Algemene doelstelling
Het scheppen van voorwaarden voor een aardbevingsbestendig en kansrijk Groningen.
Om deze doelstelling te bereiken zorgt de Nationaal Coördinator Groningen in dialoog met alle maatschappelijke en bestuurlijke stakeholders voor een planmatige en daadkrachtige regie en sturing op een duurzame versterking en vernieuwing van het aardbevingsgebied, opdat deze regio weer veilig wordt en sterker dan ooit een nieuwe balans vindt tussen gaswinning en een versterkte gebiedsidentiteit en gebiedskwaliteit met nieuwe economische kansen en een leefbare en aantrekkelijke woon-, werk en leefomgeving.
Rol en verantwoordelijkheid
De Minister van EZ is op grond van de Mijnbouwwet verantwoordelijk voor de gaswinning. De gaswinning in Groningen grijpt diep in op het dagelijkse leven van inwoners in het gebied, met name in het gebied waar zich frequent aardbevingen voordoen. Voor het kabinet staat de veiligheid van inwoners voorop. Naast een beperking van de gaswinning, is gekozen voor een brede flankerende aanpak die zich richt op de veiligheid (schadeherstel), het (preventief) versterken van woningen en gebouwen en het gelijktijdig investeren in de leefbaarheid, economie en duurzaamheid. De opgave in Groningen is een nationale opgave van de NAM, regio en Rijk, waarbij wordt gezocht hoe Rijksopgaven en Rijksambities verbonden kunnen worden aan regionale opgaven en regionale ambities.
De gezamenlijke opgave heeft als eerste geresulteerd in het bestuursakkoord «Vertrouwen op herstel en herstel van vertrouwen» (TK, 33 529, nr. 28) en in de aanvulling daarop (TK, 33529, nr. 96, TK, 33 529, nr. 98). De afspraken in deze bestuursakkoorden zien mede op de intensivering, verbreding en versnelling van de inzet van betrokken overheden door middel van publieke regie in de vorm van een Nationaal Coördinator Groningen (NCG).
De NCG valt conform het Instellingsbesluit onder de verantwoordelijkheid van de Minister van EZ als coördinerend Minister (Staatscourant, nr. 12511). De NCG is belast met het bevorderen van de uitvoering van het meerjarenprogramma aardbevingsbestendig en kansrijk Groningen (bijlage bij TK, 33 529, nr. 212). De NCG voert de volgende taken uit:
Stimuleren
-
• Het in samenhang bevorderen van de leefbaarheid, duurzaamheid en de economie van het aardbevingsgebied.
-
• Het bevorderen van maatschappelijk, politiek en bestuurlijk draagvlak voor het meerjarenprogramma en van maatschappelijke participatie in de uitvoering daarvan en het bijdragen aan herstel van vertrouwen.
-
• Het bevorderen van de instelling van een bedrijvenloket en een steunpunt voor burgers.
Financieren
-
• Het financieel bijdragen aan de verduurzaming bij het herstel van woningen in de provincie Groningen.
-
• Inzet specifiek instrumentarium voor de woningmarkt, waaronder een regeling voor achterstallig onderhoud en de opzet van een woonbedrijf.
-
• Compensatie van extra kosten voor gemeenten en provincie.
(Doen) uitvoeren
-
• Het bijdragen aan de uitvoering van het meerjarenprogramma.
-
• Het behandelen van de complexe schademeldingen, door met alle betrokkenen te zoeken naar een oplossing en te komen met een bemiddelingsvoorstel.
-
• Het inrichten van een breed instrumentarium ter bevordering van schadeafhandeling en de preventieve versterking van gebouwen, alsmede op de thema’s vergroten van leefbaarheid en de verbetering van de woningmarkt.
Regisseren
-
• Het coördineren en faciliteren van de uitvoering van het meerjarenprogramma.
-
• Het monitoren van de afhandeling van reguliere schadegevallen door het Centrum Veilig Wonen (CVW).
