Toegenomen voedselzekerheid; verbeterd waterbeheer, drinkwater, sanitaire voorzieningen en voorlichting over hygiëne; toegenomen weerbaarheid tegen klimaatverandering en tegengaan van klimaatverandering; duurzaam gebruik natuurlijke hulpbronnen.

Om deze doelstelling te realiseren, werkt de minister voor BHO nauw samen met de minister en de staatssecretaris van Klimaat en Groene Groei, de minister en de staatssecretaris van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, de minister van Financiën en de minister en de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat.

De minister is verantwoordelijk voor:

Over de uitkomsten van COP28 is uw Kamer TK bij brief van 2 februari 2024 geïnformeerd (Kamerstuk 31 793, nr. 256). Voor de BHO-begroting is relevant dat er een mondiaal raamwerk voor klimaatadaptatie tot stand is gekomen: het UAE Framework for Global Climate Resilience. Financiering speelde een belangrijke rol tijdens deze top, zonder dat daarbij vooruit werd gelopen op het nieuwe langetermijn financieringsdoel (the Collective Quantified Goal, NCQG), waarover tijdens de COP29 (half november 2024) dient te worden besloten. Er was tijdens de top veel aandacht voor adaptatiefinanciering en de steeds groter wordende adaptatiefinancieringskloof met de oproep dit mee te nemen in de onderhandelingen over het nieuwe lange termijn klimaatfinancieringsdoel.

Vanaf 30 december 2024 geldt de EU verordening ontbossingsvrije producten (EUDR). Het importverbod in de verordening helpt om ontbossing te stoppen. Tegelijkertijd moeten we voorkomen dat (landen met) kwetsbare groepen, met name kleine producenten, van de toeleveringsketen worden uitgesloten en verder in armoede vervallen en doorgaan met ontbossen. Ook is het nodig dat andere grote consumentenmarkten dan de EU stappen zetten om te voorkomen dat ontbossing slechts verschuift naar deze markten en er een gelijk speelveld voor bedrijven is. Daarom zetten we in op intensivering van de internationale samenwerking, stimulering van andere consumentenmarkten en de ontwikkeling van partnerschappen met productielanden ter bevordering van duurzaam landgebruik en ontbossingsvrije productie.

Budgetflexibiliteit

Voor het thema voedselzekerheid (artikel 2.1) zijn de geplande uitgaven voor het grootste deel juridisch verplicht en voor een deel bestuurlijk verplicht (IFAD-13 middelenaanvulling) en beleidsmatig gereserveerd. Onder het instrument subsidies zijn o.a. verplicht de programma’s met SNV, IFDC, GAIN, CARE en programma’s die door RVO worden uitgevoerd alsmede activiteiten die door de ambassades worden uitgevoerd. Onder het instrument bijdragen zijn o.a. verplicht de programma’s met IFAD, de Wereldbank, CABI, SUN, UNICEF, AfDB en de CGIAR, alsmede programma’s waarvoor de ambassades middelen gedelegeerd hebben gekregen. Het beleidsmatig gereserveerde percentage van het budget is bestemd voor bijdragen aan activiteiten gericht op verbeterde voeding en het versterken van duurzame voedselproductiesystemen, inclusief bodemvruchtbaarheid en de weerbaarheid voor klimaatverandering in deze sector.

Voor het thema water (artikel 2.2) zijn de in 2025 geplande uitgaven voor het grootste deel juridisch verplicht. Onder het instrument subsidies zijn o.a. verplicht de programma’s met IHE Delft, Vitens Evides International, de Unie van Waterschappen, Aqua4All, stichting WASTE en programma’s die door RVO worden uitgevoerd alsmede activiteiten die door de ambassades worden uitgevoerd. Onder het instrument bijdragen zijn o.a. verplicht de programma’s met de Wereldbank, FAO, UNICEF en UNOPS, alsmede programma’s waarvoor de ambassades middelen gedelegeerd hebben gekregen.

