedrag ging 42% naar het MKB. De door RDA ondersteunde private R&D-uitgaven bedraagt circa € 2,5 mld, 24,3% meer dan in 2013. De verwachting is dat in 2014 het aantal aanvragers van de regeling licht zal stijgen.

13 Een excellent ondernemingsklimaat

Algemene doelstelling

Bedrijven zijn de motor achter economische groei. De overheid zet zich in om de juiste voorwaarden voor een excellent ondernemersklimaat te creëren, zodat bedrijven kunnen investeren en groeien. Bijzondere aandacht gaat daarbij uit naar de concurrentiekracht van negen topsectoren en groene groei.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Economische Zaken is vanuit een stimulerende rol verantwoordelijk voor het scheppen van randvoorwaarden voor een excellent ondernemingsklimaat door:

Stimuleren

• • Het stimuleren van de juiste randvoorwaarden en grootschalige implementatie van digitale voorzieningen die de overheidsdienstverlening aan ondernemers verbeteren, zoals het Ondernemingsdossier en het digitaal Ondernemersplein.

• • Realiseren van tien publiek-private ICT-doorbraakprojecten, ondermeer gericht op het vergroten van het gebruik en kennis van ICT door het midden- en kleinbedrijf, in de topsectoren en in sectoren als logistiek, agro, onderwijs en de zorg. Dit wordt met name gerealiseerd door het gericht oplossen van belemmeringen op het terrein van standaardisatie, wet- en regelgeving en het gebruik van ICT.

• • De stimulering, coördinatie en facilitering van de transitie naar een biobased economy.

• • Het stimuleren van een ambitieuze een duurzame ondernemerschapscultuur.

• • Het bevorderen van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

• • Het bevorderen van innovatiegericht inkopen.

Regisseren/faciliteren

• • De kabinetsbrede coördinatie van het topsectorenbeleid.

• • De coördinatie en het faciliteren van het kabinetsbrede regeldrukverminderingsprogramma «Goed Geregeld, een verantwoorde vermindering van regeldruk 2012–2017». In dit programma zijn de vakministers verantwoordelijk voor de regeldrukvermindering op hun beleidsterrein. De Minister van Economische Zaken coördineert de aanpak voor bedrijven, de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de aanpak voor burgers en professionals, evenals het lokaal toezicht.

• • Faciliteren van het Nederlandse bedrijfsleven in hun duurzame grondstoffenvoorzieningszekerheid zoals in de grondstoffennotitie.

• • De coördinatie van het Groene Groei-traject en de Green Deal aanpak.

• • Het verbeteren van de dienstverlening aan de ondernemers door middel van Ondernemerspleinen.

• • Het ondersteunen van de toegang tot (risico)kapitaal voor bedrijven.

• • Het waarborgen van een internationaal level playing field.

• • Een betere aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt.

• • Het verbeteren van de match tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt voor technisch personeel (Techniekpact).

Uitgangspunt is de juiste randvoorwaarden te creëren en ondernemers de ruimte te geven voor vernieuwing en groei. In dialoog met bedrijven, maatschappelijke organisaties en medeoverheden worden kansen benut en knelpunten opgelost. De Minister van EZ is gesprekspartner en aanspreekpunt voor het bedrijfsleven, sectoren, branches en individuele bedrijven. De overheid is terughoudend met ingrijpen in het bedrijfsleven, maar er kan soms een rol zijn in geval van externe effecten, informatie-asymmetrie of verstorend gedrag van (internationale) overheden. Hiervoor zet de Minister zowel financiële instrumenten in, zoals garanties en subsidies aan bedrijven en instellingen, als niet financiële instrumenten.

• 1 Het Nederlandse ondernemingsklimaat behoort sinds 2007 tot de top-10 volgens de Global Competitiveness Index van het World Economic Forum. Tussen 2009 en 2012 is Nederland gestegen van de 10^e naar de 5^e plek. In 2013 heeft Nederland een achtste plaats op de ranglijst behaald. Dit onderschrijft de noodzaak van goede financieringsmogelijkheden voor ondernemers, blijvende investeringen in onderwijs en onderzoek, vermindering van regeldruk en stimulering van innovatie.

• 2 Het percentage ondernemers binnen de beroepsbevolking neemt al enige jaren toe in Nederland. Waarin 2009 nog benedengemiddeld werd gescoord, ligt de Nederlandse score inmiddels ruim boven het gemiddelde van de EU-15. De stijging van ondernemersquote is voor het belangrijkste deel toe te schrijven aan de toename van het aantal ZZP'ers in Nederland.

• 3. De investeringsquote en het aandeel snelle groeiers geven een indicatie van de kwaliteit van ondernemerschap. Juist ondernemingen die investeren en groeien, hebben een positief effect op economische groei en werkgelegenheid. De investeringsquote bereikte in 2010 een dieptepunt en leefde daarna weer iets op. Naar verwachting blijven de investeringen in 2013 op het niveau van 2012. Verder herstel wordt verwacht vanaf 2014. Nederland is niet het enige land waarin de investeringsquote het afgelopen decennium terugliep; andere landen laten een vergelijkbaar beeld zien. Een mogelijke verklaring voor de daling van de investeringsquote is de moeilijke economische situatie en het feit dat de investeringsprijzen zijn gedaald.

• 4. Ten behoeve van de internationale vergelijkbaarheid rapporteert EZ met ingang van de begroting 2015 cijfers over snelle groeiers op basis van het Eurostat-OECD handboek. Het CBS is gevraagd deze cijfers conform dit handboek te maken. Een bedrijf is een snelle groeier wanneer het in 3 jaar tijd een werkgelegenheidsgroei heeft gerealiseerd van meer dan 72,8%. Daarbij wordt alleen gekeken naar bedrijven met meer dan 10 werknemers bij aanvang van de 3-jarige periode die is bekeken. De meest recente cijfers die de OECD heeft hebben betrekking op de periode 2007–2010 (2008–2011 volgt in juli). Nederland scoort benedengemiddeld als het gaat om het percentage snelle groeiers. Dat geldt zowel voor de industrie als de dienstensector. De aanhoudende laagconjunctuur is een belangrijke verklaring voor de dalende trend in het aandeel snelle groeiers.

• 5 Nederland ambieert voor 2015 een top 5 positie op de wereldwijde ranglijst voor digitale economieën. In het meest recente rapport van het World Economic Forum (WEF) over «Information Technology» uit 2014 staat Nederland, na Finland, Singapore en Zweden weer op de vierde plek als het gaat om het gebruik van ICT. Volgens het WEF is informatietechnologie doorgedrongen in alle aspecten van de Nederlandse maatschappij. Nergens hebben zo veel huishoudens een computer (1^e positie). Maar ook als het gaat om toegang tot internet scoort Nederland met een 3de positie hoog. Hetzelfde geldt voor overheidsdiensten die online beschikbaar zijn (5^e positie), en de bedrijven die online transacties uitvoeren met klanten (4^e positie). Nederland is bovendien koploper als het gaat om mobiel netwerkbereik (100% bereik op basis van populatie), het aantal afgesloten breedbandinternetabonnementen (2^e positie) en veiligheid van internetservers (2^e positie).

Beleidswijzigingen

De aangekondigde maatregelen in het Aanvullend Actieplan MKB-financiering (TK, 32 637, nr. 147) zijn budgettair in de ontwerpbegroting 2015 verwerkt. Onderstaande onderdelen slaan neer op dit beleidsartikel:

• • Inzet van € 1 mld uit bestaande garantieruimte voor nieuwe maatregelen in het kader van het Aanvullend Actieplan MKB-financiering. Daarvan is € 500 mln bestemd voor het doorontwikkelen van een markt voor eigen vermogen en € 500 mln voor het verbreden van het financieringsaanbod, waaronder ook Qredits. Een additionele begrotingsreserve zal hiertoe worden opgericht (€ 12 mln).

• • Verbeteren en ontsluiten van informatie over kredietwaardigheid binnen het MKB (€ 5 mln).

• • Het opzetten en stimuleren van ketenfinanciering (€ 5 mln).

• • Het verhogen van de ambitie en verbetering van de groeivaardigheden in het kleinbedrijf (€ 5 mln).