-
• Het voeren van programmaregie bij de versterking van gebouwen in het aardbevingsgebied.
Beleidswijzigingen
Meerjarenprogramma Nationaal Coördinator Groningen
Voor de aanpak van de aardbevingsproblematiek als gevolg van de gaswinning in de provincie Groningen is een meerjarenprogramma opgezet dat tot doel heeft te voorzien in een duurzame versterking van de leefbaarheid en het economisch perspectief in de provincie Groningen. Voor dit doel wordt in 2016 totaal € 244,2 mln uit de gasbaten beschikbaar gesteld voor uitvoering van het meerjarenprogramma in de jaren 2016 tot en met 2024. Deze € 244,2 mln aan uitgaven worden als niet-relevant voor het uitgavenkader beschouwd. Het begrotingsartikel voor het meerjarenprogramma NCG kent een 100% eindejaarsmarge voor de uitgaven die vanuit de aardgasbaten worden gefinancierd. Dit houdt in dat budget dat in een bepaald jaar niet wordt benut, meegenomen kan worden naar volgende jaren en derhalve beschikbaar blijft voor de uitvoering van het meerjarenprogramma. Op deze wijze houdt het kabinet rekening met de complexe en deels onvoorspelbare opgave waar de NCG voor staat en wordt de benodigde flexibiliteit geboden zodat het budget optimaal kan worden aangewend. De 100% eindejaarsmarge geldt niet voor de middelen die in onderstaande budgettaire tabel onder «Verduurzamingsopgave overig» (totaal € 40 mln in de jaren 2016–2020) en onder «Scholenprogramma» (de door OCW voor het Scholenprogramma beschikbaar gestelde € 3 mln per jaar vanaf 2017) worden vermeld.
Budgettaire gevolgen van beleid
| 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| VERPLICHTINGEN | 116.566 | 77.600 | 22.400 | 21.600 | 19.900 | 14.900 | |
| UITGAVEN | 116.566 | 77.600 | 22.400 | 21.600 | 19.900 | 14.900 | |
| Waarvan juridisch verplicht (percentage) | 0% | ||||||
| Subsidies | 102.500 | 64.000 | 8.800 | 8.700 | 7.000 | 3.000 | |
| Verduurzamingsopgave uit aardgasbaten | 75.000 | 50.000 | |||||
| Verduurzamingsopgave overig (kader relevante uitgaven)1 | 18.500 | 6.000 | 5.800 | 5.700 | 4.000 | ||
| Instrumentarium woningmarkt | 9.000 | 5.000 | |||||
| Scholenprogramma (kader relevante uitgaven) | 3.000 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | ||
| Opdrachten | 13.996 | 13.600 | 13.600 | 12.900 | 12.900 | 11.900 | |
| Onderzoek en compensatie gemeenten en provincie | 6.096 | 7.000 | 7.000 | 7.000 | 7.000 | 6.000 | |
| Werkbudget | 7.900 | 6.600 | 6.600 | 5.900 | 5.900 | 5.900 | |
| Bijdragen aan agentschappen | 70 | ||||||
| Rijksdienst voor Ondernemend Nederland | 70 |
Toelichting op de financiële instrumenten
Subsidies
Verduurzamingsopgave
NCG heeft € 165 mln beschikbaar voor de combinatie van verduurzaming bij versterkingen herstel van schade. Hiervan zal € 23,5 mln aangewend worden voor het Scholenprogramma.
De inschatting is dat het budget voldoende ruimte biedt om invulling te geven aan de wens van de Kamer om tot een combinatie te komen van verduurzaming en versterking van gebouwen alsmede het bieden van compensatie voor de overlast van schade. De NCG zal in de loop van 2016 samen met de regio de specifieke wijze waarop het budget wordt ingezet uitwerken.