De in 2025 geplande uitgaven voor klimaat (artikel 2.3) zijn voor het merendeel juridisch of bestuurlijk verplicht en voor een beperkt deel beleidsmatig gereserveerd. Onder het instrument subsidies zijn dit o.a. bijdragen aan Water at the Heart of Climate Action, het Access to Energy Fund (AEF), Partnership for Green Growth (P4G) en het Team Europe Initiative Sustainable Agriculture for Forest Ecosystems. Onder het instrument bijdragen gaat het om middelen voor o.a. het Africa Adaptation Acceleration Program van de Afrikaanse ontwikkelingsbank, het Least Developed Country Fund (LDCF), de Climate Investment Funds (CIFs), Energising Development (EnDev), het Energy Sector Management Assistance Program (ESMAP) van de Wereldbank en het Amazone Initiative van de Inter-American Development Bank. Een deel van de activiteiten onder artikel 2.3 richt zich op de mobilisatie van private investeringen. Met publieke middelen gemobiliseerde private klimaatinvesteringen kwalificeren net als klimaatrelevante publieke middelen als de Nederlandse bijdrage aan klimaatfinanciering.

De bezuinigingen vragen een zorgvuldige weging en dienen aan te sluiten bij de prioriteiten uit het Regeerprogramma en de nadere beleidsuitwerking van de terreinen Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp. Daarom zijn de bezuinigingen voor 2026 en verder tijdelijk naar rato ‘geparkeerd’ op de verschillende thema’s verspreid over de BHO-begroting. Dit is een technische verdeling: het parlement wordt op een later moment geïnformeerd over de beleidsinhoudelijke verdeling van de bezuinigingen en zal dan een overzicht ontvangen van de uiteindelijke bezuinigingen en de voorziene impact hiervan. Dit betekent ook dat de verdeling van de bezuiniging over thema’s en artikelen op een later begrotingsmoment nog zal wijzigen. Voor 2025 zijn de bezuinigingen pro rata ingeboekt omwille van zorgvuldigheid en om te verzekeren dat de overheid zich aan zijn contracten en verplichtingen kan houden.

2.1 Voedselzekerheid

De intensivering op voedselzekerheid in de vorige regeerperiode is door de bezuinigingen die nu worden doorgevoerd minder groot dan voorzien. Het merendeel van de bezuiniging voor 2025 is toegerekend aan de voedselzekerheidsprogramma’s die worden uitgevoerd via ambassades. Deze programma’s leveren echter wel een belangrijke toegevoegde waarde en daarom blijft het gedelegeerde budget op 50% van het totaal. Op centraal niveau is de geplande ophoging van de bijdrage aan de middelenaanvulling van het internationaal fonds voor landbouwontwikkeling (IFAD) naar beneden bijgesteld.

Bevorderen van inclusieve en duurzame groei in de agrarische sector

Ontwikkeling van de agrarische sector, als onderdeel van ecologisch houdbare voedselsystemen, krijgt voor een belangrijk deel vorm via de programma’s van de ambassades. Via bijdragen en subsidies investeren zij in productiviteitsverbetering, beleid, markttoegang en ketenontwikkeling. Een voorbeeld is de inzet in Oeganda, waar in nauwe samenwerking met de private sector ingezet wordt op lokale voedselketenontwikkeling en productiviteitsverbetering bij kleinschalig opererende boeren en boerinnen.

Via diverse internationale organisaties worden programma’s gesteund die werken aan landbouwontwikkeling in meerdere landen, zoals het door Nederland opgezette 2-Scale programma dat geleid wordt door het International Fertilizer Development Center (IFDC). Subsidies voor het versterken van publiek-private samenwerking dragen bij aan het mobiliseren en uitwisselen van beschikbare kennis en kunde vanuit Nederland en in de prioritaire regio’s. Dit krijgt onder andere vorm via het SDG-partnerschap programma (beheerd door RVO) ter ondersteuning van samenwerking tussen bedrijven in partnerlanden en Nederlandse bedrijven en maatschappelijke organisaties.

Nederland draagt tevens bij aan de multilaterale inzet op voedselzekerheid om zo maximaal effectief en invloedrijk te zijn. Via een bijdrage aan het internationaal fonds voor landbouwontwikkeling (IFAD) wordt kleinschalige landbouw en plattelandsontwikkeling ondersteund en met de Wereldbank werkt Nederland samen op sociale vangnetten en op toekomstbestendige landbouw in de Sahel.

Versterking van kennis en capaciteitsopbouw ten behoeve van voedselzekerheid

Er wordt geïnvesteerd in samenwerkingsverbanden die kennis en kunde van de Nederlandse bedrijven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties koppelen aan capaciteitsversterking in lage inkomenslanden, zoals via het Netherlands Food Partnership en het door RVO uitgevoerde landrechten programma (Land@scale). Met de bijdrage aan de Consultative Group on International Agricultural Research (CGIAR) wordt internationaal landbouwkundig- en voedingsonderzoek uitgevoerd. Daarnaast wordt specifiek ingezet op de wetenschappelijke samenwerking tussen Nederland en de CGIAR (NL-CGIAR partnership).