• • Het stroomlijnen en toegankelijker maken van het financieringsinstrumentarium (€ 3 mln).

• • Het verlengen van de verruimingen van de BMKB en de regeling Garantie Ondernemingsfinanciering met een extra jaar tot ultimo 2015.

Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Garanties: Het budget voor de verschillende garanties is voor 100% juridisch verplicht. Het budget is benodigd om de verwachte schades te kunnen betalen op garanties die eerder zijn aangegaan.

Subsidies: De beleidsbudgetten worden per jaar gepubliceerd. Van het beschikbare bedrag 2015 is 40% juridisch verplicht. Het betreft uitfinanciering van tot en met 2014 aangegane verplichtingen. 53% van het budget is bestuurlijk gebonden. Dit betreft het budget dat beschikbaar is gesteld voor de Nederlands Investeringsinstelling en de Nederlandse Hypotheekinstelling (€ 5 mln), de kasreserve (€ 12 mln) voor ondersteuning van een fonds gericht op achtergestelde leningen aan het mkb en tot slot het budget (€ 5 mln) dat in 2015 beschikbaar is gesteld voor de overige onderdelen van het Aanvullend Actieplan MKB-financiering: ketenfinanciering, verbeteren kredietinformatie, het verhogen van de ambitie en verbetering van groeivaardigheden in het kleinbedrijf en het stroomlijnen en toegankelijker maken van het financieringsinstrumentarium.

Opdrachten: Van het opdrachtenbudget is 55% juridisch verplicht. Het betreft de uitfinanciering van in voorgaande jaren aangegane verplichtingen. Van het opdrachtenbudget is 2% bestuurlijk gebonden ten behoeve van de geraamde uitgaven voor ACTAL.

Bijdragen aan agentschappen: Het budget betreft de financiering van het opdrachtenpakket 2015 aan de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en is 100% juridisch verplicht.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s: De bijdrage aan de Kamer van Koophandel (inclusief de bijdrage voor het Nieuwe Handelsregister) is voor 96% juridisch verplicht, 4% is bestuurlijk gebonden, het betreft de uitgaven voor het Nieuwe Handelsregister.

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties: Van dit bedrag is 3% juridisch verplicht en is 85% bestuurlijk gebonden. Dit betreft onder andere de bijdragen aan het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen en de World Tourism Organization (UNWTO).

Toelichting op de financiële instrumenten

Garanties

Borgstelling MKB-kredieten (BMKB)

De BMKB is bedoeld voor bedrijven die te weinig zekerheden (onderpand) kunnen bieden aan een kredietverstrekker. De kredietverstrekker vindt het risico dat het bedrijf zijn lening niet kan terugbetalen dan vaak te hoog. Via de BMKB staat de overheid borg voor het deel van de lening waar het bedrijf geen onderpand voor heeft. De kredietverstrekker kan voor dat deel dus terugvallen op de overheid.

De feitelijke benutting hangt af van de kredietbehoefte van het bedrijfsleven en is daarmee sterk afhankelijk van de ontwikkeling van de conjunctuur, zoals de lagere benutting in 2013 laat zien. Maximale benutting van de regeling is daarmee geen doel op zich. De mate van benutting wordt wel in het oog gehouden om te bezien of de regeling nog aansluit bij de behoefte van de markt. Deze informatie wordt halfjaarlijks in een rapportage verstrekt aan de Tweede Kamer. Als in 2015 de economie, zoals voorspeld, verder aantrekt, is de verwachting dat in 2015 ook de benutting van de BMKB weer toeneemt. Als onderdeel van het Aanvullend Actieplan MKB-financiering worden de stimuleringsmaatregelen uit 2014 met een jaar verlengd tot ultimo 2015. Dit betreft de verhoging van de maximale borgstelling van € 1 mln naar € 1,5 mln en het verhogen van het borgstellingspercentage van per saldo 45% naar per saldo 67,5% voor alle borgstellingskredieten tot € 200.000, zoals regulier voor starters geldt.

Groeifaciliteit

Garantie Ondernemingsfinanciering (GO)

De GO-regeling is ingevoerd ten tijde van de kredietcrisis en gericht op middelgrote en grote bedrijven. Via deze regeling krijgen banken een garantie van 50% van de overheid, zodat nieuwe bankleningen en/of bankgaranties kunnen worden verstrekt. In het geval van bankgaranties zijn ook schadeverzekeraars toegelaten tot de regeling. De GO-regeling is net als de Groeifaciliteit kostendekkend, met als opzet dat banken/schadeverzekeraars er slechts gebruik van maken indien zij vanwege het risicoprofiel zelfstandig niet of onvoldoende in staat zijn in de kern gezonde bedrijven te financieren. Het gebruik volgt sterk de conjuncturele ontwikkeling. In het regeerakkoord van het huidige kabinet is afgesproken om de GO-regeling structureel te maken met een garantieplafond van € 400 mln met ingang van 2014. Als onderdeel van het Aanvullend actieplan MKB-financiering worden de stimuleringsmaatregelen uit 2014 met een jaar verlengd tot ultimo 2015. Dit betreft de verhoging van de maximum garantie van € 25 mln naar € 75 mln.

Garantieregeling Scheepsnieuwbouw financiering

In navolging van andere EU-landen is een garantieregeling geïntroduceerd waarmee het bankkrediet aan de scheepsbouwer wordt gegarandeerd gedurende de periode van de bouw van het schip. Met de GSF kunnen banken 80% Staatsgarantie krijgen op de financiering van de bouw van een schip. Op basis van de benutting van de regeling in het afgelopen jaar is het jaarlijks garantieplafond, in overeenstemming met het garantiekader, teruggebracht tot € 400 mln. In overleg met stakeholders wordt bezien wat de oorzaken van het geringe gebruik zijn en of en hoe aanpassing van de regeling is gewenst.

Nieuwe garanties

Subsidies

Bevorderen ondernemerschap

Dit budget wordt gebruikt voor diverse instrumenten die als doel hebben het ondernemingsklimaatbeleid te verbeteren. Zo is het budget gebruikt voor (uitvoerings)bekostiging van de jaarlijkse Transparantie Benchmark programma’s voor kapitaalmarkt, zelfstandigenregeling, innovatief inkopen en de programmakosten voor corporate governance. Daarnaast wordt dit gebruikt voor het realiseren van de nieuwe beleidsambities, zoals Techniekpact en Ambitieus Ondernemerschap. In het Aanvullend Actieplan MKB-financiering zijn middelen uitgetrokken voor ketenfinanciering, verbeteren kredietinformatie, het verhogen van de ambitie en verbetering groeivaardigheden in het kleinbedrijf en het stroomlijnen en toegankelijker maken van het financieringsinstrumentarium. Ook de kasreserve van € 12 mln voor ondersteuning van een fonds gericht op achtergestelde leningen is onder deze post opgenomen.

Biobased Economy

Groene groei

Green Deal

Het kabinet zet de Green Deal aanpak verstevigd voort met als doel groene groei te versnellen door de creativiteit en dynamiek in de samenleving te benutten. Green Deals bieden bedrijven, burgers en organisaties een laagdrempelige mogelijkheid om samen met de overheid te werken aan groene groei. Initiatieven uit de samenleving staan aan de basis van de Green Deal-aanpak. Centrale gedachte is dat de overheid initiatieven faciliteert en versnelt door het wegnemen van knelpunten. Knelpunten kunnen liggen op het vlak van wet- en regelgeving, netwerkvorming en kennis en informatie. Succesvolle deals en oplossingen worden opgeschaald naar andere locaties, partijen en sectoren en zetten zo een vliegwiel in werking. De Green Deal aanpak is een onderdeel van het groene groei beleid van het kabinet. Dat beleid is gericht op het scheppen van de juiste randvoorwaarden en prikkels voor het vergroenen van economie en samenleving. Er zijn sinds 2011 al 162 Green Deals afgesloten, met meer dan 679 partijen op het terrein van energie, water, grondstoffen, biodiversiteit, mobiliteit, biobased, bouw, voedsel en klimaat. De deals hebben veelal een looptijd van drie jaar en zijn volop in uitvoering. Eind 2013 waren er 16 Green Deals afgerond. Een overzicht van de Green Deals is te vinden op www.ondernemendgroen.nl/greendeals. In 2015 worden de activiteiten gericht op: het verder ontwikkelen, beheren en monitoren van het portfolio aan Green Deals; het uitrollen en verder opschalen van succesvolle green deals en het uitdragen van de resultaten daarvan. Om opschaling te faciliteren zal extra focus komen te liggen op het verder in beeld brengen van effecten en lessons learned van afgeronde Green Deals in de groene groei domeinen (inclusief biodiversiteit) en de vier beleidspijlers.

