Via het BES-fonds wordt bewerkstelligd dat de Openbare Lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba middelen krijgen toebedeeld om de tussen het Rijk en de eilanden overeengekomen taakverdeling van de eilanden naar behoren uit te voeren.

De Openbare Lichamen mogen zelf bepalen welke taken en activiteiten zij bekostigen uit de algemene middelen van de vrije uitkering. Dit uitgangspunt laat onverlet dat de openbare lichamen bepaalde wettelijke taken en activiteiten dienen uit te voeren waarbij zij voor de bekostiging mede op de algemene middelen zijn aangewezen.

De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor:

Financieren

De minister is verantwoordelijk voor de bestuurlijke en financiële verhouding met de eilanden en in die hoedanigheid financiert de minister het BES-fonds.

In 2024 is via de Voorjaarsnota € 18,1 mln. (waarvan € 13,6 mln. structureel) aan het BES-fonds toegevoegd. Het overgrote deel daarvan (€ 8,6 mln.) is naar aanleiding van het onderzoek van Ideeversa naar de eilandelijke taken en middelen Caribisch Nederland. Uit dit onderzoek kwam naar voren dat de taken en middelen uit de vrije uitkering niet in evenwicht zijn en de eilanden niet in staat worden gesteld om hun taken structureel adequaat uit te voeren. De middelen zijn conform het advies van Ideeversa aan de vrije uitkeringen van de openbare lichamen toegevoegd. Daarnaast is structureel € 5 mln. aan het BES-fonds toegevoegd in verband met de gevolgen van de verhoging van het wettelijk minimumloon (WML) en om de loongebouwen van de openbare lichamen met dat van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) gelijk te kunnen trekken.

Tot slot is met ingang van 2024 de indexatiesystematiek van het BES-fonds gewijzigd. Vanaf 2024 wordt het BES-fonds – net zoals het Gemeentefonds en Provinciefonds – via de nieuwe BBP-systematiek geïndexeerd. Voor 2024 en 2025 bedraagt de indexatie respectievelijk € 4,5 mln. en € 2 mln. Uitgangspunt is dat het BES-fonds meerjarig de ontwikkeling van het nominaal bruto binnenlands product (bbp) volgt. De indexatie bestaat uit een volumedeel en een prijsdeel. De volumeontwikkeling wordt gebaseerd op een 8-jaars historisch gemiddelde van de ontwikkeling van het bbp, waardoor er minder schommelingen zijn in de indexatie. De indexatie voor inflatie volgt de prijs bbp van het lopende jaar, waardoor het BES-fonds reëel ‘op niveau’ blijft. Verder kunnen de openbare lichamen met de introductie van deze systematiek makkelijker een meerjarige begroting opstellen.

Geschatte budgetflexibiliteit

Het BES-fonds kent geen budgetflexibiliteit. De openbare lichamen ontvangen middelen voor de aan hen toebedeelde en wettelijke taken.

Bijdrage aan medeoverheden

Vrije uitkering

De middelen, die de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba uit de vrije uitkering ontvangen, zijn vrij besteedbaar. Op de vrije uitkering wordt een aantal bedragen ingehouden. Het betreft aflossingslasten voor eerder afgesloten renteloze leningen die het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft verstrekt ter bekostiging van achterstanden op Sint Eustatius en Bonaire in de onderwijshuisvesting en de lening van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat voor de weginfrastructuur op Saba. Een overzicht van de verstrekte renteloze leningen aan de openbare lichamen treft u aan in bijlage 9 van deze begroting.

Ontvangsten

Artikel 88, derde lid van de Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (FinBES) regelt dat bij (begrotings-)wet voor ieder uitkeringsjaar middelen van het Rijk worden afgezonderd ten behoeve van het BES-fonds. De uitgaven en de afgezonderde inkomsten over ieder uitkeringsjaar zijn aan elkaar gelijk. Gelet hierop is ten behoeve van de dekking van de uitgaven ten laste van het BES-fonds een post ontvangsten geraamd.