Het kabinet gaat onverminderd door met het aanpakken van de werkloosheid en het versterken van de economie. De financiële crisis heeft aangetoond dat de Nederlandse economie kwetsbaar is voor schokken. Het kabinet heeft de afgelopen jaren concrete maatregelen genomen om de hoge werkloosheid aan te pakken. Ook is duidelijk geworden dat de houdbaarheid van sociale stelsels en pensioenen geen gegeven is. In het regeerakkoord van het kabinet-Rutte-Asscher is een omvangrijke hervormingsagenda opgesteld om duurzame groei te bevorderen en de schatkist blijvend op orde te brengen, met een scherp oog voor een evenwichtige inkomensverdeling. De hervormingen bestaan deels uit achterstallig onderhoud en deels uit investeringen in de toekomst. Veel elementen werden al langer besproken en worden nu ten uitvoer gebracht. Doordat de hervormingen, zoals het Woonakkoord, het Sociaal Akkoord en het Energieakkoord, tot stand zijn gekomen in een reeks van afspraken met fracties en maatschappelijke organisaties, hebben ze een breed draagvlak in de samenleving.
Box 1.2.1 Speerpunten begroting 2015
De begroting voor 2015 is sober en prudent. Ze houdt rekening met internationale en macro-economische onzekerheden en biedt tegelijkertijd ruimte voor het bevorderen van een evenwichtig koopkrachtbeeld, maatregelen ter bestrijding van de werkloosheid en gerichte uitgaven die gerelateerd zijn aan de internationale situatie. Onderstaand staan de belangrijkste nieuwe maatregelen puntsgewijs toegelicht.
Geopolitieke situatie
-
– Defensie. Defensie krijg er 100 miljoen euro structureel extra bij. Geopolitieke ontwikkelingen en recente internationale en nationale veiligheidsanalyses nopen tot een aanpassing van het ambitieniveau van de krijgsmacht. Deze trendbreuk heeft gevolgen voor de samenstelling en toerusting van het materieel en personeel van de krijgsmacht, en zo ook voor het bijbehorende niveau van de defensiebestedingen. Goed werkgeverschap blijft daarbij centraal staan. De intentie is om deze trendbreuk de komende jaren, waar dat mogelijk en nodig is, verder door te zetten. De richting die met de nota «In het belang van Nederland» is ingeslagen, geldt daarbij onverminderd als uitgangspunt. Internationale samenwerking is nadrukkelijk een kernbegrip in die nota evenals toekomstbestendigheid.
-
– Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD). Het budget van de AIVD wordt per 2015 structureel verhoogd met 25 miljoen euro om in te kunnen spelen op ontwikkelingen in het dreigingsbeeld zoals jihadisme, de onrust in het Midden-Oosten en radicalisering.
-
– Openbaar Ministerie (OM). Het OM krijgt extra middelen oplopend tot 20 miljoen euro structureel om meer en kwalitatief betere zaken voor de rechter te brengen. Het gaat dan onder andere om criminaliteit met een internationale dimensie, zoals jihadisme, mensenhandel en cybercrime.
-
– Opvang asielzoekers 2014–2015. De instroom van asielzoekers uit ontwikkelingslanden loopt in 2014 naar verwachting op. Het kabinet stelt in 2014 375 miljoen euro extra beschikbaar voor de eerstejaarsopvang van asielzoekers in 2014 en 2015.
-
– Noodhulp/Opvang in de regio 2014–2017. Het reguliere budget voor noodhulp van 200 miljoen euro is dit jaar als gevolg van internationale spanningen al bijna volledig uitgegeven. Om te borgen dat Nederland, wanneer een internationale situatie daarom vraagt, kan bijdragen in noodsituaties, komt 570 miljoen euro extra beschikbaar voor noodhulp. Dit bedrag is flexibel inzetbaar gedurende de kabinetsperiode. De extra middelen komen ten goede aan onder andere de opvang van vluchtelingen in de regio (bijvoorbeeld Syrië) en de bestrijding van de ebola-uitbraak in West-Afrika.
Lastenverlichting en koopkracht
-
– Arbeidskorting. Het kabinet zet 500 miljoen euro in om de arbeidskorting voortaan bij een hoger inkomen af te bouwen. Dit bevordert de werking van de arbeidsmarkt. Dit bedrag komt bovenop de eerdere verhogingen van de arbeidskorting. In totaal gaat het om 3,1 miljard euro cumulatief over 2014 en 2015.
-
– Verlagen tarief eerste schijf. Het kabinet trekt 475 miljoen euro uit voor verlaging van het tarief in de eerste schijf van de inkomstenbelasting. Het tarief in de eerste schijf komt daarmee uit op 36,5% en wordt – na de tijdelijke daling in 2014 – in 2015 dus minder verhoogd dan eerder was voorzien.
-
– Koopkracht gezinnen. Om de koopkracht van gezinnen met kinderen te ondersteunen, trekt het kabinet 160 miljoen euro extra uit voor het kindgebonden budget.