Microfinanciering

Voor kleine bedrijven en startende ondernemers is het zogenaamde microfinancieringsbeleid ontwikkeld. Qredits (stichting Microfinanciering Nederland) biedt sinds 2009 microkredieten aan in heel Nederland tot maximaal € 50.000. EZ heeft hier financieel aan bijgedragen door het verstrekken van een (achtergestelde) lening en een garantstelling op de lening van de BNG aan Qredits. Doel is om vanaf 2016 2.500 kredieten per jaar te verstrekken. Naast het krediet is coaching een belangrijk onderdeel van het microfinancieringsbeleid. Qredits heeft hiervoor de afgelopen jaren met steun van EZ onder andere een vrijwillige coachpool opgezet.

De verwachting is dat Qredits in 2015 1.300 microkredieten en 250 MKB-kredieten verstrekt en dus totaal 1.550 kredieten aan kleine en startende ondernemers.

Uitfinanciering subsidies

De volgende regelingen zijn inmiddels beëindigd en betreffen alleen nog uitfinanciering: Valorisatie/SKE, Beroepsonderwijs in bedrijf, Innovatieve scheepsbouw en Besluit Subsidie Regionale Investeringsprojecten.

Opdrachten

Onderzoek & ontwikkeling

Uit dit budget worden beleidsonderzoek, verplichte evaluaties van beleidsinstrumenten en beleidsdoorlichtingen gefinancierd. Een klein deel van dit budget wordt gebruikt voor beleidsvernieuwing middels kleinschalige experimenten.

ICT-beleid

Het regeerakkoord schetst een aantal belangrijke uitdagingen op ICT-gebied. Zo heeft het kabinet de ambitie dat ondernemers en burgers in 2017 digitaal zaken kunnen doen met de overheid, waarbij zij gebruik kunnen maken van een aantal voorzieningen. Er is dan één digitale voordeur voor digitale overheidsdienstverlening, met één sleutel, één berichtendienst en open standaarden voor informatie-uitwisseling. Hierdoor wordt het voor bedrijven makkelijker om hun zaken met de overheid digitaal te regelen. Onlangs heeft het kabinet de Kamer geïnformeerd over het gezamenlijke wetgevingsprogramma van EZ en BZK dat hiertoe in gang is gezet.

Daarnaast werken we aan een tiental ICT-doorbraakprojecten gericht op het opschalen van ICT-toepassingen in een aantal topsectoren, de zorg en het onderwijs. Doel is belemmeringen voor het gebruik van ICT weg te nemen en de kennis over ICT te vergroten om zo een bijdrage te leveren aan het oplossen van maatschappelijke uitdagingen en het benutten van economische kansen.

Op lokaal gebied werkt het kabinet samen met steden aan de Digitale Steden Agenda. In dit convenant zijn concrete voorstellen gedaan om de komende jaren, met behulp van ICT, vraagstukken op te lossen in de domeinen ondernemen, veiligheid, regeldruk, zorg, onderwijs en informatiedeling.

Op het terrein van innovatie en onderzoek werkt het kabinet binnen de ICT Roadmap samen met de wetenschap en bedrijven aan het ontwikkelen van de technologieën van overmorgen, ook voor de topsectoren.

Op internationaal gebied zet het kabinet met het project «The Netherlands: Digital Gateway to Europe» in op het vasthouden, uitbouwen en aantrekken van buitenlandse ICT-bedrijven met aanvullende kennis en kunde naar Nederland. Dat draagt bij aan werkgelegenheid en is goed voor innovatie.

Digitale vaardigheden van de beroepsbevolking zijn van toenemend belang. Het kabinet werkt met maatschappelijke partners aan het versterken van de digitale vaardigheden in de opleidingen en van de werknemers.

Voorzien wordt dat de komende decennia een vergaande digitalisering van productieprocessen zal plaatsvinden. Met FME, VNO NCW, TNO en de Kamer van Koophandel is voor Nederland in kaart gebracht wat «Smart Industry» kan beteken en wat actielijnen zijn om Nederlandse bedrijven hierop voor te bereiden

Over de uitwerking van deze ambities, inclusief de stand van zaken van de acties uit de Digitale Agenda.nl en de Digitale Implementatie Agenda.nl is de Tweede Kamer in 2013 nader geïnformeerd. (TK, 29 515, nr. 70).

Vermindering regeldruk

Met het kabinetsbrede programma «Goed Geregeld: een verantwoorde vermindering van de regeldruk 2012–2017» zet het kabinet in op de vermindering van regeldruk voor bedrijven, burgers en professionals. De aanpak bestaat uit zes samenhangende actielijnen:

• 1. Minder regeldruk door transparantie van wet- en regelgeving.

• 2. Structurele verlaging van de regeldruk met € 2,5 mld.

• 3. Minder regeldruk door betere (digitale) dienstverlening.

• 4. Minder stapeling, slimmer toezicht.

• 5. Merkbare vermindering regeldruk in regeldichte domeinen.

• 6. Minder regeldruk door bestuurlijke samenwerking (gemeenten en Europa).

De aanpak van regeldruk begint bij het voorkomen ervan. Daarom is met ingang van 2014 internetconsultatie het uitgangspunt bij nieuwe wet- en regelgeving met significante gevolgen voor bedrijven, burgers en professionals. Ook worden hierbij de antwoorden op de hoofdvragen van het Integraal Afwegingskader (IAK) en de beschikbare effectrapportages, zoals de Bedrijfseffectentoets (BET), voortaan gepubliceerd. Door deze maatregelen krijgen bedrijven, instellingen en burgers meer mogelijkheden om in een vroeg stadium met het kabinet mee te denken. Het kabinet zet daarnaast in op een kwantitatieve vermindering van regeldruk voor bedrijven, burgers & professionals van € 2,5 mld over de periode 2012–2017. Deze kwantitatieve doelstelling is een netto doelstelling: als het kabinet nieuwe regels invoert moeten eventuele hiermee gepaard gaande regeldrukkosten worden gecompenseerd met extra regeldrukverminderende maatregelen. In een aantal regeldichte domeinen (de topsectoren, de zorg, bouw en bankensector) geeft het kabinet een extra impuls aan merkbare regeldrukvermindering. Samen met het bedrijfsleven inventariseert het kabinet knelpunten die waar mogelijk worden opgelost. Het verminderen van toezichtlasten voor bedrijven is in de regeldrukaanpak ook een belangrijk onderdeel. Door betere inzet van ICT en het delen van kennis en informatie tussen inspecties probeert het kabinet de toezichtlasten bij goede nalevende bedrijven zo laag mogelijk te houden. Voor een merkbare vermindering van regeldruk is betrokkenheid van alle bestuurslagen van belang. Daarom werkt het kabinet samen met mede-overheden, zoals gemeenten en de Europese Commissie aan een verlaging van de regeldruk. Ook draagt het adviescollege Actal bij aan de kabinetsdoelstellingen door te adviseren aan het kabinet over de vermindering van regeldruk. Tenslotte draagt de inzet van ICT ook bij aan regeldrukvermindering. Digitalisering verbetert de overheidsdienstverlening en maakt het voor ondernemers eenvoudiger om te voldoen aan informatieverplichtingen van de overheid. Voorzieningen als het Ondernemingsdossier, Standard Business Reporting, regelhulpen, en ondernemersplein.nl dragen hieraan bij.

In de aansluitende tabel is de doelstelling en raming 2015 van de kwantitatieve doelstelling van € 2,5 mld in kaart gebracht.