Instrumentarium woningmarkt
De NCG heeft € 4 mln beschikbaar voor een regeling voor achterstallig onderhoud. In 2016 wordt gestart met een pilot fonds woningonderhoud en aardbevingen. Daarnaast heeft de NCG € 10 mln beschikbaar voor de opzet van een woonbedrijf.
Scholenprogramma
Het scholenprogramma richt zich op het versterken en nieuwbouw van scholen in de provincie Groningen. Hiervoor wordt € 50 mln beschikbaar gesteld van de begroting van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) in een structurele bijdrage van € 3 mln per jaar, ingaande 2017. Zoals uiteengezet in de brief van de Minister van EZ van 6 juni jl. (TK, 33 529, nr. 256), wordt naast de € 50 mln ook € 23,5 mln bijgedragen aan het Scholenprogramma uit de € 165 mln NCG-middelen gereserveerd voor de Verduurzamingsopgave. Voorts dragen zowel de NAM (€ 172,5 mln) als de negen betrokken gemeenten (€ 44,5 mln) bij.
Opdrachten
Onderzoek en compensatie gemeenten en provincie
De NCG heeft de komende jaren in totaal € 30 mln beschikbaar voor onderzoek. Het voor 2017 beschikbare budget wordt vooral ingezet voor het kennisprogramma bovengronds, het epi kenniscentrum, een public review en het onderzoek Groningsperspectief.
Daarnaast is in totaal € 20 mln gereserveerd voor de compensatie van de door gemeenten en provincie Groningen extra benodigde inzet. Het voor 2017 beschikbare budget van € 4 mln wordt ingezet voor de uitvoering van het meerjarenprogramma en de versterkingsactiviteiten die worden verricht binnen de gebiedsgerichte aanpak. Dit betreft onder andere de aan de versterkingsopgave gerelateerde taken ten aanzien van vergunningverlening, toezicht en handhaving, monumenten, openbare ruimte en ruimtelijke kwaliteit.
Werkbudget
Het werkbudget NCG, inclusief aanvullend budget voor onder andere de gebiedsgerichte aanpak voor preventieve versterking van gebouwen en voor bekostiging van de per 1 mei 2016 ingestelde arbiters voor schadeafhandeling, bedraagt in totaal € 55 mln.
Bijdragen aan agentschappen
Bijdrage aan Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
Het uitvoeringsbudget voor RVO.nl is in 2016 ingezet voor een klantcontactpunt voor het beantwoorden van vragen van bewoners en bedrijven.
Overzicht financiële middelen
De aansluitende tabel geeft het totaaloverzicht van het budget waar NCG over kan beschikken voor de uitvoering van het meerjarenplan. Naast dit totaalbudget van € 334,1 mln, is er op artikel 40 van de EZ-begroting een meerjarig budget geraamd van € 96 mln voor de apparaatsuitgaven van de organisatie NCG (personeel en materieel). Voor 2017 is € 12,4 mln aan apparaatsuitgaven geraamd.
Daarnaast zal de NAM zal de komende jaren een bijdrage leveren aan specifieke programma’s van de NCG, waarbij voor 2016 is afgesproken dat de NAM hier € 7 mln voor reserveert.
Voor zover noodzakelijk is er op artikel 5 onder het kopje werkbudget NCG nog aanvullend budget beschikbaar voor personeel en materieel. Per jaar zal worden bekeken of dit aanvullend budget noodzakelijk is.