Uitbannen van de huidige honger en ondervoeding

De Nederlandse inzet op het vergroten van toegang tot gezond en nutriëntenrijk voedsel gebeurt via programma’s in de focuslanden waar door ambassades wordt geïnvesteerd in publieke, private en maatschappelijke partners. Zo worden in Benin en Burundi schoolkinderen dagelijks van gezonde maaltijden voorzien die geleverd worden door lokale boeren. Met de Global Alliance for Improved Nutrition (GAIN) en CARE (subsidies) wordt in Benin, Nigeria, Uganda, Kenia, Ethiopië en Mozambique ingezet op het substantieel vergroten van het aantal kwetsbare consumenten dat het gehele jaar toegang heeft tot gezonde, voedzamere en betaalbare diëten. Met UNICEF (bijdrage) wordt in Niger, Burkina Faso, Sudan en Burundi gewerkt aan betere voeding voor jonge kinderen en hun moeders. 

In Nederland wordt de Netherlands Working Group on International Nutrition (NWGN) ondersteund die zorgt voor kennisuitwisseling tussen bedrijven, maatschappelijke organisaties en kennisinstellingen op het gebied van ondervoeding. Nederland zal onze inzet presenteren op de internationale ‘Nutrition 4 Growth’ (N4G) conferentie die voor maart 2025 gepland staat in Frankrijk.

2.2 Water

Verbeterd waterbeheer/watermanagement

Het aantal mensen in ontwikkelingslanden dat waterschaarste of overstromingen ervaart, neemt toe. Er is vaker sprake van extreem weer. Dat heeft consequenties voor sociaaleconomische ontwikkeling en groeicijfers. Het treft boeren van wie de oogst mislukt, gezinnen van wie de huizen onder water lopen, bedrijven die productieprocessen moeten stilleggen, en steden waar besmettelijke ziekten uitbreken die zich via water verspreiden. Ook Nederlandse belangen in deze landen worden hierdoor geraakt. Het kabinet blijft daarom inzetten op verbeterd waterbeheer en watermanagement.

De kosten van nietsdoen lopen elk jaar verder op – tot meer dan 12% BNP voor lage inkomenslanden richting 2050, zoals de Global Commission on the Economics of Water becijfert in zijn eindrapport dat eind 2024 zal verschijnen. Het maakt het belang van investeren in verbeterd waterbeheer en beter watermanagement wereldwijd alleen maar groter de komende decennia. Hiermee zal ook de vraag naar Nederlandse expertise om goede investeringsbeslissingen te kunnen nemen naar verwachting toenemen. Via centraal (departement) en decentraal (ambassades) gefinancierde programma’s met Nederlandse partners en kennisinstellingen, met nationale overheden in partnerlanden en met maatschappelijke organisaties, zal Nederland ook in 2025 op deze vraag inspelen.

Dit geldt ook voor de samenwerking met multilaterale partners zoals de Wereldbank, UNICEF en FAO. Hierbij worden waterzekerheid voor voedselproductie, en gezonde voeding in combinatie met veilig drinkwater en hygiëne waar het kan geïntegreerd aangepakt. Deze partners huren vaak zelf weer kennis in van Nederlandse organisaties. Via onze ambassades werken we daarnaast met verschillende partners aan beter lokaal waterbeleid, goede regelgeving en meer financiering voor water.

De bezuinigingen op water zijn in 2025 evenredig over de centrale en de via de posten uitgevoerde programma’s verdeeld waardoor enkele nieuwe programma’s zijn geschrapt, aangehouden, of in omvang gereduceerd. Nederland toont zich desondanks een betrouwbare partner. Dat is belangrijk om de goede Nederlandse reputatie en geloofwaardigheid op het waterthema – die na het co-voorzitterschap van de succesvolle VN 2023 Waterconferentie alleen maar zijn toegenomen – te bestendigen. De inzet op water vanuit andere begrotingsartikelen is zoveel mogelijk ontzien bij de bezuinigingen.

Drinkwater en sanitaire voorzieningen (WASH)

Recente VN-statistieken laten zien dat het aantal mensen dat toegang heeft tot veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen toeneemt. Tegelijkertijd groeit ook het aantal mensen dat geen toegang heeft tot veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen (bijvoorbeeld door bevolkingsgroei, conflict of overstromingen).