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties

Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC) en de United Nations World Tourism Organization (UNWTO)

EZ heeft voor de periode 2012–2015 een meerjarig contract met het NBTC Holland Marketing (Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen) afgesloten om het inkomend toerisme te bevorderen. EZ stelt in deze periode budget beschikbaar voor de internationale branding en marketing van Nederland en internationale congreswerving. Het budget zal worden ingezet op de belangrijkste toeristische herkomstmarkten en doelgroepen. Daarnaast wordt bijgedragen in de overheadkosten van het secretariaat van de UNWTO.

Bijdragen aan instituten

Betreft een verzamelpost van verschillende kleine bijdragen aan diverse instituten, ten behoeve van het programma-onderzoek op het terrein van MKB en ondernemerschap, het kenniscentrum MVO Nederland en de Koning-Willem I prijs.

Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s

Kamers van Koophandel/Ondernemerspleinen

Per 1 januari 2014 is de nieuwe Kamer van Koophandel (zelfstandig bestuursorgaan) formeel van start gegaan. Het transitieproces is in 2014 nog volop gaande en aan de nieuwe organisatie en de nieuwe wettelijke taken wordt in dit jaar nadere invulling gegeven. Zo zijn in de loop van het jaar de Centrale Raad en de regioraden benoemd; deze organen spelen een belangrijke rol bij de programmering van de activiteiten van de nieuwe Kamer van Koophandel. Ook is het digitale ondernemersplein begin 2014 officieel gelanceerd en zijn diverse publieke partijen als het UWV en het CBS als partner toegetreden. Daarnaast zijn de fysieke (regionale) Ondernemerspleinen van start gegaan.

Momenteel wordt gewerkt aan een prestatie dashboard aan de hand waarvan de prestaties van de nieuwe organisatie in de toekomst zullen worden gemeten. Onderdeel hiervan zullen in ieder geval klantwaardering en bereik van de verschillende wettelijke taken zijn. Verwachting is dat dit dashboard vanaf 2015 operationeel zal zijn. Daarmee wordt 2015 het eerste min of meer reguliere jaar voor de Kamer van Koophandel.

Bijdrage aan agentschappen

RVO

Deze middelen zijn grotendeels voor de uitvoering van de garantie-instrumenten, zoals BMKB, Groeifaciliteit, Garantie Ondernemingsfinanciering en de Garantiefaciliteit Scheepsnieuwbouwfinanciering, uitvoering van de IND zelfstandigen- en BBH-regeling. Dit betreft activiteiten als beoordeling van aanvragen, voorlichting over de instrumenten, terugontvangen van kredieten, etc.

Logius

De bijdrage aan Logius bestaat uit een bijdrage aan het programma (Bureau)Forum Standaardisatie en het programma SBR (Standard Business Reporting). Verder is een aantal projecten in afrondende fase, zoals e-factureren.

Industrieel participatiebeleid

Het industrieel participatiebeleid (IP-beleid) is medio 2012 geïntroduceerd als opvolger van het compensatiebeleid. Het doel is om bij een gebrek aan een open en gelijke internationale defensiemarkt de Nederlandse defensie- en veiligheid gerelateerde bedrijven te ondersteunen bij het verkrijgen van een gelijkwaardige positie op de defensiemarkt om zo een bijdrage te leveren aan de overheidstaken op het gebied van veiligheid van Nederland; zowel direct als door deelname aan internationale samenwerking.

Het beleid is erop gericht om bij de aanschaf van defensiematerieel bij buitenlandse bedrijven door het Ministerie van Defensie de Nederlandse industrie en kennisinstellingen zo goed mogelijk te betrekken. De nadruk ligt daarbij op de prioritaire technologiegebieden die zijn geïdentificeerd in de Defensie Industrie Strategie (DIS) die in december 2013 aan de Tweede Kamer is gestuurd.

Het IP-beleid houdt in dat bij aanbestedingen van defensiematerieel per geval wordt bekeken of er industriële participatie zal worden geëist. De basis hiervoor is de DIS waarin de prioritaire technologiegebieden zijn vastgesteld. Indien IP wordt geëist, wordt van de leverancier een voorstel verlangd dat tot doel heeft bij te dragen aan het behoud van de betreffende capaciteiten van Nederlandse bedrijven, zodat deze Nederlandse bedrijven in staat worden gesteld een bijdrage te leveren aan de overheidstaken op het gebied van ten behoeve van het de bescherming van wezenlijke belangen van nationale veiligheid. De inhoud en omvang van de industriële participatie wordt per geval afgesproken. Op basis van de ervaring met het compensatiebeleid uit het verleden wordt verwacht dat de omvang gemiddeld circa 60% van de opdrachtwaarde zal zijn.

De komende periode is in de realisatie van overeenkomsten sprake van een overgangssituatie tussen de afwikkeling van het oude compensatiebeleid en het nieuwe IP-beleid. Bestaande compensatieovereenkomsten worden wel op de oorspronkelijk overeengekomen voorwaarden afgewikkeld.

De gerealiseerde invulling van compensatie zal de komende jaren afnemen. Dit is het gevolg van een aantal ontwikkelingen, waaronder de beperkte investeringen van het Ministerie van Defensie in de voorgaande jaren en de inwerkingtreding van de Aanbestedingswet op Defensie -en Veiligheidsgebied. De streefwaarde zal dus naar beneden moeten worden bijgesteld. Op dit moment is nog onzeker op welk structureel niveau de streefwaarde kan worden gesteld. Voor 2015 is de streefwaarde € 350 mln.

De indicator «gerealiseerde invulling compensatieverplichtingen» geeft het bedrag weer dat door buitenlandse partijen bij Nederlandse bedrijven besteed wordt als invulling van compensatie of IP-afspraken.

Interne begrotingsreserves

Er zijn interne begrotingsreserves voor de BMKB, de regeling Garantie Ondernemingsfinanciering, de Groeifaciliteit en de Garantieregeling Scheepsnieuwbouwfinanciering. De laatste drie regelingen betreffen kostendekkende regelingen, waarvan de te realiseren premie-ontvangsten toereikend zijn voor het afdekken van eventuele verliesdeclaraties. De interne begrotingsreserves dienen om een eventuele mismatch in de tijd van inkomsten en uitgaven op te vangen. In onderstaande tabel zijn de saldi van de begrotingsreserves per 31 december 2013 weergegeven. In 2014 is besloten de reserve van de Garantiefaciliteit Scheepsnieuwbouwfinanciering neerwaarts bij te stellen tot € 10 mln. Het garantieplafond van deze regeling wordt namelijk met € 600 mln verlaagd naar € 400 mln, waardoor een lagere reserve volstaat. De hierdoor ontstane vrijval van € 15 mln wordt toegevoegd aan de begrotingsreserve BMKB (€ 10 mln) en de in te stellen begrotingsreserve voor de Groeifaciliteit (€ 5 mln).

Budgettair belang fiscale maatregelen

14 Een doelmatige en duurzame energievoorziening

Algemene doelstelling

Een internationaal concurrerende energievoorziening die betrouwbaar, veilig en duurzaam is

Om deze doelstelling te bereiken zet EZ financiële instrumenten in zoals subsidies en garanties, maar ook niet-financiële instrumenten zoals het stroomlijnen van de energie- en gaswet om de werking van de energiemarkt te verbeteren, de regeldruk te verminderen en efficiënter toezicht mogelijk te maken.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van EZ is op grond van de Elektriciteitswet en de Gaswet verantwoordelijk voor het energiebeleid. Daarnaast is de Minister van EZ op grond van de Kernenergiewet eerstverantwoordelijk voor nucleaire veiligheid en stralingsbescherming. Hieruit vloeien de volgende verantwoordelijkheden voort:

Financieren

• • Het voeren van het financieel instrumentarium op de beleidsterreinen duurzame energie, energiebesparing en het gebruik van innovatieve energietechnologieën.

(Doen)Uitvoeren

• • Het vergroten van het aandeel duurzame energie (conform afspraken Energieakkoord: 14% in 2020 en 16% in 2023).

• • Het vergroten van het aandeel energiebesparing (conform afspraken Energieakkoord: besparing met gemiddeld 1,5% per jaar en 100 PJ in 2020).