Specificatie budget NCG
| Totaal | 2016 | 2017 | na 2017 | |
|---|---|---|---|---|
| Verduurzaming en waardevermeerdering1 | 141,5 | 87,7 | 50,1 | 3,7 |
| Scholenprogramma1 | 73,5 | 5,9 | 8,9 | 58,7 |
| Instrumentarium woningmarkt | 14,0 | 9,0 | 5,0 | 0,0 |
| – regeling achterstallig onderhoud | 4,0 | |||
| – opzet woonbedrijf | 10,0 | |||
| Bovengronds onderzoek | 29,1 | 2,1 | 3,0 | 24,0 |
| Compensatie gemeenten en provincie | 20,0 | 4,0 | 4,0 | 12,0 |
| Werkbudget NCG + aanvullend apparaatsbudget | 55,0 | 7,9 | 6,6 | 40,5 |
| Overige uitvoering (RVO.nl) | 0,1 | 0,1 | ||
| Budget NCG op artikel 5 | 333,2 | 116,6 | 77,6 | 139,0 |
| Overgeboekt van artikel 5 naar IenM t.b.v. Deltares | 0,9 | 0,9 | ||
| Budget NCG op artikel 40 | 96,0 | 12,0 | 12,0 | 72,0 |
De verdeling van de € 334,1 mln aan budget over de jaren is afhankelijk van de nadere invulling van het meerjarenprogramma en de daaromtrent met betrokken partijen te maken afspraken. Omdat er in totaal voor € 244,2 mln (het deel gefinancierd uit de gasbaten) van de € 334,1 mln een 100% eindejaarsmarge bestaat, is geborgd dat de voor enig jaar geraamde uitgavenbedragen behouden blijven voor het meerjarenprogramma.
Los van deze budgetten op de artikelen 5 en 40 die beheerd worden door NCG, is op artikel 4 van de EZ-begroting budget geraamd voor Bodembeheer en op artikel 40 budget voor de organisatie Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). Deze budgetten maken geen onderdeel uit van het meerjarenprogramma NCG. Hieruit worden wel activiteiten betaald die bijdragen aan de doelstelling van dit programma, zoals seismologisch onderzoek en de advisering door SodM inzake de consequenties van de gaswinning.
Naast de middelen die vanuit het Rijk beschikbaar zijn voor het meerjarenprogramma NCG is er vanuit het bestuursakkoord en het aanvullende bestuursakkoord totaal € 1,2 mld geraamd voor de verschillende maatregelen in Groningen (TK, 33 529, nr. 28 en TK, 33 529, nr. 96). Dit bestaat uit de volgende middelen:
-
• De NAM heeft € 600 mln begroot voor bouwkundig versterken, waarvan per 1 juli 2016 € 258 mln is gerealiseerd.
-
• Voor schadeclaims is in totaal € 250 mln begroot, waarvan per 1 juli 2016 is € 494 mln gerealiseerd.
-
• € 285 mln is begroot voor het overige instrumentarium NAM (de waardevermeerderingsregeling, waardevermindering, nieuwbouw, leefbaarheid en economisch perspectief (Economic Board). Hiervoor is € 189 mln aan uitgaven gedaan tot en met 1 juli 2016.
Het aandeel van de NAM daarin bedraagt totaal afgerond € 1,1 mld. De Provincie Groningen draagt € 32,5 mln bij aan het bestuursakkoord voor de Economic Board. De Economic Board heeft als doel de economie van Noordoost-Groningen te versterken.
Voor specifieke programma’s maakt de NCG afspraken met betrokken partijen, zoals in het kader van het Scholenprogramma (zie brief van 6 juni jl. TK, 33 529, nr. 256). Los van de rijksbijdrage van € 73,5 mln, dragen de NAM (€ 172,5 mln) en gemeenten (€ 44,5 mln) daaraan bij.
Voor de financiële middelen die niet via de Rijksbegroting lopen, kan de Minister van Economische Zaken geen verantwoording afleggen. Met de NAM is in het Bestuursakkoord afgesproken welk budget beschikbaar is en waaraan dit wordt besteed. Met de provincie Groningen is in het bestuursakkoord ook de hoogte van de bijdrage en de besteding hiervan afgesproken. Om de Tweede Kamer zo goed mogelijk te informeren, zal NCG met betrokken partijen afspraken maken om op enkele momenten in het jaar de Tweede Kamer te kunnen rapporteren over de realisatie van de uitgaven van de NAM en de provincie Groningen in het kader van het bestuursakkoord. Dit financiële overzicht zal onderdeel uitmaken van de kwartaalrapportages van de NCG.