-
– Envelop lastenverlichting bedrijfsleven. Vanaf 2016 heeft het kabinet ruimte gereserveerd die zal worden ingezet voor lastenverlichting aan het bedrijfsleven in het kader van de stelselherziening.
Versterken innovatiekracht
-
– Toekomstfonds. Om financieel vermogen te investeren in innovatie en tegelijkertijd te behouden voor toekomstige generaties richt het kabinet een Toekomstfonds op. Het startkapitaal is 200 miljoen euro. Deze middelen kunnen worden ingezet voor de financiering van innovatieve en snelgroeiende mkb-bedrijven en onderzoek. De middelen uit het bestaande Innovatiefonds MKB+ worden tevens onderdeel van het fonds. Het fonds zal ook tot slot worden gevoed door eventuele meevallers in de gasbaten vanaf 2014. Deze worden vervolgens geïnvesteerd in Nederlandse staatsobligaties. Het rendement op het fondsvermogen en op de betreffende staatsobligaties komt ten goede aan (niet-revolverend) fundamenteel en toegepast onderzoek. Van de 200 miljoen euro aan startkapitaal is in het kader van het aanvullend actieplan mkb-financiering in 2014 reeds 100 miljoen euro beschikbaar gesteld aan het innovatieve mkb via het investeringsfonds Dutch Venture Initiative (DVI).
-
– Afdrachtvermindering speur- en ontwikkelingswerk (WBSO). De WBSO is een fiscaal instrument ter stimulering van private innovatie. Het kabinet maakt hiervoor 16 miljoen euro extra vrij.
Woningmarkt
-
– Btw bouw. Het verlaagde btw-tarief voor bouw en renovatie wordt verlengd tot 1 juli 2015. Dit is conform de huidige regeling, dus inclusief architecten en hoveniers.
-
– Huurmarkt. Het budget van de huurtoeslag wordt met 31 miljoen euro verhoogd om aan de hogere aanvraag tegemoet te komen, zonder bezuiniging.
-
– Koopmarkt. Om de doorstroming op de huizenmarktmarkt te bevorderen wordt de maximale periode voor de aftrek van rente op restschulden verlengd van tien naar vijftien jaar. Deze verlenging geldt voor restschulden die zijn ontstaan in de periode van 29 oktober 2012 tot en met 2017. Daarnaast wordt de verruimde termijn (van twee naar drie jaar) van de verhuisregeling in de hypotheekrenteaftrek permanent gemaakt. De rente op de te koop staande leegstaande eigen woning blijft aftrekbaar. Ook de herleving van hypotheekrenteaftrek na een periode van verhuur blijft bestaan.
Verzachten gevolgen bezuinigingen in de zorg
-
– Transitie Wmo. In 2015 is 40 miljoen euro extra vrijgemaakt om de transitie naar de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) te verzachten. Dit komt bovenop de extra middelen voor de Wmo uit het voorjaar (195 miljoen euro) en de 75 miljoen euro die het kabinet in 2015 en 2016 beschikbaar stelt voor een thuishulptoelage. Dit is ook positief voor de werkgelegenheid in deze sector.
In de komende jaren worden gemaakte afspraken uitgevoerd. Voor sommige pakketten is nog wetgeving of besluitvorming nodig (figuur 1.2.1). Daarmee zijn de hervormingen nog niet «af». Integendeel, politieke besluitvorming is pas de eerste stap. Hierna begint de belangrijke fase van zorgvuldige uitvoering. Veel van de hervormingen zijn ingrijpend en vereisen een nieuwe manier van werken. Voor 2015 is het daarom van bijzonder belang om de ingezette hervormingen zo te implementeren dat de beoogde effecten ook daadwerkelijk optreden. Dat vergt een forse inspanning van een groot aantal partijen in de samenleving. Het kabinet is zich hiervan bewust. Bij sommige maatregelen is gekozen voor een geleidelijke invoering, gezien de grote gevolgen die ze kunnen hebben voor individuen of bedrijven. De samenleving heeft tijd nodig om zich aan te passen aan de veranderingen. Een zorgvuldige uitvoering met oog voor de menselijke maat is dan ook van belang (zie paragraaf 2.4).
Figuur 1.2.1 Hervormingsagenda regeerakkoord ligt op schema
Tegelijkertijd werkt het kabinet verder aan beleid om de economie op langere termijn te versterken. De hoge werkloosheid en het behoud van de betaalbaarheid van de welvaartsstaat maken het extra wenselijk om het economische potentieel te vergroten. Hierbij is het van belang dat instituties meebewegen met de veranderende samenleving en dat beleid goed uitvoerbaar is (zie hoofdstuk 2). Over mogelijke maatregelen om het belastingstelsel groei- en werkgelegenheidsvriendelijker te maken verschijnt tegelijkertijd met deze Miljoenennota de brief «Herziening belastingstelsel». Het kabinet blijft bij de versterking van de Nederlandse economie onverwijld streven naar een groene groei. Het versterken van de Nederlandse concurrentiekracht en verdienvermogen dient hand in hand te gaan met het terugdringen van de belasting van het milieu en de afhankelijkheid van fossiele energie en grondstoffen.