• • Het reguleren van de nucleaire veiligheid (waaronder vergunningverlening) en de beveiliging bij alle nucleaire installaties, de toepassing en het vervoer van radio-actief materiaal en het reguleren van een veilig en toekomstbestendig beheer van radio-actief afval in Nederland.

• • Het reguleren van een adequate bescherming van de samenleving tegen stralingsrisico's bij de toepassing en het vervoer van radio-actieve stoffen en bij de toepassing van radio-actieve bronnen.

• • Het voorbereid zijn op een nucleair of (stralings)incident en bij crises bijdragen aan de uitvoering van de nationale crisisbesluitvorming.

• • Het doen van metingen, berekeningen, monitoring en onderzoek naar straling ter onderbouwing van besluiten van het bevoegd gezag.

• • Het uitoefenen van toezicht op de nucleaire installaties en op alle andere bedrijven waar radio-actievestoffen en ioniserende straling worden toegepast.

• • Het uitoefenen van toezicht op het vervoer van splijtstoffen en radio-actieve materialen.

• • Het zorg dragen voor wet- en regelgeving die de ZBO ANVS realiseert.

Regisseren

• • Het regisseren van de realisatie van grote energie-infrastructuur projecten die onder de rijkscoördinatieregeling vallen; dit betekent als projectminister, samen met de Minister van Infrastructuur en Milieu, verantwoordelijk voor de ruimtelijke inpassing van projecten en voor de coördinatie van benodigde projecten.

• • Het stimuleren van een goed werkende Europese energiemarkt met een adequate infrastructuur.

• • Het creëren van randvoorwaarden waardoor de energievoorziening internationaal kan concurreren en het verdienpotentieel van de energiesector ten volle wordt benut.

• • Het creëren van randvoorwaarden voor een doelmatige en verantwoorde winning van onze bodemschatten.

• • Het stimuleren van de transitie naar een duurzame en betrouwbare energievoorziening.

• • Het bieden van mogelijkheden aan lokale energieprojecten.

• • Het coördineren van het energiebesparingsbeleid via de verschillende vakministers en het stimuleren van energiebesparing in de industrie en energiesectoren.

• • Het stimuleren van de ontwikkeling en gebruik van innovatieve energietechnologieën.

• • Het stimuleren van de verdergaande reductie van CO₂ – uitstoot van energiebedrijven en industrie.

Kengetal HHI en C3

De C3 is het gezamenlijk marktaandeel van de drie grootste leveranciers. De mate van concentratie op de kleinverbruikersmarkt voor elektriciteit en gas vormt een indicatie voor de concurrentie op die markten. Een indicator hiervoor is de Herfindahl-Hirschman Index (HHI). Een markt met een HHI onder de 1.800 punten wordt gezien als een competitieve markt en een markt met een index tussen de 1.800 en 8.000 punten wordt gezien als een geconcentreerde markt.

Toelichting

Het aantal storingsminuten per huishouden per jaar geeft een indicatie van de leveringszekerheid van elektriciteit.

Beleidswijzigingen

• • Voor de vorming van de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS) heeft de ministerraad op 24 januari 2014 besloten dat:

  • – de Minister van EZ zorgt voor de benodigde wet- en regelgeving;

  • – de Minister van I&M zorgt voor de vorming van de (tijdelijke) organisatie en;

  • – de ANVS een ZBO wordt onder verantwoordelijkheid van I&M.

• • Gaswinning Groningen

  In januari 2013 heeft Staatstoezicht op de Mijnen advies uitgebracht over de relatie tussen aardbevingen en gasproductie uit het Groningenveld. De kern van het advies was dat uit recente studies is gebleken dat bij gelijkblijvende productie het aantal aardbevingen toe zal nemen en de sterkte er van ook, zodat de tot nu toe veronderstelde bovengrens van 3.9 Richter niet meer houdbaar is. Naar aanleiding van dit advies heeft de Minister van EZ 11 onderzoeken gelast, om op basis daarvan een onderbouwd besluit te kunnen nemen over de gaswinning in Groningen. Deze onderzoeken zijn in december 2013 afgerond. De uitkomsten van deze onderzoeken hebben de basis gevormd voor het Kabinetsbesluit van 17 januari 2014 over de gaswinning in Groningen (TK, 33 529 nr. 28 en 59).

• • Met de Wind op Zee tender zal in 2015 een start worden gemaakt.

• • Schaliegas. In 2014 is een milieuonderzoek gestart ten behoeve van de structuurvisie schaliegas. Deze structuurvisie schaliegas zal naar verwachting begin 2015 in ontwerp naar de Tweede Kamer worden gestuurd.

• • In het energieakkoord voor duurzame groei is bepaald dat er overheidsmiddelen beschikbaar komen voor een innovatieprogramma voor demonstratieprojecten die gericht zijn op versnelling van commercialisering vanuit de Topsector Energie ten behoeve van de export. Het budget hiervoor loopt op van € 25 mln in 2014 tot structureel € 50 mln vanaf 2017.

Energieakkoord voor duurzame groei

Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Subsidies: Van het totale subsidiebudget is 90% juridisch verplicht. Dit percentage is hoog als gevolg van uitfinanciering van tot en met 2014 aangegane verplichtingen, met name langlopende uitbetalingen op reeds afgegeven beschikkingen in het kader van de MEP/SDE en verplichtingen die in 2011, 2012, 2013 en 2014 zijn aangegaan op de SDE+.

Opdrachten: Van het opdrachtenbudget is 60% juridisch verplicht. Het betreft uitfinanciering van in voorgaande jaren afgegeven beschikkingen, met name in het kader van Joint Implementation, Pallas en kernenergie.

Bijdragen aan agentschappen: Het budget betreft de financiering van de opdracht 2015 aan RVO, DLG, RIVM, Kernfysische Dienst en de NVWA en is 100% juridisch verplicht.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s: Op dit onderdeel is geen sprake van budgetflexibiliteit. Het betreft met name de doorsluis van de COVA-heffing op aardolieproducten, bedoeld voor het dekken van de kosten van het aanhouden van voorraden. Dit is gebaseerd op nationale en internationale wetgeving.

Bijdragen (inter)nationale organisaties: Van het beschikbare budget voor (inter)nationale organisaties is 70% juridisch verplicht. De bijdrage aan ECN betreft een al langlopende gevestigde en op overeenkomsten gebaseerde subsidierelatie ten behoeve van energieonderzoek. Dit betekent dat er op dit onderdeel sprake is van enige budgetflexibiliteit, zij het beperkt op de korte termijn.

Toelichting op de financiële instrumenten

Subsidies

Topsector Energie

De topsector energie richt zich op de verduurzaming van de energievoorziening en de versterking van de toegevoegde waarde van de energiesector voor de Nederlandse economie. De focus ligt daarbij op bio-energie, energiebesparing in industrie en gebouwde omgeving, gas, intelligente netten, wind op zee en zonne-energie. De gezamenlijke onderzoeks- en innovatieagenda van bedrijven en kennisinstellingen, verwoord in de in april 2012 afgesloten innovatiecontracten, waarborgt aansluiting van onderzoek op de behoeften vanuit de markt. De Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI ’s) voeren deze agenda uit. EZ stimuleert en ondersteunt de topsector energie met reguliere innovatiemiddelen en een speciaal voor innovatie afgezonderd deel van de SDE+ middelen.

Het Topteam energie stuurt het onderzoeks- en innovatieportfolio van de TKI's bij aan de hand van een periodieke review daarvan in 2014. De in 2014 gestarte inzet op het thema systeemintegratie, dat zich richt op inpassing van energie uit hernieuwbare bronnen in het energiesysteem, wordt gecontinueerd. Daarbij is er aandacht voor cross-overs tussen elektriciteit, gas en warmte.

Energie-Innovatie (Innovatie Agenda Energie)

Dit betreft de uitfinanciering van een groot aantal specifieke innovatieprogramma’s die in de periode 2008–2011 zijn opgestart met een eenmalige impuls vanuit het Fonds Economische Structuurversterking (FES). De Innovatie Agenda is inmiddels vervangen door de topsector energie.