Binnen het drinkwater, sanitatie en hygiëne programma (WASH) richt Nederland zich op financiële innovatie en het inzetten van hulp als hefboom voor het mobiliseren van private investeringen in ontwikkelingslanden zodat water en sanitaire diensten kunnen worden verbeterd. Een voorbeeld daarvan is het Water Sector Fonds van de Europese Investeringsbank (EIB) dat met EUR 10 miljoen aan ontwikkelingshulp als zekerheidsstelling, EUR 70 miljoen aan investeringen in waterbedrijven in Afrika en Azië beoogt te mobiliseren. Ook is de inzet gericht op meer (en vergroten) weerbaarheid van voorzieningen tegen droogte en overstromingen.

Nederland investeert in kennisdeling bijvoorbeeld via het WaterWorX programma, waarbij Nederlandse drinkwaterbedrijven inzetten op capaciteitsopbouw en kennisontwikkeling van drinkwaterbedrijven in 17 landen wereldwijd, met als doel in 2030 circa 10 miljoen mensen te voorzien van toegang tot schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen. Ook Nederlandse kennisinstellingen als IHE-Delft en IRC, en investeringsorganisaties Aqua4All spelen een rol bij het delen van Nederlandse kennis en kunde.

2.3 Klimaat

Nederland draagt onder artikel 2.3 bij aan multilaterale klimaatfondsen zoals de Climate Investment Funds (CIF), de Global Environment Facility (GEF) en het UN Environment Programme (UNEP). We richten ons ook op de vergroening van multilaterale banken zodat zij met de bestaande middelen een groter deel van de internationaal afgesproken klimaatrekening kunnen betalen. Als substantiële betrouwbare donor kan Nederland in die besturen invloed uitoefenen op het beleid. In het licht van de bezuinigingen wordt in 2025 afgezien van een aanvullende bijdrage aan het Least Developed Countries Fund (LDCF).

Het Dutch Fund for Climate and Development (DFCD) is een voorbeeld van een programma dat private klimaatfinanciering mobiliseert en internationaal (Nederlandse) bedrijvigheid stimuleert. Dit fonds bestaat onder meer uit een waterfaciliteit en landgebruikfaciliteit. Het beoogde vervolg op het DFCD wordt uitgesteld om het fonds beter aan te laten sluiten bij het nieuwe BHO-beleid. Hierdoor is in 2025 een lagere bijdrage aan het DFCD voorzien.

In en rond de drie belangrijkste regenwoudgebieden van de wereld zet Nederland zich in voor behoud en herstel van bos en de daarin levende biodiversiteit. Zo geeft Nederland mede vorm aan flankerend beleid en ondersteuning van productielanden bij de implementatie van de EU-verordening ontbossingsvrije producten – belangrijk ook voor onze economische relatie met deze landen. 

BHO gaat ook in 2025 door met het bestrijden van ‘energie-armoede’ door in te zetten op hernieuwbare energie in landen die geen functionerend stroomnet hebben, met positieve gevolgen voor voedselzekerheid, gezondheid en stabiliteit. De inzet op energietoegang en schoon koken biedt ook kansen voor investeringen en handel en voor het versterken van samenwerking met de vele Nederlandse bedrijven, ontwikkelingsorganisaties en kennisinstellingen actief op dit terrein, bijvoorbeeld via het NL Energy Compact. Via de klimaat- en energieresponsfaciliteit van RVO zijn Nederlandse partijen betrokken bij de productie van hernieuwbare energie (groene waterstof, zonne-energie, wind op zee), klimaatadaptatie (in de gebouwde omgeving, aangepaste landbouw vanwege droogte en verzilting) en duurzame winning van grondstoffen voor de energietransitie. We streven naar schaalvergroting van deze initiatieven via EU Global Gateway.

Grondstoffen en circulaire economie

Om verantwoorde grondstoffenwinning in ontwikkelingslanden te vergroten en de negatieve impact op onder meer water te verkleinen, draagt BHO in 2025 bij aan het European Partnership for Responsible Minerals (EPRM), de Climate Smart Mining Facility van de Wereldbank en het Intergovernmental Forum on Mining, Minerals, Metals and Sustainable Development. Ook steunt Nederland een platform dat gericht is op een betere positie van vrouwen in de mijnbouw.