Compensatie indirecte kosten ETS elektriciteitsgrootgebruikers

Door de introductie van het Europese Emissiehandelssysteem (ETS) wordt de CO₂-prijs door de elektriciteitsproducenten aan de elektriciteitsgrootgebruikers doorberekend. Elektriciteitgrootgebruikers die internationaal concurreren kunnen in veel gevallen die CO₂-kosten (ook wel indirecte kosten genoemd) niet doorberekenen omdat de concurrenten buiten de EU die kosten niet hebben. Naast verstoring van het gelijke speelveld leidt dit tot een CO₂-weglek risico (het verplaatsen van bedrijven met veel directe of indirecte CO₂ uitstoot naar landen waar de uitstoot van CO₂ geen prijs heeft). Voor de compensatie van de indirecte kosten in het kader van het ETS is vanaf 2014 jaarlijks een bedrag beschikbaar van € 77 mln op de EZ begroting.

Green Deal

De Green Deal aanpak is sinds 2011 een onderdeel van het groene groei beleid van het kabinet. Ook in het Energieakkoord zijn de Green Deals als één van de instrumenten genoemd in het streven om tot een volledig duurzame energiehuishouding te komen. De onderwerpen van deze energie deals zijn zeer divers, variërend van energiebesparing tot elektrisch vervoer. Aangezien het initiatieven uit de samenleving zijn, is er op voorhand geen inzicht mogelijk in welk type energiedeals er in 2015 zullen worden afgesloten. De deals hebben veelal een looptijd van drie jaar en zijn volop in uitvoering. Een aantal deals zal eind 2014 worden afgesloten. Sinds 2011 zijn er 52 Green Deals afgesloten op het terrein van energie. Een compleet overzicht van Green Deals is te vinden op: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzame-economie/green-deal.

Milieukwaliteit van de Elektriciteitsproductie (MEP)/ Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE)

Duurzame energieproductie/SDE+

Dit kabinet zet in op een kosteneffectieve uitrol van hernieuwbare energie. Hiervoor is een grote inspanning vereist. De SDE+ beoogt het aandeel duurzame energie in Nederland op een kosten effectieve wijze te vergroten. De SDE+ richt zich op de opties hernieuwbare elektriciteit, groen gas en hernieuwbare warmte en subsidieert het verschil tussen de kostprijs van duurzame energie en fossiele energie, de zogenaamde onrendabele top. De kosteneffectiviteit wordt bereikt door concurrentie tussen verschillende vormen van duurzame energie en door goedkopere projecten voorrang te verlenen bij het verkrijgen van subsidie. De totale uitgaven zijn afhankelijk van de beschikbare projecten en de ontwikkeling van de energieprijs. In de begroting 2015 is vooralsnog uitgegaan van een bedrag van € 3,5 mld aan te gane verplichtingen (exclusief het bedrag voor «wind op zee» dat in 2015 zal worden opengesteld). Dit is een inschatting van het bedrag dat als beschikbaar budget 2015 voor de SDE+ toezegging gepubliceerd zal worden. In het najaar van 2014 zal de Tweede Kamer nader geïnformeerd worden over het precieze bedrag dat voor 2015 beschikbaar is.

Per 1 januari 2015 treedt de gewijzigde algemene maatregel van bestuur (AMvB) SDE+ in werking. Daarin zijn verschillende maatregelen uit het Energieakkoord meegenomen. De AMvB is onder meer aangepast om tenders wind op zee goed te faciliteren en om het bij- en meestoken van biomassa in kolencentrales te faciliteren conform het Energieakkoord.

Afvang en opslag van CO₂

Om op de lange termijn te komen tot een volledig duurzame energievoorziening zal afvang, gebruik en opslag van CO₂ (CCS) onvermijdelijk zijn. CCS kan worden toegepast bij de industrie en ook bij gas- en kolencentrales. De rijksoverheid heeft het initiatief genomen voor een lange termijn visie over CCS, die naar verwachting eind 2014 gereed is. De relevante acties uit deze visie CCS zullen in 2015 in gang worden gezet.

De rijksoverheid heeft reeds eerder toegezegd € 150 mln aan cofinanciering bij te dragen aan het grootschalige CCS demonstratieproject ROAD. Het gaat hierbij om het afvangen van CO₂ bij de nieuwe E.ON kolencentrale op de Maasvlakte die vervolgens 20 km buiten de kust in een leeg gasveld wordt opgeslagen. In de tweede helft van 2014 zal er door de initiatiefnemers een definitief investeringsbesluit worden genomen.

Hoge Flux Reactor (HFR)

De HFR in Petten is eigendom van de Europese Commissie en wordt geëxploiteerd door de Nucleair Research Group (NRG). De exploitatie van de HFR wordt ondersteund door een reeks aanvullende onderzoeksprogramma's. De voor de HFR opgenomen middelen betreffen de Nederlandse bijdrage aan het «aanvullend programma» van het Joint Research Centre van de Europese Commissie, dat in de HFR wordt uitgevoerd. Het voornaamste doel van het aanvullend onderzoeksprogramma 2012–2015 van de HFR, is een constante en betrouwbare neutronenflux voor experimentele doeleinden te leveren.

Elektrisch rijden

Het project Elektrisch Rijden is onderdeel van het Energieakkoord voor duurzame groei. De Transportbrandstoffenmixvisie die in 2014 als onderdeel van dit akkoord ontwikkeld wordt, biedt het kader voor Elektrisch vervoerbeleid. De focus van beleid verschuift verder van uitrol naar vergroten en verzilveren van verdienpotentieel (duurzame groei), vooral door gebruik te maken van bestaande beleids- en ondersteuningsinstrumenten. De verbinding met het energiesysteem wordt versterkt, door meer aandacht voor laadsturing en opslag van momentane overproductie van elektriciteit. Nederland probeert haar positie in de kopgroep van de uitrol van voertuigen en laadinfrastructuur te behouden en zich te blijven profileren als een interessante plek om innovaties te testen en te demonstreren. Dit vereist gunstige randvoorwaarden.

Caribisch Nederland

Het budget is met name bestemd ter ondersteuning van de elektriciteitstarieven op de BES-eilanden (€ 5 mln). Momenteel ligt de Wet drinkwater en elektriciteit BES bij de Raad van State. EZ betaalt al subsidie aan energietarieven op de BES-eilanden. Het wetsvoorstel moet half 2015 in werking treden. De subsidie wordt in principe in 10 jaar afgebouwd naar nul. Het overige deel van het budget is bestemd ter financiering van in het verleden aangegane verplichtingen.

Overige subsidies

Dit betreft de uitfinanciering van verplichtingen van reeds beëindigde subsidieregelingen. Dit betreft met name de uitfinanciering van het Besluit Subsidies Investeringen Kennisinfrastructuur (BSIK), Transitiemanagement en duurzame warmte.

Garanties

Geothermie

Geothermie of aardwarmte betreft het winnen van warmte uit diepe aardlagen. Het potentieel van geothermie is 11 petajoule (PJ) in 2020. Het ontbreken van een (betaalbare) verzekering is momenteel een belangrijk knelpunt voor de toepassing van aardwarmte. De garantieregeling Geothermie heeft als doel het afdekken van het risico dat het boren van putten voor de toepassing van aardwarmte niet succesvol is. De overheid dekt dit risico af door middel van het uitgeven van garanties aan marktpartijen. In 2014 en 2015 zal de garantieregeling opnieuw worden opengesteld. In 2015 zal worden bezien of, afhankelijk van de marktontwikkelingen, openstelling vanaf 2016 nog wenselijk is.

Opdrachten

O&O bodembeheer

Dit betreft opdrachten ten behoeve van de Mijnraad en de Technische commissie bodem beweging (Tcbb) en diverse opdrachten in verband met de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (WABO).

Joint Implementation

CO₂-reductie wordt ingevuld via aankoop van onder andere Joint Implementation (JI)-rechten in het buitenland. De kern van JI is dat landen met reductieverplichtingen deze in andere landen kunnen realiseren. De oorspronkelijke doelstelling voor de vermeden CO₂-uitstoot is 20 Mton, te realiseren over de periode 2008–2012. Over de periode 2008–2011 is inmiddels 17 Mton gerealiseerd en geleverd via JI en gegroende Assigend Amount Units. De oorspronkelijke doelstelling is verlaagd omdat verwacht werd dat ook zonder JI aankopen de Kyoto doelstelling zou worden gehaald. De uiterlijke termijn voor levering van emissierechten gegenereerd tijdens de Kyoto periode is 2015. Uit in het najaar van 2013 gepubliceerde cijfers blijkt dat Nederland haar Kyotodoelstelling heeft gehaald.

Stralingsbescherming en Nucleaire Veiligheid

Bij de beoordeling van nucleaire inrichtingen en bij de toepassing van ioniserende straling, het vervoer en beveiliging van radio-actief materiaal en het beheer en de verwijdering van radio-actief afval heeft veiligheid (i.c. safety en security) de hoogste prioriteit. Ook de beoordeling van de vergunningaanvragen voor de nieuwe onderzoeksreactor Pallas en de onderzoeksreactor Oyster gebeurt op basis van actuele veiligheidseisen en regelgeving. De Nederlandse veiligheidseisen voor nieuwe kernreactoren zijn gebaseerd op de meest recente internationale richtlijnen en worden in 2015 vastgelegd in een ministeriële regeling.

De voorbereiding op eventuele nucleaire ongevallen wordt aangepast, zodat die internationaal beter geharmoniseerd is. Op grond van de Europese richtlijn 2011/70/Euratom is Nederland verplicht een nationaal programma over het beleid voor radio-actief afval en verbruikte splijtstof te maken. Aan dit programma wordt verder gewerkt opdat het in augustus 2015 aan de Europese Commissie kan worden voorgelegd.

Begin 2014 heeft de ministerraad besloten de Minister van EZ het voortouw te geven om de wetgeving voor te bereiden die nodig is om de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS) als zelfstandig bestuursorgaan (ZBO) te vormen. Een wijzigingswetsvoorstel, een -AMvB en een -ministeriële regeling worden in de eerste helft 2015 in procedure gebracht. In dit traject wijzigt de kernenergiewetgeving in beperkte mate. De volledige herziening van de Kernenergiewet geschiedt daarom later.

Op grond van Europese richtlijnen moet elke EU-lidstaat ten minste om de tien jaar een zelfevaluatie uitvoeren en een internationale audit laten uitvoeren van de nationale nucleaire wet- en regelgeving en van de bevoegde regelgevende autoriteit. In november 2014 zal het Internationaal Atoomenergieagentschap deze zelfevaluatie en audit uitvoeren tijdens een «Integrated Regulatory Review Service (IRRS)». Op basis van het self assessment en de aanbevelingen en suggesties van het review team zullen verbeteringen worden doorgevoerd om de ANVS nog beter te laten voldoen aan de geldende internationale eisen. Ook zullen de nieuwe EU-richtlijnen over stralingsbescherming en nucleaire veiligheid worden geïmplementeerd.

Pallas

Het kabinet en de provincie Noord-Holland investeren elk maximaal € 40 mln in het project Pallas met als doel de realisatie van een nieuwe onderzoeksreactor in Petten. Deze bijdrage in de periode 2013–2017 is bedoeld voor het ontwerp, de aanbesteding en de vergunningprocedure van de reactor. Voor de realisatie van de onderzoeksreactor is in 2013 de onafhankelijke Stichting Voorbereiding Pallas-reactor opgericht. In 2015 verwacht de stichting het ontwerp van de onderzoeksreactor aan te besteden, een start te maken met het aanvragen van de nodige vergunningen en de strategie voor het verwerven van de benodigde financiering uit te werken op basis van een geactualiseerde business case. De bouw en exploitatie van de reactor moet volledig privaat met risicodragend kapitaal worden gefinancierd. Daarbij geldt dat de gemaakte kosten voor ontwerp, aanbesteding en vergunningprocedure door de private investeerders moeten worden terugbetaald.

Onderzoek en opdrachten

Dit betreft kleinere onderzoeksopdrachten – veelal met een looptijd van minder dan één jaar – die dienen ter ondersteuning van het energiebeleid en die veelal gericht zijn op beantwoording van één specifieke vraag (al dan niet op verzoek van de Tweede Kamer).

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

Doorsluis Centraal Orgaan Voorraadvorming Aardolieproducten (COVA) heffing

TNO Adviesgroep Economische Zaken

Dit betreft een bijdrage aan TNO voor de adviestaak voortvloeiend uit de Mijnbouwwet en Mijnbouwregeling. De adviserende taak ligt op het vlak van het opsporen en winnen van delfstoffen (olie, gas en steenzout) en aardwarmte en het opslaan van stoffen in de (diepe) ondergrond van Nederland.

Bijdragen aan mede-overheden

Uitkoopregeling

Woningen die direct onder de hoogspanningslijnen staan van 220 en 380 kV verbindingen en 110 en 150 kV buiten de bevolkingskernen, komen in aanmerking voor uitkoop. Het Rijk stelt vanaf 2017 geld beschikbaar voor een vrijwillige uitkoopregeling onder de voorwaarde dat de betrokken gemeenten besluiten tot het verwijderen van de woonfunctie. De regeling heeft een looptijd van vijf jaar (TK, 31 574, nr. 29).

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

Energie Onderzoekcentrum Nederland (ECN)/Nuclear Research Group (NRG)

Diverse instituten

Nederland participeert in een aantal internationale organisaties of programma’s, die zich bezig houden met voorzieningszekerheid. Het gaat dan om het International Energy Agency (IEA), het Energy Charter Treaty (ECT), het International Energy Forum, het Gas Exporting Countries Forum en het Nederlands Polair Programma. Daarnaast is Nederland samen met het Ministerie van Buitenlandse Zaken en een aantal bedrijven partner in het Clingendael International Energy Programme (CIEP).

Nederland heeft aangeboden begin 2015 in Den Haag een ad hoc high level Energiehandvestconferentie te organiseren met het doel om daar een hernieuwde Energiehandvestverklaring vast te stellen. In april 2014 zijn, buiten de ondertekenaars van het Energiehandvest uit «91, meer dan 20 nieuwe landen tot de onderhandelingen over deze politieke verklaring toegetreden.

Toelichting op de ontvangsten

COVA

Betreft ontvangsten uit hoofde van de voorraadheffing COVA, zoals toegelicht bij de uitgavenpost «Doorsluis COVA heffing».

SDE+

De uitgaven van de SDE + subsidie worden gefinancierd via een opslag op de energierekening. Deze opslag is in 2013 ingevoerd

Aardgasbaten

De raming van de aardgasbaten voor 2014 en verder is gebaseerd op het meest recente scenario van het CPB uit de concept-Macro Economische Verkenning (concept-MEV). De volgende variabelen zijn hierbij relevant:

• 1 t/m 4 In het kader van voorzieningszekerheid is het van belang dat het aardgas dat zich bevindt in de Nederlandse kleine velden ook wordt gewonnen. Dit omvat zowel het produceren van reeds ontdekte velden (kengetal 1,3 en 4) als het exploreren van nieuwe velden (kengetal 2). EZ stelt de randvoorwaarden middels een concurrerend mijnbouwklimaat, marktpartijen nemen de productie en exploratie voor hun rekening. Kengetal 1 geeft de totale hoeveelheid gewonnen gas uit kleine velden (onshore en offshore). Kengetal 4 geeft de totale aardgasproductie in Nederland weer, dus aardgas gewonnen uit kleine velden en het Groningerveld.

• 5 t/m 7 De bepalende factoren voor de geraamde aardgasbaten zijn de aardgasprijs en het volume van de verkopen. De aardgasprijs is gerelateerd aan enerzijds de prijs van olie in dollars in combinatie met de euro/dollar-koers en anderzijds aan de prijs van gas die onafhankelijk van de olieprijs op de markt tot stand komt op onder andere gasbeurzen.

Interne begrotingsreserves

De interne begrotingsreserve voor duurzame energie is bestemd voor onbesteed gebleven middelen als gevolg van vertraging bij projecten waaraan reeds subsidie is toegekend en reeds verplichte projecten die niet tot uitvoering komen en door andere projecten moeten worden vervangen met het oog op het bereiken van de doelstelling. Via de reserve blijven de middelen beschikbaar tot het moment dat ze alsnog zullen worden uitbetaald. In 2013 is € 225 mln in de reserve gestort, waarvan € 59 mln afkomstig is uit de opslag duurzame energie.

De interne begrotingsreserve voor de garantieregeling Geothermie is bedoeld om het budget voor deze regeling meerjarig in te kunnen zetten en een eventuele mismatch in de tijd tussen inkomsten en uitgaven op te vangen. Om gebruik te kunnen maken van de garantieregeling Geothermie betalen marktpartijen een premie aan de uitvoerder van de regeling (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland) die wordt gestort in de interne begrotingsreserve.

Budgettair belang fiscale maatregelen

Met de energie-investeringsaftrek (EIA) stimuleert EZ investeringen in energiebesparing in of bij bedrijfsgebouwen, processen en transportmiddelen, duurzame energie en energie-advies. Deze investeringen zijn deels aftrekbaar van de fiscale winst. Ten opzichte van het historisch verbruik of het gemiddeld gangbare energiegebruik bij nieuwbouw moeten investeringen in energiebesparing per jaar per geïnvesteerde euro een bepaalde hoeveelheid energie besparen. Alleen de nieuwste typen bedrijfsmiddelen komen hierdoor in aanmerking. De EIA stimuleert zo de marktintroductie van een nieuwe generatie efficiënte bedrijfsmiddelen. Om meer middelen beschikbaar te houden voor investeringen in energiebesparing en energie-efficiëntieverbetering in het bedrijfsleven, is in het Energieakkoord voor duurzame groei opgenomen dat de EIA-regeling zoveel mogelijk wordt gericht op investeringen in energiebesparing. Vanaf 2014 komen projecten die een SDE+ subsidie krijgen niet meer in aanmerking voor de EIA. Vanaf 2014 zijn in de SDE+-regeling iets hogere basisbedragen vastgesteld, omdat het voordeel van de EIA niet meer wordt meegerekend.

16 Concurrerende, duurzame, veilige agro-, visserij- en voedselketens

Algemene doelstelling

EZ streeft naar internationaal toonaangevende, concurrerende, sociaal verantwoorde, veilige en dier- en milieuvriendelijke agro-, visserij- en voedselketens.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van EZ is verantwoordelijk voor:

Stimuleren

• • Het versterken van de positie van de Nederlandse agrarische en visserijketen en het stimuleren van groene economische groei via energie- en klimaatbeleid voor de landbouw.

• • Het stimuleren van een adequate en duurzame voedselvoorziening/voedselzekerheid en voedselkwaliteit op Europees en mondiaal niveau evenals het bijdragen aan het Europese en internationale landbouw- en visserijbeleid.

Regisseren

• • Het borgen van voedselveiligheid. Producenten en partijen uit de voedselketen zijn primair verantwoordelijk voor hun producten en productiewijze. Zij opereren op basis van normen en kaders die de overheid stelt en die goeddeels hun grondslag vinden in internationale, vooral Europese regelgeving. De Minister van VWS is verantwoordelijk voor wetgeving voor voedselveiligheid, met uitzondering van wetgeving voor het slachten van dieren en het keuren en uitsnijden van vlees, waar de Minister van EZ verantwoordelijk voor is.

• • Het zeker stellen van goede gewasbescherming, evenals het borgen van plant- en diergezondheid en dierenwelzijn.

(Doen) uitvoeren

• • Het doen uitvoeren van een effectief mestbeleid ter realisatie van de doelstellingen uit de Europese Nitraatrichtlijn (91/676/EEG).

• • Het doen uitvoeren van adequaat veterinair en fytosanitair beleid.

• • De controle op en handhaving van de regels voor de veiligheid van voedsel in de primaire productie en slachterijfase.

• • Het handhaven van de regelgeving op gebied van dier- en plantgezondheid en dierenwelzijn.Het doen uitvoeren van kennisontwikkeling en financieren van innovatie ten behoeve van het groene domein.

• • Het doen uitvoeren van een gemeenschappelijk landbouw- en visserijbeleid.

  Bij het verder vormgeven van het Europees Landbouwbeleid voor de periode 2014–2020 heeft de Minister de rol om de Nederlandse inbreng goed tot zijn recht te laten komen. In de Beleidsagenda en bijlage Europese geldstromen wordt hier nader op ingegaan.

Beleidswijzigingen

Op de volgende speerpunten en beleidswijzigingen wordt ingezet in 2015:

• • Gevolgen opheffen Publiekrechtelijke Bedrijfsorganisaties (PBO’s) en samenvoegen keuringsinstellingen alsmede de consequenties hiervan in 2015. Uitvoering van taken op het gebied van diergezondheid en voedselveiligheid die in 2014 zijn overgenomen van de voormalige PBO’s. In dit verband wordt per 1-1-2015 de sectorbijdrage aan het Diergezondheidsfonds (DGF) door EZ geïnd op grond van de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren (Gwwd).

• • De implementatie en nationale uitvoering van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) en Gemeenschappelijk Visserijbeleid (GVB) (TK 2013–2014, 28 625, nr. 194 en 32 201, nrs. 71 en 72).

• • In samenwerking met de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking wordt gewerkt aan een actualisering van het gezamenlijke voedselzekerheidsbeleid. De beleidsbrief hierover zal naar verwachting in het najaar van 2014 aan de Tweede Kamer worden aangeboden.

• • Wijziging van de Meststoffenwet per 1 januari 2015 voor implementatie van een stelsel voor verantwoorde groei van de melkveehouderij. Bedrijven met melkvee mogen de melkproductie uitbreiden, mits de groei van de mestproductie die hiervan het gevolg is gecompenseerd wordt met grond of volledig buiten de Nederlandse mestmarkt wordt afgezet. Het nieuwe stelsel vervangt de Europese melkquotering die per 1 april 2015 komt te vervallen.

• • Naar aanleiding van het onderzoek naar de risico’s in de vleesketen van de Onderzoeksraad voor Veiligheid zal keuring en toezicht door de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) en de aanpak van fraude opnieuw worden bezien (TK 2013–2014, 26 991, nr. 418).

• • De uitvoering van de beleidsbrief dierenwelzijn van 4 oktober 2013 (TK 2013–2014, 28 286, nr. 651) die ziet op de verbetering van dierenwelzijn, onder andere door inzet op vermindering van ingrepen, stimuleren van een maatschappelijk geaccepteerde fokkerij en het tegengaan van impulsaankopen.

• • De inrichting van een vergunningenstelsel voor dierproeven, inclusief de inrichting van de ZBO Centrale Commissie Dierproeven en het Nationaal Comité ter bescherming van dieren die worden gebruikt voor wetenschappelijke doeleinden.

• • In overleg met betrokken partijen wordt de uitvoering van de visie tuinbouw opgepakt. Doel hiervan is te komen tot samenwerkende tuinbouwketens die nationaal en internationaal toonaangevend zijn in concurrentiekracht en duurzaamheid (zie Beleidsagenda).

• • In 2014 is het IBO Agro afgerond. De kabinetsreactie op de resultaten hiervan zullen voor de begrotingsbehandeling 2015 naar de Tweede Kamer worden gestuurd.

Beleidsinformatie

Toelichting

• 1. De maatschappelijke appreciatiescore is een rapportcijfer voor de waardering van de Nederlandse samenleving voor de agrarische- en visserijsector, productiewijzen en de verwerking van agrofood en visproducten. Basis is periodiek door TNS/NIPO uitgevoerd onderzoek.

• 2. De NVWA meet op een schaal van 1–5 het vertrouwen van de consument in de veiligheid van voedsel. In 2012 is besloten de meting voortaan tweejaarlijks uit te voeren. Eind 2013 heeft er een meting plaatsgevonden. Als gevolg op de paardenvlees- en eierenfraude en enkele voedselincidenten in 2013, is de ambitie het licht gedaalde vertrouwen weer terug te brengen op de waarde van 2011.

• 3. De agrarische handel is van groot belang voor het positieve resultaat van het totale Nederlandse handelsoverschot. Het agrarisch handelsoverschot wordt vooral gerealiseerd door sierteeltproducten, vlees, zuivel, veevoeders, tabak en cacao.

Budgettaire gevolgen van beleid